Trefpunt Plato

1. Trefpunt Plato Lees- en studieclub van dialogen van Plato

2. Doel van de lees- en studieavonden • Het is fijn de hersenen te smeren aan de hand van een serie goede en systematisch opgebouwde dialogen; • Het is goed te leren wat Plato/Socrates’ kritiek was op de toenmalige Atheense politici: ze beweerden veel, maar wisten vaak niet echt waarover ze het precies hadden! Wat is de les voor vandaag de dag dan? • Het is goed om te zien hoe je zo kunt redeneren met elkaar dat de inzet het zoeken naar "waarheid" is, maar dat je gelijk ook - door Socrates gedwongen dat te erkennen - erkent dat “de waarheid” een kwestie van definitie is, dus nooit tot de laatste waarheid voeren kan, maar haar wel wil naderen (de z.g. Socratische methode). Dit (aloude) inzicht relativeert voor altijd de waarheidsclaim. Dat laatste is én gezond, én geeft een doorgaande dynamiek aan het zoeken naar oplossingen, inzichten, levenshoudingen, enz. • Het scherpt het denken van de deelnemers over vragen als: wat is een filosoof eigenlijk, en wat diens/haar nut? Wat is gerechtigheid nu, hoe keek men toen en ik nu naar vragen als: wat is liefde, leven en eeuwig leven, schoonheid, gerechtigheid en waarheid. Kortom: het kan de deelnemers/sters aan Trefpunt Plato in hun persoonlijk leven en hun queeste naar zelfkennis verrijken (en dat was wat Socrates wilde). Schreef hij niet het ken u zelve boven de poort van zijn tuin en bijeenkomstplek van filosofen? Sheet nr.:

3. Wat gaan we doen? We gaan met elkaar lezen: • Plato’s Symposium • Plato’s Phaedo Wat wordt er van de deelnemers verwacht? • Het thuis voorbereiden van de opgegeven tekstdelen / d.w.z. tenminste die teksten thuis gelezen hebben; • Nadenken over wat in de tekst aan de orde komt en er in de discussie over willen praten met elkaar; • De dialogen te hebben aangeschaft en steeds mee te nemen naar de bijeenkomsten. Sheet nr.:

4. Wat doet de inleider? • Een inleiding over de Griekse wijsbegeerte tot en met Aristoteles geven. Doel: de plaatsing van Plato en Socrates binnen het toenmalige wijsgerige debat. • De invloed van Plato en/of Socrates tot op heden vaststellen. • De Socratische methode bespreken, via de te lezen dialogen zelf. • Informatie geven bij het gezamenlijk lezen van de teksten. Sheet nr.:

5. Om welke avonden gaat het? • In 2009: 13/10; 10/11; 08/12 • In 2010: 12/01; 09/02;16/03;13/04; 11/05 (onder voorbehoud); 15/06 en wat we verder afspreken. Aanvangstijd • Steeds van 19:45 t/m. 22:00 uur Sheet nr.:

6. Hoe kom ik aan de dialogen? • De beide boeken zijn – o.a. – te bestellen bij Bol.com. Het deel waarin de dialoog het Symposium staat is deel van de Verzamelde Werken, zoals door Uitgeverij Bert Bakker in 2003, en verder, is uitgegeven. Verder staan er op de site van Bol.com ook een aantal 2de handsexemplaren van boeken met dialogen van Plato (zo rond de €12,00) en boeken over Plato • Op mijn website staan beide dialogen ook. Ze kunnen worden gedownload en daarna uitgeprint. Sheet nr.:

7. Wat kost het? • In principe zijn aan deelname aan Trefpunt Plato geen andere kosten dan uw leesmateriaal en een bijdrage aan de koffie verbonden. • Als de bijeenkomsten inderdaad in de ruimte van de Herberg (bijgebouw van de Katholieke Kerk van Nieuw-Vennep) zullen zijn, dan wordt aan de deelnemer, per vooruitbetaling, €36,00 voor alle avond gevraagd. Dit om de kosten van de zaalhuur in één keer te kunnen voldoen. Bij een avond niet aanwezig kunnen zijn zal geen restitutie van die € 4,00 worden gegeven Sheet nr.:

8. Wat is wijsbegeerte? - 1 • De filosofie of wijsbegeerte is de oudste theoretische discipline (5de eeuw vóór Christus) die verlangt en streeft naar kennis en wijsheid. In het Grieks is het woord “filosofia” (Grieks: φιλοσοφία) een samenstelling van de woorden voor liefde (φιλω = ik houd van, φιλειν = houden van, φιλος = vriend, φιλια = vriendschap) en voor wijsheid (σοφία = wijsheid). • Een beoefenaar van filosofie wordt een filosoof of wijsgeer genoemd. De term raakte in het oude Griekenland in gebruik om de pretenties te relativeren van hen die zichzelf "wijzen" noemden. Ook werd zo benadrukt dat wijsheid asymptotisch toeneemt: het einddoel kan volgens die wat meer ingetogen en bescheiden gedachtegang niet worden bereikt, maar wel worden nagestreefd, en niet worden bezeten, doch enkel worden bemind. Sheet nr.:

9. Wat is wijsbegeerte? - 2 In het dagelijks spraakgebruik wordt de term filosofie gebruikt om elke vorm van wijsheid of levensbeschouwing aan te duiden (zoals in "iemands filosofie") of iemands uitgangspunten (zoals in "het sluit niet aan op de filosofie achter dit plan"). Dit verschilt van het begrip filosofie in een academische context, waar we het in Trefpunt Plato over hebben. Sheet nr.:

10. Wat is wijsbegeerte? - 3 Wijsbegeerte is op een systematische manier zelfkennis zoeken • Wie is de mens / wie ben ik? – Ken u zelve! • Wat kan ik weten? • Wat moet ik doen? • Wat mag ik hopen? De plaats van de mens in de kosmos. I. Kant M. Scheler Sheet nr.:

11. Wat is wijsbegeerte? - 4 • Nadenken over de kosmos werkelijkheid • Onderscheid en samenhang in de werkelijkheid • Vakwetenschap • Kennisleer • Ethiek • Antropologie Sheet nr.:

12. De plaatsing van Plato & Socrates in hun tijd. Wat hen voorafging: • De ‘donkere Middeleeuwen’: 1100 - 800 v. Chr.: Homerus, de volksreligie. • Wijsgerige insteek: fatum, goden en hun willekeur. Geen filosofie in strikte zin. • De ‘Archaïsche periode’: 800 – 480 v. Chr.:De oude en jonge natuurfilosofen. • Wijsgerig: zoeken naar eerste beginselen, en dat via concreet (water, vuur, steen en lucht) naar abstract (bijv. het apeiron). • Het abstracte opent de weg naar het vermoeden van het geestelijke als principe van/achter de werkelijkheid. • Pythagoras • De Sofisten Sheet nr.:

13. De plaatsing van Plato & Socrates in en even voor hun tijd. • Athene democratie (ong. 480 – 336 v. Chr.) • Burgers aan het woord • Leegte in het onderwijs • Sofisten: • Protagoras • Gorgias • Antiphon • Praktijk in goed kunnen spreken • Kritiek geen diepgang / waarheid in het geding! Sheet nr.:

14. Protagoras(ca. 490 – ca. 420 v. Chr.) • De Homa-Mensura-regel:“De mens is de maat van alle dingen” • Relativisme t.a.v. de waarheid • “Ten aanzien van elke zaak zijn er twee tegenovergestelde redeneringen”. • Praktijk anders dan Theorie. • Hun Staatstheorie: • De Staat is menselijk maaksel, niet van of door goden. Sheet nr.:

15. Hoe weten we iets van Socrates? Socrates heeft geen geschreven berichten achtergelaten, hoe kan het dat we van zijn bestaan en denken weten? Van Socrates’ bestaan weten we via drie bronnen: • Via Plato • Via Xenophon (Erchia, ca. 430 v.Chr. - Korinthe, 355 v.Chr.): • De Memorabilia Socratis (Απομνημονεύματα Σωκρατούς) • Het Symposion. In dit werk speelt, net zoals in de gelijknamige dialoog van Plato, Socrates een hoofdrol. Het is een weergave van gesprekken naar aanleiding van een in 422 gehouden feestje waarbij Socrates aanwezig was. • Oeconomicus of Leiding van het huishouden (Οικονομικός). In dit werk spreekt Socrates met een zekere Ischomachus over het beheer van diens bezit. • Via Aristophanes’ venijnige spot in zijn toneelstuk De Wolken. In de komedie de Wolken voert Aristophanus een bespottelijke Socrates op. Als deze zijn diepzinnigste denkbeelden uitlegt, gaat het om de lengte van de poten van een vlo en de redenen waarom vliegen winden laten. Hij leert jongeren hoe ze anderen voor de gek kunnen houden en hoe ze zich onder schulden uit kunnen kletsen. • Via Aristoteles Sheet nr.:

16. Hoe weten we iets van Socrates, en wat dan precies? • Over het leven van Socrates is veel onduidelijkheid. Het is bijvoorbeeld onzeker, in welk jaar hij is geboren, al wordt zijn dood door iedereen op 399 voor Christus geplaatst. • Het is op zijn minst opmerkelijk dat hij, een eenvoudige steenbewerker zonder opleiding en zonder inkomen, zeer populair zou zijn geweest onder de zoons van de Atheense aristocratie en dat hij de grondlegger werd van een filosofische school. • Volgens Plato weigerde Socrates geld aan te nemen voor zijn lessen in de wijsbegeerte, maar we weten dat hij geen andere bronnen van inkomen had. Xenophon beweerde Socrates in zijn levensonderhoud voorzag met het onderwijzen van studenten. Bij elkaar zijn dat redenen om na te denken over de betrouwbaarheid van onze kennis over de grote filosoof.  • De bronnen over Socrates spreken elkaar en zichzelf voortdurend tegen.  Sheet nr.:

17. Hoe weten we iets van Socrates, en wat dan precies? Geleerden spreken van het ‘socratische probleem’: de vraag wat Socrates zelf heeft gezegd en wat afkomstig is van zijn biografen. Het antwoord is dat Socrates in eerste instantie niet meer was dan een soort buiksprekerpop van Plato. Plato paste een literair procédé toe door zijn eigen ideeën in de mond van een ander te leggen. Dat deed men in de oudheid wel vaker en men zou het ook in later tijden blijven doen. Sheet nr.:

18. Hoe weten we iets van Socrates, en wat dan precies? • Met Socrates liep het slecht af: toen anderen uit de kring rond Plato een complot smeedden om de democratie te vervangen door een junta en toen Alkibiades en Kritias de stad wilden verraden aan Sparta, werd Socrates opgepakt, althans volgens Plato’s Symposion. Hij moest zijn rol als pion van de aristocraten bekopen met een veroordeling tot de dood door de gifbeker. • Socrates heeft met Boeddha, Christus en Confucius gemeen dat hij beschouwd wordt als één van de grondleggers van de beschaving en dat hij zelf geen boeken heeft geschreven. Hij heeft ook met hen gemeen dat anderen hun ideeën op hem hebben geprojecteerd. Sheet nr.:

19. Eigenlijk geeft Plato het "niet-bestaan“ van Socrates toe. In de dialoog Skeptias komt tegen het einde de volgende passage voor:Socrates: Dus als ik je goed begrijp, beweer je dat de persoon Socrates uniek is.Skeptias: Dat is juist.Socrates: Ik kan dat ook anders zeggen: Als alle dingen, dus ook alle mensen in de “oikoemenè” (=de beschaafde wereld) op een rijtje worden gezet, dan is daarvan niets gelijk aan Socrates. Ben je dat met me eens?Skeptias: Dat ben ik met je eens.Socrates: En als niets gelijk is aan Socrates, dan is Socrates ook gelijk aan niets, nietwaar?Skeptias: Dat lijkt me onvermijdelijk.Socrates: Maar als Socrates gelijk is aan niets, dan bestaat hij niet.Skeptias: Hoewel je niet bestaat, denk ik dat je gelijk hebt. Sheet nr.:

20. Socrates op zijn sterfbed Sheet nr.:

21. Bronnen over het z.g. Socratische probleem • P.A. Meijer, Socratisch schimmenspel. Socrates’ plaats in de Griekse Wijsbegeerte. Amsterdam, 1974. • Volgt nog Sheet nr.: