NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTALAMA İŞARETLERİ GRUP KARDELEN ÖĞRENME ÖRNEĞİ

İÇERİK • ÖRNEKLERLE VE ŞİİRLERLE KONU ANLATIMI • DEĞERLENDİRME • KAYNAKLAR • ÇIKIŞ

NOKTALAMA İŞARETLERİ • Yazıda karışıklıkların önüne geçmek, yanlış okumayı önlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, cümlenin yapısını ve duraklama yerlerini belirlemek, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek için kullanılan işaretlere noktalana işaretleri denir. • Yazıdaki trafik işaretleri olarak da tanımlayabileceğimiz noktalama işaretleri şunlardır:

NOKTALAMA İŞARETLERİ • NOKTA ( . ) • VİRGÜL ( , ) • NOKTALI VİRGÜL ( ; ) • İKİ NOKTA ( : ) • SORU İŞARETİ ( ? ) • TIRNAK İŞARETİ ( “ ” ) • ÜNLEM İŞARETİ ( ! ) • KESME İŞARETİ ( ‘ )

NOKTA ( . ) • Hüküm, yargı bildiren, tamamlanmış cümlelerin sonuna konur: Okul açıldı. Ödevlerimi yaptım. Yazın Antalya’ya gideceğiz. • Bazı kısaltmaların sonuna konur: Prof. Dr. İst. s. vb. Cad. Sok. İng. (Pröfesör, Doktor, İstanbul, sayfa, ve benzeri, cadde, sokak, İngilizce )

NOKTA • Sayılardan sonra –inci anlamında, • Tarihleri yazarken, • Saatleri yazarken kullanılır. • 1. Birinci 100. Yüzüncü • 23.04.1920 19.05.1919 • 14.35 22.00

Noktanın Şiiri Her cümlenin sonunda kim var, ben. Tarihi yazarken günün, ayın, yılın arasına ben girerim. Avukatlar doktorlar adlarını kısa yazarken Av. diye Dr. diye hep beni kullanırlar. Telefon için Tel. gibi, yüzyıl için yy. gbi Kısaltmalarda ben varım yine. Günün hangi zamanında olduğumuzu yazmak için saatla dakikanın arasına giren ben olurum. İşte örneği: 11.30, 12.00, 18.15, 24.00. Ardına takıldığım sayılara inci dedirttiren de benim: 1. ve 2. ve 5. birinci ve ikinci ve beşinci. kafamı bozmayın sabahleyin erken erken. Kimse çıkamaz önüme benim. Bu kadar çok görevim varke

VİRGÜL ( , ) • Cümlede birbiri ardınca sıralanan, eş görevdeki kelime ve kelime grupları arasına konur: • Uzun boylu, sarışın, gözlüklü ve sevimli bir çocuktu. • Babası, annesi ve dayısı onu çok şımartıyordu. • Kalemini, defterini, çantasını ve hırkasını alıp gitti. • Mektuplarda hitaplardan sonra kullanılır: Sevgili Arkadaşım, Canım Dayıcığım, NOT: Bir yazı veya şiir okunurken virgül olan yerde biraz durulup öyle devam edilir.Bu yönüyle virgül nefes alabilmemizi sağlayarak okumayı kolaylaştırır.

Virgülün Şiiri Baylar arasında en çok iş yapan noktaysa, Notalama İşaretleri Ülkesinde Bayanlar arasındaki en çalışkan da benim. Noktayı kral seçtiniz, gerçeği gördü, o da beni, kraliçe yaptı efendim. Aslına bakarsanız yazılarda, ben noktadan çok kullanılırım. Neden derseniz, bir cümlenin sadece, sonunda yer alır Kralımız Nokta. Ya ben, ben öyle miyim, bir cümle içinde, kaç yerde birden, görülmüşlüğüm vardır benim. Herkesten üstün oluşumun bir nedeni daha var: O kadar güzelim ki, beni görünce soluğu kesilir okuyanların bir nefes alıp verirler, okumayı sonra sürdürürler. İşte size cevabı kolay bir bilmece: Söyler misiniz lütfen, Virgül olmayacaktı da kim olacaktı Kraliçe? ...

NOKTALI VİRGÜL ( ; ) • Aralarında şekil ve anlamca ilişki bulunan, birbirine bağlaçsız bağlanan ve aralarındaki duraklama kısa olan cümlelerin arasına konur: 1. At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır. 2. Gitmemiz gerekiyor; bekleyenler var. 3. Okumuş bir kadın değil, ama anlayışlı; çok genç değil, ama güzel... • Virgüllerle ayrılmış tür veya takımları, farkı bölümleri ve örnekleri birbirinden ayırmada kullanılır: 1. Murat, Yavuz ve Kâzım bir grup; Ahmet, Metin ve Mehmet de bir grup olsunlar. 2. Erkek çocuklarına Doğan, Tuğrul, Aslan; kız çocuklarına ise İnci, Çiçek, Gönül adlarını verirler.

Noktalı Virgülün Şiiri Haaa durun hele, ögeleri arasına virgül konan sıralı cümleler arasında yer alırım bir de. Bu da oldukça önemli. “Müzikten, Beden eğitiminden üç; aritmetikten sıfır aldım.” Kim bunu söyleyen tembel tekerlek? Düşünün biraz size zahmet. Tahmin etmişsinizdir elbet: Murat, sınıfımızdaki baş yaramaz. Dilbilgisini seviyor neyse ki Bizim dersten kötü not almaz. Arazi olurum sık sık Ense yaparım orda burda fazla görünmem ortalarda ama çok gerektiği zaman hemen yetişirim imdada. Pek zahmetli değildir işim Bir cümle içindeki iki küçük cümlenin girerim arasına; olur biter; hepsi bu. Göreceğiniz gibi şu örnekte: “Kilometrelerce yürüdük, kimse yorulmuyordu; çünkü tertemiz hava yorgunluğumuzu alıyordu.” Gidiyor musunuz, durun canım nereye Sözüm bitmedi daha Bu bize söylenmemişti denilmesin, bakın: Noktalı virgülden sonra büyük harf kullanmaya kalkmayın sakın.

İKİ NOKTA • Açıklama yapılacak yerlerde kullanılır: Kelimeler genel olarak ikiye ayrılır: İsimler ve fiiller. Bu işin en sağlam yolu şudur: Bildiğinden şaşmamak. • Kendisinden sonra örnek verilecek cümlelerin sonuna konur. Türkiye yedi bölgeye ayrılır: Akdeniz, Karadeniz, Marmara… Atatürk pek çok inkılap yapmıştır: soyadı kanunu, yeni Türk harfleri, medeni kanun, saltanatın kaldırılması…. • Karşılıklı konuşmalarda kimin konuşacağı belirtildikten sonra iki nokta konur: Buğdayla arpadan başka ne yetişir. bu topraklarda? Ziraatçi sayar: Yulaf, pancar, nohut, mercimek...

İki Noktanın Şiiri Belki işim az ama varlığım çok gerekli Bunu bilirim, her zaman bunu söylerim Ön sırılardadır daima Noktalama İşaretleri arasındaki yerim Bir cümleden sonra örnekler mi verilecek? Hiç durmayın tembeller gibi öyle Yerleştirin beni, yani iki noktayı beklemeden o cümlenin sonuna, şöyle: “Şu dünyada çok sevdiğim insanlar: Başta annem, babam; öğretmenim de var.” Birinden bir söz mü aktarıyor orada biri ne? Neden iki nokta koymuyor cümlesinin sonuna öyleyse? Atatürk diyor ki: “Yarının büyükleridir bugünün küçükleri! ” Çocuklar, öğrenmek isterseniz beni eğer Öğrettiklerime kulak vermeniz yeter Şimdi hakkımı yemeden söyleyin lütfen: Önemli biri değil miymişim ben meğer? ...

SORU İŞARETİ ( ? ) Soru anlamı taşıyan cümle ve kelimelerden sonra kullanılır: Hangi elbiseyi beğendiniz?Benimle alış verişe kim gelecek?Soruları cevapladınız mı?Nasıl bir kitap aramıştınız?Evimizi, eşyalarımızı nasıl buldunuz?

? Soru İşaretinin Şiiri Kimdir öyle ulu orta benim adımı anan? Kim oluyor kendini soru işareti sanan? Görsek boyunu, şöyle bir baksa benden başkası sorabilir mi soru sorulacaksa? ... Soru cümlelerinin sonunda yer alan Noktalama İşareti ben değil miyim? Siz misiniz yoksa? Halimiz ne olurdu burada Herkes birbirinin işine burnunu soksa?

TIRNAK İŞARETİ ( “ ” ) • Başka birinin yazısından veya sözünden, hiç değiştirilmeden yapılan aktarmalar tırnak içinde gösterilir. Alıntı cümle(ler), büyük harfle başlar, noktayla biter. Yaşlı kadın, “Yetişin!” diye bağırdı. Ali: “Kitabımı okuyorum büyükanneciğim." dedi. Atatürk: “ Yurtta barış, dünyada barış.” demiştir.

ÜNLEM İŞARETİ ( ! ) • İçinde ünlem ifadesi (haykırış, sevinç, kıvanç, üzüntü, acı, korku, hayret, ürperti, heyecan, nefret vb ani coşkunluklar) bulunan ve seslenme, hitap ve uyarı bildiren cümlelerden ve kelimelerden sonra gelir: • Komşular! Babacığım! Hemşehrilerim! Tanrım! Yazık sana! Aşkolsun! Hey baksana! • Ey Türk gençliği! Hey! Biraz bakar mısın? Hişt! Buraya gel! Şşt! Sus bakayım! • Ee, yeter artık! Aa! Bu da ne? Ah, ne yaptım! Eh! Fena değil. Ay, elim! Gitme ha! • Hah, şimdi oldu! Hay Allah! Vah zavallı! Vay sersem! Aman dikkat! İmdat! • Boğuluyorum! Simitçi! Çok ilginç! Ne kadar güzel! Çabuk eve git! • Ne olur yardım et! Çık dışarı! Güm! • Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!Ne mutlu Türküm diyene!

Ünlemin Şiiri ! Ünlemdir benim adım Noktalama İşaretleri Ülkesinin Çığırtkanı, tellalıyım! Unutmayın korkuları: -Anneeee, fare! .. şaşkınlığı, öfkeyi, - Ne güzel bir manzara! - Haydi oradan şaşkın! özlemi içeren her cümle Bitmektedir benimle! - Nerede o eski zaman kışlar! Nerede annemizin aşk dolu bakışları! Bu durumlarda anında Herkes, beni bulur yanında

KESME İŞARETİ • Özel isimlere eklenen çekim eklerini ayırmak için kullanılır. Mustafa Kemal’e, Ankara’yı, Türkiye’de, Kızılırmak’ı, Mamak Caddesi’nde... • Kısaltmalara getirilen ekler okunuşa göre belirlenir ve kesme işaretiyle ayrılır: DSİ’ye, ÖSS’de, TCDD’ye, TBMM’nin... • Sayılardan sonra gelen ekler de kesme işaretiyle ayrılır. 1972’de, 1881’de, 2000’den, 12’nci...

NOKTALAMA İŞARETLERİ NOKTA .Benim adım nokta.Her zaman yerim var cümle sonunda.2.(ikinci) sırada ve kısaltmalarda,Sakın beni unutma.VİRGÜL ,Adımı sorarsan bana,Virgül derim.Sıralanan kelimeler arasında yerim.Mesela dersen,Bugün elma, armut, erik yedim.Görürsün ben nerdeyim.ÜNLEM !Bana derler ünlemNe zaman üzülsen,Şaşırsan veya sevinsen, Beni bulursun cümle sonunda.Uzun bir çizgiyim, altında noktasıylaSakın bunu unutma!SORU İŞARETİ ?Aslında bilirsin beni.Tüm işaretlerin en güzeli.Biri sorarsa sana,Bu şekeri kim yedi?Tanımaz mısın cümle sonunda beni?

KAYNAKLAR http://www.dersimiz.com/esiir/esiirler.asp?id=66 http://www.edebiyatogretmeni.net/noktalama_isaretleri.htm http://www.dilimiz.com/dil/imlakilavuzu/TDK/KUR09.HTM

NOKTALAMA İŞARETLERİ