Was ds. J.P. Paauwe “De man achter ds. Poort uit Knielen op een bed violen ”?

1. Was ds. J.P. Paauwe “De man achter ds. Poort uit Knielen op een bed violen”? N.a.v. publicaties: Knielen op een bed violen – Jan Siebelink Als een eenzame mus – Lodewijk Dros en Nico Sjoer Het wonderlijkste wonder – J.M. Vermeulen Vele interviews in verschillende media Arjan Ros oktober 2006

2. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

3. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

4. Beweringen • Ds. Paauwe als (charismatisch) sekteleider • Ds. Paauwe als voorman van zware, mystiek-godsdienstige stroming met bijbehorende godsdienstwaanzin • Ds. Paauwe als man achter “oefenaars” en “colporteurs” die het land doorreisden om mensen tot de groep te lokken en af te brengen van hun dagelijks werk

5. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

6. Leven • Geboren 1872 te Charlois (Rotterdam) • Predikant Nederlands Hervormde kerk vanaf 1901 (Yerseke en Bennekom) • Afgezet in 1914 n.a.v. gewetensconflict met kerkelijke reglementen • Buiten kerkelijk verband predikambt voortgezet tot aan overlijden in 1956 • Geen nieuw kerkverband opgericht • Diensten waren openbaar en vrij toegankelijk – zowel “vaste” als “losse” toehoorders

7. Leer (I) • Prediking op grond van de gehele Bijbel (OT en NT), zoals verwoord in de Drie Formulieren van Enigheid • In lijn met Luther, Calvijn, Van der Groe, Smijtegeld, Kohlbrugge, Engelse predikanten e.a. • Wet en Evangelie komen beiden aan bod • Alle zaligheid komt van God – niets van de mens • Christus centraal • Nadruk op aanbieding van verlossing door Christus aan iedere toehoorder; leer van uitverkiezing tot eer van God maar geen beperking in de aanbieding van het heil. • Oproep tot geloof en bekering

8. Leer (II) • Geloof is genade van God, gewerkt door het Woord en de Heilige Geest. • Waarschuwing voor vertrouwen op onecht geloof of eigen inzichten en belevingen. • Buiten Christus geen verzoening – in Christus volledige verzoening. Redding alleen door geloof in Christus. • Geen stelsel van trappen en stadia, met bekommerden, broeders, vaders. Door het geloof is de mens zowel geheiligd als gerechtvaardigd. (Zie ook Johannes 3 en Romeinen 8-9)

9. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

10. Godsdienst in roman: Zweverig; mystiek (visioen) Heel veel woorden; prekerig Dweperij Oproep om aardse bezigheden te verslonsen Losmaken van gezins- en familiebanden (vrouw en kinderen mochten niet bij sterfbed zijn) Indringerig en onbescheiden Ds. Paauwe: Zakelijk; weinig omhaal van woorden (preken en gebeden zijn relatief kort en bondig en in nuchtere taal) Oproep tot geloof en bekering – tegelijk aansporing om hard te werken voor aards bestaan Afkeer van geestelijke “praatjes” en prekerij Bleef bij verkondiging door preken, ging relatief weinig bij mensen langs Sfeer

11. Godsdienst in roman: Duistere bijeenkomsten en ontmoetingen Schimmige figuren Boekverkoop via colporteurs Vierschaarsessies Gezelschapsleven op boerenhoven Ds. Paauwe: Verkondiging via diensten in openbare gelegenheden (zalen, kerken) Vrij toegankelijk voor toehoorders Geen banden met gezelschappen “vierschaarsessies” volledig onbekend Geen bijeenkomsten op boerenhoven Wijze van verkondiging

12. Godsdienst in roman: Aanbod van genade niet voor allen gelijk (pag. 191) Opzien tegen personen (“broeders”, “vaders”) Bekering middels visioen Na bekering is mens nog in “geestelijke doodsstaat” (pag. 203) Trappenstelsel (o.a. pag. 203 – 205) “onderste trap”, “beginstadium”, “langzaam moeten klimmen”, “nog geen bruidsgestalte” Ds. Paauwe: Aanbod van genade gelijk voor iedereen die het Evangelie hoort of leest Geloof door openbaring van Christus in het hart door Woord en Geest – waarschuwing tegen gedachte aan visioenen Door het geloof met Christus verenigd. Gelovige is in Christus levend, heilig, rechtvaardig Geen stelsel met stadia, trappen, broeders, vaders etc. Inhoud

13. Specifiek: vierschaarsessie • Roman: hoofdstuk 39 en 40 (blz. 188-197): • Ds. Paauwe zou de vierschaarsessie hebben geleid als hij niet in het ziekenhuis zou gelegen hebben • Oefenaar Steffen zou “eerste oefenaar” zijn onder ds. Paauwe en nam voor deze keer waar • Ds. Paauwe zou dus publiekelijk bekeringen van personen hebben “getoetst” • Feitelijk: Ds. Paauwe was niet bij dit gezelschap betrokken en heeft zich nooit met deze godsdienst-hysterie ingelaten.

14. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

15. Wie waren de oefenaars? • Namen in de roman • Huib Steffen (eerste oefenaar) • Chris Ibel • Jozef Mieras • Volgens Jan Siebelink • Duistere figuren • Onbekend waar ze vandaan kwamen en heen gingen • Na dood vader nooit meer teruggezien • “Als ze toch eens niet zomaar bij ons maar elders naar toe waren gegaan…”

16. Waren ze echt zo onbekend? • Huib Steffen • In werkelijkheid: Oom Huib • Huib Melissen uit Barneveld, overleden in 1969 • Getrouwd met oudste zus van Jan Siebelink’s vader • Was voorganger van één van de (vele) Veluwse gezelschappen • Onderhield contact met ds. R. Kok, christelijk gereformeerd predikant te Nijkerk. Deze ds. Kok heeft ook de begrafenisdienst van Huib Melissen geleid. • Is wel onder gehoor van ds. Paauwe geweest, maar ds. Paauwe onderhield geen banden met dit gezelschap en is er niet voorgegaan.

17. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Hoe serieus is verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

18. Bronnen en citaten in roman • Bijbel • Imitatio Christi (Over de Navolging van Christus) • Thomas a Kempis (Roomse geestelijke, 1380-1471) • Bij sterfbedscène (pag. 441): Het zieleraadsel opgelost en Duizend snipperhoutjes • ds. J. van der Poel (Dominee Oud Gereformeerde Gemeenten in Giessendam en Ede, 1909-1981) • Anderen: • Kohlbrugge, Johannes Groenewegen, Smijtegeld, …

19. Markus 11:23: Want voorwaar zeg Ik u, dat, zo wie tot dezen bergzal zeggen: Word opgehevenen in de zee geworpen; en niet zal twijfelen in zijn hart, maar zal gelovenhetgeen hij zegtgeschiedenzal, het zal hem geworden, zo wat hij zegt. Leider van Israelieten bij terugkeer uit Babel. Genoemd in Kronieken, Ezra, Nehemia. Genoemd in Openbaringen 4:6 en 15:2 Citaten: neem een pot zout… • Voorbeeld: Bijbeltekst door Huib Steffen (p. 435): • “Voorwaar, ik zeg u, indien gij geloofdet en niet twijfeldet gij zoudt tot de berg Zerubbabel zeggen: Wordt opgenomen en in de glazen zee geworpen, …” En deze onzin komt van ds. Paauwe af?

20. Hoe serieus is verwijzing naar Paauwe? • Opvallend: ds. Poort doet in roman feitelijk niets • “Citaten” in roman vreemde mix van archaïsche woorden en uitdrukkingen. • Oefenaars en gezelschapsleven spelen belangrijkste rol. • Ds. Paauwe onderhield geen banden met gezelschappen • Taal en toon in het boek Het Wonderlijkste Wonder (over ds. van der Poel) komt meer overeen met taal in de roman.

21. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Bronnen en citaten in de roman • Hoe serieus is verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

22. Conclusie • Leven en leer van ds. Paauwe komt niet overeen met godsdienst in roman. • Verwijzing naar gezelschapsleven rond Huib Melissen ligt meer voor de hand. • Aspecten van Bijbel en christelijk geloof en persoonlijke belevingen zijn door elkaar gemixt en vervolgens geprojecteerd op ds. Paauwe. • Het is niet terecht ds. Paauwe (of zelfs de Bijbel) als oorzaak van duistere godsdienst uit de roman te duiden.

23. Meer informatie over ds. Paauwe • www.ds-paauwe.nl • Levensbeschrijving • Groot aantal preekfragmenten • Boekenlijst

24. Onderwerpen • Beweringen over ds. Paauwe • Ds. Paauwe – leven en leer • Verschillen • Wie waren de oefenaars? • Bronnen en citaten in de roman • Hoe serieus is verwijzing naar ds. Paauwe? • Conclusie • Vragen

25. Vragen aan dhr. Siebelink • Waar is verwijzing naar ds. Paauwe op gebaseerd? • Wat was de rol van oom Huib Melissen? Wie waren de andere oefenaars? • Wat was de rol van ds. J. van der Poel? • Wat is de invloed van het boek Het Wonderlijkste Wonder op de taal in de roman? • U geeft aan wel bepaalde uitwassen, maar niet de Bijbel of het christelijk geloof zelf aan de kaak te willen stellen. Om welke reden hebt u dan van Bijbelteksten (woorden van de Heere Jezus) “on-zinnen” gemaakt?

26. Was ds. J.P. Paauwe “De man achter ds. Poort uit Knielen op een bed violen”? N.a.v. publicaties: Knielen op een bed violen – Jan Siebelink Als een eenzame mus – Lodewijk Dros en Nico Sjoer Het wonderlijkste wonder – J.M. Vermeulen Vele interviews in verschillende media Arjan Ros oktober 2006