Walory turystyczne

1. Tatr Waloryturystyczne

2. Tatry • najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat. Tatry leżą w Łańcuchu Tatrzańskim, w Centralnych Karpatach Zachodnich. Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego około 175 km² (22,3%) leży w granicach Polski, a ok. 610 km² (77,7%) na terytoriumSłowacji. Długość Tatr, mierzona od wschodnich podnóży Kobylego Wierchu (1109 m) do południowo-zachodnich podnóży Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (1128 m), wynosi w linii prostej 57 km, a ściśle wzdłuż grani głównej 80 km. Grań główna Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy (905 m) na zachodzie do Zdziarskiej Przełęczy (1081 m) na wschodzie.

4. Tatry dzieli się na: • Tatry Zachodnie – najwyższy szczyt: Bystra (2248 m), po polskiej stronie: Starorobociański Wierch (2176 m) Niekiedy z Tatr Zachodnich wydzielany jest Masyw Siwego Wierchu (1805 m), położony w całości na terenie Słowacji. Tatry Wschodnie: • Tatry Wysokie – najwyższy szczyt: Gerlach (2655 m), po polskiej stronie: graniczny, północno-zachodni wierzchołek Rysów (2499 m)Tatry Bielskie – najwyższy szczyt: Hawrań (2152 m)Granicą pomiędzy Tatrami Zachodnimi a Wschodnimi jest przełęcz Liliowe oraz Dolina Suchej Wody (w granicach Polski) i Dolina Cicha (po stronie Słowacji). Tatry Bielskie od Wysokich oddziela Przełęcz pod Kopą.

5. Szczyty • Gerlach – najwyższy szczyt całych Tatr • Rysy – najwyższy szczyt polskich Tatr • Niżne Rysy • Zamarła Turnia • Widok znad Morskiego Oka

6. Gerlach

7. Rysy

8. NiżneRysy

9. Zamarła Turnia

10. Widok znad Morskiego Oka

11. Doliny Z grzbietów tatrzańskich opadają liczne doliny. Największe z nich to: po stronie polskiej Dolina Chochołowska, Dolina Kościeliska, Dolina Małej Łąki, Dolina Bystrej, Dolina Suchej Wody z Doliną Gąsienicową, Dolina Białki, Dolina Waksmundzka, Dolina Roztoki, Dolina Pięciu Stawów Polskich, Dolina Rybiego Potoku

12. Przełęcze W graniach tatrzańskich znajduje się wiele przełęczy, które odgrywały ważną rolę w ruchu komunikacyjnym i handlowym, a także przez przemytników. Były wykorzystywane podczas II wojny światowej przez kurierów. Najbardziej znane to: w głównej grani Tatr (od zachodu) – Starorobociańska, Pyszniańska, Tomanowa, Pod Kopą Kondracką (często używana przez kurierów), Świńska Goryczkowa, Goryczkowa nad Zakosy, Sucha (pod Kasprowym Wierchem), Liliowe, Świnicka, Gładka, Czarna Ławka, Wrota Chałubińskiego, Mięguszowiecka Przełęcz pod Chłopkiem, Hińczowa, Żabia oraz Waga, Żelazne Wrota, Polski Grzebień, Rohatka, Lodowa. w graniach bocznych m.in.: Bobrowiecka, Buczynowa, Czerwona, Iwaniacka, Kondracka, Zawrat, Kozia, Krzyżne, Szpiglasowa, Czerwona Ławka.

13. Fałdowanie • Tatry są górami fałdowymi orogenezy alpejskiej, dlatego charakteryzuje je tzw. młoda rzeźba terenu. W okresie kredy późnej (w środkowym i późnym turonie), w ramach fazy subhercyńskiej, serie skalne zostały zafałdowane i przemieszczone ku północy o wiele kilometrów. Wtedy właśnie powstały płaszczowiny tatrzańskie[15].

15. Opady: Najwyższe opady najczęściej notuje się w lipcu, także w lipcu najczęściej występują w Tatrach burze. Średnio na lipiec przypada 10 dni burzowych. Najwyższa dobowa suma opadów w polskiej części wynosi 300 mm deszczu. Zanotowana została 30 czerwca 1973 na Hali Gąsienicowej. W Tatrach, podobnie jak w innych wysokich górach, zwłaszcza w wyższych partiach, duże znaczenie ma tzw. opad poziomy, czyli woda osadzająca się w wyniku kondensacji bezpośrednio na powierzchni ziemi, skał, roślin i różnych przedmiotów w postaci rosy, a przede wszystkim w postaci stałej – szadzi i szronu. Trudno jest ocenić ilość opadu poziomego w bilansie wodnym, ale efekty w postaci szreni lub szadzi, pokrywających lodowymi igiełkami drzewa, skałki i budynki są powszechnie znane i podziwiane. Maksymalna zanotowana grubość pokrywy śnieżnej na szczycie wynosi: w Polsce – Kasprowy Wierch: 355 cm (kwiecień 1996) na Słowacji – Łomnica: 409 cm (25.03.2009)

16. Klimat: Klimat tatrzański ma wiele cech wspólnych z klimatem alpejskim. Najważniejsze z nich to niska średnia temperatur w roku, duża zmienność temperatur w ciągu doby, gwałtowne zmiany, częste zachmurzenia, znaczna ilość dni z opadami (w wyższych partiach gór większość opadów ma postać śniegu), zamglenia, długo utrzymująca się pokrywa śnieżna, silne nasłonecznienie i wiatry wiejące zazwyczaj z zachodu oraz z kierunku południowo-zachodniego. Większość zjawisk związana jest z przechodzeniem frontów atmosferycznych.

17. Roślinność W Tatrach stwierdzono występowanie około 1300 gatunków roślin naczyniowych, przy czym dla około 200 gatunków Tatry są jedynym miejscem ich występowania w Polsce. Bogata jest flora mszaków (około 700 gatunków), występuje też tutaj około 1000 gatunków grzybów, 870 gatunków porostów. Czynniki klimatyczne zadecydowały o dużej odrębności flory Tatr od flory nizinnej. Zróżnicowanie geologiczne podłoża i znacznie różniące się warunki życiowe na różnych wysokościach są przyczyną dużej różnorodności gatunkowej flory Tatr.

18. Do charakterystycznych elementów flory Tatr należy występowanie tu wielu endemitów i subendemitów, m.in.:

19. Goździk lśniący (Dianthus nitidus) Pokrój Tworzy gęste darnie składające się z ulistnionych pędów płonych, powyżej których wyrastają pędy kwiatowe. Łodyga Wzniesiona, naga, prosta i przeważnie nierozgałęziająca się. Pokryta woskiem. Ma wysokość 10–30 cm. Liście Liście równowąskie lub łopatkowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, 1- nerwowe, pokryte woskiem, lśniące. Mają szerokość 3,5–5,5 mm i zebrane są w różyczkę. Kwiaty 1–2 duże kwiaty na szczytach łodygi. Kielich sztywny, walcowaty, złożony z 5 zrośniętych działek dłuższych od łusek podkielichowych. 5 różowych płatków korony o ząbkowanych końcach. Płatki korony są owłosione, mają długość 8-12 mm i dość nagle zwężają się w podobnej długości paznokieć. Owoc Dłuższa od kielicha torebka otwierająca się 4-ząbkami.

21. Ostróżka tatrzańska (Delphinuim oxysepalum) Łodyga Wzniesiona, soczysta, gruba, nierozgałęziona. Osiąga wysokość 50–100 cm. Górą przylegająco owłosiona, dołem gładka. Liście Ulistnienie naprzeciwległe, liście duże, nagie lub słabo owłosione z długimi i grubymi ogonkami. Są głęboko 5- klapowe. Ich listki są 3– wrębne, głęboko zazębione. Unerwienie liści wyraźnie promieniste. Kwiaty Na szczycie łodygi kwiaty na długich szypułkach, zebrane w grono. Kwiaty intensywnie lazurowe lub fioletowe i posiadające dużą, brodawkowatą ostrogę. Kwiat (bez ostrogi) ma długość 22–40 mm i szerokość 6–12 mm. Składa się z 5 długich działek kielicha, które pełnią rolę płatków korony. Charakterystyczną cechą gatunkową jest kształt tych działek – są one długie i mają zaostrzone końce. Cztery płatki korony są zredukowane, trudne do zauważenia. Górna działka kielicha tworzy ostrogę. Wewnątrz kwiatu 3 słupki i liczne pręciki. Owoc Nieduże, delikatnej budowy mieszki, o lekkim niebieskim zabarwieniu. Nasiona ze skrzydełkami, rozsiewane przez wiatr. Korzeń Grube i mocne, głęboko wrastające w glebę.

23. Przymiotno węgierskie (Erigeron hungaricus) Łodyga Wzniesiona, pojedyncza, czerwono nabiegła, o wysokości 5-15(30) cm, silnie i szorstko owłosiona, szczególnie w górnej części, bez gruczołów. Liście Grube, nieco mięsiste. Liście różyczkowe oraz dolne łodygowe łopatkowate, tępe, zwężające się w krótki i bardzo szeroko uskrzydlony ogonek. Górne liście łodygowe mniejsze i ostro zakończone. Wszystkie liście są orzęsione po bokach, blaszka (przynajmniej na spodniej stronie) jest naga. Po zasuszeniu często stają się żółtozielone. Kwiaty Zebrane w pojedynczy, niemal półkulisty koszyczek na szczycie łodygi. Średnica koszyczka 2-3 cm. Listki okrywy gęstowełniste, bez gruczołów i przeważnie purpurowe. W koszyczku występują trojakie kwiaty: brzeżne języczkowate, środkowe rurkowate obupłciowe lub żeńskie. Kwiaty obupłciowe i żeńskie są wymieszane, żeńskie mają wąskorurkową koronę. Kwiaty brzeżne języczkowate są czerwone lub liliowe, wszystkie wewnętrzne kwiaty są żółte. Brzeżne kwiaty języczkowate są niemal dwukrotnie dłuższe od środkowych rurkowatych. We wszystkich kwiatach puch kielichowy w jednym szeregu. Owoc Niełupka o długości ok. 2 mm z puchem kielichowym o długości 3,5-4,5 mm.

25. Pszonak Wahlenberga (Erysimum wahlenbergii) Łodyga Wzniesiona i prosta o wysokości 40-100 cm. Liście Szerokolancetowate lub podługowate, o długości około 4-6 razy większej od szerokości, na[3]. Na obydwu stronach mają zwykle 2-5 dość wyraźnych ząbków i pokryte są włoskami, głównie 3-4 dzielnymi[3]. Górne liście są zatokowo wcinane. Kwiaty Żółte, o płatkach korony najszerszych w górnej części, w dolnej zaś klinowato zwężone w paznokieć[3]. Owoc Łuszczyna o długości 5-8 cm z przegrodą o szerokości 1,2-1,9 mm.

27. Skalnica tatrzańska (Saxifraga perdurans) Pokrój Roślina darniowa, jej pędy tworzą dość gęste skupienia. Roślina owłosiona słabo, bez gruczołów. Kilkukomórkowe włoski są szczególne, ponieważ górny ich odcinek jest walcowaty (u innych gatunków główka jest krótka i gruba), występują zwłaszcza na młodych liściach i kielichach[2]. Łodyga Ze zwartej poduszki liści wyrastają do góry pojedyncze łodygi kwiatowe. Osiągają wysokość zaledwie do 10 cm. Zwykle nie posiadają one liści, albo mają tylko kilka małych listków, ustawionych skrętolegle. Liście Żywo zielone, gęsto osadzone listki o długości 6–10 mm wyrastają skrętolegle tuż przy ziemi, tworząc poduszkę. Są one dość grube, mięsiste, zwężające się ku nasadzie. Cechą charakterystyczna jest ich kształt; są 3–5 klapowe, o odcinkach wydłużonych i tępych. Pod żywymi listkami zwykle jest pościółka z listków uschniętych. Kwiaty Pędy kwiatowe wyrastają wyłącznie z kątów liści. Na ich wierzchołkach wyrasta kilka białych kwiatków (czasami tylko jeden). Mają one promienistą, pięciopłatkową koronę. Płatki korony są 2–3 razy dłuższe od działek kielicha. Wewnątrz korony 10 dużych pręcików, słupek jeden z dwoma szyjkami, więcej niż do połowy zrosły z dnem kwiatowym. Owoc Torebka pękająca na szczycie. Nasiona bardzo drobne, czarne.

29. Urdzik karpacki (Soldanella carpatica) Łodyga Pojedyncza, wzniesiona, dość gruba łodyga kwiatowa, o czerwonawym zabarwieniu. Osiąga wysokość zaledwie 5-20 cm[2] i jest nieulistniona (głąbik). Liście Zimozielone, okrągławo sercowate liście odziomkowe, o średnicy do 3 cm, skórzaste, grube, przeważnie całobrzegie, czasami tylko słabo karbowane. Górą ciemnozielone, spodnia strona często czerwonawo-fioletowa, osadzone na długich ogonkach. Kwiaty Na szczycie łodygi kwiatowej wyrastają zaledwie 1-3 pojedyncze kwiaty[2], zwisające na długich, gruczołkowatych szypułkach. Mimo niewielkich rozmiarów są z daleka widoczne, dzięki swojej jasnofioletowej, czasami biskupiofioletowej barwie. Trafiają się też okazy o białych kwiatach (rzadko). Kielich złożony z 5 czerwonawych, podłużnotrójkątnych ząbków o nierównej długości, dołem zrośniętych. Korona lejkowata, zrosła, ale pocięta więcej niż do polowy na drobniutkie frędzelki. 5 pręcików jest przyrośniętych nitkami do korony na 1/3 swojej długości. Pomiędzy pręcikami występują łuskowate prątniczki. Słupek z pałeczkowatym znamieniem ma bardzo długą, wystającą poza koronę kwiatu, cienką szyjkę. Owoc W czasie dojrzewania zwisłe szypułki wyprostowują się. Na ich szczycie znajduje się jajowata torebka, otwierająca się wieczkiem od góry, zawierająca drobne

31. Warzucha tatrzańska (Cochlearia tatrae) Łodyga Podnosząca się, o długości 10-30 cm, naga, rozgałęziająca się od samej nasady, o odgałęzieniach łukowato wzniesionych lub pokładających się. Liście Nieco mięsiste, nagie. Liście odziomkowe okrągławe lub szerokojajowate na długich ogonkach. Liście łodygowe siedzące, obejmujące sercowatą nasadą łodygę. Liście swoim kształtem przypominają łyżkę i stąd łacińska nazwa rodzajowa rośliny (łac. cochlear = łyżka). Kwiaty Białe lub żółtawe, zebrane na dość grubych szypułkach w grono na szczycie łodygi. 4 płatki korony o długości 4-7 mm. Owoc Eliptycznodeltoidalna łuszczynka (najszersza w środku), o długości 4-6 mm, szerokości 1,5-4 mm i zawierająca 5-7 nasion w każdej komorze. Nasiona płaskie z szerokimi brodaweczkami.

33. Wykonała: Agata Mocarska Kl. IIIa

34. Źródła: • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Cochlearia_tatrae.jpg&filetimestamp=20070429171410 • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Soldanella_carpatica_a2.jpg&filetimestamp=20060615195915 • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Saxifraga_wahlenbergii_a1.jpg&filetimestamp=20080620123919 • http://www.google.pl/imgres?q=pszonak+wahlenberga&um=1&hl=pl&sa=N&biw=1280&bih=671&tbm=isch&tbnid=E3onS_nrkMhcEM:&imgrefurl=http://www.poznajtatry.pl/index.php%3Fstrona,doc,pol,glowna,1392,0,257,1,1392,pszonak_wahlenberga,ant.html&docid=5F38GAGdK74zZM&imgurl=http://www.poznajtatry.pl/thumb/phpThumb.php%253Fsrc%253D../images/DSCN0355_1.jpg%2526h%253D%2526w%253D%2526f%253Djpg&w=350&h=416&ei=_OTdT9ShLsnCswaTgJWbDQ&zoom=1 • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Erigeron_hungaricus_a5.jpg&filetimestamp=20080909083948 • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Delphinium_oxysepalum_a4.jpg&filetimestamp=20070118071849 • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Delphinium_oxysepalum_a4.jpg&filetimestamp=20070118071849 • http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Dianthus_nitidus_a2.jpg&filetimestamp=20080731121332 • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/POL_Tatry.svg/800px-POL_Tatry.svg.png • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/31/Tatry_Mapa_Plastyczna.JPG • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Gerlach_south_face_B.jpg/800px-Gerlach_south_face_B.jpg • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Kamienista_a4.jpg/800px-Kamienista_a4.jpg • http://pl.wikipedia.org/wiki/Tatry