Ochrona i kształtowanie krajobrazów leśnych

1. Ochrona i kształtowanie krajobrazów leśnych

2. Znaczenie lasów • Las - ekosystem, w którym dominującą role odgrywa warstwa drzew. • Lasy w naszej strefie klimatyczno-geograficznej są naturalną i najmniej zniekształconą formacją przyrodniczą. • Lasy są dobrem ogólnospołecznym, kształtującym jakość życia człowieka. Las jest niezwykle skomplikowanym, odnawialnym zasobem przyrody, wyróżniającym się licznymi specyficznymi cechami. Dotyczy to korzystnego oddziaływania lasu na gospodarkę wodną i rolną, na warunki zdrowotne środowiska, ochrony przed szkodliwymi zjawiskami pogodowymi, wpływu na warunki wypoczynku i regeneracji zdrowia i wiele innych oddziaływań.

3. Dane ogólne o zasobach leśnych w Polsce - historia • W przeszłości lasy występowały niemal na całym obszarze naszego kraju.W następstwie procesów społeczno-gospodarczych, przede wszystkim na skutek ekspansji rolnictwa i popytu na surowce drzewne, lasy Polski uległy znacznym przeobrażeniom. • Lesistość Polski, wynosząca jeszcze pod koniec XVIII wieku około 40%(w ówczesnych granicach), zmalała do 20,8% w 1945 r. • Odwrócenie procesu wylesiania nastąpiło w latach 1945 –1970, kiedy w wyniku zalesień lesistość Polski wzrosła do 27,0%. Powierzchnia lasów w Polsce wynosi 9,07 mln ha (wg GUS – stan na 31.12.2008 r.), co odpowiada lesistości 29%. Wg standardu międzynarodowego lesistość Polski wynosiła 29,7% i była niższa od średniej europejskiej (33,8% bez Federacji Rosyjskiej).

4. Lesistość wybranych krajów europejskichśrednia lesistość w Europie wynosi 33,7% (bez Rosji)

5. Lesistość Polski wg województw (31.12.2008)

6. Struktura własności lasów • W strukturze własnościowej lasów w Polsce dominują lasy publiczne – 82%, w tym lasy pozostające w zarządzie Pañstwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – 78% • Struktura własności lasów w całym okresie powojennym pozostaje w zasadzie bez zmian. • Zauważalny jest wzrost udziału powierzchni leśnej parków narodowych: z 1,0% w 1985 r. do 2,0% w 2005 r. (wg GUS – stan w dniu 31.12.2005 r).

7. Struktura własności lasów w Polsce (GUS)

8. Zróżnicowanie warunków siedliskowych • Zróżnicowanie warunków występowania lasów w Polsce obrazuje regionalizacja przyrodniczo-leśna, uwzględniająca utwory geologiczne, warunki klimatyczne, typy krajobrazu naturalnego i lasotwórczą rolę gatunków drzewiastych. • Wydziela się tzw. siedliskowe typy lasu • Lasy w Polsce występują w zasadzie na terenach o najsłabszych glebach, co znajduje odzwierciedlenie w układzie typów siedliskowych lasu.

9. W strukturze siedliskowej lasów przeważają siedliska borowe występują na 54,5% powierzchni lasów

10. Siedliska lasowe zajmują 45,5%, z czego olsy i łęgi – 3,8%

11. Typy siedliskowe lasu - podział ze względu na żyzność i wilgotność • bory bory lasy lasy lasy • mieszane mieszane właściwe łęgowe • ------------------------------------------------------------------------------------- • suche Bs • świeże Bśw BMśw LMśw Lśw • wilgotne Bw BMw LMw Lw Lłw - przykorytowy • Lłw - nadrzeczny • Lłw - dolinkowy • bagienne Bb BMb LMb Ol Lłb - typowy • Lłb - źródliskowy

12. Udział procentowy siedliskowych typów lasu

13. Zróżnicowanie warunków siedliskowych i składu gatunkowego lasów • Gatunki iglaste dominują na 75,6% powierzchni lasów. • Sosna (łącznie z modrzewiem zajmuje 67,4% powierzchni) znalazła w Polsce najkorzystniejsze warunki klimatyczne oraz siedliskowe w swoim eurazjatyckim zasięgu, dzięki czemu zdołała wytworzyć wiele cennych ekotypów (np.sosna taborska lub augustowska). • Do dużego udziału gatunków iglastych przyczyniło się również ich preferowanie, począwszy od XIX w., przez przemysł przerobu drewna.

14. Udział powierzchniowy gatunków panujących w Lasach Państwowych, parkach narodowych, lasach prywatnych i gminnych

15. Zmiany udziału powierzchniowego gatunków panujących W latach 1945–2008 w struktura gatunkowa polskich lasów uległa przemianom, wyrażającym się zwiększeniem udziału drzewostanów z przewagą gatunków liściastych z 13,0 do 23,2%

16. Zróżnicowanie warunków siedliskowych i składu gatunkowego lasów Pomimo zwiększenia powierzchni drzewostanów liściastych, ich udział jest ciągle mniejszy niż potencjalny, wynikający z przestrzennego rozmieszczenia siedlisk leśnych. Puszcza Białowieska - przykład stosunkowo mało zmienionej struktury gatunkowej lasu nizinnego. grądy - 40% powierzchni puszczy świerk - 26%; sosna 24%; olsza czarna 17%; dąb szypułkowy; 12%, brzoza -11%

17. Struktura wiekowa • W wiekowej strukturze lasu dominują drzewostanyIII i IV klas wieku, zajmujące odpowiednio 24,7% i 19,2% powierzchni. • Drzewostany powyżej 100 lat w PGL Lasy Pañstwowe zajmują powierzchnię 14%; przypada na nie 17,3% miąższości zasobów drzewnych. Wskaźnikami zmian struktury wiekowej drzewostanów są : • stały wzrost udziału drzewostanów w wieku powyżej 80 lat, z ok.0,9 mln ha w 1945 r.do ok.1,6 mln ha w 2008 r., • wzrost przeciętnego wieku drzewostanów, który w roku 2008 wynosił w Lasach Pañstwowych 60 lat, a w lasach prywatnych w 1999 r.– 40 lat.

18. Zmiany powierzchni leśnej • Podstawą prac zalesieniowych w Polsce jest Krajowy program zwiększania lesistości” (KPZL). Program ten został opracowany przez Instytut Badawczy Leśnictwa i zaakceptowany do realizacji przez rząd 23 czerwca 1995 r. • Głównym celem KPZL jest zwiększenie lesistości kraju do 30% w 2020 r. i 33% w 2050 r.

19. Funkcje lasu • funkcje ekologiczne (ochronne),wyrażające się m.in. korzystnym wpływem lasów na kształtowanie klimatu globalnego i lokalnego, regulację obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom i osuwiskom, ochronę gleb przed erozją; ostoja dzikich gatunków roślin i zwierząt. • funkcje produkcyjne (gospodarcze), polegające głównie na zdolności do odnawialnej produkcji biomasy,w tym przede wszystkim drewna i produktów ubocznych; • funkcje społeczne, które m.in. kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa i wzbogacają rynek pracy.

20. Lasy ochronne - funkcje pozaprodukcyje Udział lasów ochronnych

21. Lasy ochronne - funkcje pozaprodukcyje W lasach ochronnych,w zależności od ich dominujących funkcji, stosuje się zmodyfikowane postępowanie, polegające na ograniczaniu stosowania rębni zupełnych, podwyższaniu wieku rębności,dostosowywaniu składu gatunkowego do pełnionych funkcji, zagospodarowaniu rekreacyjnym itp.

22. Ochrona i zagospodarowanie lasów Lasy polskie znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez czynniki abiotyczne,biotyczne i antropogeniczne, co powoduje, że zagrożenie lasów w Polsce należy do najwyższych w Europie. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nadal stanowią istotne zagrożenie dla ekosystemów leśnych.W Lasach Pañstwowych zarejestrowano spadek koncentracji SO2 i NO2 w porównaniu z rokiem 2003. Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym zwiększają predyspozycje chorobowe lasów.

23. Ochrona i zagospodarowanie lasów - zagrożenia

24. Zasady ochrony i kształtowania ekosystemów leśnych • zwiększanie lesistości • odpowiednia wielkość obszaru leśnego • zapewnienie łączności z innymi ekosystemami leśnymi - korytarze ekologiczne • obejmowanie ochroną prawną • odpowiednie zagospodarowanie otoczenia lasów chronionych prawem • przebudowa drzewostanów (w złej kondycji) w celu upodobnienia do naturalnych fitocenoz (dążyć do fitocenoz zgodnych z siedliskiem) • uwzględnianie pierwszeństwa procesów naturalnych w hodowli • powstrzymywanie się od ingerencji w stosunki wodne w lasach