SYSTEMY TKANEK ROŚLINNYCH

1. SYSTEMY TKANEK ROŚLINNYCH

2. U ROŚLIN OKRYTONASIENNYCH WYRÓŻNIA SIĘ KORZEŃ, PĘD, LIŚCIE I KWIAT. SĄ ONE ZBUDOWANE Z RÓŻNYCH TKANEK, ZAWIERAJĄCYCH RÓŻNE TYPY KOMÓREK. TKANKĄ JEST ZESPÓŁ PODOBNYCH LUB RÓŻNYCH KOMÓREK SPEŁNIAJĄCYCH PODOBNĄ FUNKCJĘ. TKANKI KLASYFIKUJE SIĘ NA PODSTAWIE SPEŁNIA-NEJ FUNKCJI LUB POCHODZENIA I BUDOWY. NIŻEJ OMÓWIONO TKANKI UWZGLĘDNIAJĄC ICH POCHODZENIE i BUDOWĘ.

10. PRZEKRÓJ POPRZECZNY PĘDU NACZYNIA KSYLEMU RDZEŃ KORA

11. PĄKI WIERZCHOŁKOWE I KĄTOWE KSYLEM FLOEM RDZEŃ KORA EPIDERMA KAMBIUM NACZYNIOWE KORA KOREK PERYDERMA FLOEM WTÓRNY KAMBIUM NACZYNIOWE KSYLEM WTÓRNY KORA I POZOSTAŁOŚCI EPIDERMY KORA ZEWNĘTRZNA KSYLEM KSYLEM (DRUGI ROK) KSYLEM (TRZECI ROK) KAMBIUM

12. TKANKI ROŚLINNE DZIELI SIĘ NA TWÓRCZE I STAŁE. DO TKANEK TWÓRCZYCH NALEŻĄ RÓŻNE MERYSTEMY, NATOMIAST STAŁYMI SĄ WSZYSTKIE TKANKI DOJRZAŁE, KTÓRYCH KOMÓRKI NIE DZIELĄ SIĘ. TKANKA MOŻE BYĆ JEDNORODNA, GDY SKŁADA SIĘ Z ZESPOŁU KOMÓREK O PODOBNEJ BUDOWIE LUB NIE-JEDNORODNA, JEŚLI W JEJ SKŁAD WCHODZĄ KOMÓRKI PEŁNIĄCE RÓŻNE FUNKCJE.

13. TKANKI ROŚLINNE MERYSTEMATYCZNE STAŁE WSTAWOWY PROSTE ZŁOŻONE WIERZCHOŁKOWY BOCZNY KSYLEM FLOEM KOLENCHYMA SKLERENCHYMA MIĘKISZ WŁÓKNA SKLEROIDY ZASADNICZY POWIETRZNY ZIELENIOWY PALISADOWY GĄBCZASTY

15. WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE RODZAJE TKANEK STAŁYCH: • PARENCHYMA (MIĘKISZ) • KOLENCHYMA (ZWARCICA) • SKLERENCHYMA (TWARDZICA) • KSYLEM (DREWNO) • FLOEM (ŁYKO) • EPIDERMA (SKÓRKA) • PERYDERMA (KORKOWICA) • UTWORY WYDZIELNICZE • TKANKA KALUSOWA (TKANKA PRZYRANNA).

21. TKANKI MERYSTEMATYCZNE CHARAKTERYSTYCZNĄ CECHĄ TKANEK MERYSTE-MATYCZNYCH JEST ZDOLNOŚĆ DO SYSTEMATYCZNEGO PODZIAŁU KOMÓREK. DZIELĄC SIĘ, KOMÓRKI WYTWA-RZAJĄ NOWE PARTIE TKANKI, KTÓRE PO ZRÓŻNICOWA-NIU POWODUJĄ WZROST ORGANÓW JUŻ ISTNIEJĄCYCH LUB TWORZĄ NOWE.

23. JEDNĄ Z CECH RÓŻNIĄCĄ ROŚLINY OD ZWIERZĄT JEST WZROST ZLOKALIZOWANY I NIEOGRANICZONY. U ROŚLIN, W PRZECIWIEŃSTWIE DO ZWIERZĄT ODBYWA SIĘ ON W ŚCIŚLE OGRANICZONYCH MIEJSCACH CIAŁA. PZRYKŁADEM MOŻE BYĆ WZROST NA DŁUGOŚĆ PĘDÓW I KORZENI, KTÓRY ODBYWA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE ROŚLINY TYLKO NA JEJ WIERZCHOŁKACH.

25. UWZGLĘDNIAJĄC MIEJSCE NA ROŚLINIE, WYRÓŻNIA-MY MERYSTEMY WIERZCHOŁKOWE I BOCZNE. WIERZCHOŁKOWE WYSTĘPUJĄ NA SZCZYTACH ŁODYG I KORZENI I POWODUJĄ ICH WZROST NA DŁUGOŚĆ (rys. 4.12). MERYSTEMAMI BOCZNYMI SĄ KAMBIUM WYTWARZA-JĄCE TKANKI PRZEWODZĄCE ŁODYG I KORZENI ORAZ MIAZGA KORKORODNA (FELOGEN), WYTWARZAJĄCA KOREK I TKANKĘ OKRYWAJĄCĄ W STARSZYCH PAR-TIACH TYCH TKANEK.

27. STOŻEK WZROSTU PĘDU Z MERYSTEMEM WIERZ-CHOŁKOWYM MERYSTEM WIERZ- CHOŁKOWY

28. MERYSTEMY, WYSTĘPUJĄCE W POSTACI GRUP KOMÓREK DZIELĄCYCH SIĘ W SPOSÓB CIĄGŁY POCZYNAJĄC OD STADIUM EMBRIONALNEGO, NAZYWAMY PIERWOTNYMI. NALEŻĄ DO NICH STOŻKI WZROSTU PĘDÓW I KORZENI, KTÓRE WYSTĘPOWAŁY JUŻ W ZARODKU ROŚLINY.

29. MERYSTEMY WTÓRNE POWSTAJĄ Z KOMÓREK STA-ŁYCH W WYNIKU ICH POWROTU DO STANU EMBRIO-NALNEGO. PRZYKŁADEM MOŻE BYĆ MIAZGA KORKO-RODNA, KAMBIUM MIĘDZYWIĄZKOWE W ŁODYDZE, MERYSTEMY WIERZCHOŁKÓW KORZENI BOCZNYCH ORAZ KORZENI I PĘDÓW PRZYBYSZOWYCH.

30. SWOISTYM RODZAJEM TKANKI MERYSTEMATYCZNEJ JEST TKANKA ARCHESPORIALNA, CZYLI SPOROGENNA. JEJ KOMÓRKI MAJĄ ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁÓW MEJO-TYCZNYCH W WYNIKU KTÓRYCH POWSTAJĄ MIKROSPO-RY, CZYLI ZIARNA PYŁKU W PYLNIKACH ORAZ MAKRO-SPORY, PRZEKSZTAŁCAJĄCE SIĘ W WORECZKI ZALĄŻ-KOWE W ZALĄŻKACH SŁUPKÓW KWIATÓW.

31. PYLNIK ZALĄŻNIA

32. WYRÓŻNIAMY WIĘC ŁĄCZNIE NASTĘPUJĄCE RODZAJE MERYSTEMÓW: WIERZCHOŁKOWE (W ŁODYGACH I KORZENIACH); WSTAWOWE ( W ŁODYGACH TRAW); BOCZNE: KAMBIUM WYTWARZAJĄCE NOWE TKANKI PRZEWO-DZĄCE ŁODYGI I KORZENIA ORAZ MIAZGA KORKORODNA (FELOGEN), KTÓRA WYTWARZA KOREK; d) TKANKA ARCHESPORIALNA PYLNIKÓW I SŁUPKÓW.

33. CECHY WSPÓLNE Z TKANKAMI MERYSTEMATYCZNY-MI MA TKANKA KALUSOWA, CZYLI PRZYRANNA, KTÓRA POWSTAJE W MIEJSCU ZRANIENIA ROŚLINY. TKANKA KALUSOWA ODGRYWA WAŻNĄ ROLĘ PRZY ZRASTANIU SIĘ DWU SZCZEPIONYCH ROŚLIN.

34. PARENCHYMA

35. TKANKA PARENCHYMATYCZNA, CZYLI MIĘKISZOWA JEST NAJBARDZIEJ ROZPOWSZECHNIONYM TYPEK TKANEK U ROŚLIN. JEJ KOMÓRKI SĄ ŻYWE, MAJĄ LICZNE WAKUOLE ORAZ PLASTYDY, KTÓRE NA ŚWIETLE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W CHLOROFIL. CIENKIE ŚCIANY KOMÓRKOWE SĄ ZBUDOWANE GŁÓWNIE Z CELULOZY, PEKTYN I HEMICELULOZ. MIĘDZY KOMÓRKAMI WYSTĘ-PUJĄ PRZESTWORY. KOMÓRKI PARENCHYMY ULEGAJĄ ŁATWO PRZEKSZTAŁCENIU W MERYSTEMY WTÓRNE.

36. UWZGLĘDNIAJĄC SPEŁNIANE FUNKCJE WYRÓŻNIA SIĘ NIŻEJ WYMIENIONE RODZAJE PARENCHYMY: a) MIĘKISZ ZASADNICZY (rys. 4.13 A) ZBUDOWANY Z CIENKOŚCIENNYCH, RÓWNOWYMIAROWYCH KOMÓREK. WYPEŁNIA ON PRZESTRZENIE MIĘDZY INNNYMI TKAN-KAMI W RÓŻNYCH ORGANACH, np. W KORZE PIERWOT-NEJ I RDZENIU MŁODSZYCH ŁODYG I KORZENI ORAZ STANOWI MIĘKISZ OWOCÓW.

37. b) MIĘKISZ ZIELENIOWY, ZWANY RÓWNIEŻ MIĘKISZEM ASYMILACYJNYM LUB CHLORENCHYMĄ JEST ZBUDOWANY Z KOMÓREK MAJĄCYCH BARDZO LICZNE CHLOROPLASTY. TYPOWY MIĘKISZ ZIELENIOWY WYSTĘPUJE W LIŚCIACH. c) MIĘKISZ ŚPICHRZOWY SKŁADA SIĘ Z KOMÓREK GROMADZĄ-CYCH SKROBIĘ, TŁUSZCZE I BIAŁKA. ODMIANĄ MIĘKISZU ŚPICH-RZOWEGO JEST MIĘKISZ WODNY, KTÓREGO KOMÓRKI MAGAZYNUJĄ WODĘ. WYSTĘPUJE ON U ROŚLIN GRUBOSZOWA-TYCH, np. KAKTUSÓW. d) MIĘKISZ POWIETRZNY ZWANY AERENCHYMĄ (rys. 4.13 B) WYRÓŻNIA SIĘ SILNYM ROZWOJEM PRZESTRZENI MIĘDZYKOMÓR-KOWYCH WYPEŁNIONYCH TLENEM I DWUTLENKU WĘGLA.

39. KOLENCHYMA

41. KOLENCHYMA, INACZEJ ZWARCICA, JEST TKANKĄ WZMACNIAJĄCĄ, ZBUDOWANĄ Z KOMÓREK ŻYWYCH, WYDŁUŻONYCH, MAJĄCYCH NIEZDREWNIAŁE, CELULO-ZOWO-PEKTYNOWE ŚCIANY O CHARAKTERYSTYCZ-NYCH ZGRUBIENIACH (rys. 4.14). KOMÓRKI KOLENCHY-MY PRZEWAŻNIE ŚCIŚLE DO SIEBIE PRZYLEGAJĄ, TWO-RZĄC ZWARTĄ TKANKĘ. TKANKA TA WYSTĘPUJE W OGONKACH LIŚCIOWYCH I MŁODYCH CZĘŚCIACH ŁODYG, KTÓRYM NADAJE ODPORNOŚĆ MECHANICZNĄ. JEJ ŚCIANY KOMÓRKOWE, CHOĆ ZGRUBIAŁE, SĄ ELAS-TYCZNE, CO UMOŻLIWIA JESZCZE WZROST MŁODEJ CZĘŚCI ORGANIZMU NA DŁUGOŚĆ.

42. SKLERENCHYMA

43. SKLERENCHYMA, INACZEJ TWARDZICA, JEST TAKŻE TKANKĄ WZMACNIAJĄCĄ. JEJ DOJRZAŁE KOMÓRKI MAJĄ MOCNO ZGRUBIAŁE I PRZEWAŻNIE SILNIE ZDREW-NIAŁE ŚCIANY WTÓRNE. ICH PROTOPLASTY NAJCZĘŚ-CIEJ ZAMIERAJĄ, WSKUTEK CZEGO SĄ TO PRZEWAŻNIE KOMÓRKI MARTWE. TKANKA SKLERENCHYMATYCZNA WYSTĘPUJE W POSTACI WŁÓKIEN ORAZ JAKO SKLERE-IDY, ZWANE TEŻ KOMÓRKAMI KAMIENNYMI.

45. WŁÓKNA SĄ WYDŁUŻONYMI KOMÓRKAMI SKLEREN-CHYMATYCZNYMI (rys. 4.15 A). U WIĘKSZOŚCI ROŚLIN MAJĄ DŁUGOŚĆ 1-2 mm, NATOMIAST U LNU I KONOPI NAWET 10 cm. SĄ ONE SUROWCEM DO WYROBU NICI I TKANIN. WŁÓKNA WYSTĘPUJĄ NAJCZĘŚCIEJ W ZESPO-ŁACH TWORZĄCYCH WIĄZKI LUB PASMA SKLERENCHY-MATYCZNE ALBO POCHWY OTACZAJĄCE WEWNĘTRZNE CZĘŚCI ORGANU LUB JEGO WIĄZKI PRZEWODZĄCE. KOŃCE WŁÓKIEN SĄ PRZEWAŻNIE SILNIE ZWĘŻONE A KOMÓRKI WCISKAJĄ SIĘ NIMI JEDNE POMIĘDZY DRUGIE, TWORZĄC TKANKĘ O WŁAŚCIWOŚCIACH WYBITNIE WZMACNIAJĄCYCH.

47. SKLEREIDY SĄ KOMÓRKAMI SKLERENCHYMA-TYCZNYMI RÓWNOWYMIAROWYMI, O PODŁUŻNYCH, NIEREGULARNYCH ROZGAŁĘZIENIACH (rys. 4.15 C). MOGĄ WYSTĘPOWAĆ POJEDYŃCZO JAKO SKLEREN-CHYMATYCZNE IDIOBLASTY LUB W MAŁYCH GRUPACH W RÓŻNYCH TKANKACH (jak np. GRUPY KOMÓREK KAMIENNYCH W OWOCACH GRUSZY). MOGĄ TEŻ TWORZYĆ ZWARTĄ, TWARDĄ TKANKĘ, Z KTÓREJ ZBUDOWANE SĄ ZEWNĘTRZNE CZĘŚCI PESTEK, ŁUPINY ORZECHÓW ORAZ PEWNYCH NASION.

48. KSYLEM

49. KSYLEM, ZWANY RÓWNIEŻ DREWNEM, JEST TKANKĄ RZEWODZĄCĄ, ROZPROWADZAJĄCĄ PO CAŁEJ ROŚLI-NIE WODĘ I SOLE MINERALNE POBRANE PRZEZ KORZE-NIE Z GLEBY. PEŁNI RÓWNIEŻ FUNKCJĘ TKANKI WZMAC-NIAJĄCEJ. W SKŁAD KSYLEMU WCHODZĄ ELEMENTY, KTÓRE OPISANO NIŻEJ.

50. a) CEWKI SĄ KOMÓRKAMI WYDŁUŻONYMI, NA KOŃ-CACH ZWĘŻONYMI LUB O UKOŚNYCH ŚCIANACH POPRZECZNYCH (rys. 4.16 A). ŚCIANY MAJĄ ZDREWNIA-ŁE, ZAŚ NIERÓWNOMIERNE ODKŁADANIE SIĘ ŚCIAN WTÓRNYCH PROWADZI DO POWSTANIA ZGRUBIEŃ PIERŚCIENIOWATYCH, SPIRALNYCH, SIATKOWATYCH ORAZ JAMEK. CEWKI ZACHODZĄ NA SIEBIE ZWĘŻONY-MI KOŃCAMI ORAZ PRZYLEGAJĄ DO SIEBIE BOCZNYMI ŚCIANAMI, WSKUTEK CZEGO ROZTWÓR WODNY ŁATWO PRZEMIESZCZA SIĘ Z CEWKI DO CEWKI PRZEZ JAMKI.