Młoda Polska

1. Młoda Polska wprowadzenie do epoki

2. Wprowadzenie • Periodyzacja • Nazwy epoki • Sytuacja polityczna w Polsce • Przedstawiciele • Sztuka

3. Periodyzacja 1 etap: 1890-1900 • nadal trwa pozytywizm • spory pokoleniowe • tworzy się program MP 2 etap: 1901-1918 • literatura zaangażowana • rozrachunek z epoką

4. Nazwy epoki • Młoda Polska • modernizm • neoromantyzm • dekadentyzm • fin de siecle • symbolizm

5. Modernizm = modernizm • nazwa nowatorskich tendencji 1880–1910, wprowadzona przez wiedeńskiego krytyka H. Bahra; w polskim literaturoznawstwie traktowana: • jako synonim Młodej Polski, • jako określenie przygotowawczej fazy Młodej Polaski(1887–1903; K. Wyka Modernizm polski).

6. Modernizm ≠ modernizm • W krytyce anglosaskiej [angielskie modernism] okres w sztuce i literaturze XX w. rozciągający się między końcem XIX w. a 1940. • Tak szerokie ujęcie modernizmu przejęło współczesne literaturoznawstwo po ukształtowaniu się (lata 60. XX w.) postmodernizmu.

7. Zabory

8. Wóz Drzymały • Michał Drzymała, chłop wielkopolski • nie uzyskawszy zezwolenia władz pruskich na budowę domu na ziemi zakupionej od osadnika niemieckiego, w 1904 zamieszkał w wozie cyrkowym (do 1909) • wóz Drzymały stał się symbolem walki pol. chłopów z germanizacją.

9. „Rota” (1910) • Nie rzucim ziemi skąd nasz ród!Nie damy pogrześć mowy.Polski my naród, polski lud, Królewski szczep Piastowy. Nie damy, by nas zgnębił wróg!Tak nam dopomóż Bóg! […] Nie będzie Niemiec pluł nam w twarzNi dzieci nam germanił,Orężny stanie hufiec nasz,Duch będzie nam hetmanił.Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg!Tak nam dopomóż Bóg!

10. Twórcy modernistyczni

11. Przedstawiciele - symbolizm • Charles Baudelaire, inspirator tendencji symbolistycznej • (Jean) Arthur Rimbaud • Paul Verlaine • Stéphane Mallarmé (twórca teorii odrębności struktury języka poetyckiego)

12. francuski poeta i pisarz zaliczany do parnasistów, prekursor dekadentyzmu poezje Kwiaty zła parnasizm, kierunek w poezji francuskiej 2. poł. XIX w.; wywodził się z teorii „sztuki dla sztuki”, postulował poezję bezosobową, erudycyjną opisowość, precyzyjną formę. Charles Baudelaire (1821-1867)

13. Opowieść o burzliwej i niejednoznacznej przyjaźni dwóch słynnych francuskich poetów: Artura Rimbauda i Paula Verlaine'a. Rimbaud jest młodym buntownikiem poszukującym natchnienia w ekstremalnych doznaniach, zaś Verlaine to człowiek dojrzały, mieszczanin wiodący spokojny żywot u boku kochającej żony. „Całkowite zaćmienie”

14. poeta przeklęty zwięzłość i eliptyczność wiersza szaleństwo i irracjonalny bunt 1) liryka wierszowana z lat 1870 - 1872 (Poezje), sonety 2) destrukcyjna i rozliczeniowa poezja „jasnowidzącego" (To co mówimy poecie na temat kwiatów, Sezon w piekle) 3) fantastyczna kreatywność „jasnowidzącego" (Pijany statek, Iluminacje). Artur Rimbaud (1854-91)

15. Rimbaud Arthur Marzyłem noc zieloną śród śniegów olśnienia, Całunki na mórz oczy kładnące się wolno, Żółtomodre fosforów śpiewnych przebudzenia I niesłychaną skoków pogoń dookolną. „Statek pijany” (fragm.) Pewnego wieczoru wziąłem na kolana Piękno. - I przekonałem się, że jest gorzkie.

16. Oscar Wilde • Oscar Wilde 1854-1900 pisarz angielski • przedstawiciel modernistycznego estetyzmu, mistrz paradoksu; • autor symbolistycznej powieści Portret Doriana Graya • "Nie ma książek moralnych lub niemoralnych. Są tylko książki dobrze napisane i źle napisane"

17. Dorian Gray zaprzedał duszę, by zachować młodość i urodę; jest królem życia, które uważa za najwyższą formę sztuki. Właściwym zapisem jego mrocznej egzystencji staje się portret, na którym uwidaczniają się wszystkie jego występki i zbrodnie.

18. Nagroda Nobla l literatura • Proudhomme, René Sully - 1901 • Mommsen, Theodor - 1902 • Björnson, Björnstjerne - 1903 • Mistral, Frédéric - 1904 • Eisaguirre, Jose Echegaray y - 1904 • Sienkiewicz, Henryk - 1905 • Carducci, Giosué - 1906 • Kipling, Rudyard - 1907 • Eucken, Rudolph - 1908 • Lagerlöf, Selma - 1909 • Heyse, Paul von - 1910 • Maeterlinck, Maurice - 1911 • Hauptman, Gerhart - 1912 • Tagore, Rabindranath - 1913

19. Maurice Maeterlinck • przedstawiciel symbolizmu w teatrze • Pisał utwory sceniczne, przeznaczone dla marionetek. Uważał bowiem, że lalki, całkowicie bezwolne i manipulowane dłońmi aktorów, lepiej nadają się do odgrywania symboli i archetypów. Marionetki z kolei wpisywały się idealnie w konwencję bajkową.

20. Johan August Strindberg • prekursor ekspresjonizmu • Wyrastającą z naturalizmu twórczość Strindberga cechuje brutalna szczerość w odsłanianiu tajników natury ludzkiej i własnych intymnych doznań; życie pojmował jako walkę płci, w której kobieta deprawuje i niszczy mężczyznę. • idee te ukazują m.in. najsłynniejsze dramaty Strindberga: Ojciec (1887), Panna Julia (1888), Taniec śmierci (1901)

21. R. M. Rilke • Rainer (René) Maria Rilke • 1875-1926, poeta austriacki • wybitny przedstawiciel poezji symbolistycznej; prekursor egzystencjalizmu • wyrafinowana formalnie liryka, poświęcona problemom egzystencjalnym, zwłaszcza tragicznemu splotowi miłości i śmierci • najwybitniejsze osiągnięcia Rilkego to: Elegie duinejskie (1923) i Sonety do Orfeusza (1923).

22. Herbert George Wells • 1895 – Wehikuł czasu (The Time Machine) • 1896 – Wyspa doktora Moreau (The Island of Dr Moreau) • 1897 – Niewidzialny człowiek (The Invisible Man) • 1898 – Wojna światów (The War of the Worlds)

23. Jack London • Nigdy nie dopuściłem do tego, aby szkoła przeszkadzała mi w kształceniu się. • Próżniactwo jest zbrodnią tak wielką, jak zdrada kraju i tak samo nikczemną.

24. Marcel Proust • Marcel Proust , 1871-1922, pisarz francuski; • cykl powieściowy W poszukiwaniu straconego czasu, łączący subtelną analizę psychologiczną i obserwację życia epoki z rozważaniami estetyczno-filozoficznymi

25. W pierwszej części powieści Marcela Prousta, W stronę Swanna (1913), znajduje się fragment opisujący reminiscencję wywołaną smakiem magdalenki zamoczonej w herbacie. magdalenka Magdalenka - ciasteczko posiadające zarazem groźną i niezwykle twórczą moc ożywiania przeszłości; obdarzone darem przywoływania bezpowrotnie utraconej pamięci.