Deneysel Yöntem

1. Deneysel Yöntem Yaşar Tonta H.Ü. BBY tonta@hacettepe.edu.tr yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2006/bby208/

2. Babbie, Bölüm 8:Deneyler • Deneye uygun konular • Klasik deney • Deneklerin seçilmesi • Farklı deneysel tasarımlar • Deney örneği • “Doğal" deneyler • Deneysel yöntemin güçlü ve zayıf yönleri

3. Deneye uygun konular • Sınırlı ve iyi tanımlanmış kavramlarla ilgili projeler • Keşfetmeye yönelik projeler • Küçük grup etkileşimiyle ilgili araştırmalar

4. Deneysel tasarım Deney grubu Kontrol grubu Karşılaştır: Aynı mı? Bağımlı değişkeni ölç Bağımlı değişkeni ölç Deneysel uyarıcı Karşılaştır: Farklı mı? Bağımlı değişkeni yeniden ölç Bağımlı değişkeni yeniden ölç Kaynak: Babbie, 224

5. Klasik Deney Uyarıcı Ön test Son test Deney grubu Karşılaş- tırma Karşılaş- tırma Son test Ön test Kontrol grubu Zaman Kaynak: Babbie, 232

6. Deneylerin bileşenleri • Bağımlı ve bağımsız değişkenler • Ön test ve son test • Deney ve kontrol grupları

7. Deney ve kontrol grupları • Mümkün olduğu kadar birbirine benzemeli • Kontrol grubu, deney grubunun deneysel uyarıcıya maruz kalmasaydı ne durumda olacağını temsil eder

8. Deneklerin seçimi • Olasılık örnekleme • Rastgele atama • Eşleştirme

9. Rastgele atama ve Eşleştirme • Eşleştirme süreci için hangi değişkenlerin uygun olacağı bilinemeyebilir • Sonuçları analiz etmek için kullanılan çoğu istatistikler rastgele atama varsayımına dayanıyor • Rastgele atama büyük bir denek havuzunun olduğu durumlarda anlamlı

10. Kota Matrisi Deney grubu Kontrol grubu 6 7 vs 6 7 vs Kaynak: Babbie, 227

11. Ön deney araştırma tasarımları • Bir atımlık vaka çalışması – bir denek grubu deneysel uyarıcıdan sonra belli bir değişkene göre ölçülür • Tek grup ön test-son test tasarımı – gruba ön test uygulanır ama kontrol grubu yoktur • Statik grup karşılaştırması – deney ve kontrol grupları var ama ön test yok

12. Ön deney araştırma tasarımları Bir atımlık vaka çalışması Formda olma Bisiklete binme Tek grup ön test-son test tasarımı Formda olma Bisiklete binme “koltuk patatesi” Statik grup karşılaştırması Formda olma Bisiklete binme “koltuk patatesi” Zaman Kaynak: Babbie, 229

13. İç Geçerlik Kaynakları • Deney sırasında tarihsel olayların meydana gelmesi • Deneklerin olgunlaşması • Tekrar tekrar yapılan testler davranışı etkileyebilir • Enstrümantasyon

14. İç Geçerlik Kaynakları • Aşırı uç pozisyonlardaki deneklerin merkeze yönelmeleri • Seçimde önyargılar • Deneysel kayıp – çalışma bitmeden bazı denekler ayrılabilir • Kontrol grubu deneklerinin moralleri bozulabilir

15. Dış Geçerliği sınırlama • Solomon dörtlü grup tasarımı • Sadece son testli kontrol grubu tasarımı

16. Solomon dörtlü grup tasarımı örneği Siyahlara karşı ön yargı düzeyinin eğitici film gösterimi sonucu azalıp azalmadığını test etmek istediğimizi düşünün. Solomon tasarımında dört grup denek rastgele atanır • Grup 1 ve Grup 2 kontrol grubu ve deney grubunu oluşturur • Grup 3’e ön test uygulanmaz • Grup 4’esadece son test uygulanır

17. Solomon Dört Grup Tasarımı 1 Son test Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Ön test Uyarıcı (film) 3 2 Son test Ön test Son test Uyarıcı 4 Son test 1 Son test sonuçlarına göre ön yargı düzeyi daha düşük olmalı 2 Ön test ve son test sonuçları aynı düzeyde önyargı göstermeli 3 Grup 1 Grup 2’den daha az önyargılı olmalı 4 Grup 3 Grup 4’ten daha az ön yargılı olmalı Kaynak: Babbie, 233

18. Sadece son test kontrol grubu tasarımı • Solomon tasarımındaki Grup 3 ve Grup 4’ü içerir • Uygun rastgele atama yapılırsa iç geçerlik sorunlarını ve test ile uyarıcı arasındaki etkileşimi kontrol etmek için sadece bu gruplara ihtiyaç var

19. “Doğal" deneyler • Önemli sosyal bilim deneyIeri kontrollü ortamların dışında ve normal toplumsal olaylar sırasında meydana gelir • Geçerlik sorunlarına yol açar çünkü araştırmacı şeyleri oluş sırasında kayda almalıdır

20. Deneysel yöntem Güçlü yönleri: • Zaman içinde deneysel değişkenin izolasyonu • Deneyler farklı denek gruplarıyla birçok kez yinelenebilir

21. Deneysel yöntem Zayıf yönleri: • Laboratuvar ortamının yapaylığı • Laboratuvarda meydana gelen toplumsal süreçler daha doğal toplumsal ortamlarda oluşmayabilir

22. Chapter 8 Experiments Ana terimler

23. Ön test Bağımsız değişkene maruz kalmadan önce bir bağımlı değişkenin ölçümü Son testBağımsız değişkene maruz kaldıktan sonra bir bağımlı değişkenin yeniden ölçümü

24. Deney grubuDeneysel uyarıcının uygulandığı bir grup denek Kontrol grubuDeneysel uyarıcının uygulanmadığı, diğer yönlerden deney grubuna benzeyen bir grup denek

25. Körleme deney Ne deneklerin ne de deneyi yapanların hangi grubun kontrol, hangisinin deney grubu olduğunu bilmemeleri Rastgele atamaDeneyde yer alan deneklerin deney ve kontrol gruplarına rastgele atanması tekniği

26. EşleştirmeDeneylerde bir çift deneğin bir veya daha fazla değişkene benzerliği yönünden eşleştirilmesi ve denek çiftlerinden birinin deney grubuna, diğerinin de kontrol grubuna atanması süreci

27. İç geçerlikDeneysel sonuçlara dayanarak yapılan çıkarsamaların deney sırasında meydana gelenleri doğru olarak yansıtmama olasılığı Dış geçerlikDeneysel sonuçlara dayanarak yapılan çıkarsamaların “gerçek” dünyaya genelleştirilememe olasılığı