Kenningar kynntar í kaflanum

1. Kenningar kynntar í kaflanum • Kenning um atferlismótun • hvernig umhverfið mótar hegðun.Aðferðir þessara fræða mikið notaðar við kennslu • Kenning um félagsnám • heldur fram að við lærum með að taka eftir öðrum og af reynslu Biehler/Snowman, kafli 8

2. II Virk skilyrðing • Atferlisstefnan varð til í byrjun aldarinnar • John Watson hóf umræðuna • B. Skinner kom fram með kenninguna, sem sameinar ýmsar hugmyndir um nám • við virka skilyrðingu eykst eða viðhelst tíðni hegðunar með styrkingu í kjölfar hennar eða að dregið er úr tíðninni með refsingu Biehler/Snowman, kafli 8

3. Virk skilyrðing- meginhugtök • Tvö megin lögmál náms • styrking (reinforcement) • refsing og slokknun (punishment and extinction) • jákvæð styrking, styrkir hegðun ( s.s. peningar, verðlaun, einkunn) • neikvæð styrking, styrkir hegðun (s.s. að fjarlægja úr umhverfinu eitthvað óþægilegt, t.d. ef kennari hættir við próf til að gefa meiri tíma fyrir verkefni) • refsing, veikja líkur á hegðun (t.d. skammir, lítillækkun) Biehler/Snowman, kafli 8

4. Meginhugtök, frh. • Rof (time out)dregur úr hegðun, er tímabundinn missir hlunninda (s.s. stofufangelsi, fá ekki bílinn) • slokknun veikir eða dregur úr hegðun (s.s. að hætta að umbuna, veita jákvæða styrkingu) • skyndilegur afturkippur (spontaneous recovery), t.d. óæskileg hegðun birtist skundilega á ný, hverfur þó fljótt ef ekki kemur til styrking • alhæfing (generalization) • aðgreining (discrimination) • mótun (shaping), hægfara námundun við að læra flókna hegðun Biehler/Snowman, kafli 8

5. Meginhugtök, frh. • Aðferðir við styrkingu (schedules of reinforcement) • stöðugur styrkingarháttur (continious reinforcemnet) • skertur styrkingarháttur (intermittent reinforcement) • með jöfnu millibili hvað tíma varðar (fixed interval schedule) • með óreglulegu millibili • eftir ákveðið hlutfall, eða ákveðna vinnu • óreglulegt hlutfall, þekkt sem veðmálsskemað Biehler/Snowman, kafli 8

6. III Hagnýti virkrar skilyrðingar í kennslu • Skinner mótmælti neikvæðum aðferðum við kennslu á 5. áratugnum • aðferðirnar voru neikvæðar því nemar unnu til að forðast refsingu • þær voru óarðbærar því góð hegðun nema var var ekki styrkt að jafnaði eða strax • þær voru ruglingslegar því námsefnið var oftar en ekki óskipulegt • á 9. áratugnum lagði Skinner til eftirfarandi breytingar • vertu klár á hvað á að kenna • kenndu atriðin í réttri röð • leyfðu nemum að læra með eigin hraða • búðu til og notaðu “programmed material” Biehler/Snowman, kafli 8

7. “prógrammeruð” fyrirmæli • Fáar upplýsingar í einu til nemans í fyrirfram ákveðinni röð • gefur hvatningu til að draga út þau skriflegu svör sem óskað er eftir • gerir ráð fyrir endurtekningu, æfingu á breytilegan hátt til að auka færni • gefur jákvæða styrkingu strax við réttu svari • leyfir nemum að vinna á eigin hraða Biehler/Snowman, kafli 8

8. “prógrammerað” kennsluefni hefur eftirfarandi áhrif • Rétt svar er styrkt samstundis • auðvelt að fylgjast með framförum hvers og eins • hver nemandi vinnur á eigin hraða • áhugahvöt er mikil, smá skref og umsvifalaus umbun sjá til þess • nemandi getur hætt og byrjað aftur sjálfur eftir þörfum • með nógu smáum skrefum má auðveldlega enda með flókin verkefni Biehler/Snowman, kafli 8

9. “Prógrammeruð” kennsla, tölvur- gagnast slíkt? • Nýrri tíma rannsóknir sýna að svo sé • virðist henta hægum nemendum betur, læra hraðar og geyma betur í minni en í hefðbundinni kennslu • Varnaðarorð: • tölvur koma ekki í stað kennara, enn ekki vitað hvernig heppilegast er að haga málum • enn ekki að fullu vitað hvernig besta hagnýting tölvu fyrir nemendur á ólíkum skólastigum er háttað Biehler/Snowman, kafli 8

10. Atferlismótun í kennslustofunni • Tækni til að styrkja hegðun • mótun (shaping) • miðakerfi (token economies) • styrkingar-samningur (contingency contract) • tækni til að draga úr hegðun eða veikja hana • slokknun (extinction) • refsing (punishment) Biehler/Snowman, kafli 8

11. Mótun • Velja hegðun • hve oft á hún sér stað • velja styrki (reinforcers) • stöðug styrking hegðunar sem er í jákvæða átt • styrkja af og til • Styrkir af ólíkum toga • fyrir yngri börn:hrós, forréttindi í skólastofunni • fyrir eldri börn: hrósa án þess að aðrir taki eftir • sýningar á verkum Biehler/Snowman, kafli 8

12. Mótun, frh. • “aðferðin hennar ömmu” Premack (1959)dugir ef ekki notuð of oft • samvinna við heimili nemanda, foreldrar úthluti umbunum eða refsingu Biehler/Snowman, kafli 8

13. Miðakerfið(eða kerfisbundin notkun táknbundinnar styrkingar) • Nota sem skiptimynt, peningar algengir (ekki í kennslu þó!) • veita umsvifalausa umbun, hægt að skipt síðar fyrir aðra “vöru” • nemendur velja sér sína eigin umbun og safna “miðum”. Meiri sveigjanleiki, því umbunin er veitt á heppilegum tíma • virkar einnig vel á hópa, hægt að láta virka í báðar áttir, að vinna sér inn miða, eða tapa Biehler/Snowman, kafli 8

14. styrkingarsamningur • Einstaka nemandi eða hópur nemenda annars vegar og kennari hins vegar gera með sér formlegt samkomulag, skriflegt eða munnlegt. Þá er veitt umbun að afloknu verki. Biehler/Snowman, kafli 8

15. Tækni til að draga úr hegðun • Slokknun • gerist best með því að láta hegðun afskiptalausa • rof (time out), útskýra vel áður en gripið er til þess, (virkar best á árásargjörn börn og þau sem vilja vera með í hóp) • fær takmarkaðan aðgang • fær ekki aðgang • er sendur til skólastjóra Biehler/Snowman, kafli 8

16. Tækni til að draga…, frh. • Refsing • skammir, að gera lítið úr, líkamsrefsingar • rannsóknir sýna að refsingar gera takmarkað gagn • mild refsing er áhrifalítil, virkar tímabundið • refsiverð hegðun birtist á ný þegar refsandinn er fjarri • það sem virðist vera refsing er hugsanlega styrking,s.s. ef barn er að sækjast eftir athygli • aukaverkanir sem hafa neikvæð áhrif á nám fylgja refsingum, s.s. ótti, kvíði, takmörkuð sjálfsvirðing • sá sem refsar er fyrirmynd þeirra sem er refsað og hafa í frammi hegðun sem ætlast er til að nemandinn sýni ekki • til að refsing virki, þarf hún að eiga sér stað umsvifalaust eftir hegðun/verknað og að vera tiltölulega sterk, sem aftur stangast á við lög og siðareglur Biehler/Snowman, kafli 8

17. Á kennari að nota atferlismótun? • Hætta er á að sumir nemar læri einungis ef þeir fá “laun”, dregur úr innri áhugahvöt • atferlismótun er áhrifamikil aðferð og því hætta á misnotkun, eða að órétti verði beitt • ef atferlismótun er ekki beitt sem aðferð, á þá að láta tilviljun ráða för? Er siðferðilega réttlætanlegt að nota ekki þessa aðferð? • Málið er að nota aðferðina en gera það viturlega Biehler/Snowman, kafli 8

18. Félagsnámskenningin • Upphafsmaður: Bandura (1986) • að sjá það sem gerist í kringum okkur og herma eftir því, áhrif • hömlun (inhibition): við lærum að gera EKKI eitthvað sem við vel getum gert en sjáum að öðrum er refsað fyrir • afhömlun (disinhibition): við lærum að hegða okkur á óviðurkvæmilegan hátt ef við sjáum aðra komast upp með það án refsingar eða tiltals • hjálp (facilitation): að sjá einhvern hegða sér á þann hátt sem við höfum ekki hugað að eða haft áhuga á, fær okkur til að prófa • við lærum nýja hegðun af fyrirmyndum Biehler/Snowman, kafli 8

19. Félagsnám; ferli • Athygli(attention) • geymd (retention, varðveisla upplýsinga í minni) • framkvæmd (production) • áhugahvöt (motivation) • bein styrking til einstaklingsins sjálfs • óbein styrking, einstaklingurinn horfir á annan sem er umbunað • sjálfs styrking, einstaklingurinn nær eigin marmiðum Biehler/Snowman, kafli 8

20. Athygli • Ef börn eru í vafa hvað sé viðeigandi, fara þau fremur eftir öðrum börnum en fullorðnum • þegar börn velja fyrirmynd, þá skiptir aldur minna máli en hæfni og þá geta þau valið fullorðinn fram yfir barn • við skólanám læra börn af fyrirmyndum af báðum kynjum, en herma hegðun fremur eftir eigin kyni • börn með skerta sjálfsmynd eða námsörðugleika eru líklegri til að feta í fótspor þeirra sem hafa yfirunnið sambærileg vandamál, en hinna sem ráða auðveldlega við verkefnin Biehler/Snowman, kafli 8

21. Sjálfstraust • Segir til um hvað við álítum okkur hæf til að gera • hefur áhrif á hvað maður velur að gera • og einnig hvaða fyrirmyndir við veljum okkur Biehler/Snowman, kafli 8

22. Hvað hefur áhrif á sjálfstraust? • Fyrri árangur gefur tóninn • undirtektir, klapp á bakið, hrós annarra styrkir sjálfstraustið • tilfinningar okkar geta svikið okkur • ótti, kvíði=öryggisleysi • öryggi, þægindi=öryggistilfinning • óbeint nám hefur áhrif á viðhorf okkar • ef vini tekst verk, tekst okkur áreiðanlega líka Biehler/Snowman, kafli 8

23. Hegðun og sjálfstraust • Betra sjálfstraust-hærri markmið, með tilheyrandi val á verkefnum • betra sjálfstraust, þróaðri hugsun og skipulagðari vinnubrögð • betra sjálfstraust, betra úthald við vinnu þótt á móti blási • nemandi með gott sjálfstraust lítur á erfið verkefni með forvitni og af áhuga, en nemi með lágt sjálfstraust mætir slíku verkefni með kvíða Biehler/Snowman, kafli 8

24. Rannsóknir- félagsnám • Árásargirni sem fyrirmynd • bein fyrirmynd, kvikmyndir, notkun refsinga og umbuna hjá fyrirmyndum • fyrirmyndir varðandi skólanám • jákvæðar fyrirmyndir skila árangri til áhorfenda • fyrirmyndir varðandi sjálfstraust Biehler/Snowman, kafli 8