Idea i metodyka Foresight oraz realizacja Narodowego Programu Foresight w Polsce

1. Idea i metodyka Foresight oraz realizacja Narodowego Programu Foresight w Polsce Andrzej Matczewski Warszawa 01.02.2006

2. Foresight Foresight to przedsięwzięcie mające na celu wskazanie i ocenę przyszłych potrzeb, szans i zagrożeń związanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz przygotowanie odpowiednich działań wyprzedzających z dziedziny nauki i techniki.

3. Foresight Zarówno sam proces Foresight’u, jak i jego wyniki, są wykorzystywane przede wszystkim jako sposób tworzenia, a następnie realizacji polityki naukowej, technicznej i innowacyjnej państwa oraz jako narzędzie rozwijania w społeczeństwie kultury myślenia o przyszłości.

4. Foresight Program Foresight włącza przedstawicieli władzy publicznej, przemysłu, organizacji pozarządowych, organizacji badawczych oraz społeczeństwo do otwartej, ukierunkowanej dyskusji nad przyszłością.

5. Foresight Realizacja Programu Foresight obejmuje następujące cele: • wskazywanie priorytetów w sferze badań i rozwoju technologicznego poprzez odkrywanie potencjalnych możliwości; • wprowadzanie nowych grup społecznych do wspólnej debaty nad przyszłością; • przedstawienie znaczenia i osiągnięć badań naukowych dla rozwoju gospodarki oraz możliwości ich absorpcji przez gospodarkę; • zmianę orientacji polityki naukowej i innowacyjnej z gospodarki tradycyjnej na Gospodarkę Opartą na Wiedzy.

6. Foresight Wyniki Foresight informują decydentów: • o nowych tendencjach rozwojowych, • pomagają uzgodnić scenariusze rozwoju, • pozwalają zharmonizować działania partnerów społecznych (rządu, środowisk naukowych i przemysłowych, małych i wielkich firm, sektorów gospodarki) oraz • służą pomocą w ustaleniu kryteriów finansowania nauki i techniki

7. Foresight Na podstawie analizy wdrożonych procesów foresight w innych krajach, a także propozycji dla Polski zawartych w projekcie „Foresight w sferze nauki i techniki: faza przygotowawcza” opracowanym przez PREST, Victoria University of Manchester w Wielkiej Brytanii i FhG-ISI, Karlsruhe w Niemczech oraz uwzględniając stan rozwoju dziedzin badawczych w różnych resortach, wstępnie wyodrębniono cztery pola badawcze (2003).

8. Foresight • Zdrowie i Życie (chemikalia i farmaceutyki, bezpieczeństwo żywności, technologie w medycynie); • Zrównoważony Rozwój (poziom życia społeczeństwa, energia, ekologia, technologie na rzecz ochrony środowiska, zasoby naturalne i nowe materiały, wzrost gospodarczy, infrastruktura); • Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne (infrastruktura, sieci, dostęp do informacji, ePolska w eEuropie, edukacja); • Bezpieczeństwo (ekonomiczne zewnętrzne i wewnętrzne, socjalne, techniczno-technologiczne, stabilność polityczna).

9. Foresight Pilotażowy Projekt Foresight przeprowadzono w polu badawczym „Zdrowie i Życie”. Wybór pola badawczego „Zdrowie i Życie” został podyktowany: • dużym poparciem społecznym dla tej tematyki, • zmianą struktury demograficznej społeczeństwa polskiego (problem starzenia się społeczeństwa), • tradycjami Polski w produkcji czystej żywności oraz • poszukiwaniem niszy na polskim rynku farmaceutycznym i medycznym.

10. Zdrowie i Życie Podstawowe obszary tematyczne • Chemikalia i farmaceutyki • Bezpieczeństwo żywności • Technologie w medycynie (zastosowanie)

11. Foresight Metodyka realizacji Pilotażowego Projektu Foresight opierała się na następujących narzędziach procesu foresight: • wyznaczaniu kluczowych technologii za pomocą specjalnie do tego celu dobranych kryteriów opracowanych przez ekspertów głównego panelu tematycznego, co umożliwia określenie priorytetów dla polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa oraz pozwala na wyznaczenie rozwiązań i określenie przyszłych potrzeb gospodarki i społeczeństwa;

12. Zdrowie i Życie Działania: • Wysłanie listów do instytucji i organizacji wytypowanych do zgłaszania kandydatów na eksperta. Otrzymano 141 ankiet kandydackich w tym: • 110 z kategorii nauka (powyżej 35 lat), • 5 z kategorii nauka (poniżej 35 lat), • 11 z kategorii administracja publiczna, • 11 z kategorii organizacje pozarządowe, • 4 z kategorii gospodarka.

13. Zdrowie i Życie Pierwsze posiedzenie wąskiej grupy ekspertów w dniu 27 kwietnia 2004 r., w składzie: - Prof. January Weiner - Prof. Alfred Zejc - Prof. Jan Gawęcki - Prof. Henryk Górecki

14. Zdrowie i Życie • wstępna selekcja merytoryczna Zakwalifikowano 87 spełniających kryteria kandydatów na ekspertów w tym: • 74 z kategorii nauka (w tym 4 poniżej 35 lat), • 6 z kategorii organizacje pozarządowe (w tym 1 poniżej 35 lat), • 5 z kategorii administracja publiczna, • 2 z kategorii gospodarka

15. Zdrowie i Życie WNIOSKI • liczba zgłoszonych kandydatów była mniejsza niż się spodziewano, • bardzo mała liczba osób poniżej 35 lat, • brak przedstawicieli mediów; niewielu przedstawicieli gospodarki, administracji i organizacji pozarządowych, • brak przedstawicieli wielu ważnych dyscyplin naukowych związanych z polem badawczym Zdrowie i Życie

16. Zdrowie i Życie Działania – c.d. • Wysłanie listów do wszystkich spełniających kryteria kandydatów na eksperta (lista 87 osób) z prośbą o zgłoszenie 3-5 kolejnych kandydatów. • Wysłanie listów do instytucji i organizacji (113 szt.) z prośbą o uzupełnienie listy i wytypowanie po 3 kandydatów z brakujących kategorii oraz dziedzin nauki i technologii.

17. Zdrowie i Życie Uzyskano drogą internetową 233 ankiet w tym: • 205 z kategorii nauka (w tym 18 poniżej 35 lat), • 8 z kategorii inne organizacje, • 7 z kategorii administracja publiczna, • 7 z kategorii organizacje pozarządowe, • 6 z kategorii gospodarka,

18. Zdrowie i Życie Kolejne posiedzenie wąskiej grupy ekspertów w dniach 21-22 czerwca 2004 r. • powtórna selekcja merytoryczna – dobór kolejnych 108 kandydatów spełniających kryteria w tym: • 95 z kategorii nauka (w tym 13 poniżej 35 lat), • 4 z kategorii gospodarka, • 3 z kategorii administracja publiczna, • 3 z kategorii organizacje pozarządowe, • 3 z kategorii inne organizacje, Łącznie w obu selekcjach merytorycznych wybrano 195 kandydatów na ekspertów.

19. Zdrowie i Życie • Selekcja statystyczna – wybór metodą losowania 150 ekspertów bezpośredniego udziału w tym: • 60 osób z pola Chemikalia i farmaceutyki, • 50 osób z pola Bezpieczeństwo żywności, • 40 osób z pola Technologie w medycynie. Kandydatów w wieku poniżej 35 lat i przedstawicieli grup innych niż „nauka” zakwalifikowano do odpowiednich grup ekspertów bez losowania.

20. Zdrowie i Życie • selekcja końcowa statystyczna – wybór metodą losowania ekspertów do głównego panelu tematycznego: • wylosowano 17 osób (w tym 12 z kategorii nauka oraz po jednej z pozostałych kategorii), • pozostawiono 2 miejsca w celu uzupełnienia listy ekspertami wiodącymi znającymi zasady projektu Foresight oraz 1 miejsce dla przedstawiciela mediów. • Posiedzenie Komitetu Sterującego do spraw Pilotażowego Projektu Foresight w dniu 14 lipca 2004 r.: uchwała nr 4/04 w sprawie powołania składu panelu głównego Zdrowie i Życie: uzupełnienie listy 17 ekspertów 2 ekspertami z dawnej Grupy Inicjatywnej ds. Foresight: prof. Andrzej Matczewski, prof. Andrzej Jasiński

21. Zdrowie i Życie Metodyka pracy panelu głównego: • Interaktywna praca w sieci - zgłaszanie propozycji na ręce przewodniczącego panelu - przekazywanie poszczególnych propozycji członkom panelu - opracowanie syntezy przez przewodniczącego panelu głównego i przekazanie członkom • Ewaluacja projektu syntetycznego w trakcie zebrania panelu • Interaktywna praca w sieci nad projektem końcowym • Przekazanie wyniku pracy DSiRN MNiI i panelowi tematycznemu ZdrowieiŻycie

22. Propozycje Komitetu Sterującego Chemikalia i farmaceutyki Bezpieczeństwo żywności Technologie w medycynie (zastosowanie) Propozycje panelu głównego Technologie w medycynie Jakość życia Farmaceutyki Zdrowie i Życie Podstawowe obszary tematyczne

23. Zdrowie i Życie Zadania zespołów tematycznych: • Ocena propozycji doboru tematycznych obszarów szczegółowych • Ocena, uzupełnienie, skorygowanie, usunięcie propozycji tematów szczegółowych • Analiza wielokryteryjna • nadanie poszczególnym tematom szczegółowym wag i wartości według kryteriów zaproponowanych przez panel główny • uszeregowanie tematów • SWOT • Zwięzły opis wybranych tematów

24. Zdrowie i Życie Panele tematyczne dokonały wyboru ponad 100 kierunków badań i rozwoju technologii dla Polski w poszczególnych obszarach tematycznych w dziedzinie badawczej „Zdrowie i Życie” oraz opracowały raporty cząstkowe. Główny panel tematyczny wybrał 26 priorytetowych kierunków do dyskusji społecznej.

25. Zdrowie i Życie Konsultacje społeczne weryfikujące wybór priorytetowych dziedzin nauki i technologii dla Polski przeprowadził Instytut Badania Opinii i Rynku Pentor.

26. Zdrowie i Życie