1 / 77

ADRENAL (SÜRRENAL) KORTEKS HORMONLARI

ADRENAL (SÜRRENAL) KORTEKS HORMONLARI. Prof. Dr. Fatih Gültekin SDÜ Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyokimya AD fatihgultekin@sdu.edu.tr. Amaç. Adrenal korteks hormonlarının yapısı, fonksiyonu ve hastalıklarla ilişkisini anlamak. Öğrenim hedefleri 1. Önemi Glikokortikoitler Mineralokortikoitler

kai-walsh
Download Presentation

ADRENAL (SÜRRENAL) KORTEKS HORMONLARI

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. ADRENAL (SÜRRENAL) KORTEKS HORMONLARI Prof. Dr. Fatih Gültekin SDÜ Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyokimya AD fatihgultekin@sdu.edu.tr

  2. Amaç • Adrenal korteks hormonlarının yapısı, fonksiyonu ve hastalıklarla ilişkisini anlamak.

  3. Öğrenim hedefleri 1 • Önemi • Glikokortikoitler • Mineralokortikoitler • Androjenler • Kimyasal yapı • Sentez • Taşınma • Metabolizma ve atılma • Sentezlerin düzenlenmesi

  4. Öğrenim hedefleri 2 • Etki tarzları • Metabolik etkileri • Adrenal fonksiyon bozuklukları • Cushing sendromu • Primer adrenal yetmezlik (Addison hastalığı) • Konjenital adrenal hiperplazi

  5. Çevreden duyusal uyarılar Merkezi sinir sistemi Sinyallerin nöroendokrin orjinleri Hipotalamus CRH TRH GnRH GHRH PRIH Arka hipofiz Ön hipofiz İlk hedef Glukoz düzeyi ACTH TSH FSH LH GH PRL Oksitosin ADH Ca2+ İkinci hedef Adrenal medulla Adrenal korteks Overler / Testisler Pankreas Paratiroid Tiroid Kortizol T4, T3 Progesteron Testosteron Kortikosteron Estradiol Aldosteron İnsülin Glukagon Somatostatin PTH Epinefrin Kas Karaciğer Birçok doku Kemik Karaci ğer Süt bezleri Düzkas Süt bezleri Arteriol Böbrek Kas Karaciğer Kemik Böbrek Kas Kalp Karaciğer Üreme organları Nihai hedef

  6. Adrenal (Böbrek üstü bezi) Hormonlar: 1. Adrenal Korteks hormonları 2. Adrenal Medulla hormonları (5-10 gr)

  7. Adrenal korteks tabakaları Zona fasikülata Zona retikülaris • Adrenal Korteks Hormonları • 1.Glikokortikoitler • kortizol • 2.Androjenler • androstendion • dehidroepiandrosteron 3.Mineralokortikoitler • aldosteron Zona glomeruloza Adrenal Medulla Hormonları epinefrin norepinefrin böbrekler

  8. Adrenal korteks 50 kadar steroit sentezler. • Sadece birkaç tanesinin biyolojik etkinliği vardır. • Bunlar 3 sınıf hormonlar şeklinde sınıflandırılır: • Glikokortikoitler • Mineralokortikoitler • Androjenler

  9. Önemleri • Glikokortikoitler: • Ağır streslere uyum sağlamada gereklidir. • Güçlü anti-enflamatuvar ajanlardır. • Mineralokortikoitler: • Normal Na-K dengesi için gereklidir.

  10. Önemleri • Her iki grubun sentetik şekilleri tedavi amacıyla kullanılır. • Eksiklik ve fazlalıkları yaşamı tehdit eden ciddi sonuçlara neden olur.

  11. Glikokortikoitler • 21 karbonlu steroitler. • İnsanda baskın glikokortikoit: Kortizol • Glikoneogenezi uyarırlar.

  12. Mineralokortikoitler • 21 karbonlu steroitler. • Bu sınıfa giren en güçlü hormon Aldosteron’dur • Böbreklerde • Na+ tutulmasını • K+ ve H+ atılmasını uyarırlar

  13. Androjenler • 19 karbonlu steroitler. • En önemlileri: • Dehidroepiandrosteron • Androstenodion • Bunlar diğer dokularda daha güçlü androjenlere çevrilir.

  14. Kadınlardaandrojenler başlıca adrenal kortekste sentezlenir. • Normalde böbreküstünde östrojenler önemli miktarda üretilmez (Kanser ve menopoz sonrası dönem hariç)

  15. Biyolojik etkinlik bir miktar çakışır. • Glikokortikoitler ve mineralokortikoitler birbirlerininetkilerinin gösterirler. Kortizolün 1000 katı Aldosteronun mineralokortikoit etkisi 11-Dezoksikortikosteronun 30-50 katı

  16. Kimyasal yapı ve Adlandırma • Siklopentanoperhidrofenantren halkası Karbon atomlarının numaralandırılması. Asimetrik atomlar gölgelendirilmiştir.

  17. 17-Ketosteroitler: 17. karbonda keto grubu taşır (19 C’lu androjenlerden bazıları) 17-Hidroksikortikosteroitler: 17. karbonda OH taşır (Glikokortikoitler)

  18. Temel steroit hormonların yapıları

  19. SENTEZLERİ

  20. Glikokortikoit, mineralokortikoit ve androjenlerin sentezi • Steroit hormonların sentezi mitokondri, sitoplazma ve ER’dagerçekleşir. • Adrenal korteks az miktardaöstrojenik steroitler ve androjenler salgılar.

  21. Glikokortikoit, mineralokortikoit ve androjenlerin sentezi • Erkekte testosteronun temel kaynağı testistir. % 8’i adrenal bezlerden %92’si ise testislerden sentezlenir.

  22. Glikokortikoit, mineralokortikoit ve androjenlerin sentezi • Kadında testosteronun kaynağı: • %25 kadarı overler • %25 kadarı adrenaller • %50 kadarı derialtı yağ dokusu, kas, karaciğer gibi dokularda androstenodiondan sentez

  23. ACTH Sentez Çoğu plazmadan R Hücre zarı İnaktif cAMP↑ Aktif Esteraz Serbest kolesterol Kolesterol deposu Kolesterol esterlerinden oluşan lipid damlacıkları H. İçinde asetil-KoA’dan sentezle Pregnenolon Pregnenolon + izokaproaldehit Serbest kolesterol Tüm steroit hormonlar mitokondri

  24. Kolesterol yan zincir yarılması hız sınırlayıcı basamak P450scc: sitokrom p-450 yan zincir koparıcı enzim (kolesterol desmolaz) Steroit hormonlar mitokondri ve ER’dapregnenolondan sentezlenir.

  25. Adrenal, over ve testis için ortak yollar Over izokaproaldehit kolesterol östradiol DHEA Testis pregnenolon mit androstenedion progesteron 17-OH progesteron testosteron testosteron Küçük bir yol, ancak KAH de aktif Zona glomerulaza 21-hidroksilaz konjenital adrenal hiperplazi (KAH) Zona fasikülata Zona retikülaris mit 11β-hidroksilaz mit 11β-hidroksilaz 5α-redüktaz aldosteron kortizol aldosteron kortizol dihidrotestosteron

  26. Adrenal, over ve testis için ortak yollar Over izokaproaldehit kolesterol östradiol DHEA Testis pregnenolon mit androstenedion progesteron 17-OH progesteron testosteron Ana yol Tali yol Adrenal kortekste sentezlenen ana androjen veya androjen öncülüdür (prohormondur). DHEA’dan daha güçlüdür.

  27. Zona glomerulozada bulunmadıklarından kortizol burada sentezlenemez. Mitokondriyal bir enzim. ER enzimi. Zona glomerulaza 21-hidroksilaz Zona fasikülata Zona retikülaris mit 11β-hidroksilaz 18-Hidroksilaz 18-OH Dehidrogenaz mit 11β-hidroksilaz aldosteron kortizol aldosteron kortizol

  28. DHEA’nın yaklaşık yarısı adrenallerde, kalanı karaciğerde ve böbreklerde sülfatlanır (DHEA-SO4). • Dolaşımda hem DHEA hem de DHEA-SO4 bulunur. • DHEA’a sülfat eklenmesi sonucu oluşan DHEA-SO4 inaktiftir. SO4’ın uzaklaştırılmasıyla yeniden aktif hale geçer.

  29. Salgılanma • Steroit hormonlar üretildikleri anda plazmaya salınırlar, genellikle depolanmazlar. • ACTH’ın diurnal ritmi → Kortizol salınması Sabah 08:00-09:00 en yüksek düzeyde, Akşam 22:00-24:00 en düşük düzeyde

  30. TAŞINMALARI

  31. Plazmada taşınma • Suda çözünmezler. • Proteine bağlanarak taşınırlar. Hormon Hormon için depo. Hormonu yıkımdan korur. Taşıyıcı

  32. Glikokortikoitlerin taşınması %5-8 Serbest Kortizol Karaciğerde sentezlenir Kortizol Kortizol Albümin Transkortin (kortikosteroit bağlayıcı globulin -CBG-) %15-20 %75

  33. Mineralokortikoitlerin taşınması %40 Serbest Aldosteron Karaciğerde sentezlenir Aldosteron Aldosteron Albümin Transkortin (kortikosteroit bağlayıcı globulin -CBG-) %50 %10

  34. Mineralokortikoitlerin taşınması Kortikosteron 11-Deoksikortikosteron (Mineralokortikoit etkili) Karaciğerde sentezlenir Kortikosteron 11-Deoksikortikosteron Transkortin (kortikosteroit bağlayıcı globulin -CBG-)

  35. Androjenlerin taşınması DHEA (ve DHEA-SO4) Testosteron Dihidrotestosteron SHBG (seks hormonu bağlayıcı globülin) Albümin Büyük oranda

  36. ATILMALARI

  37. Glikokortikoitlerin Atılımı • Karaciğerde kortizolün A halkası indirgenir • 3. karbon atomu glukuronik asit ve sülfat ile konjuge edilir. • Safraya verilir. %70’i idrar %20’si dışkıatılır %10’u cilt • Temel metaboliti tetrahidrokortizol -3-glukuronit’dir

  38. Mineralokortikoitlerin Atılımı • Aldosteron: Serbest kısmı çok (%40) Proteine zayıf bağlı Karaciğer tarafından hızla metabolize edilir • Temel metaboliti tetrahidroaldosteron -3-glukuronitdir.

  39. Androjenlerin atılımı • 17-keto bileşikleri halinde atılır. • Adrenal korteks tarafından küçük miktarda salgılanan testosteron bir 17-keto bileşiği değildir. • Fakat karaciğer testosteronun %40 kadarını 17-keto bileşiklere çevirerek atar. • DHEA, idrar ile atılan 17-ketosteroitlerin temel öncül bileşiğidir.

  40. Erkeklerde 17-ketosteroitlerin 1/3’ü testislerden, 2/3’lük kısmının çoğu adrenal bezlerlerden kaynaklanır. • Kadınlarda 17-ketosteroitlerin hemen hemen tamamı adrenal bezlerden kaynaklanır.

  41. SENTEZLERİNİN DÜZENLENMESİ

  42. Glikokortikoit sentezinin düzenlenmesi Sirkadiyan ritim Plazma Bağlı kortizol ↔ Serbest kortizol

  43. Mineralokortikoitsentezinin düzenlenmesi Etkili faktörler: 1. K+ konsantrasyonu 2. Renin-anjiotensin sistemi

  44. Mineralokortikoitsentezinin düzenlenmesi • K+ : 18-OH Dehidrogenaz enziminin aktivitesini düzenler. • Angiotensin II, Kolesterolden pregnenolon oluşumunu ↑ 18-Hidroksilazı ve 18-OH Dehidrogenazı aktive eder aldosteron sentezi ↑

  45. izokaproaldehit kolesterol pregnenolon mit Sentez ↑ progesteron Angiotensin II 21-hidroksilaz Zona glomerulaza Aktiviteler ↑ 11β-hidroksilaz 18-Hidroksilaz 18-OH Dehidrogenaz Aktivite ↑ K+ aldosteron aldosteron

  46. Yüksek K+ Adrenal korteks ACE (Anjiotensin dönüştürücü enzim) AKCİĞERLERDE Renin-Anjiotensin-Aldosteron Sistemi Na+ ve su geriemilimi K+ atılması Azalmış renal perfüzyon basıncı Sodyum kaybı Nöral uyarı Üriner aldosteron metabolitleri

  47. Etki mekanizmaları Hücre içi reseptöre bağlanarak DNA üzerinde özel bölgelere bağlanarak protein sentezini sağlarlar.

  48. METABOLİK ETKİLERİ

  49. Glikokortikoitlerin metabolik etkileri • Karbonhidrat met: Glukoneogenez ↑ İnsüline zıt etki • Yağ met: Yüz ve gövdede depolanma (lipojenez) ↑ Ekstremitelerde lipoliz ↑

More Related