Die Welle Wat moeten we daar nu van denken? Jan Bransen Soeterbeeck, 16 april 2009

1. Die Welle Wat moeten we daar nu van denken? Jan Bransen Soeterbeeck, 16 april 2009

2. Mijn vragen bij Die Welle • Wat moeten we eigenlijk van ons gedrag denken? • Welk gedrag? • Conformistisch, collectief, fascistoïde kuddegedrag • Wiens gedrag? • Ieder van ons, de kudde, de Führer, sommigen • Hoezo “denken”? • Verklaren, interpreteren, beschrijven, bevragen • Helpen onze ‘labels’ ons eigenlijk bij dit denken (zijn het geschikte labels)?

3. Fascisme als “Aufklärung bis zur Ironie” Het perfectioneren van de Verlichtingsidealen leidt tot: • Vrijheid vraagt om macht • Macht krijg je door samen te werken • Samenwerken (broederschap, verbondenheid) vraagt om offers voor de gemeenschap • Gelijkheid vraagt om gelijk-vormigheid • Uniformiteit (individuele onder-werping) wordt zelf het doel

4. Een kuddepsychologie • Dat Verlichting in de limiet tot fascisme leidt is een hoogst abstract verhaal • Dichter bij huis is een veel plausibelere verklaring te vinden in psychologische mechanismen: • We willen ergens bijhoren • Wij-zij denken (voorhanden tegenstander goed te benutten) • We identificeren ons graag met een sterk rolmodel • We zijn lui en laf: we gehoorzamen graag • Vooral gefrusteerde underdogs hebben veel te winnen bij groepsvorming • De kracht van symbolen, rituelen, reinforcement

5. Is er nog iets nieuws te zien? • Ons gedrag is vaak verontrustend • Onze verklaringen zijn dat soms ook! • Sjablonen liggen klaar • Wel zo makkelijk; hoeven we niet zelf te denken • Die Welle toont ons de bronnen van fascistoïde gedrag: • Een rigide ideologie • De psychologische mechanismen van kuddedieren A Maar kunnen we ook anders kijken, voorbij de simpele schema’s van begrip?

6. Selectieve aandacht • Verklaringen zijn als verhalen • Verhalen kennen een narratieve structuur • Een film ook • Alles heeft een plaats, maar dat komt doordat er voor-bewust sprake is van selectieve aandacht • Bij de regisseur, maar ook bij de kijker Uitdaging: probeer eens voorbij die selectieve aandacht te kijken

7. Moedwil, misverstand en onbegrip Soms gaan dingen mis omdat iemand ze expres wil laten mislukken Soms gaan dingen mis door een onfortuinlijk misverstand Soms gaan dingen mis omdat we er gewoonweg niets van begrijpen

8. Het zichtbare en het ondenkbare • Denken tussen kunst en wetenschap • Kunst verkent het zichtbare • Wetenschap brengt het denkbare in kaart Hoe reëel kan het ondenkbare zijn?

9. Hoofdpersonen Karo Marco Tim Lisa