Elikagai transgenikoak

1. Elikagai transgenikoak

2. ZER DIRA • Elikagai transgenikoak ingenieritza genetikoaren bidez eraldatutako organismo batetik eratorriak diren elikagai motak dira.

3. Hots, nahi diren ezaugarriak lortzeko eraldatu egin diren organismoak dira organismo bati beste bateko geneak emanez. Beste espezie bateko geneak hartu eta beste organismo bati eranstea da.

4. Gizakia betidanik saiatu da bere uztak hobetzen eta elikatzeko jaki hobeak eta sendoagoak lortzen. 1983an lehenengo landare transgenikoa lortu zen eta 1994an janari hauen merkaturatzea onartu zen lehen aldiz.

5. Ingenieritza genetikoa XX. mendean agertu zen eta honen ezagupenak zenbait aurrerapen ekarri ditu. Gaur egun, frekuentzia handiagoa dute gure merkatuetan landareetatik datozen elikagai transgenikoak. (Artoa eta garia dira erabilienak).

6. Normalean, transgenikoak hiru eremu nagusitan aurki daitezke: Janarietan Animalien pentsuetan Autoen erregaietan

7. Badaude bioteknologia begetalaren bidez burutzen diren prosezuak ez direla ingenieritza genetiko bezala kontuan hartzen.

8. Gaur egun elikagai transgenikoek kontrol zorrotzak gainditu behar dituzte merkaturatu aurretik eta osasunerako inongo eraginik ez dutenak baimentzen dira soilik

9. Onurak

10. Elikagai transgenikoek bere alde onak eta alde txarrak dituzte gauza guztiak bezala. Jarraian, jaki hauek dituzten oinarrizko abantaila eta desabantaila nagusiak azalduko dira. 

11. Elikagai transgenikoak jakiak kalitate hobeagoa izatea lortu nahi da, hau da, haien itxura hobeagoa izatea eta zaporea ere ikusten duguna bezain ona izateko gehitzen zaizkie animalien nahiz landareen ezaugarriak.

12. Jaki transgenikoak hazkuntza handia izateko, erresistentzia izurriteekiko garatzeko eta janariaren iraunkortasunaluzatzeko balio dute.

13. Esaten dutenez, espero da, elikagai hauei esker gizabanako askoren desnutrizioa txikiagotu egingo dela eta hirugarren munduko gosea ere desagerrarazi ahal izango dela transgenikoak edukita, elikagaiak handiagoak eta elikagarriagoak izango direlako. 

14. Honekin batera, kultureierasotzen dieten bakterio, onddo, intsektu, nematode eta birusenkontrakoerresistentziaareagotu ere egiten da.

15. Teknika hauek, desagertzeko zorian dauden espezieak ez desagertzen laguntzen du. Guztientzako janari nahikoa egongo zen eta ez genukeen kontsumitzen duguna baino gehiago kontsumituko.

16. Beste aldetik, erreserba ekologikoak ez liratekeen inbadituak izango ( basoetan landatzeko beharrik ez zen egongo) erabilitako lurretan landatu ahal izango zelako. 

17. Gainera, eraldatutakoelikagaiakezduteherbizidarikerabilibehar, horrela, gutxiagokutsatzen da landarebera eta gutxiagokutsatzen da kontsumitzailearenosasuna.

18. Intsektu izurriteak nekazaritzarako gertaerarik suntsigarrienak izaten dira, horregatik, ingeniaritza genetikoa landare eta fruituak hauengandik babesteko erabilia izaten da; landareak nahiz animaliak erresistenteagoak bihurtzen ditu. 

19. Landarezkoenprodukziokokostuakmurriztuegitendira eta landareandatzannitratoakgutxitu eta muturrekotenperaturenaurkakoerresistentziahandiagotzen da. Eta landaretransgenikobatzuekproduktukonbentzionalenkalitateazaintzendute. Honi esker, nekazarienerrendimenduahobeagoaizango da.

20. Jaki transgenikoak sortuz, ur premia gutxiago eta lehortearen aurreko erresistentzia handiagoa edukitzea ere lortzen dugu.

21. DESONURAK

22. Ez dakiguzihurtasunezonakedotxarrakdirenosasunerako. Gisahonetakolaboreakezdaudekontrolpean eta ondoriozeraginaskoezin da aurreikusi ere egin. Ingeniaritzagenetikoakeskainirikoteknikak, gizateriarenzerbitzurajarribeharrean, interespolitiko eta komertzialugaridituztenmultinazionalerraldoieneskujarridira.

23. Toxina berrien edo substantzia alergikoen agerpena zientifikoki ez da alderatu oraindik. Elikagaietan sartutako gene batzuk ez dute oraindik giza dietan parte hartu, honek kalte larriak ekarri ditzake

24. Azkenik, peztiziden erabilerak, langileen osasuna arriskuan jartzen du

25. EZTABAIDA

26. Eztabaida gehienbat osasun-arazoetan kokatu da. Gaur egun, mundu osoan ematen da elikagai transgenikoen eztabaida. Zenbait herrialdeetan, elikagai transgenikoen kontra dauden zenbait talde sortu dira. Aktibista gehienak ekologistez, kontzumitsailearen eskubideen aldeko elkarteez, eta zenbait zientzilari eta politikariz osatuak daude.

27. Azken aldian elikagai transgenikoei buruz proba zientifikorik egin gabe zenbait baieztapen eman dira; transgenikoak nutritiboagoak direla eta ingenieritza genetikoak onura izugarriak ekarriko dituela nekazaritzan medikuntzan besteak beste.

28. Hala ere, jakihauensorketa eta erabilerakikuspuntudesberdinakeraginditumunduosoanzehar. Oraindik, inorezdelakogai izan genetikokieraldatutakoelikagaiakosasunarentzattxarrakdirenikerakusteko.

29. Kontsumitzaileen kezkak ingenieritza genetikoarekiko gaur egun ugariak dira. Ingenieritza genetikoak geneak espezie batetik beste batera transferitzea posible egiten du, ezinezkoa den zerbait ugalketa sexualean.

30. Honiburuzeztabaidaaskodaudekontsumitzaileekezdakitelakoelikagaiakeraldatzekoprosezuhaukaltegarria den ala ezosasunerakoedo eta erreakziokaltegarrirenbaterangingodutendenbora pasa ahala, tumoreak eta minbiziadirenbezala.

31. Alde dauden taldeek diote genetikoki eraldatutako elikagaiak osasunarentzat onak direla elikagai gehiago dutenez eta hondakin gutxiago sortzen denez poluzio kimikoa murrizten delako.

32. Naturalaizateakbetiez duela esannahionadenikesatendutebaita ere eta zenbaitadibidejarridituzte, besteakbeste: janaribatzukondoprestatzenezbadiratoxikoak izan daitezkeelaadibidez.

33. Kontrako taldeen eskaerarik garrantzitsuena, elikagai transgenikoek etiketa bat eraman dezatela izaten da, ez daudelako zihur hauen propietateak kaltegarriak diren ala ez gizakion osasunerako, ingurumenerako, aldaketa kulturalenerako eta ekonomiarentzako eta arrazoi etikoak ere argudiatzen dituzte.

34. ELIKAGAI TRANSGENIKOEN INGURUKO POLEMIKA

35. Elikagai transgenikoak gaur egun errealitate bat dira, gure merkatuetan dagoz eta eztabaida gogorra sortu da elikagai ingurumenean eta giza-osasunean eragiten duten ondorio kaltegarrien inguruan.

36. Europan aspaldi samarrekoa da elikagai transgenikoei buruzko eztabaida hau. Horiek merkaturatzeak eztabaida sozial eta zientifiko latza piztu du horrelakoen mesede eta kalteak direla eta. Estatu Batuetan, orain arte, ez da horrelakorik gertatu, elikagai transgenikoen eztabaida Estatu Batuetara ere iritsi da dagoeneko.

37. Duela gutxi, Michiganeko BattleCreek hirian, Greenpeace erakundeko kide talde batek protesta ekintza egin zuen Kellogg enpresaren egoitzan. Jakina denez, Kellogg enpresak zerealak saltzen ditu, genetikoki eraldatutako hazietatik ateratako zerealak hain zuzen ere.

38. Handik egun batzuetara, Greenpeace erakundeko beste kide batek Kellogg enpresaren lana ezbaidan jartzen zuen ekintza ikusgarria egin zuen.

39. Estatu Batuetako Elikagaien eta Sendagaien Elkarteak elikagai transgenikoei buruzko jardunaldiak antolatu zituen. Jardunaldi haietan ezusteko gonbidatua agertu zen, Kellog etxeko tigre sonatua, baina Frankenstein-en jantziekin, prentsa britainiarrak Frankenstein-en elikagaiak deitzen baitie transgenikoei.

40. Tigrea ez zen bakarrik agertu, berarekin batera tximeletaz jantzitako haur-talde bat ere bazegoen eta. Haur tximeleta taldeak artoa jan eta heriotza antzeztu zuten. Ekintza horren bidez ikerlari talde batek duela gutxi egin duen aurkikuntzari oihartzuna eman nahi zioten, genetikoki eraldatutako artoak monarca espezieko beldarrak hil ditzakeela adierazi baitute ikerlariek.Baina oraindik inork ez du probatu transgenikoak osasunerako txarrak direnik.

41. Duela gutxi, arto transgenikoa landatzea debekatu zuen Alemaniako Gobernuak, ingurumenerako arriskutsua delako. Ingurugiroaz gain, kontsumitzaileen kezka osasuna ere bada. Horregatik, produktu hauek agerian uzten dute Europar Batasunaren barnean dagoen arazoa. Oraingoan ere, ika-mika nagusi.

42. Urtetik urtera, geroz eta azalera handiagoa ematen diete nekazariek transgenikoei, eta geroz eta herrialde gehiagotan onartzen dira genetikoki eraldatutako barietateak.

43. Transgenikoek nekazaritzan eragiten dituzten ondorioak

44. Barazki-espezie desberdinen arteko kutsadura genetikoa sortu daiteke. Frogatuta dago genetikoki eraldatutako barazki batek landare basatiei ‘genearrotza’ transferitzen dietela eta horrek kutsadura eta kaltea eragin dezakeela.

45. Ez dago elikagai tradizionalekin parekatzerik. Elikagai tradizionalak, milaka urteetako aukeraketa-prozesuaren emaitza izanik, beti ingurune naturalean garatu izan dira, eta landare mota bakoitzaren berezko geneak dauzkate. Elikagai transgenikoen kasuan, berriz, arto ale batean arrain baten genea duen ezaugarria topatugenezake.

46. Ez dute plagen kontra bakarrik egiten eta batzuetan intsektu ongarrien kontra baita ere. Argi dago elikagai transgenikoek ekosistema aldatzeko gaitasun handia dutela. Barazki transgeniko batek, beraiek erasotzen dituzten intsektuak desagertzeko balio dute, eta epe laburretan edo ertainetan ekosistemaren oreka apurtu.

47. Multinazional estatubatuar batek sortu zuen transgenikoen mota bat ‘terminator’ izenekoa. Barazkiek sortutako haziak ‘antzuak’ dira. Hori dela eta, nekazariek ezin izango dute uzta batetik haziak atera eta uzta berrirako aprobetxatu. Horregatik, haziak multinazionalei erosi beharko diete berriro landatu ahal izateko, multinazionalenganako sekulako menpekotasuna sortuz.

48. Zorionez, Greenpeacek zeresan handia izan zuen. Monsanto enpresak terminator haziei buruzko ikerketak alde batera ixteko erabakian. Gaur egun arazo hau baztertuta dago, baina ez amaituta. Multinazionalek bere nahia inposatu ezkero, milaka urteetan zehar nekazarien jabetza izan diren ondasunak, multinazionaleneskuetara joango dira.

49. Elikagai transgenikoak merkatuan

50. Historia osoan elikagai ebaluatuenak dira eta merkaturatu aurretik osasun-baimen bat behar duten bakarrak, sendagaiek behar dutenaren antzekoa. Etiketan argi eta garbi adierazi behar da elikagaia genetikoki aldatutako organismo batetik hasita sortu dela. Arau honetatik kanpo gelditzen dira haragia, esnea eta pentsu transgenikoekin elikatutako animalien zernahi produktu.