SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984)

1. SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984) • Tarihçe: • Milanı ekibi: Mara Selvini Palazzoli, Luigi Boscolo, Gianfranco Cecchin, Giuliana Prata • I. Dönem (1967): palazzoli ve Boscolo, anorektik ve psikotik hastaların aileleri ile psikoanalitik yönelim ağırlıklı olarak çalışmışlar. • II. Dönem (1971) Milano ekibini oluşturarak Palo Alto modeline yönelmişler. Homeostaza eğilimli sistemde patolojik paradoksal yineleyici örüntüler aramışlar. Kontrparadoksal girişimler kullanmışlar. • III. Dönem (1972): Bateson etkili. Sistemlerin evrimleştiği görüşü. Aile kendi gerçeğini hatalı bir “haritaya” bakarak yanlış algılamaktadır. Anlam ve eylem düzeyleri ayrıştırılmalıdır. Bağlam önemlidir. • Yeni bir çerçeve sunma (reframing) ve ritüel ev ödevi teknikleri. Ailenin yeni örüntüler oluşturması için “enzim” gibi rol oynamak. • İkinci düzey sibernetik ve varsayım oluşturma-döngüsellik-yansızlık.

2. IV. Dönem (1980): Grup ikiye ayrılıyor. • Palazzoli ve Prata: “Değişmez” ya da “evrensel” ödev: Ana baba birlikteliğinin ve mahremiyetinin desteklenmesi ile, sürekli değişen bir sistemde sağlam bir dayanak noktası oluşturma • Boscolo ve Cecchin: Eğitime ağırlık vermişler. Daha esnek ve çeşitli teknikler kullanmışlar. Farklı varsayımların aynı derecede geçerli olabileceğini göstermişler.

3. Sayıltılar ve Kuram • Örüntü ve bilgisayar sistemleri çerçevesini kullanıyorlar. Bateson’ın sistem fikrini benimsiyorlar. • Refleksif yaklaşım: Klinik durumların kavramsal karşılıklarını ve kuramlarında davranışsal örneklerini bulmaya çalışıyorlar. • Zihin toplumsaldır. • Ruhsal sorunlar aslında sosyal etkileşimdeki sorunlardır. • Belirti bir niteliği taşıyan birey ile, o bireyin o niteliği taşıdığına inanan diğer bireyler arasında bir etkileşim örüntüsü vardır. • Varsayımsal kişiler arası örüntüleri tedavi etmek, varsayımsal intrapisişik örüntülerle uğraşmaktan daha etkin bir yoldur.

4. Döngüsel epistemoloji • Epistemoloji: dünyaya nasıl baktığımızı, düşünme, davranma ve varolma biçimimizi belirler. • Döngüsel epistemoloji terapistin neden-sonuç ilişkileri yerine sistemin parçaları arasındaki yineleyici etkileşimlere odaklanmasını ve bütüncül örüntülere ilişkin varsayımlar oluşturmasını sağlar. • Bireylerin suçlanmasını engeller • Aile bireylerinin içine hapsoldukları döngüleri vurgular. • Terapisti yalnız kılar ve özgürleştirir • Aileyi farklı seçenekler denemeye teşvik eder. • Doğrusal düşünce reddedilmez, tanımlanır • Terapist ise incelediği döngüler arasında yine döngüsel bir ilişki vardır. İkinci düzey sibernetik

5. Fark ve Dil • Kişiye atfedilen nitelikler görelidir. Başka kişilerin farklı nitelikleriyle karşılaştırma anlamına gelir. İlişki ve döngü barındırır. • “Doğrusal ya da döngüsel yaklaşımı sağlayan dildir” diye düşünerek ilişkiyi vurgulamak için “olmak” yerine “göstermek / sergilemek” terimini yeğlemişler. • Evrimleşme • Önceleri sabit ve homeostatik olarak kavramlaştırdıkları sistemlerin aslında durmaksızın değişen ve evrimleşen nitelikte olduğunu düşünmüşler. • Terapistin tavrı yönlendirici değil kolaylaştırıcıdır. Yalnızca saplanılan yerden çıkmalarına yardım eder; nereye gideceklerini söylemez. • Deneme yanılma yoluyla işe yarayan davranışlar örüntüye dönüşür. Harita > saplanma>semptom

6. Terapötik Değişim *Varolan değişim örüntelerinin anlam (doğrudan) ya da (eylem) dolaylı düzeyinde değişmesidir. • yeni çerçeve sunma (regraming)= anlam düzeyinde değiyim • Ritüel ev ödevi verme = Eylem düzeyinde girişim • Farkların araştırılması ve aile bireylerinin inançları ile davranışlarının arasında bağlantılar kurulması örtülü bilgiyi açığa çıkartır. Yeni bağlantılar =yeni bilgi • Ailenin inanç sisteminde (haritalarında) değişim sağlanmaya çalışılır. • Paradoksal fikirler varolan haritaların gözden geçirilmesini sağlar • Ritüellerin ev ödevi olarak verilmesi, çifte çıkmaz yaratan ilişki örüntülerine zaman faktörünü katar. Davranışların aynı anda değil sıra ile gerçekleşmesini sağlar. • Paradoksal girişimler ise çifte çıkmaz yaratarak etkili olur. Zaman faktörünü saf dışı bırakır.

7. Uygulama • Randevuyu terapist verir. Arayanın randevu istemem nedenini nasıl sunduğuna, ses tonuna, sözcük seçimine dikkat eder. Varsayımlar oluşturur. • Yanlızlığını korur • Kısa görüşür • Sevk eden bir başka profesyonelse, yalnızca temel bilgiyi alır. • Başlangıçta bir aylık aralıklarla en çok 10 oturum yaparlarken, zamanla daha esnek uygulamalara yönelmişlerdir. • Aile bireylerinden biriyle gizli koalisyon yapmamak ve terapotik inisiyatifi bozmamak için oturum aralarında acil durumlar dışında aileyle görüşmemişler. • İyileşme sağlanamadığında

8. sistem genişletilir. Geniş aile, arkadaş, komşu ya da başka bir profesyonel görüşmeye katılabilir. • Terapi ekibi genişletilir. Terapist – aile ilişkisi gözden geçirilir. Terapistin değişim beklentisi, etkinlik düzeyi ve yönlendiriciliği ele alınır.

9. Terapi Oturumunun Aşamaları • 1. Oturum Öncesi (5-20’) • 2.Görüşme (50-90’) • 3.Oturum Arası (15-40’) • 4.Girişim (5-15’) • 5.Oturum Sonrası (5-15’) • Oturum Öncesi • Varsayımlar oluşturma • Aile nasıl sevk edilmiş? Aile bireylerinden hangisi aramış? Telefondaki hava nasılmış? Başvuru nedeni nedir? Durumu nasıl anlatmışlar? Ne tür açık ve örtülü beklentileri olabilir? • Sorulabilecek sorulara karar verme • Bir önceki oturumun gözden ve iki oturum arasında olup bitenler • Terapide ailenin genel gelişimi

10. Görüşme • Hemen tümüyle soru sorma (Sokratik yöntem). • Sorular başlangıçta genel ve açık-uçlu • Giderek daha özgül ve derine inen sorular • Her bir aile bireyine yöneltilir ve yanıt süreleri kısa tutulur. • Aile bireyleri arasındaki etkileşim gözlemlenir ancak terapist tarafından başlatılmaz. • Direktif bir girişimde bulunmaz, görüş bildirmez • Girişim yalnızca sorular aracılığıyla yapılır. Sorular bilgi ya da farkları vurgulama amacına hizmet eder. • Değişimin görüşmeler sırasında gerçekleşmesi beklenir • İkinci dönemlerinde bir erkek bir kadın ko-terapistler olarak görüşmelere girmişler amaç iyi bir model oluşturmak • Zamanla terapotik olanın sorular ve altta yatan varsayımlar olduğunu fartekmişler. Aileyi eğitmeye çalışmanın hata olduğuna karar vermişler. Tek terapiste dönmüşler gözlemcilerin oturum sırasında önerilerde bulunmasına izin vermişler.

11. Oturum Arası • Sistemik bir varsayım oluşturma • Girişime karar verme • Girişim • Sistemik bir görüş bildirme • Ailenin inançlarına yeni bir bakış açısı sunma • Ayrıntılı bir ritüel önerme • Terapotik çaresizliği bildirme • Bir analoji sahneye koyma • Ailenin ikilemini açıklama (ilk görüşmelerde) • Kısa ve biraz şaşırtıcıdır. • Görüşme bir anda bitirilir.

12. Oturum Sonrası • Aile bireylerinin girişim amacıyla söylenenlere tepkileri tartışılır. • Sistemik varsayımın geçerliği tartışılır. Gerekirse yeni varsayımlar oluşturulur. • Ailenin girişime evdeki yanıtları tahmin edilmeye çalışılır • Girişim aşamasının içerik ve sunum açısından eleştirisi yapılır • Görüşmenin özeti yazılır • Milan yaklaşımında döngüsel epistemolojiyi merkez alan düşünce örüntüsü ve terapistin etkinliği çok önemlidir • Sistemik düşünceyi öğrenmiş olan ve kendisi girişimler yaratabilen terapistler tek başlarına da çalışabilirler. • Yine de düzenli süpervizyon almaları ya da en azından sorun olguları meslektaşları ile tartışabilmeleri gerekir. • Terapi ekibinin 3-5 kişiden oluşması idealdir.

13. Görüşme ilkeleri – I: varsayım oluşturma • Ailenin sunduğu soruna farklı açıklamalar haritalar getirmektir. • Terapist varsayımın doğruluğunu sorular sınayan sorar • Varsayımlar görüşmeyi düzenler • Sistemik terapistin varsayımları döngüseldir • Amaç ailenin tümünü kapsayan en doğru değil, en yararlı açıklamayı sunmaktır. • Varsayım Kaynakları • Davranış gözlemleri (davranışların sözel betimlemelirinden daha önemlidir) • Ekibin daha önce gördüğü ve benzerlikler taşıyan aileler • Kuram (lar) • O dönemde ekibin gündeminde olan bilgi kavramlar

14. Varsayım • Ailenin kendi varsayımlarından farklı olmalı ancak çok farklı da olmamalıdır • Önce ailenin varsayımları öğrenilir. Bunlar genellikle doğrusaldır. Bir aile bireyi varsayımlarını anlattığında diğer aile bireylerine katılıp katılmadıkları sorulur. • Terapist kendi varsayımını doğrudan sormaz. Doğrulayıcı kanıtları barındıran verileri ortaya çıkaracak sorular sorar. • Terapist bu varsayıma çok sıkı (inanç derecesinde) sarılırsa sistemik bakışını yitirir. • Döngüsellik • Terapistin soruları “bilgi” açığa çıkarır. Bilgi farklardadır. Davranışın anlamı bağlamına göre değişir. • Fark soruları • Varsayımsal sorular • Davranışın etkisi soruları • Triyadik sorular

15. Fark • Zihinsel süreçleri anlamak için farkları anlamak gerekir. Fark yaratan farkları ayırabilmek önemlidir • Fark zihnin parçaları arasındaki etkileşimi tetikler • İki şey arasında fark varsa ilişkide vardır. Bir şey diğerinden farklıysa, diğeri de o şeyden farklıdır. Bu nedenle bu ilişki döngüseldir. • Uzmansal: Kişiler, ilişkiler, fikirler, algılamar, inançlar. Geçmişte bugün ve gelecekte. • Zamansal: Geçmiş-geçmiş, geçmiş-bugün, bugün-gelecek, gelecek- gelecek. • Geleceği ilgilendiren sorunlara varsayımsal sorular denir. • Sınıflama soruları

16. Davranışın Etkisi • Bir aile bireyinin davranışının bir diğerinin davranışını nasıl etkilediğine ilişkin sorulardır. • Ardışık davranışları ve davranışın uzam ve zaman bağlamını anlamaya yarar • Yineleyen bir davranışın sistemik anlamını anlamak için niyetten çok sonuca bakmak gerekir • Davranış dizisini tam döngüsünü anlamak için davranışın hangi özelliğinin etkili olduğunu ve zamansal bağlantıları bulmak gerekir. Etki ve tepki arasında çok zaman geçebilir.

17. Triyadik sorular • İki kişi arasındaki ilişkinin üçüncü kişiye sorulmasıdır. Kişi sayısı artırılabilir. • Üçgenlerdeki örüntüleri anlamaya yarar. Bu konuların konuşulması sırasında ortaya çıkan analojik veriler, konunun önemini gösterir. • Her zaman döngüseldir. Bu döngüsellik aile için genellikle yeni bilgidir. • Aile bireylerinin kendi sistemik süreçlerini gözlemlemelerini sağlar • Soruyu yanıtlayan kişi gözlemci konumunda farklı bir bakış açısı sunacaktır • En tarafsız gözlemci olabilecek üçüncü kişiyi seçmek önemlidir • Soruylu yanıtlayan kişi ilişkinin kendisi üzerindeki etkisini anlama şansı bulur

18. Sorular • Zihin okuma soruları • Orada olmayan kişinin yerine konuşma soruları • Çok fazla sorunun ard arda sorulması kafa karıştırır • Neyin sorulacağına karar vermek için varsayım çerçevesinde kalmak en iyisidir • Soruların mekanik değil doğal biçimde ve yeri geldikçe sorulması önemlidir.

19. Yansızlık • Aileye karşı saygılı, kabil edici ve öğrenmeye açık bir tutum benimsemektedir. • Terapist sistemin nasıl çalıştığını merak eder • Ailenin doğal evrimi gereği o noktaya geldiğine ve kendini açıkladığına inanır • Ailenin bireyi olmaktan kaçınır ve daha üst bir konumda kalmaya çalışır. • Bireylere karşı • Bireyler arasındaki ilişkilere karşı • Düşünceler, inançlar, değerler ve hedeflere karşı • Değişme ve terapinin sonucuna karşı (amaç ailenin değişim becerisinde değişim sağlamaktır) • Aile oturum sonunda şu soruları yanıtlayamamalıdır: • Terapist kimden yana? • Neyin doğru olduğunu düşünüyor? • Neyi değiştirmemizi istiyor?

20. Girişimler • Doğrudan önerilerde bulunulmaz • Ailenin özerkliğini ve özgürlüğünü kullanmasını sağlamak amaçtır • Görüşme sırasında sorulan döngüsel sorular ve terapistin yansızlığı terapötiktir • Sistemik bir çerçeve sunma ve retüel ödev verme • Sistemik Çerçeve • Oturum sonunda terapist ekibin sistemik görüşünü özetler • İçerik ailenin inançlarından farklıdır • Tüm aile bireylerini kapsaması en iyisidir • Ailenin sorun olarak betimlediği davranışlara yansız ya da olumlu yaklaşılır • Başvuru nedenine olumlu bir anlam yüklenir • Davranışlar ve sonuçları arasında mantıklı bağların olması çok önemlidir • İçerikte yalnızca ailenin verdiği bilgiye dayanan yorumlar yer alır • Olumsuz anlam yüklemekten kesinlikle kaçınılır.

21. Olumlu Anlamlandırma • Daha çekici ve kabul edilir niteliktedir • Olumsuz değerlendirmelerin aksini sunmak, ailedeki kısıtlamaları kaldırır ve özgürleştirir. • Denetim dışı imiş gibi sunulan davranışın sorumluluğunun alınmasını sağlar • Şimdilik değiştirmemeleri önerisi seçim şansı sağlar • Ritüel • Ekibin aile içi hazırladığı ödev terapist tarafından anlatılır • Bir deney ya da sembolik bir tören gibi önerilir. Yapılması için ısrar edilmez • Uygulayamamaları, sisteme ilişkin bilgi sağlar • Uygulayabilmeleri, inançları ve kurallarını gözden geçirmelerini sağlar.