Concepts Definition Information need, Information behavior, Uncertainty , Decision making

1. Concepts DefinitionInformation need, Information behavior, Uncertainty, Decision making Dr. Zarea S. MohammadZad Smd_librarian@yahoo.com M. Safari Knowledge_globe@yahoo.com

2. Information Need نیاز اطلاعاتی: Information need • چانگ سونگ كيم: تعريف مفهوم نياز اطلاعاتي در علم اطلاع‌رساني هميشه داراي مشكل بوده است. طبق نظر «دروين» و «نيلان»، تقريباً بلا استثنا براي نياز اطلاعاتي تاكنون تعريفي تعيين نشده است...چون اولاً كاربران در مشخص كردن و تعيين نيازهايشان و درخواست منابع اطلاعاتي از نظام، مشكل‌دارند. ثانياً‌ روش‌هاي اظهار نيز در طي ساليان تغيير كرده است. • در اصطلاحنامه كتابداري: واژه نياز اطلاعاتي به نيازي اشاره مي‌كند كه بايد از خدمات اطلاع‌رساني يا از مواد و منابع اطلاعاتي تأمين شود. Information behavior Uncertainty Decision making References

3. Information need • «لنكستر» در باب نياز اطلاعاتي مي‌نويسد: نياز اطلاعاتي، اطلاعات مورد نياز براي طيف گسترده كاربردها (از گرفتن بليط اتوبوس تا تفكر خلاق)است و خود تفكر خلاق شامل حوزه گسترده‌اي از حل مسئله تا مشكلات فردي، حسي، و عاطفي است كه به توليد دانش جديد ختم‌ مي‌شود. هر مشكلي نيازمند راه حل است و اولين گام، جمع‌آوري منابع اطلاعاتي است كه همه يا اكثر آن‌ها از طريق منابع و مواد كتابخانه‌اي قابل دسترسي است. • «ديوادسون» مي‌نويسد: در كار روزمره، نبود آگاهي، نياز اطلاعاتي را شكل مي‌دهد. اين نوع نياز اطلاعاتي، شكاف‌هايي را در دانش روزمره استفاده‌كننده نشان مي‌دهد. سواي نيازهاي بر زبان‌آمده يا رسا، نيازهاي بيان‌نشده‌اي وجود دارند كه كاربر از آن‌ها آگاه است، اما نمي‌خواهد بر زبان آورد.دسته ديگر، نيازهاي نهفته است كه كاربر از آن‌ها بي‌خبر است. Information behavior Uncertainty Decision making References

4. Information need با توجه به تعاريف ارائه‌شده توسط صاحبنظرانعلوم كتابداري و اطلاع‌رساني، از مجموع آن‌ها مي‌توان نتيجه گرفت كه: • افراد مرتباً‌ به اطلاعات نياز دارند و تمام فعاليت‌ها داراي نياز اطلاعاتي است؛ • نياز اطلاعاتي نتيجه ظهور مشكل در يك موقعيت خاص است؛ • نياز اطلاعاتي تحت تأثير عوامل اقتصادي، سياسي و محيطي است؛ • نياز اطلاعاتي مرحله تبديل اطلاعات به دانش است؛ • نياز اطلاعاتي براي حل مسئله در دوره خاص زماني است؛ • نياز اطلاعاتي نتيجه ناهمگوني در وضعيت علمي افراد است و براي پركردن خلأ‌هاي اطلاعاتي ‌است؛ • نياز اطلاعاتي چيزي است كه فرد براي انجام كار، تحقيقات يا تعالي فكر به آن نياز دارد؛ • نياز اطلاعاتي براي انجام كار خاص، و موتور محرك اوليه براي فرآيند برنامه‌ريزي و تصميم‌گيري است؛ • نياز اطلاعاتي تلاش براي بيان نياز، و يافتن اطلاعات براي ارضاي آن است؛ • نياز اطلاعاتي با خدمات اطلاع‌رساني بر آورده مي‌شود. Information behavior Uncertainty Decision making References

5. Information Behavior رفتار اطلاع یابی Information need • بحث رفتار اطلاع‏یابی برای اولین بار در کنفرانس اطلاعات علمی انجمن سلطنتی انگلستان در سال 1948 مطرح شد. • دایره‏المعارف کتابداری و اطلاع‏رسانی: به الگوهای پیچیده رفتار و فعل و انفعال‏های متقابل انسان هنگام جست‏وجوی هر نوع اطلاعات، رفتار اطلاع‏یابی اطلاق می‏شود. • ویلسون: رفتار اطلاع‏یابی فرايندي است كه در تعامل دائمي با افراد، شبكه‌هاي اجتماعي، موقعيت‏ها و بافت‏هاي گوناگون شكل می گیرد؛ • تيلور: رفتار اطلاع‏یابی، مجموعه‌ فرايندهايي است كه در نهايت به اطلاعات سودمند منجر مي‌شوند. Information behavior Uncertainty Decision making References

6. Information need • رفتار اطلاع‌یابی مجموعه فعالیت‌هایی است که یک فرد برای رفع نیاز اطلاعاتی خود انجام ‏می‌دهد. رفتار اطلاع یابی شامل اهداف ‏جستجوی اطلاعات، روش جستجو، مشکلات جستجو و ‏عوامل موثر بر آن می‌شود. • رکن اساسی در رفتار اطلاع‌یابی، نیاز ‏اطلاعاتی است. پرسش در درون ذهن که فرد را برای یافتن پاسخ به تکاپو وامی‌‏دارد و فرد در روند یافتن پاسخ به‌این نیاز درونی، رفتاری را از خود بروز می‌دهد ‏که به‌آن رفتار اطلاع‌یابی می‌گویند. Information behavior Uncertainty Decision making References

7. Information need عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌یابی: • عوامل فردی: تجربه، دانش، سواد اطلاعاتی و رایانه‌ای، نیاز اطلاعاتی، سطح انتظار، جنس، هوش؛ • ویژگی‌‏های فردی، شخصیتی، شناختی و انگیزشی؛ • عوامل مربوط به‌قابلیت نظام: رابط کاربر، قابلیت و امکانات جستجو، روش‌های نمایه‌سازی و چکیده‌‏نویسی، نحوهٔ برجسته‌کردن اطلاعات، نمایش اطلاعات، وجود راهنماها و ...‏؛ • عوامل اجتماعی و محیطی: گروه‌های اجتماعی، عوامل فرهنگی و اقتصادی، قوانین و مقررات حاکم بر ‏جریان اطلاعات، شغل، جو سازمانی؛ • عوامل مرتبط با اطلاعات: نوع مدرک، نوع و اندازه فایل، ساختار فایل، چگونگی دسترسی به‌اطلاعات. Information behavior Uncertainty Decision making References

8. Uncertainty عدم قطعیت Information need • نخستین بار «ورنر هایزنبرگ» در دهه‏های آغازین قرن بیستم، اصل عدم قطعیت را مدون ساخت. • نوعی نگرش دقیق به اعداد هست که در علوم مختلف از جمله در فیزیک، فلسفه، آمار، علم اقتصاد، بیمه، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مهندسی و علوم اطلاع‌رسانی کاربرد دارد. • مكانيك كوانتومي نظريه‌اي است كه نيروهاي طبيعت را مانند پيام‌هايي مي‌داند كه بينذرات ماده رد و بدل مي‌شوند. اين نظريه اصل نااميدكننده‌اي را نيز كه اصل عدم قطعيت نام دارد در بر مي‌گيرد. بنابر اين اصل هيچگاه ما نمي‌توانيم همزمان مكان و سرعت(تندي و جهت حركت) يك ذره را با دقت بدانيم . • اصل عدم قطعيت بدان معني است كه فضا مملو از ذره و پادذره است. Information behavior Uncertainty Decision making References

9. Information need • هنگاميكه شخص از كمبودي در دانش و شناخت خود براي انجام كاري آگاه مي شود دچار احساس عدم قطعيت و ترديد است . در اين مرحله جستجوگر در پي آن است كه نياز اطلاعاتي اش را شناسايي كند. افكار وي مبهم و نامعلوم بوده و برروي مساله يا وضعيت عدم قطعيت كه در آن گرفتار است متمركز ميباشد. • اصل عدم قطعيت : عدم قطعيت يك وضعيت شناختي است كه عموماً نشانه هاي ابتدايي اضطراب و كمبود اطمينان را سبب مي شود . عدم قطعيت و تشويش در مراحل ابتدايي فرايند جستجو اطلاعات محتمل تر است . نشانه هاي عدم قطعيت، سردرگمي، و ترديد با ابهام و تفكرات غير واضح درباره موضوع يا پرسش همراه مي شود. همانگونه كه وضع دانش به سوي تفكرات متمركز شده و تغيير مي كند، نوعي افزايش اطمينان اتفاق مي افتد . عدم قطعيت به خاطر كمبود شناخت، گسستي در معني، يا يك تركيب ذهني محدود موجب شروع فرايند جستجوي اطلاعات مي شود. Information behavior Uncertainty Decision making References

10. Information need • بي نظمي، عامل عدم قطعيت و كم شدن اطمينان بوده و ناشي از اضافه بار اطلاعات، تصادفي بودن داده ها و دركل، برابر بودن احتمال انتخاب از بين موارد مختلف است. با راهكارهايي چند، از جمله حشو مي توان بر بي‌نظمي فايق آمد و عدم قطعيت را كم كرد. حشو در واقع تكرار موارد مشابه براي كاهش اشتباهات است؛ مثل قواعد ساختاري دستور زبان كه نوعي حشو است و به درك و فهم بهتر جملات متن كمك مي كند. براي مثال، اگر در كتابخانه اي هر عنوان منبع اطلاعات فقط از روي يك شماره بازيابي يافت شود، بي نظمي در آن كتابخانه حداقل است؛ در صورتي كه اگر در كتابخانه اي فقط بدانيم منبعي وجود دارد و جاي ذخيره آن را ندانيم، بي‌نظمي در آنجا حداكثر است. Information behavior Uncertainty Decision making References

11. Decision makingتصمیم گیری: Information need • همه ما هر روزه و در زندگی فردی و اجتماعی خود با مسائل گوناگونی روبرو هستیم که برای حل آنها باید تصمیم گیری کنیم. برخی از این تصمیمات بسیار کوتاه مدت هستند و تاثیر چندانی در زندگی ما ندارند مانند تصمیم برای انتخاب غذای ناهار یا خرید بک لباس. اما برخی دیگر ممکن است آینده زندگی کاری، خانوادگی و اجتماعی ما را تحت تاثیر قرار دهند مانند تصمیم برای انتخاب شغل، ازدواج و.... • تصمیم گیری و برنامه ریزی در محیط های سرشار از آرامش، سکون، و قطعیت کامل، اگر نگوئیم کاملا بی معنی، غیر واقع بینانه است. Information behavior Uncertainty Decision making References

12. Information need • تصمیم‌گیری به فرایندهای ذهنی (شناختی) گفته می‌شود که به انتخاب یک اقدام در میان اقدامات جایگزین می‌انجامند. • هدف از تصمیم گیری عبارتست از: * اولویت بندی گزینه های موجود جهت انجام برنامه ریزی و سیاست گذاری؛ * انتخاب بهترین گزینه از میان گزینه های موجود، بطوریکه بیشترین  انطباق را با اهداف مورد نظر داشته باشد. • هر چقدر اطلاعات درباره فضای تصمیم کمتر باشد عدم قطعیت ها نیز بيشتر و عمیق تر می شود. مثلا اگر عملا هيچ برآوردي درباره توزیع احتمال بر روی وضعيت هاي آينده ميسر نباشد تصميم گيري در شرايط "عدم قطعيت عميق" (Deep Uncertainty) مطرح مي شود. Information behavior Uncertainty Decision making References

13. Referencesمنابع: Information need • فصلنامه علوم اطلاع رساني /دوره 20/شماره سوم و چهارم • نوروزی چاکلی، عبدالرضا (1385). عوامل اصلی و مؤثر در رفتار جستجوگران اطلاعات. فصلنامه کتابداری و اطلاع‏رسانی. 9 (1). ص 144- 175. • یمین فیروز، موسی؛ داورپناه، محمدرضا(1384). "نیاز اطلاعاتی، رفتار اطلاع یابی".فصلنامه ‏کتاب.63. پاییز 1384: 123- 132. • داورپناه، محمدرضا. جستجوی اطلاعات علمی و پژوهشی در منابع چاپی و الکترونیکی. تهران: دبیزش، ‏‏1381‏ • داورپناه، محمدرضا. ارتباط علمی، نیاز اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی. تهران: دبیزش؛ چاپار، 1386. Information behavior Uncertainty Decision making References

14. رفتار و منش هر فرد، کتاب مصور اندیشهها و باورهای اوست. رالف والدو امرسون