Sakarya Hava Kalitesi Koruma ve İyileştirme (SAHAKK-İ) Projesi

1. Sakarya Hava Kalitesi Koruma ve İyileştirme (SAHAKK-İ) Projesi 27 Kasım 2006 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SAHAKK-İ Çalışma Grubu

2. AMAÇLAR • GENEL OLARAK Hava kalitesinin insan sağlığına etkilerinin incelenmesi ve sürdürülebilir kalkınma için stratejiler geliştirmek konusunda POLİTİKA YAPICILARA bilimsel ve teknik destek sağlamaktır

3. AMAÇLAR ÖZEL AMAÇLAR • Ulaştırma, Isınma, Endüstri ve Diğer Sektörlerden kaynaklanan kirliliğin belirlenmesi. • Çevre hava kalitesi modellerinin hazırlanması. • Valilik ve Belediyelerin normal olarak ölçümünü yaptıkları (SO2 ve Toz) kirleticilere ek olarak sağlık açısından daha tehlikeli olan O3, NOx, VOC, ve PM2.5 gibi kirleticilerin etkilerinin de değerlendirilmesi. • Hava kalitesinin insan sağlığına etkilerinin ve bu etkilerin ekonomik analizinin yapılması için modeller geliştirilmesi. • Hava kalitesini iyileştirmek için stratejiler geliştirilmesi ve gelecek için projeksiyonlar hazırlanması. • Havanın kamu malı olduğu ve halkın kaliteli hava teneffüs etmeye hakkı olduğu bilincini oluşturulması

4. SAHAKK-İ YAKLAŞIMI

5. FARKINDA OLMAKVE PLANLAMAK ENDÜSTRİYEL VE SOSYAL FALİYETLER ALANSAL, NOKTASAL VE ÇİZGİSEL HAVA KİRLETİCİLER HAVA KALİTESİ SAĞLIK EKONOMİ

6. SAHAKK-İ YÖNTEMİ • Kısa ve Uzun Dönem Stratejik Planlar • Alternatif Teknoloji Planları • Teknolojik Olmayan Alternatif Stratejiler • Analizler ve Projeksiyonlar • Mevcut durumun devamı • Alternatif Teknolojilerin Etkileri • Yeni Yakma Sistemleri • Yeni Emisyon Kontrol Sistemleri • Temiz yakıt • Arazi kullanımı (şehir ve bölge planlama) • Teknolojik Olmayan Alternatif Stratejilerin Etkileri

7. SAHAKK-I proje grubu • SAKARYA VALİLİĞİ • İl Çevre ve Orman Müdürlüğü • İl Sağlık Müdürlüğü • BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ • MERKEZ BELEDİYESİ • AGDAŞ • ATSO • ADA-SU • Organize Sanayi Bölgesi • Şöförler Odası • SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

9. Hava Kirleticiler ve Yayılımları

10. Bulut oluşumuna etkiler

11. Yağmur damlalarındaki kirleticiler

12. HAVA KALİTESİ ÇALIŞMA GRUBU • Mevcut durumun belirlenmesi • Hava kalitesinin belirlenmesi • Kirletici kaynakların envanterlerinin hazırlanması • Kaynakların teknolojisinin belirlenmesi • Kaynakların kullandığı yakıtların belirlenmesi • Meteorolojik özelliklerin belirlenmesi • Kirletici kaynak haritalarının CBS ile hazırlanması • Hava kalite haritalarının CBS ile hazırlanması

14. Adapazarı’nda yakıt tüketimine bağlı CO2 üretimi

15. SAHAKK-İ projeleri • Ulaştırma kaynaklı kirleticiler (Proje Hazır) • Isınma kaynaklı kirleticiler (Proje Hazır) • Endüstri kaynaklı kirleticiler (Tasarım Aşamasında) • Diğer kirleticiler

16. Adapazarı motorlu taşıt dağılımı

17. Ulaştırma Proje Amacı: Ulaştırma kaynaklı kirleticilerin hava kalitesine, sağlığa, ve ekonomimize etkilerinin analizi ve modellenmesi. Yöntem: 1. Taşıt envanterinin belirlenmesi 2. Taşıt aktivite datalarının belirlenmesi 3. Taşıt kaynaklı kirleticilerin ve emisyon faktörlerinin belirlenmesi 4. Taşıt kaynaklı kirleticilerin çevre hava kalitesine etkilerinin analizi ve modellenmesi 5. Maruziyet-hastalık modellerinin hazırlanması 6. Ekonomik maliyet analiz ve modellerinin hazırlanması

18. ISINMA (Konut ve işyerleri) Proje Amaçları: Isınma kaynaklı kirleticilerin hava kalitesine, sağlığa, ve ekonomimize etkilerinin analizi ve modellenmesi. Yöntem: 1.Konut ve işyeri ısınma sistemi envanterinin hazırlanması 2.Yakıt sarfiyatının belirlenmesi 3.Isınma kaynaklı kirleticilerin belirlenmesi 4.Emisyon faktörlerinin belirlenmesi 5.Emisyon envanterinin hazırlanması 6.Maruziyet-hastalık modellerinin hazırlanması 7.Ekonomik maliyet analiz ve modellerinin hazırlanması

19. Endüstri Proje Amaçları: Endüstri kaynaklı kirleticilerin hava kalitesine, sağlığa, ve ekonomimize etkilerinin analizi ve modellenmesi. Yöntem: 1.Endüstriyel işletme envanterinin hazırlanması 2.İşletmelerden kaynaklanan emisyonların belirlenmesi 3.Emisyon faktörlerinin belirlenmesi 5.Emisyon envanterinin hazırlanması 6.Maruziyet-hastalık modellerinin hazırlanması 7.Ekonomik maliyet analiz ve modellerinin hazırlanması

21. ‘Dünyada’ Hava Kirliliği ve Halk Sağlığı • CAA (Clean Air Acts) -1950 • APHEA -1990 (Air Pollution and Health: A European Approach) • NMMAPS (The National Mortality, Morbidity and Air Pollution Studies) • WHO (World Health Organisation) Hava Kalitesi Rehberi • HEI (Health Effects Institute)

22. ‘Türkiye’de’Hava Kirliliği ve Halk Sağlığı • Sağlık Bakanlığı ve Çevre Orman Bakanlığı-1985 Devlet İstatistik Enstitüsü (SO2 ve PM) • Türkiye Hava Kalitesini Koruma Yönetmeliği • Taşıt kaynaklı NO2, O3 ve PM10 ....? • Lokal, sınırlı, hastane bazlı, kısa süreli çalışmalar

24. ÖLÜM Hastaneye Yatışlar Acil Başvurular Doktora başvurular Aktivite kısıtlanması İlaç kullanımı Şikayetler Klinik bulgu olmayan dönem Etkilenen populasyonun oranı

25. Hava Kirliliğinin Sağlık Üzerine Etkileri • Gözlerde Yanma • Burun mukozasında irritasyon • Boğazda irritasyon • Nefes almada güçlük • Uzun dönemde; Hava yolları hasarı • Doğum anomalileri, ani bebek ölümleri • Beyin ve sinir sistemi,kardiak etkiler • Kanser

26. ÖLÜM Hastaneye Yatışlar Acil Başvurular Doktora başvurular Aktivite kısıtlanması İlaç kullanımı Şikayetler Klinik bulgu olmayan dönem Etkilenen populasyonun oranı

27. Hava Kirliliğinin Sağlık Üzerine Etkileri • Solunum Hastalıkları ÜSYE, Allerjik Rinit, Zatüre, Bronşit, Astım, KOAH • Kalp Hastalıkları Kalp yetmezliği Kalp krizi

28. Hava Kirliliğinin Sağlık Üzerine Etkileri • Başta Kalp ve Solunum Hastalıkları nedeniyle olmak üzere travma dışı tüm diğer sebeplerle olan ölümlerde artış

29. Duman düzeyinde %70’lik azalma sağlandığında; • Travma dışı genel ölümlerde %5,7 • Solunumsal ölümlerde %15,5 • Kardiovasküler ölümlerde %10,3 Azalma gösterilmiştir. Clancy L. Effect of air pollution controlon death rates in Dublin,Ireland; An intervention study. Lancet 2002;360:1210-4

30. İşgücü Kaybı • Tedavi Masrafları • Hayat Kalitesinde • Azalma • Beklenen Yaşam Süresinde • Azalma

31. Mevcut PM2.5seviyeleri 15 µg/m3e düşürülürse beklenen yaşam süresi değişiklikleri

32. Yöntem • Acil Servis Başvuru Formu • Günlük Mortalite Kayıtları • Sağlık Ocaklarına Başvurular • Maruziyet-mortalite Maruziyet-hastalık İlişkisi

33. Ekonomik Etkinin Ölçülmesi Doğrudan Etkiler Dolaylı Etkiler Alternatifler

34. Doğrudan Etkinin Ölçülmesi • Doktor, hastane, ilaç giderlerinin ölçülmesi • Tüm taraflara maliyeti • Hasta • Sigorta kuruluşu, SSK, Emekli Sandığı, Bağkur, v.b. • Çalıştığı kurum • İşgücü kaybının ölçülmesi • Kaybedilen çalışma günü

35. Dolaylı Etkinin Ölçülmesi • Kişinin hastalık dolayısıyla dolaylı olarak ekonomik ve sosyal kayıpları • Hastalık dolayısıyla katlanılan acı • Gelecek endişesi • Hasta yakınlarının katlanmak zorunda kaldığı problemler • Hastanın normal olarak yapması gereken şeyleri başkasına yaptırmak zorunda kalmasının maliyeti

36. Dolaylı Etkinin Ölçülmesi • Dolaylı etki dünyadaki benzer çalışmalarda dolaysız etkinin bir fonksiyonu olarak tahmin edilmektedir. • WTP fonksiyonları • Hedonik modeller • Aradığımız şu soruya cevaptır • Bu hastalığa yakalanma olasılığınızın yüzde şu kadar azalması için ne kadar para ödemeye razı olurdunuz? • Dolaylı etkinin dolaysız etkinin en az iki katı olduğuna dair birçok çalışma vardır. • 1000 dolar yarar

37. Alternatif Emisyon Politikalarının Fayda Maliyet Analizi • Emisyonu azaltacak tedbirler • Fayda-Maliyetin eşit olduğu emisyon seviyelerinin tespit edilmesi • En az maliyetle en fazla yararı sağlayacak çözüm nedir? • Pareto optimal çözümler • Uzun vadeli emisyon politikası ne olmalıdır?

41. SONUÇLAR • Yetişkin bir insanın her gün ortalama olarak 10 m^3 dolaylarında hava teneffüs ettiği düşünülürse teneffüs edilen havanın kalitesinin sağlıklı hayat için önemi kendiliğinden açığa çıkmaktadır. • Bu sebeple modern bir şehir planlanırken toplumun maruz kalacağı hava kalitesi mutlaka önceden bilinmeli ve hava kalitesi dataları göz önünde bulundurularak şehir planlanmalıdır. • SAHAKK-İ projesi politika yapıcıların ihtiyacı olan Sakarya’nın gelecekteki bölgesel hava kalitesi datalarının sağlanması, ekonomik olarak fayda-maliyet analizinin yapılarak etkin bir çevre politikasının belirlenmesi için geliştirilen bir proje olacaktır. Sabırla dinlediğiniz için teşekkürler… Sorular…

42. proje bütçesi

43. Bütçeye katkılar