Biblioteka w kryzysie czy kryzys w bibliotece?

1. Biblioteka w kryzysie czy kryzys w bibliotece? Google i biblioteki – szanse czy potencjalne zagrożenie? Bogumiła Konieczny-Rozenfeld Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

2. Plan wystąpienia • Główne zadania biblioteki cyfrowej • Narodowe repozytoria cyfrowe • Polski cyfrowy zasób narodowy • Polskie biblioteki w projekcie Europeana • Biblioteki cyfrowe a Google • Temat do dyskusji – czy Google zagrażają bibliotekom? • Misja i wizja bibliotek i bibliotekarzy wobec oczekiwań społeczeństwa wiedzy

3. Główne zadania biblioteki cyfrowej Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

4. Wyznaczniki jakości usług biblioteki elektronicznej • Aktualność • Precyzja i relewantność informacji • Rzetelność • Kompletność • Szybkość • Elastyczność Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

5. Wybrane cyfrowe repozytoria narodowe Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

6. Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

7. Polskie cyfrowe biblioteki regionalne Bałtycka Biblioteka Cyfrowa, Cyfrowy Dolny Śląsk, Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa, Kaszubska Biblioteka Cyfrowa, Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Małopolska Biblioteka Cyfrowa, Morska Biblioteka Cyfrowa, Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa, Podlaska Biblioteka Cyfrowa, Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Śląska Biblioteka Cyfrowa, Świętokrzyska Biblioteka Cyfrowa, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa– Pomerania, Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa. Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

8. Inne polskie kolekcje cyfrowe: Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

9. Europeana, europejska multimedialna biblioteka cyfrowa Europeana została zainicjowana w 2005 r. Ideę, przy poparciu Parlamentu Europejskiego, opracowano w ramach współpracy z bibliotekami narodowymi oraz rozlicznymi instytucjami kulturalnymi państw członkowskich. Przedsięwzięciem zarządza Fundacja Europejskiej Biblioteki Cyfrowej, zrzeszająca najważniejsze europejskie stowarzyszenia bibliotek, archiwów, muzeów, archiwów audiowizualnych i instytucji kulturalnych. Za siedzibę Europeany obrano niderlandzką bibliotekę narodową, Koninklijke Bibliotheek. Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

10. Od 11 grudnia 2009 roku w ramach Europejskiej Biblioteki Cyfrowej Europeana http://europeana.eu/ dostępne są zasoby kilkudziesięciu polskich bibliotek cyfrowych, skupionych w Federacji Bibliotek Cyfrowych http://fbc.pionier.net.pl W skład Federacji Bibliotek Cyfrowych wchodzą 53 polskie biblioteki udostępniając ok. 380000 obiektów cyfrowych, a w najbliższym czasie planowane dodanie jest prawie 7300 tytułów. Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

11. Projekt Europeana - korzyści w obszarze kultury Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

12. „Imperium Google” Udostępnia użytkownikom ponad 60 produktów, oto kilka z nich Między innymi: Google Book Search Google Web Search, Google Scholar, Google Finance, Google Desktop, Google News, Google Reader, Google Translate, Google Talk, Serwis YuoTube Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

13. Ambicje Google’a: to stworzenie gigantycznej internetowej biblioteki Google Books zawierającej zeskanowane książki autorów z całego świata. Google zamierza skatalogować wszystkie książki świata, nie licząc się z bibliotekarskimi zasadami katalogowania na podstawie tytułów i haseł przedmiotowych, chce także aby pojedyncze słowo z jakiejkolwiek książki dało się znaleźć w jego zdigitalizowanym zasobie. Książki w Google Books pochodzą z dwóch źródeł: programu bibliotecznego Library Project i programu partnerskiego. Google zakłada do roku 2015 zeskanowanie 15 miliardów książek. Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

14. Czy Google stanowi zagrożenie dla bibliotek i bibliotekarzy? • Istnieje ewentualność ryzyka wprowadzenia opłat za dostęp do światowego repozytorium wiedzy, zagrażając tym samym odbiorcom indywidualnym i instytucjonalnym w tym bibliotekom • Niepokoi niebezpieczny monopol informacyjny mogący prowadzić w dalszej perspektywie do cenzurowania pewnych treści • Google nie skanuje obiektów w rozdzielczości, która pozwoliłaby przechowywać dobrą jakość wieczyście. (Makowski, 2010) Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

15. Jeśli Google wejdzie mocno ze swoją ofertą, bibliotekarzom coraz trudniej będzie pozyskiwać fundusze na tworzenie własnych kopii cyfrowych • Niepokój wśród wydawców, autorów i bibliotekarzy budzi nieprzestrzeganie praw autorskich, poprzez wymuszenie deklaracji przyzwalającej na wykorzystanie własności intelektualnej w myśl zasady „kto nie jest przeciw, ten jest za” • Google uruchamia nową inicjatywę Google Editions, budzący zaniepokojenie na rynku księgarskim. Koncern zaprosił do współpracy 25 tys. autorów i wydawców, co ma zapewnić ofertę 4 mln różnych cyfrowych pozycji książkowych Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

16. Zalety projektu Google Book dla bibliotek • Biblioteki zyskują kopie cyfrowe książek w krótkim czasie • Google Book Search daje ogromnej liczbie odbiorców szybki wgląd do treści z ograniczona dotąd dostępnością • Wolna kultura generuje użytkowników gotowych, aby za dostęp do kultury płacić – daje wolne (choć komercyjne) korzystanie z zasobów kultury • Kontekstowy sposób wyszukiwania treści cyfrowych daje szybkie wyniki Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

17. Zmiany w charakterze pracy bibliotek i bibliotekarzy w dobie informacji cyfrowej Biblioteka - organizatorem umiejętnego zarządzania informacją i tworzoną na jej podstawie wiedzą. Bibliotekarz – nawigatorem wiedzy, pełniącym role: • menadżera informacji – realizującego prawidłową politykę gromadzenia, zdobywania, przechowywania i udostępniania • mediatora informacji – świadczącego usługi informacyjni-biblioteczne jako ogniwo komunikacji naukowej • eksperta informacji biegłego w zakresie posługiwania się technologiami informacyjnymi. Ekspert informacji potrafi wziąć na siebie odpowiedzialność za jakość informacji, umie dokonać filtracji, selekcji i dostarczać użytkownikom informacje cenne i wartościowe (Jaskowska, 2009) Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

18. Oczekiwania czytelników w dobie bibliotek i kolekcji cyfrowych Oczekiwania wobec bibliotekarzy i bibliotek: • Eksperckiej wiedzy bibliotekarzy - specjalistów informacji • Wolnego dostępu do informacji cyfrowej • Dostępu komercyjnego do zasobów chronionych prawem autorskim, bądź licencją CC w myśl „Wolnej Kultury” • Komunikowania się z bibliotekarzem w czasie rzeczywistym • Wysokiej jakości obsługi klienta Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

19. Oczekiwania wobec cyfryzacji i digitalizacji kolekcji: Kontekstowego i wewnątrztekstowego przeszukiwania, Zaopatrzenie dokumentu cyfrowego w narzędzia: • tagi • hipertekst • pliki video (vooki) • możliwość zakreślania i pobierania fragmentów • wprowadzanie znaczników, zakładek, komentarzy na marginesach • możliwość wprowadzenia czytanego utworu do przypisu lub bibliografii załącznikowej (Hollender, 2010) Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

20. Wnioski: • Proces przechodzenia do nowej ery cywilizacji wirtualnej jest nieunikniony. • Cywilizacja niejednokrotnie z sukcesem doświadczała różnych transformacji. • Potrzeba informacyjna sprawi, że społeczeństwa chętnie przystaną na dostępność tekstu, informacji książki w urządzeniach mobilnych, czytnikach informacji cyfrowej. Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

21. Bibliotheca semper reformanda „(…) świat, który wyłania się wskutek zderzenia nowych wartości i technologii, nowych stosunków geopolitycznych, nowych stylów życia i sposobów komunikacji, domaga się nowych idei i analogii, klasyfikacji i koncepcji. Nie można tego zalążka świata jutra wtłoczyć w konwencjonalne przegródki dnia wczorajszego” Alan Toffler Łódź 15-17 czerwca 2010 r.

22. Dziękuję Państwu za życzliwą uwagę Bogumiła Konieczny-Rozenfeld bkoniecz@aps.edu.pl