KONSEKWENCJE WPROWADZENIA ZAKAZU FORTYFIKACJI MĄKI ŻELAZEM NA STATUS ŻELAZA WŚRÓD DUŃCZYKÓW W LATACH 1987 I 1993

1. KONSEKWENCJE WPROWADZENIA ZAKAZU FORTYFIKACJI MĄKI ŻELAZEM NA STATUS ŻELAZA WŚRÓD DUŃCZYKÓW W LATACH 1987 I 1993 Magdalena Małkińska dietetyka IV rok

2. FORTYFIKACJE (WZBOGACANIE) ŻYWNOŚCI TO, • ZGODNIE Z DEFINICJĄ DODAWANIE JEDNEGO LUB • KILKU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH DO WYBRANYCH • PRODUKTÓW BEZ WZGLĘDU NA TO, CZY WYSTĘPUJĄ • ONE W TYM PRODUKCIE NATURALNIE CZY NIE. CELEM • WZBOGACANIA JEST SKORYGOWANIE LUB ZAPOBIEGANIE • NIEDOBOROM SKŁADNIKA W CAŁYCH POPULACJACH • LUB GRUPACH POPULACYJNYCH. • PRZYKŁADY FORTYFIKACJI : • jodowanie soli • fortyfikowanie mąki CaCo3 lub żelazem • wzbogacanie ryżu w witaminę B1 lub żelazo • dodatek witamin A, D i E do margaryn

3. CEL BADANIA : określenie efektu wzbogacania mąki żelazem na poziom zawartości tego składnika w organiźmie przez porównanie spożycia żelaza i zawartość ferrytyny w osoczu po wprowadzeniu zakazu fortyfikacji i sześć lat później.

4. Badanie przeprowadzone w Danii, gdzie mąka była fortyfikowana • żelazem od 1954 do stycznia 1987 roku w celu zapobiegania niedoboru • tego pierwiastka w organiźmie. FUNKCJE ŻELAZA W ORGANIŹMIE : • składnik hemoglobiny,mioglobiny i wielu enzymów; • odpowiedzialne za transport i magazynowanie tlenu; • powoduje destrukcję nadtlenku wodoru (katalaza); • niezbędne do jodowania tyrozyny, katabolizmu tryptofanu oraz detoksykacji związków obcych. ZALECANE DZIENNE SPOŻYCIE : - mężczyźni 15mg/dzień - kobiety 18-19mg/dzień ŹRÓDŁA ŻELAZA : - wątroba - pietruszka korzeń - strączkowe - mięso - szczypiorek - produkty zbożowe

5. FORMY ŻELAZA W ORGANIŹMIE : • metabolicznie aktywne związki (75%) : hemoglobina, mioglobina, enzymy, transferyna, • pula zapasowa (pozostała część) : ferrytyna, homosyderyna Przy niedoborze żelaza w pierwszej kolejności dochodzi do spadku stężenia ferrytyny w surowicy krwi. Model cząsteczki hemoglobiny

6. CZAS BADANIA : • pierwszy etap : od grudnia 1987roku do listopada 1988roku • drugi etap : od grudnia 1993roku do listopada 1994roku • METODY : • w każdym z etapów wzięło udział 329 kobiet i mężczyzn losowo wybranych z populacji w wieku 35, 45, 55 i 65 lat ; • uczestnicy zostali poddani ogólnemu badaniu zdrowia oraz przeprowadzono z nimi wywiady dotyczące ich sposobu odżywiania się, zwyczajów, stylu życia oraz zainteresowań ; • z ogólnej liczby uczestników wybrano 241 osoby, które posiadały wiele cech wspólnych i na podstawie tych osób uzyskano rezultaty badania.

7. Charakterystyka uczestników badania w poszczególnych latach : lata 1987/1988lata 1993/1994 mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety N 113 128 113 128 Wiek 35-45 61 63 55-65 52 65 BMI(kg/m2) 25,1 24,8 26,0 25,8 Osoby używające suplementy Fe 48 62 34 42 Frakcja menopau- zalna 70 84 Dawcy krwi 19 17 11 10

8. METODY (cd) : • ustalenie spożycia żelaza : na podstawie wywiadu żywieniowego z uczestnikami badania; - w latach 1987/1988 duży udział wzbogacanej mąki • badanie zawartości ferrytyny w surowicy : badanie krwi (pobór próbek na czczo) - niedobór żelaza : ferrytyna w surowicy <20ug/L

9. REZULTATY : • ŻELAZO Spożycie żelaza w zależności od płci i procentu badanej populacji Spożycie żelaza Procent populacji (mg/d) 25 50 75 ------------------------------------------------------------------------- Mężczyźni 1987/88f 11,6 14,7 17,6 1987/88 9,3 11,2 14,1 1993/94 8,9 11,6 14,8 Kobiety 1987/88f 8,7 10,3 12,4 1987/88 6,9 8,0 10,0 1993/94 7,3 8,4 9,9

10. FERRYTYNA REZULTATY (cd) Zawartość ferrytyny w surowicy w zależności od płci i procentu populacji Procent populacji 25 50 75 ------------------------------------------------------------------------- Mężczyźni 1987/1988 96 141 215 1993/1994 103 165 250 Kobiety 1987/1988 37 66 114 1993/1994 38 85 147

11. REZULTATY (cd) : • zawartość ferrytyny w surowicy wzrosła znacząco wśród kobiet po menopauzie pomiędzy rokiem 1987, a 1993; • zawartość ferrytyny w surowicy wzrosła trzykrotnie porównując kobiety przed menopauzą i po menopauzie; • zawartość ferrytyny w surowicy wśród mężczyzn w żadnym z przypadków nie wyniosła poniżej 20mg/L.

12. WNIOSKI : • jeżeli założymy, że w roku 1987 cała ilość spożywanej mąki była fortyfikowana to spożycie żelaza w tych latach jest znacząco wyższe w porównaniu do roku 1993, natomiast jeśli nie przyjmiemy takiego założenia różnica w spożyciu wapnia pomiędzy dwoma badaniami nie jest istotnie znacząca; • pomimo spadku spożycia żelaza ilość ferrytyny w surowicy krwi nie spada po wprowadzeniu zakazu; • biorąc pod uwagę powyższe czynniki oraz to, iż zbyt duże spożycie żelaza wiąże się z rozwojem raka i chorobami serca wprowadzenie zakazu było w pełni uzasadnione.

13. BIBLIOGRAFIA : • Brzozowska A. „Wzbogacanie żywności i suplementacja diety składnikami odżywczymi – korzyści i zagrożenia „ . Referat prezentowany podczas Konferencji Naukowej w Warszawie w dniach 19-20 listopada 2001 roku. • Osler M., Milman N., Heitmann B.L.(1999) „Conseguences of Removing Iron Fortification of Flour on Iron Status among Danish Adults : some Longitudinal Observations between 1987 and 1994 „. „Preventive Medicine „29, 32-36 .

14. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ