THE LEGAL ACT

1. THE LEGAL ACT The notion of the legal act. The elements of the legal act. The classification of the legal act. The legal fact.

2. Norma Juridike Dallimi i normes juridike me normat e tjera, te cilat rregullojne veprimet apo sjelljet individuale dhe sociale te njerezve. Dallim shume i rendesishem eshte edhe ai ndermjet te drejtes dhe moralit.

3. Norma Juridike Elementet e normes juridike jane: • e pergjithshme • abstrakte • e detyrueshme. * Norma juridike eshte ai urdherim i pergjithshem dhe abstrakt qe u drejtohet te gjithe anetareve te shoqerise dhe nepermjet se ciles atyre u imponohet nje sjellje e caktuar, nen kercenimin e nje reagimi te caktuar, qe merr emrin e sanksionit.

4. Norma Juridike Normat qe i perkasin te drejtes publike kane karakter absolut dhe palet e interesuara nuk mund t’i shmangin ato. “ius publicum privatorum pactis mutari non potest”- e drejta publike nuk mund te modifikohet nga veprimet individeve dhe nga perfitimi qe rezulton prej saj nuk mund te hiqet dore.

5. Norma Juridike Normat juridike kane: 1. karakter shoqeror, sikurse te gjitha normat e tjera (etike, morale, zakonore). Ky karakter lidhet me elementin e pergjithshem te normes juridike. 2. *karakter juridik- karakter i ndryshem nga normat e tjera (etike, morale, zakonore). Ky karakter lidhet me faktin qe normat juridike krijohen per shkak te vullnetit te organeve shteterore. Ky eshte karakteri qe i dallon keto norma nga normat e tjera (etike, morale, zakonore).

6. Norma Juridike 3. karakter abstrakt- karakter i cili lidhet me faktin qe norma nuk del apo nuk I referohet nje rasti konkret. 4. karakter detyrues, por jo te gjitha normat juridike e kane kete karakter.

7. Norma Juridike cdo ligj,...ose urdheron, ose ndalon, ose lejon. Virtytet e ligjit jane; te urdheroje, te ndaloje dhe te lejoje.

8. Norma Juridike Llojet e normave: a. deklarative,eshte norma qe percakton kushte apo cilesi (p.sh. mosha madhore arrihet ne 18 vjet); b. urdheruese ose imperative eshte norma qe imponon nje sjellje te caktuar.

9. Norma Juridike c. lejuese- eshte norma e cila, jo vetem qe shpall te ligjshem nje veprim juridik (kryerjen ose moskryerjen e tij), por duhet edhe te percaktoje pasojat juridike qe lidhen me te vepruarin e paleve, kur nuk perjashtohen nga vete palet. • Jane ato norma qe i lejojne palet te kryejne ose te moskryejne veprime te caktuar te cilat krijojne pasoja juridike, nese nga vete palet nuk perjashtohen.

10. Fakti Juridik • Fakte juridike jane te gjitha ato ngjarje natyrore ose veprime te njerezve qe plotesojne kushtet e venies ne zbatim te normes juridike, ose sic thuhet zakonisht fakte juridike jane ato fakte prej te cilave lind, ndryshon ose shuhet nje marredhenie (gjendje, situate) juridike e caktuar.

11. Fakti Juridik Faktet juridike ndahen ne dy kategori te medha: -ngjarje natyrore- jane ato qe shkaktohen nga natyra (te tilla jane lindja, vdekja, kalimi i kohes ne mase te tille sa te fitosh ose te humbasesh nje te drejte, etj); -veprimet e njerezve- jane ato qe kryhen prej njeriut. Prej ketyre disa kane nje rendesi te vecante.

12. Veprimet juridike Veprimet e njerezve ndahen ne : 1.veprime juridike ligjore. Shfaqa e vullnetit te nje ose me shume personave me z.p.v me qellim krijimin, shfuqizimin ose ndryshimi e nje marredhenie juridike . 2. veprime antiligjore.

13. Veprimet juridike Veprimet juridike ndahen ne ; a.te njeaneshme(unilaterale, si p.sh., testamenti etj; b.te dyaneshme (bilaterale), si kontratat (contractus); c. te shumaneshme (multilaterale) si shoqerite tregtare etj.

14. E drejta ne kuptimin objektiv dhe subjektiv • E drejta objektive eshte teresia e rregullave qe ka vene ndergjegja e pergjithshme me te cilat rregullohen veprimet e njerezve ne shoqeri. • E drejta ne aspektin objektive konsiderohet si nje norme (rregull) sjelljeje. • Kjo e drejte objektive ose norme nuk varet nga tekat apo vullneti i individetve.

15. E drejta ne kuptimin objektiv dhe subjektiv • E drejta subjektive eshte pushteti per te vepruar dhe per te realizuar nje interes te mbrojtur nga rendi juridik • Cdo e drejte subjektive ekzistone per sa kohe qe ekzitojne: • 1. subjekti d.m.th, nje person (fizik ose juridik), i cili te kete kapacitet qe te jete i tille (subjekt i se drejtes). • 2. nje objekt, i cili te vihet nen sundimin te subjektit. • 3. nje fakt, me fuqine qe te prodhoje te drejta d.m.th nje fakt juridik.

16. E drejta ne kuptimin objektiv dhe subjektiv • Sipas permbajtjes se saj ajo ndahet ne 1.personale- ajo ka per objekt vullnetin e nje ose disa personave. 2. reale- ajo kane per objekt nje te drejte ose nje send.

17. E drejta absolute dhe relative • Te drejta absolute (erga omnes, )te drejtat qe i garantojne titullarit nje pushtet te panvarur . Titullari i tyre mund ti ushtroje ato pa dallim kundrejt te gjithe subjekteve, ne ngarkim te te cileve, qendron nje detyrim i pergjithshem (negativ), per te mos shqetesuar subjektin e te drejtes absolute ne ushtrimin e te drejtavete tij. Ne te drejtat absolute bejne pjese: te drejtat reale ( jura in re ), te drejtat qe lidhen me personalitetin, te drejtat mbi te mirat jomateriale (si e drejta e autorit) etj.

18. E drejta absolute dhe relative • Jane te drejta relative (in personam) ato te drejta qe i sigurojne titullarit nje pushtet, nepermjet te cilit ai mund t’i drejtohet nje ose disa personave te percaktuar, ne ngarkim te te cileve qendron detyrimi per te bere ose per mos te bere dicka; p.sh. e drejta e kreditorit per te marre prestimin prej debitorit. Kjo kategori lidhet ngushte me te drejtat kreditore.

19. THE ALBANIA CONTRACT LAW

20. KUPTIMI I KONTRATES Kontrata eshte nje veprim juridik i dyanshem, nje marreveshje midis dy apo me shume paleve me qellim ardhjen e pasojave juridike te caktuara. Kontrata eshte mjeti me kryesor juridik nepermjet te cilit subjektet e se drejtes realizojne apo permbushin interesat e tyre ekonomike. Kjo eshte nje arsye pse kontrata konsiderohet si akti juridik i shkembimit te vlerave materiale ndermjet paleve nepermjet veprimeve ose mosveprimeve te tyre. Perkufizimi i kontrates jepet dhe ne nenin 659 te K.C (diskutim ne auditore)

21. KUPTIMI I KONTRATES Kontrata eshte nje nder burimet e lindjes se marredhenies juridike. Kontratat realizojne permbushjen e detyrimeve dhe burimin e lindjes se te drejtave per palet. Me ane te tyre lind, ndryshon ase shuhet nje marredhenie juridik. Kontratat konsistojne ne mbrojtjen e interesave te paleve. Kontrata ka forcen e ligjin per palet, sigurisht brenda kufijve qe vete ajo ka percaktuar

22. Elementet esenciale qe lidhen me kuptimin e kontrates • perputhja e vullnetevete lire tepaleve (consensusi), teparashikuaranganenet 660; 663;676 i K.C. • mbeshtetja ne ligjapo sic quhetndrysheshkakuligjor I lindjes (nenet: 663;667i K.C). • objekti i kontrates, i ciliduhettejete i percaktuar, i mundshem , i lidjshemetj (neni 421;660;663; 678-680 K.C) • forma e caktuarligjore (nenet 192-198 K.C & 663).

23. Perputhja e vullnetit te paleve nenkupton qe palet duhet te merren vesh per te gjitha kushtet thelbesore apo te domosdoshme te kontrates ne menyre te shprehur apo te heshtur. Kontrata konsiderohet e lidhur ne momentin e perputhjes se vullneteve ose te dorezimit te sendit, kur kontrata eshte reale. Lidhja e kontrates kolon pergjithesisht ne dy faza

24. Kushte thelbesore apo te pergjthshme te konratave tregtare (neni 686-689 K.C) Kushtet e pergjithshme te kontrates, te hartuara nga njera pale (pala me e fuqishme ekonomikisht…), kane efekt ndaj pales jetes, ne qofte se kjo i ka njohur ose duhet t’i kishte njohur. Keto kushte duhen hartuar ne baze te parimit te barazise dhe paanesise (neni 422 k.c), me qellim qe ato te mos sjellin pezullimin apo pavlefshmerine e kontrates. Keto kushte nuk duhet te sjellin dobi vetem per palen qe i harton. Kur ka dyshime per menyren e hatimit te tyre ato interretohen gjithnje ne dobi te pales tjeter.

25. Kushte te tjera kontraktore Kushtet e zakonshme apo natyrore jane ato kushte te cilat aplikohen ne disa lloj kontratash. Kur palet nuk i kane permendur shprehimisht ne kontrate ato merren te mireqena, pasi parashikohen nga ligji. Kushtet e rastit apo jo thelbesoret jane ato te cilat palet me marreveshje kane rene dakort ti perfshjijne ne kontrate (p.sh., afati). Palet mund te shenderrojne ne kusht te tilla edhe ato qe konsiderohen si kushte te zakonshme , duke parashikuar ne kontrate nje rregullim te ndryshem nga ai qe ka percaktuar ligji.

26. Fazat e lidhjes se kontrates Faza e pare eshte propozimi ose oferta, e cila behet nga njera prej paleve (ofertuesi apo propozuesi). Kjo faze dallon nga ajo e bisedimeve paraprake dhe e tentativave tregtare si p.sh., dergimi i katalogeve apo mostrave te mallit. Reklama dhe publikimi nuk konsiderohen si propozim, pasi ato jane jane ftesa per te hyre ne bisedime. kushtet e vlefshmerise se nje propozimi; • i plote (neni 671 K.C) • i drejtohet nje personi te caktuar ose nje rrethi me te gjere njerezish (rasti I ofertes pulike si vendosja e mallrave ne vitrine etj) • gadishmeria e propozuesit (neni 665 K.C)

27. Fazat e lidhjes se kontrates Revokimi i propozimit mund te behet per sa kohe qe nuk i ka mberritur pales tjeter dhe per sa kohe qe nuk ka sjelle ende pasoja. Propozimi nuk mund te revokohet kur demton interesat e pales tjeter. Ne kete faze palet duhet te veprojne me mirebesim ndaj njera tjetres (neni 674;675 K.C) Propozimi eshte detyrim i trashegueshem dh sjell pasoja juridike per trashegimtaret. .

28. Fazat e lidhjes se kontrates Faza e dyte e lidhjes se nje kontrate eshte pranimi ose renia dakort nga ana e pales qe I eshte drejtuar propozimi per lidhjen e kontrates. kushtet e vlefshmerise se nje pranimi; • pranimi duhet te jete i plote (neni 670) • t’i drejtohet propozuesit • te arrije ne kohen e caktuar nga propozuesi (neni 667 K.C) • pranimi pergjithsisht duhet te behet ne formen qe eshte bere propozimi. diskutim rreth nenit 669 K.C

29. Teorite qe lidhen me pranimin e propozimit; teoria e deklarimit nga ana e pranuesit. teoria e nisjes teoria e mberritjes se pranimit tek propozuesi teoria e marrjes dijeni efektivisht nga ana e propozuesit. Legjislaioni yne duket se pranon kete teori (neni 665 dhe 667 pargarafi i pare K.C)

30. Heqja dore apo nderprerja e nje marredhenie kontraktore Pezullimi i nje kontrate mund te ndodhi vetem per shkaqe te arsyeshme, te cilat parashikohen shprehimisht ne ligj (p.sh., pamundesi te renda fizike dhe materiale nga ana e njeres pale neni 740 K.C) Terheqja ose heqja dore nga kontrata eshte veprim juridik i njeanshem. Heqja dore nga kontrata sjell “sanksion”. Heqja dore apo terheqja nga kontrata behet vetem me marreveshje. Terheqja mund te parashikohet edhe nga vete ligji ( neni 696 K.C)

31. Zgjidhja e kontrates Zgjidhja e kontrates eshte nje veprim juridik i dyanshem. Zgjidhja e kontrates mund te behet me marreveshje ndermjet paleve ose me vendim te gjykates. Zgjidhja e kontrates mund te parashikohet te behet ne nje aneks kontrate ose ne nje marreveshje, ne te cilen duhet te shpjegohen arsyet e zgjidhjes. Nuk mund te kete zgjidhje vetem me vullnetin e njeres pale. Neni 698; 699 K.C

32. Llojet e kotratave Kontrata te njeanshme dhe te dyanshme Kontrata me shperblim dhe pa shperblim Kontrata aksesore dhe kryesore Kontrata formale dhe joformale Kontrata konsensule dhe reale

33. Llojet e kotratave Kontrata e njeanshme eshte me detyrime te njeanshme vetem nga njera pale, e cila eshte e detyruar te kryeje nje veprim apo te jape nje send ne favor te pales tjeter, pa kerkuar prej kesaj te fundit ndonje detyrim. Neni 661 K.C Kontra e dyanshme sjell detyrime per te dyja palet reciprocikisht, duke i bere ato kreditore dhe debitore ne te njejten kohe.

34. Llojet e kotratave Kontrate me shperblim do te konsiderohet kontrata ne te cilen cdonjera nga palet ka nje interes pasurore. Kontrate pa shperblim do te konsiderohet kontrata ne baze te se ciles njera plale ka nje perfitim pasurore perkundrejt pales tjeter. * me ekzistences e shperblimit ose jo ne kontrate lidhet dhe pergjegjesia kontraktore.

35. Llojet e kotratave Kontrata kryesore do te konsiderohen ato kontrat qe ekzistojne te panvarura nga ndonje detyrim tjeter. Kontrata aksesore do te konsiderohen ato kontrata qe jane ne funksion te kontratave kyesore. *Nuk ka kontrata pa forme, pasi cdo veprim juridik ka nje forme te caktuar te shfaqjes se tij ( me veprime konkrete, me goje , me shkrim ose me heshtje). Kontrata formale jane ato kontrata qe forma e vullnetit ndermjet paleve duhet te shfaqet sipas asaj forme qe eshte percaktuar ne ligj ( shkresa e thjeshte ose akti noterial)

36. Llojet e kotratave Kontrata konsensuale jane ato lloj kontratash te cilat sjellin pasoje per palet ne momentin e neshkrimit prej tyre, kur ajo eshte ne forme shkresore, ose qe ne momentin kur perputhet vullneti kur eshte ne nje forme tjeter. Kontrata reale jane kontrata te cilat sjellin pasoja juridike per palet jo ne momentin e nenshkrimit prej tyre, por ne momentin e dorezimit te sendit objekt kontrate.

37. Kotrata e shitjes Kontrata e shitjes eshte nje kontrate e dyanshme konsensuale me shperblim, e cila konsiderohet e lidhur ne momentin e arritjes se konsensusit. Elementet thelbesore te kontrates jane: a.Subjektet, te cilat duhet te kene cilesite e duhura ligjore, pasi ne rast te kundert kontrata do te konsiderohet absolutisht e pavlefshme. b. objekti, i cili duhet te ishte i pershtatshem per qarkullimin civil. c. cmimi, i cili duhet te ishte ne te holla, I drejte, real, i percaktuar.

38. Detyrimet e paleve ne kontraten e shitjes Detyrimet e shtesit; a. Te kaloje te drejten e pronesise bleresit ose ate qe quhet ndryshe pushtetin juridik, nepermjet te gjithe dokumentacionit qe provon te qenurin e tij si pronar te sendit objekt kontrate. b. Te dorezoje tek bleresi sendin objekt te kontrates ose ate qe quhet pushtetin fizik. Neni 711 K.C. b.1Dorezimi te behet nga ana e shitesit ne afatin dhe vendin e kerkuar neni 712 K.C

39. Detyrimet e paleve ne kontraten e shitjes c. Te garantoje bleresin per gezimin e qete te sendit ndaj te gjithe personave te tjere neni 719 K.C. d. Te garantoje bleresin per cilesine e sendit. *Te metat e sendit neni 716, 717, 722,723; • Te dukshme ne momentin e blerjes. • Te fshehta apo te pamundura per t’u konstatuar ne momentin e blerjes.

40. Detyrimet e paleve ne kontraten e shitjes Detyrimet e bleresit neni 730; • Detyrimi per te marre ne dorezim sendin, i cili nenkupton cdo veprim te nevojshem per te marre sendin dhe per te bere te mundur dorezimin e tij nga ana e shitesit. Ne rast te kundert, cdo lloj shkaterrimi apo humbjen e rastesishme e sendit eshte pergjegjesi e bleresit. • Detyrimi per pagimin e cmimit te shitjes, i cili mund te behet ne momentin e dorezimit te sendit nese nuk eshte vendosur ndryshe nga vete palet.

41. Eviksion neni 720 K.C Eviksioni eshte “rreziku” i kerkimit te sendit nga pronari i vertete. Ky “rrezik” i shfaqet bleresit, i cili mund te kete blere nje send nga nje jopronare. Bleresi ne padine e ngritur ndaj tij duhet te therase ne gjykim shitesin me qellim qe, edhe nese del i humbur nga ky proces gjykimi, shitesi i detyrohet bleresit me kthimin e vleres se sendit te paguar. Nese bleresi nuk therret ne kete gjykim shitesin, ky i fundit nuk i detyrohet me kthimin e vleres se paguar .

42. Llojet e kotratave te shitjes • shitja me moster ose sipas modelit • shitja me prove • shitja me te drejten e parablerje • shitje me rezerve pronesie (e njohur nga kodi ne nenin 746-748) • Shitja e sendeve te paluajtshme neni 750

43. Zgjidhja e kontrates Neni 737 E drejta e shitesit per te deklaruar kontraten e zgjidhur; • Kur bleresi nuk paguan cmimin • Kur bleresi nuk merr sendin ne dorezim • …………….etj

44. SOLIDARY OBLIGATIONS(Article 423) • “The obligation is solidar when the creditor or each of the creditors has the right to demand the execution of the same obligation completely or partly either from the debitors together, or from each of them separately.”

45. Several, Joint, and Solidary obligations(ACCORDING TO PLURALITY OF SUBJECT) • When there are multiple obliges (creditors) and/or obligors (debitors), the obligation may be several, joint, or solidary. • 1. When each of different obligors owes a separate performance to one obligee, the obligation is several. • 2. When different obligors owe together just one performance to one obligee, but neither is bound for the whole, the obligation is joint for the obligors.  • 3. An obligation is solidary for each of the obligees when it gives each obligee the right to demand the whole performance from the common obligor.

46. Heritable and Strictly personal obligation • 1. An obligation is heritable when its performance may be enforced by a successor of the obligee or against a successor of the obligor. • 2. An obligation is strictly personal when its performance can be enforced only by the obligee, or only against the obligor.

47. Article 424 *There is a solidary liability only when: • the nature of the obligation requires liability to be solidary; • the law declares the obligation to be solidary “The obligation is solidar when it arises from the will of parties or when provided by law”.

48. Single and Joint Obligations • Single Obligations : only 1 debtor and 1 creditor. • Joint Obligations: when each of the debtor is liable only for a proportional part of the debt, and each creditor is entitled only to a partial part of the credit. • Exceptions: • 1. Agreement of the parties. • 2. Law (i.e. tort feasors are solidarily liable) • 3. Nature of the obligation.

49. Joint Obligations • Characteristics of joint obligations: • 1. When there are two or more debtors or two or more creditors. • 2. Each obligor answers only for a part of the whole liability and to each obligee belongs only a part of the correlative rights. • 3. To each his own.

50. Types of Joint Obligations: • 1. Active Joint- there are multiple creditors. • 2. Passive Joint- there are multiple debtors. • 3. Mixed joint- there are multiple creditors and debtors.