ALTERNATİF FİNANSMAN KAYNAKLARI VE DOĞRU YATIRIM KARARI ALMA SÜRECİ

1. ALTERNATİF FİNANSMAN KAYNAKLARI VE DOĞRU YATIRIM KARARI ALMA SÜRECİ Dr. Huzur KESKİN Gazi Teknopark A.Ş. 1 Ekim 2010 Ankara

2. PROGRAM • Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Yatırım Projelerinin Finansmanı • Yurt İçi ve Dışı Kaynaklara Dayalı Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) • Kari Maksimize Etmek ve Alternatif Finansman İmkanlarından Tam Faydalanabilmek İçin Yapılması Gerekenler

3. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci I. BÖLÜM

4. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Yatırım, tasarruf edilen değerlerin üretimde kullanılmasıdır. • Mali yatırımlar; hisse senedi, tahvil ve benzeri menkullerin ve gayri menkullerin alımıdır. • Reel yatırımlar; ekonomide belli bir süre üretim araçlarına yapılan ilavelerdir. • Yatırım türleri: • Komple yeni yatırım, • Tevsii yatırım, • Darboğaz giderme yatırımı • Modernizasyon yatırımı, • Yenileme yatırımı.

5. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Yatırım Projesi; • Yatırım planlamasının temelini oluşturan yatırım projesi, bağımsız olarak analiz edilebilen, değerlendirilebilen ve kaynakların yönlendirilmesine yönelik her hangi bir tasarım ya da tasarımın bir parçasıdır. • Özel sektördeki girişimciler için yatırım projeleri “sermaye harcamalarını” veya “sabit aktiflere yapılan yatırımlar” olarak anlaşılır ve temel amaç karlılığı yükseltmektir.

6. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Planlama: • Bir yatırım projesini gerçekleştirebilmek için en iyi hareket şeklini (aksiyon planını) seçme ve geliştirme niteliği taşıyan bilinçli bir süreçtir. • Özellikleri; • Bir seçim ve tercih sürecidir, • Gerçekte bir karar sürecidir, • Geleceğe dönüktür, • İleriyi isabetli görmektir (tahmin), • Bilinçli bir seçim sürecidir, • Planlama ve örgütlendirme evreleri, yönetimin saptayıcı (determinative) veya yasalaştırıcı (legislative) nitelikte olan işlemlerdir, • Bir kararlar toplamıdır, • Belli bir zaman sürecidir.

7. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Planlama Hiyerarşisi • Hedef, misyon • Amaç • Stratejiler • Birincil ve ikincil politikalar • Prosedür ve kurallar • Birincil, ikincil ve tamamlayıcı programlar, • Bütçeler, sayısal ve parasal olarak değerlendirilmiş programlar

8. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Planlamanın Aşamaları: • Fırsatların farkında olmak, • Pazar, rekabet, müşteri istekleri, güçlü ve zayıf yönlerimiz • Amaç ve hedeflerin seçimi, • Nerede, ne zaman, neyi başarmalıyız? • Planlama varsayımlarının düşünülmesi, • Planımız hangi iç ve dış koşullarda işleyecek? • Alternatiflerin tanımlanması, • Amaçları gerçekleştirmek için en ümit verici alternatifler hangileridir? • Amaçlar doğrultusunda alternatiflerin karşılaştırılması • En az maliyetle en yüksek kara ulaştıracak alternatif • Bir alternatifin seçimi, • İzlenecek hareket yönünün seçilmesi, • Destekleyici planların formülasyonu • Ekipman, malzeme, işgücü alımları, eğitim, yeni bir ürün geliştirilmesi • Bütçelerin yapılması, planların sayısallaştırılması, • Satışların değeri,fiyatı, harcamaların yönetimi, sermaye harcamaları, bütçelerin geliştirilmesi

9. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Yatırım Projesinin Aşamaları • Yatırım düşüncesinin ortaya çıkışı, • Ön araştırmalar (ön etüd), • Yapılabilirlik çalışması (fizibilite etüdü), • Ekonomik İnceleme (pazar araştırmaları, kuruluş yeri seçimi) • Teknik İnceleme (teknoloji seçimi, teknoloji transferi, teknoloji uygulaması) • Finansal İnceleme (sabit yatırım, işletme sermayesi, işletme dönemi bilgileri) • Yatırımın değerlendirilmesi • İşletme açısından ticari karlılığının hesaplanması • Ülke ekonomisi açısından sosyal karlılığı hesaplanması • Genel değerlendirme ve yatırım kararının verilmesi • Lisans patent sözleşmeleri ve diğer sözleşmeler • Detaylı uygulama projelerinin hazırlanması • İşletmeye alma denemesi • İşletme dönemi

10. Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci • Finansal İnceleme • Projenin öngördüğü ürün ya da hizmetlerin üretimi için gerekli sermayenin ve harcama yerlerinin belirlenmesi yatırım kararlarının alınmasında oldukça etkili olması nedeni ile kuruluş ve işletme dönemlerinde gerekli sermayenin gerçeğe en yakın şekilde tahmin edilmesi büyü önem taşımaktadır. Bir yatırımın gerçekleştirilmesinde sermaye gereği iki şekilde oluşmaktadır: • Sabit yatırım sermayesi • İşletme (çalışma) sermayesi

11. Yatırım Projelerinin Finansmanı II. BÖLÜM

12. Yatırım Projelerinin Finansmanı • İşletme yatırımlarının finansmanı için temel iki kaynak mevcuttur. Bunlar; • Öz kaynak (öz varlık) • Ortakların şirket ile olan borç/alacak ilişkisi • Dağıtılmayan karlar • Dış kaynak (borçlanma, krediler vb.) • Yurt içi finansman kaynakları • Bankalar • Faktoring Şirketleri • Finansal Kiralama Şirketleri • Sermaye Piyasası Enstrümanları • Yurt dışı finansman kaynakları • Mali piyasalar yolu ile gelen kaynaklar • Dünya Bankası • Avrupa Birliği Kaynakları • Ülke Fonları • Özel fonlar ve yurt dışı finans şirketleri

13. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Öz Kaynaklar ve İşletme Sermayesi • İşletmenin ortaklarından temin edilen satın alma gücünün toplamına “öz kaynaklar”, işletmenin borçlanması suretiyle sağlanan fonlara da “yabancı kaynaklar” denilmektedir. Öz sermaye, işletmenin varlık değerleri üzerindeki ortaklık haklarının tutarını ifade etmektedir. • İşletme sermayesi, işletmenin dönen varlıkları toplamı ile kısa vadeli borçları (piyasa borçları bu kalemde olup, şirketler için önemli bir finans kaynağını teşkil etmektedirler) arasındaki farktan ibarettir. Dönen varlıklar, yıl içinde veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde likiditeye çevirebileceği varsayılan varlıklarını, kısa vadeli borçlar ise aynı süre içinde ödenecek borçları içine almaktadır.

14. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Banka Kaynakları • Krediler • Vadelerine Göre Krediler • Kısa Vadeli Krediler • Orta ve Uzun Vadeli Krediler • Teminatlarına Göre Krediler • Bireysel Güvenceli Krediler • Maddi Güvenceli Krediler • Parasal Durumlarına Göre Krediler • Nakdi Krediler • Gayrinakdi Krediler • “Proje Kredileri”…

15. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Sermaye Piyasası Enstrümanları • Tahvil • Bono • Hisse Senedi • Sertifika

16. Yatırım Projelerinin Finansmanı • DÜNYA BANKASI GRUBU • Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası – IBRD • Uluslararası Kalkınma Birliği – IDA • Uluslararası Finansman Kurumu – IFC • Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı – MIGA • Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi -ICSID

17. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Dünya Bankası Grubu • Hem özel hem de kamu sektörü ile çalışan Banka, şayet krediyi özel sektöre açıyor ise hükümet garantisi talep etmektedir. Genellikle ekonominin bütünü açısından zorunlu, fakat özel sektörün daha az ilgi gösterdiği, diğer bir ifade ile nakit dönüşü itibariyle özel sektörü ölçek itibariyle aşan alt yapı projelerinin finansmanında yer almaktadır. Açılan krediler üye ülkelerden alınacak mal veya hizmetlerde kullanılmasına yöneliktir. Krediler tüm proje maliyetini değil, ithal edilecek mal ve hizmet tutarlarını kapsayacak şekilde verilmektedir

18. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Avrupa Birliği Kaynaklı Fonlara Sahip Grup • Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank – EIB) • Avrupa Yatırım Fonu (European Investment Fund –EIF) • Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (Council of Europe Development Bank – CEB)

19. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank – EIB) • Birlik Üyesi ülkelerin sermaye desteği ile 1958 yılında Roma Antlaşması’nın 129-130. Maddeleri doğrultusunda kurulmuş, bağımsız, tüzel kişiliğe ve mali özerkliğe sahip finans kuruluşudur. • Banka, özellikle sermaye piyasalarından sağlamakta olduğu kaynaklarla finansman faaliyetlerini gerçekleştirmekte olup, ödemeler, özel ödünçler, krediler ve garantileri kapsayan dört farklı şekilde fonlama imkanı sunmaktadır.

20. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank – EIB) • Vade yapısı: Orta ve uzun vadeli krediler • KOBİ kredileri için 4 yılı ödemesiz 12 yıl • Diğer projeler için 4 yılı ödemesiz 20 yıl • Bazı projeler için 30 yıl vade uygulanabilmektedir (Örn. Marmaray Projesi: 8 yılı ödemesiz 30 yıl ) • Kimler Yararlanabilir? • Kamu Sektörü, Bankalar, Belediyeler, Özel Sektör Doğrudan • 25 Milyon EUR üzerindeki projeler doğrudan başvuruda bulunabilirken, bu tutardan daha az büyüklüğe sahip projelerin finansmanında seçilen aracı bankalar kredinin temin edilmesini sağlamaktadırlar. • Finanse edilecek projelerde aranan kriterler; • Teknik açıdan uygunluk, • Çevresel düzenlemeler uygunluk, • Ekonomik ve finansal geçerlilik, • Güvenlik

21. Yatırım Projelerinin Finansmanı

22. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Avrupa Yatırım Fonu – EIF • 1994 yılında 2 milyar EUR sermaye ile kurulmuş olan fon, Avrupa Yatırım Bankası’nın risk sermayesi ve KOBİ’lere yönelik garanti fonu olarak çalışmaktadır. • Sermayesinin %60’ı AYB’nin, %30’u Avrupa Komisyonu’nun ve %10’u da finansal kuruluşlarındır.

23. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı –TTGV • TTGV 1991 yılında STK olarak, ulusal sanayinin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünü artırmak amacıyla, teknolojiye dayalı “inovasyon”un tüm alanlarda gelişmesini desteklemek üzere kurulmuştur. • TTGV ülkemizde girişim sermayesi mekanizmalarının oluşumunda katalizör rolü üstlenmiş; yine ülkemizde ilk olan “başlangıç sermayei desteği” uygulamasını başlatmıştır.

24. Yatırım Projelerinin Finansmanı • IVCI (İstanbul Risk Sermayesi Girişimi-Istanbul Venture Capital Initiative) • IVCI, Türkiye’nin ilk fonların fonu ve eş-yatırım programı olarak 2007’de kurulumuştur. Avrupanın önde gelen fonların fonu oyuncusu ile programın başarısı için gerekli ilişki ağınıa sahip güçlü yerel ortakları bir araya getiren IVCI’nin başlıca yatırımıcları arasında KOSGEB, TTGV, Türkiye Kalkınma Bankası ve EIF yer almkatdır. EIF IVCI’nin danışmanlığını yapmaktadır.

25. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (Council of Europe Development Bank – CEB) • 1956 yılında kurulan AKKB’nin amacı KOBİ’lerde istihdam yaratılması, eğitim, sağlık, sosyal konut, az gelişmiş yörelerde yaşam şartlarının iyileştirilmesi, çevrenin korunması, kırsal kesimin modernizasyonu, kültürel mirasın korunmasıdır.

26. Yatırım Projelerinin Finansmanı • Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (Council of Europe Development Bank – CEB) • Finanse edilecek kredilerde aranan temel nitelikler; • Avrupa Konseyi’nin düzenlemelerine uygunluk • Uluslararası çevre anlaşmaları ve kalite standartları ile uyumlu olması • AKKB finansmanı proje toplam maliyetinin % 50’sinden fazlasını kapsayamaz (Doğal afet projelerinde bu oran %70’e kadar çıkabilmektedir) • Proje’nin Banka’ya sunuluşu aşamasında iş ilerleme oranı % 40’ı aşamaz • KOBİ’lere yönelik kredilerde işin başlama tarihi, finansman tarihinden geriye dönük olarak bir yıldan fazla olmamalıdır • Projelerde ulusal ve uluslararası ihale prosedürlerine uyulmalıdır.

27. Yatırım Projelerinin Finansmanı

28. Yatırım Projelerinin Finansmanı • İthalat-İhracat Kredileri • İhracat Kredileri – TÜRK EXIM BANK • Ülkemizde ihracatı desteklemek ve finansman kolaylıkların sağlanmasına yönelik olarak çalışmaktadır. Türkiye’den ithal edilen malların bedellerinin ödenmesine yönelik kredi verdiği gibi, özellikle hizmet ihraçlarında kullanılan teminat mektuplarına ilişkin olarak garantörlük işlevi de görmektedir. • İthalat Kredileri • USA Exim,Coface, Hermes vb kuruluşlar yabancı özel ve tüzel kişilere, hükümetlere 5-20 yıl vadeli kredi açarak ülkelerinden yapılacak alımları desteklemektedirler. • Kredi için, hükümet aracılığıyla ya da hükümetin onayı ile doğrudan Banka’ya başvurulabilir.

29. Yurt İçi ve Dışı Kaynaklara Dayalı Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) III. BÖLÜM

30. Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) • Türkiye ekonomisinde yer alan şirket sayisinin %98’si KOBİ’lerden oluşmaktadır, • Isletme sermayesi ve karin degil ancak, istihdamin onemli bir kismi KOBI’lerde yer almaktadir, • Işletmelerin hem kısa dönemli çalışma sermayesi ihtiyaçları hem de yatırım projelerinin finansmanı banka kaynaklarından karşılanmaktadir, • Banka kaynaklarının kullanımında vade uyumsuzluğu, optimal kredi türü ve faizlerdeki değişimin doğru takip edilememesi sonucunda, finansal kısır döngüye giren ve her biri aslında bir çeşit “milli servet” olan işletmelerin daha gelişim sürecinde faaliyetlerinin son bulmasına neden olmuştur.

31. Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) • Yatırım Ölçekleri İtibariyle VCs, PEs ve BA • Business Angels (iş melekleri) • Venture Capitals (Girişim Sermayesi – Risk Sermayesi Şirketleri) • Private Equities (Girişim Sermayesi – Risk Sermayesi Şirketleri)

32. Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) • Buyuklukleri itibari ile bu fonlar ve sahip olan ulkelere iliskin asagidaki tablo verilebilir:

34. Kari Maksimize Etmek ve Alternatif Finansman İmkanlarından Tam Faydalanabilmek İçin Yapılması Gerekenler IV. BÖLÜM

35. Yapılması Gerekenler • Kurumsallaşma, • Danışmanlık Müessesinden Hakkıyla Faydalanma, • Uluslararası Network’e Ulaşma İmkanlarını Çoğaltma, • Avantaj ve Dezavantajlara İlişkin Bilinçli ve Gerçekçi Olmak...

36. TEŞEKKÜRLER... Dr. Huzur KESKİN k.huzur@gmail.com