Pension Fund Governance bezien vanuit de toezichthouder

1. Pension Fund Governance bezien vanuit de toezichthouder Iris Sluiter Expertisecentrum Materieel Toezicht en uitvoerend pensioenjuristen VP bijeenkomst 7 juni 2011

2. Actuele situatie: voorontwerp PFG Voorontwerp PFG: status en planning • Wetsvoorstel PFG: keuze uit drie bestuursmodellen • Planning: • Consultatie voor de zomer • Wetsvoorstel derde kwartaal 2011 naar Tweede Kamer Drie bestuursmodellen • Eerste model: paritair bestuur, inclusief Koşer-Kaya • Tweede model: gemengd model (one tier board) • Derde model: volledig externe deskundigen (“beroepsbestuur”)

3. Agenda voor vanmiddag Pension Fund Governance; • Waar gaat het om? • Wat zien wij? • Intermezzo… • Wat doen wij? • Wat kan u doen?

4. Waar gaat het om? (1) It’s the pensioendeelnemer, stupid! Vrij naar Bill Clinton, 1992

5. Waar gaat het om? (2) ….een greep artikelen uit de Pensioenwet • Artikel 33 Pw en de Star Principes: waarborging goed bestuur • Artikel 34 Pw : uitbesteding • Artikel 95 Pw: consistentie (voorwaardelijke toeslagenbeleid) • Artikel 105 Pw: o.a. evenwichtige belangenafweging • Artikel 135 Pw: prudent person-beginsel • Artikel 143 Pw: integere en beheerste bedrijfsvoering

6. Gedrag en cultuur: • Verantwoordelijkheid nemen door • consistent en evenwichtig handelen • bespreekbaarheid • transparantie • voorbeeldgedrag • uitvoerbare besluiten • handhaving Risico’s Risicomanagement Verantwoordelijk bestuur Governance Stakeholders Evenwichtige belangenverte-genwoordiging Normenkader Compliance Waar gaat het om? (3)

7. Wat zien wij? (1) • Deskundigheid…uit de door DNB in 2009 en 2010 uitgevoerde beleggingsonderzoeken komt naar voren dat niet alle besturen de door hen aangegane risico’s zien… • Risicomanagement (beheerste bedrijfsvoering)….laat staan in voldoende mate beheersen…. • Een aantal bevindingen: • Matching beleggingen aan verplichtingen • Complexiteit niet in overeenstemming met beheersomgeving • Onvoldoende zicht op specifieke (beleggings-)risico’s • Gebrekkige ketenbeheersing bij uitbesteding

8. Wat zien wij? (2) • Integriteit…uit de door DNB in 2009 en 2010 uitgevoerde governance-onderzoeken komt naar voren dat niet alle besturen zicht hebben op de belangen van hun stakeholders … • Waarborgen goed bestuur…laat staan dat deze zijn betrokken in de besluitvorming… • Een aantal bevindingen: • Dubbelrollen binnen pensioenfonds • Veel afstand tot uitvoeringsorganisatie • Weinig afstand tot uitvoeringsorganisatie

9. Wat zien wij? (3) • Intern toezicht…uit een door DNB in 2010 uitgevoerd onderzoek naar de effectiviteit van het intern toezicht komt naar voren… • dat intern toezicht veelal wordt gezien als bestuursondersteuning • dat besturen niet altijd op zoek zijn naar een kritische houding • dat de intern toezichthouder zich vaak opstelt als adviseur • dat de beschikbaar gestelde middelen niet altijd voldoende zijn voor indringend intern toezicht (aanpassen van opdrachten) • Evenwichtige belangenvertegenwoordiging…uit de door DNB in 2009 en 2010 uitgevoerde governance-onderzoeken komt naar voren … • dat beleidsbepalers vaak denken vanuit hun eigen geleding • dat er door krappe bemensing vaak weinig deskundigheid is bij het verantwoordingsorgaan en de deelnemersraad

10. Wat zien wij? (4) • Extern toezicht……uit onder meer de door DNB in 2009 en 2010 uitgevoerde beleggingsonderzoeken komt naar voren dat niet alle externe adviseurs de besturen afdoende wijzen op de door hen aangegane risico’s… • Een aantal bevindingen: • Beoordeling van risico’s gebeurt “high level” • Beoordeling risicobeheersing idem ditto • Open normen, zoals het prudent person beginsel, worden niet altijd concreet toegepast

11. Intermezzo… en wat zien wij nog meer? (1) Vertrouwen in financiële instellingen Bron: Van Dalen en Henkens (2009), “Overheid winnaar in vertrouwenscrisis pensioenbeheer”, Me Judice, Jaargang 2, 2 maart 2009. Bron: Porter Novelli/Independer, 2011.

12. Intermezzo… en wat doen wij? (2) De in 2010 binnen DNB in gang gezette veranderingen worden verder doorgevoerd en moeten leiden tot een effectiever toezicht als basis voor herstel van vertrouwen: • Doelgericht toezichtproces • Themaonderzoeken • Verbetering proces, methoden en technieken • Structuurwijziging (vorming divisie TE) • Cultuurverandering • Indringend en vasthoudend (*) • Binnen en buiten: Communicatie en dialoog met • Sector • Certificeerders, andere toezichthouders etc. • Publiek (*) IMF (2010), “The Making of Good Supervision: Learning to Say “No”.

13. Intermezzo… en wat doen wij? (3) Doel Themaonderzoek: het beoogd doel bepaalt de aanpak • Ieder onderzoek levert fondsspecifieke bevindingen op, die met het fonds worden besproken en waar nodig worden opgevolgd in het regulier toezicht. • Op basis van de fondsspecifieke bevindingen wordt binnen de themaonderzoeken gestreefd naar generieke conclusies die input vormen voor besturen en toezicht. • De resultaten kunnen op verschillende manieren naar buiten worden gebracht, afhankelijk van het beoogde doel (bijv. brief, publicatie, seminar, rapport, input voor normenkader). Bevindingen bij OTSO’s in selectie Best practices voor de sector Normenkader2) voor de sector Generieke conclusies Suggesties naar sector Resultaat

14. Intermezzo… en wat doen wij? (4) Thema’s Toezicht Pensioenen Integraal risicomanagement pensioenfondsen Hoe is de kwaliteit van het interactieve proces van het identificeren van risico’s en hun onderlinge samenhang en het opstellen en implementeren van het juiste beleid om de beheersing van risico’s adequaat te kunnen uitvoeren en monitoren Crisisplannen pensioenfondsen Hebben pensioenfondsen een beschrijving van maatregelen die op korte termijn effectief ingezet kunnen worden indien in korte tijd de dekkingsgraad snel beweegt richting vooraf gedefinieerde kritische waarden, waardoor het realiseren van de doelstelling van het pensioenfonds in gevaar komt Quinto-P Hoe is de kwaliteit van de pensioenfondsadministratie? Komen de rechten die uit de brondocumentatie berekend kunnen worden overeen met die in de deelnemersadministratie?

15. Intermezzo… en wat doen wij? (5) Thema’s Toezicht Pensioenen Uitbesteding vermogensbeheer Wat is de kwaliteit van mandaten die pensioenfondsen afsluiten met vermogensbeheerders? Zijn die te ruim opgesteld met teveel vrijheidsgraden in het nemen van actieve risico's? Welke selectie- en evaluatiecriteria met betrekking tot uitvoerders wordt toegepast? Goed Bestuur Wat is de kwaliteit van de governance van pensioenfondsen, welke risico’s kunnen zich voordoen in het besluitvormingstrajecten van het bestuur, hoe worden deze beheerst en waar nodig verbetert? Beleggingsonderzoek 3.0 Zijn pensioenfondsen in staat om de financiele risico's van illiquide en innovatieve beleggingen te beheersen en de waarderingen adequaat en onafhankelijk in beeld te brengen. Focus is de rol van het bestuur en de procedures die zij voor de beheersing van dergelijke beleggingen heeft opgezet

16. Wat doen wij? (1) • DeskundigheidBeleidsregel deskundigheid AFM en DNB • Toetsing deskundigheid op kennis,vaardigheden en professioneel gedrag, toegesneden op functie beleidsbepaler, samenstelling collectief en omvang, complexiteit en risicoprofiel fonds. • Toezichthouder vraagt uitgebreidere informatie (opleiding, werkervaring, competenties). Toetsingsgesprek is mogelijk. • Toetsing bij aantreden en mogelijk tussentijds. • Learning on the job slechts in beperkte mate mogelijk. • Afdoende beschikbaarheid is harde eis. • Goed Bestuur • Themaonderzoek naar de kwaliteit van de governance van pensioenfondsen; bevindingen en best practices worden gecommuniceerd naar de sector. • Beleidsregel Integriteitbeleid tav zakelijke vastgoedactiviteiten

17. Wat doen wij? (2) • Intern toezicht • DNB organiseert seminar Intern Toezicht (december 2010, mei 2011) met als doel; • Delen wat DNB als extern toezichthouder voorstaat op het gebied van intern toezicht in de pensioensector • Forum verlenen voor het benoemen van de belangrijkste obstakels voor effectief intern toezicht in de pensioensector • Gezamenlijk identificeren en in gang zetten van acties om die op te lossen • DNB verwacht van intern toezicht dat de bevindingen materieel, concreet onderbouwd en normstellend zijn • Waar sprake is van effectief intern toezicht is DNB voornemens om dat nadrukkelijk in het externe toezicht mee te nemen -> relatief lagere externe toezichtintensiteit • Extern toezicht • DNB heeft jaarlijks bijeenkomsten met Accountants en Actuarissen voor kennisdeling en informeren van de verwachtingen die DNB heeft van externe toezichthouder. • DNB kan externe toezichthouders individueel aanspreken op eigen verantwoordelijkheid.

18. Wat doen wij? (3) De nieuwe Pension Fund Governance; keuze uit 3 modellen… • DNB begrijpt dat pensioenfondsen behoefte hebben aan stroomlijning van de governance en medezeggenschap, versterking van de deskundigheid en adequate vertegenwoordiging van alle risicodragers.…behoefte komt voort uit signalen over complexiteit van de materie, moeilijke bemensing van de organen, benodigde deskundigheid, toenemende tijdsbeslag, toenemende kosten, zwak intern toezicht, onduidelijkheid over taakverdeling deelnemersraad en verantwoordingsorgaan, toenemende bureaucratie want Principes maken geen onderscheid naar omvang fonds… • DNB acht een deskundig bestuur met een sterk intern en extern toezicht noodzakelijk voor Goed Bestuur (= hanteren passend normenkader met bijbehorende risicobeheersing en afweging van de belangen van de stakeholders) >>modellen moeten dat mogelijk maken/als uitgangspunt nemen

19. Wat kunt u doen? • U kunt vandaag al bijdragen aan verbetering van de Pension Fund Governance door het benoemen, rapporteren, escaleren en bewust maken van; • Normen (expliciete invulling geven aan open normen, keuzes maken die passen bij het pensioenfonds etc.) • Risico’s (systematische analyse en passende beheersingsmaatregelen) • Betrokken belangen (inventariseren, risico’s mitigeren en expliciete afweging) • Niet alleen achteraf maar ook vooraf, bijvoorbeeld bij: • Analyse integriteit- en compliancerisico’s • Nieuwe wetgeving • Beleggingsbeleid • Contracten en mandaten (exitbepalingen, beloning e.d.) • Beoordelen compliance-programma uitvoerders en vermogensbeheerders

20. Tot slot Dank voor uw aandacht, zijn er nog vragen?