Wykład 7 Linux Budowa i działanie systemu

Wykład 7 Linux Budowa i działanie systemu

System operacyjny Unix - Model warstwowy systemu W modelu tym dzieli się system na 4 warstwy: jądro, biblioteki, powłoka i programy. Jądro/Kernel • zawiera m.in. program szeregujący oraz sterowniki urządzeń • zarządza pamięcią operacyjną • w nowszych systemach sterowniki rzadziej występujących urządzeń dostępne są w postaci zewnętrznych modułów, które można wybiórczo załadować do jądra - dzięki temu jego rozmiary są mniejsze • jądro ma bezpośredni dostęp do wszystkich zasobów komputera

Biblioteki • zawierają zestawy podprogramów (zwykle napisanych w języku C), wykonujących różne, często stosowane, operacje (mogą to być np. zestawy funkcji matematycznych, procedury, umożliwiające obsługą monitora czy też operacje na dysku) • biblioteki te są zwykle dołączane do programów na etapie ich konsolidacji (program, np. w języku C, przed uruchomieniem zostaje poddany kompilacji, a następnie konsolidacji) • taka statyczna konsolidacja powoduje, że dana biblioteka jest dołączana do każdego z korzystających z niej programów - nawet wtedy, gdy uruchamiane są one jednocześnie w systemie; powoduje to znaczną zajętość pamięci operacyjnej

Powłoka • nazwa pochodzi stąd, że warstwa ta oddziela wewnętrzna część systemu operacyjnego od użytkownika • powłoka zawiera interpreter poleceń, który umożliwia komunikację z użytkownikiem (jest to odpowiednik programu command.com z DOS’a) • interpreter poleceń uruchamia polecenia systemu operacyjnego oraz programy użytkowe

Programy • procesy uruchamiane przez użytkownika • zarządzane przez program szeregujący jądra • mogą być przerwane w dowolnym momencie, np. komendą - kill • każdy ma przydzielony odpowiedni obszar pamięci i priorytet • jeśli proces użytkownika próbuje dostać sie do cudzego obszaru pamięci, zostaje przerwany, a system wyświetla komunikat: segmentation fault • bieżąca zawartość pamięci procesu może zostać zapisana na dysku w pliku o nazwie core (nazwa od słów core dump, czyli zrzut pamięci) • analiza zawartości tego pliku może pomóc programiście w wykryciu przyczyny wystąpienia błędu

Schemat blokowy

Struktura katalogów Rozbudowana struktura katalogów Linuxa jest pogrupowana w logiczne części. Każdy katalog zawiera pliki powiązane ze sobą logicznie. Struktura katalogu głównego jest następująca: /bin - wykonywalne pliki binarne, niezbędne do pracy zarówno w trybie wieloużytkownikowym, jak i w awaryjnym trybie jednego użytkownika, /boot - jądro systemu oraz pliki niezbędne przy jego uruchomieniu, /dev - pliki urządzeń, stanowiące interfejs do sterowników w jądrze, /etc - konfiguracja systemu /home - katalogi domowe użytkowników

/lib - biblioteki systemowe /lost+found - pliki odnalezione podczas wykonywania testów dysku /mnt - katalog do którego zwykle mountowane są tymczasowe systemy plików takie jak dyskietka czy CD-ROM /proc - pseudosystem plików, odzwierciedlający stan procesów w systemie, /root - katalog domowy użytkownika root, /sbin - wykonywalne pliki binarne, niezbędne do pracy systemu zarówno w trybie wieloużytkownikowym, jak również w trybie jednego użytkownika. Zawiera polecenia administracyjne, /tmp - pliki tymczasowe, /usr - pliki użytkowników, dodatki doinstalowywane do systemu itp. /var - pliki często zmieniane, np logi czy poczta

/usr/X11R6 - pliki związane z systemem XWindow, /usr/bin - wykonywalne polecenia systemu Linux potrzebne do pracy w trybie wieloużytkownikowym, /usr/dict - słownikowa lista wyrazów angielskich, używana m.in. przy sprawdzaniu jakości hasła użytkownika, /usr/doc - dodatkowa dokumentacja, /usr/include - pliki nagłówkowe, /usr/info - dokumentacja dla polecenia info, /usr/lib - biblioteki systemowe, /usr/local - struktura katalogów przeznaczona dla potrzeb elementów instalowanych przez administratora systemu, /usr/man - pliki pomocy kontekstowej man, /usr/sbin - wykonywalne polecenia administracyjne systemu Linux potrzebne do pracy w trybie wieloużytkownikowym, /usr/share - pliki wspólne, generalnie katalog zawiera dodatkowe informacje na temat niektórych poleceń, /usr/src - źródła do systemu i jądra, /usr/tmp - pliki tymczasowe. /var/catman - preformatowane strony pomocy kontekstowej man, /var/db - bazy danych, /var/lock - semafory używane do komunikacji międzyprocesowej, /var/log - logi systemowe, /var/named - pliki serwera nazw (DNS), /var/nis - pliki systemu NIS, /var/run - pliki z danymi dotyczącymi numerów poszczególnych procesów w systemie, /var/spool - kolejki poczty, wydruków itp. /var/tmp - pliki tymczasowe.

System plików i prawa dostępu ext2 (ang. Second Extended File System) – drugi rozszerzony system plików dla systemu Linux. Ext2 zastąpił rozszerzony system plików ext. Rozpoznanie uszkodzenia systemu plików (np. po załamaniu się systemu) następuje przy starcie systemu, co pozwala na automatyczne naprawianie szkód za pomocą oddzielnego programu (e2fsck), uszkodzone pliki zapisywane są w katalogu lost+found. System plików ext2 zawiera mechanizm zapobiegający znacznej fragmentacji danych, co zdarzało się podczas używania poprzedniej jego wersji. Ext2 przy domyślnym rozmiarze bloku (4 KB) obsługuje partycje o wielkości do 16384 GB i pojedyncze pliki o wielkości do 2048 GB. Nazwy plików mogą mieć do 255 znaków długości. Ważnym elementem systemu ext2 są wolne pola w strukturach danych – to dzięki nim między innymi, możliwa jest konwersja „w locie” do systemu ext3 – wykorzystuje on po prostu część z nich do przechowywania swoich danych.

Budowa systemu plików: blok startowy (boot block) zawiera informacje potrzebne Linuksowi do startu (uzyskania dostępu do systemu plików) superblok (superblock) zawiera informacje o strukturze systemu plików lista i-węzłów (inode list) to lista adresów do tych bloków danych na których są zapisane rzeczywiste dane pliku. Wyjaśnienie: przed zapisaniem na dysku twardym plik jest dzielony na części określone przez rozmiar bloku danych. Po zdefiniowaniu adresów takich bloków w i-węzłach dane można zapisać (lub potem odczytać). bloki danych (oraz bloki katalogów czyli data blocks) to części o stałym rozmiarze przestrzeni dyskowej przygotowane do wprowadzania i odczytu danych plików (katalogów). Jeżeli plik jest większy od jednego bloku danych, to jest dzielony i zapisany na powierzchni kilku bloków danych - adresy do takich bloków są notowane w i-węzłach. Natomiast, gdy wielkość pliku jest mniejsza niż blok danych, to wolna przestrzeń bloku danych marnuje się.

chown – zmiana właściciela # chown root /var/run/httpd.pid • ls -l -rw-rw-r-- 1 artur artur 0 Mar 4 13:01 test • chmod <prawa> <nazwa pliku> • u-user a-all g-group o-other r-read w-write x-execute • chmod a+x test • chmod 706 test • 0 to - brak praw dostępu • 1 to -x wykonywanie • 2 to -w- zapis • 3 to -wx zapis i wykonywanie • 4 to r- odczyt • 5 to r-x odczyt i wykonywanie • 6 to rw- odczyt i zapis • 7 to rwx odczyt, zapis, wykonywanie

Dowiązania w systemie Linux Dowiązania często są przyrównywane do skrótów w systemie Windows. W rzeczywistości posiadają jednak znacznie większe możliwości, np.: tworzenie twardych, symbolicznych dowiązań, dowiązań do urządzeń, innych systemów etc. Jest jednak jedno "ale" - polecenie "ln" może być nieobsługiwane przez niektóre systemy, na innych może być ograniczone... Linki twarde posiadają te same rozmiary, te same numery i-węzłów. Są to po prostu inne nazwy tego samego pliku(obszaru dysku). Linki twarde są domyślnym typem dowiązań. Dowiązania symboliczne pozwalają na stworzenie dowiązań do pliku, który jest w innym systemie, na innym urządzeniu. Jako parametr przy wywołaniu "ln" podajemy "-s" np.: $ ln -s /mnt/hda1/wazne wazne_c

FSCK fsck (skrót od file system check lub file system consistency check) - Uniksowy program do sprawdzania integralności systemu plików. Zwykle fsck jest uruchamiany podczas bootowania systemu, aby sprawdzić, czy system plików jest w dobrym stanie. Jeżeli nie jest, na przykład w wyniku spadku zasilania, fsck próbuje go naprawić. Na systemach plików, które nie obsługują księgowania, jak na przykład ext2, może to trwać nawet przez wiele godzin, w zależności od pojemności partycji. fsck może być też uruchomiony ręcznie przez administratora systemu, jeżeli ten uzna, że to konieczne. Odpowiednikiem fsck dla Windows jest Scandisk.

Użytkownicy systemu root (z ang., dosłownie korzeń) to tradycyjna nazwa uniksowego konta, które ma pełną kontrolę nad systemem. Z założenia konto root nie powinno być używane do pracy, do której wystarczyłoby zwykłe konto z ograniczonymi uprawnieniami. Istotną sprawą jest zabezpieczenie tego konta silnym hasłem i zabezpieczenie przed nieautoryzowanym dostępem. Dobrze jest ograniczyć możliwość logowania na konto root i używać poleceń su albo sudo. logowanie przez ssh blokujemy w Linuksie z mieniając w zbiorze /etc/ssh/sshd_config parametr PermitRootLogin z "yes" na "no". Konto root uprawnia do wykonywania takich operacji jak zmiana właściciela pliku czy otwarcie portu TCP/UDP z numerem poniżej 1024. W innych systemach operacyjnych używa się też nazw takich jak toor, superuser, supervisor, Administrator, czy operator. Nazwa root funkcjonuje, jako określenie administratora systemu, zarówno w systemach UNIX, jak i pokrewnych (FreeBSD, GNU/Linux).

UID (ang. User IDentifier) • - jest to identyfikator użytkownika w systemie Unix. • Reguły • root ma UID 0, • użytkownik nobody ma ostatni UID (zazwyczaj 32767), • UID-y od 1 do 100 są zarezerwowane dla systemu.

Atrybuty użytkownika System przechowuje w pliku /etc/passwd następujące atrybuty każdego zarejestrowanego użytkownika: nazwa - nazwa jednoznacznie identyfikująca konto użytkownika, identyfikator użytkownika UID - numer jednoznacznie identyfikujący użytkownika w systemie, identyfikator grupy GID - numer grupy, do której należy użytkownik, katalog domowy - prywatny katalog użytkownika, w którym może bezpiecznie przechowywać swoje pliki, zabezpieczone przed dostępem innych użytkowników, powłoka logowania - nazwa interpretera poleceń, który jest uruchamianypo zalogowaniu użytkownika.

Powłoki - shell • Wyświetlenie listy powłok: • # cat /etc/shells • /bin/bash • /bin/csh • /bin/sh • /bin/tcsh • uruchamiamy np.: • csh • wychodzimy: • exit

Drobne obliczenia z linii komend • echo $[2*3-10] • -4 • a=12; b=3 • c=a+b • echo $c • a+b • let c=a+b • echo $c • 15 Definiowanie własnych zmiennych dmc=/home/user1/doc cd $dmc

Aliasy i skrypty • Wyświetlenie dostępnych aliasów: • # alias • alias cd..=‘cd ..’ • alias l=‘ls -al’ • ... • Definiowanie aliasów: • # alias md=‘mkdir’ • # alias l=‘ls -l’ • # alias um=‘umount –f /mnt/floppy’ • # unalias l • Dodawanie aliasów do pliku bashrc.

TREŚĆ SKRYPTU #!/bin/sh TEKST="Hello world!" LICZBA=12 SUMA=$[$LICZBA+111] echo Tekst: $TEKST echo Liczba: $LICZBA echo Suma: $SUMA WYNIK SKRYPTU Tekst: Hello world! Liczba: 12 Suma: 123

Proces i jego strumienie PROCES WE dane WY dane Błędy deskryptor 0 – stdin – wejście standardowe deskryptor 1 – stdout – wyjście standardowe deskryptor 2 – stderr – wyjście standardowe błędów

Operatory przekierowania > plik - wyjście std. jest kierowane do pliku a nie na ekran >> plik - identyczne jak > ale dopisuje do pliku < plik - jako wejście standartowe (zamiast klawiatury) zostanie otwarty plik 2 > plik – przekierowanie stderr do pliku 1 > &2 – przekierowuje 1 w to samo miejsce co 2 Przykłady ls -al >> lista.txt cat > plik ls -l /nie_istniejacy_katalog 2> /tmp/cos

Filtrowanie - grep Podstawowe elementy wyrażeń regularnych: . -dowolny pojedynczy znak; $ -dopasuj poprzedzające wyrażenie do końca wiersza; ^ -dopasuj występujące po operatorze wyrażenie do początku wiersza; * -dopasuj zero lub więcej wyrażeń znaku poprzedzający operator; \ -oznacza ominięcie specjalnego znaczenia znaku np:"\*"; [ ] -dopasuj dowolny znak w nawiasie; [-] -dopasuj dowolny znak z przedziału [0-9]; [^] -dopasuj znak, który nie znajduje sie w nawiasie; Rodzaje wieloznaczników W większości przypadków używane są dwa wieloznaczniki: wieloznacznik lokalny – zastępujący pojedyncze wystąpienie dowolnego znaku (do jego oznaczania najczęściej stosowany jest znak zapytania (?)), wieloznacznik ogólny – zastępujący dowolną liczbę dowolnych znaków (do jego oznaczania najczęściej stosowany jest znak gwiazdki (*)). Przykłady: grep 'Ala' plik -znajduje wyraz 'Ala' w pliku; grep 'A[lg]a' plik -znajduje wyraz 'Ala' lub 'Aga'; grep 'A.a' plik -znajduje wyrazy takie jak 'Ala' 'Aga' itp; grep '^Ala' plik - znajduje wyraz 'Ala' na początku wersu; grep 'Go*gle' plik - znajduje wyraz 'Gogle', 'Google' itd; grep '[0-9]' - znajduje dowolny ciąg znaków z zakresu od 0 do 9; ls -l | grep student spowoduje wyświetlenie zawartości tylko tych pozycji katalogu, gdzie znajduje się słowo "student" (czyli np. będących własnością studenta, posiadających słowo "student" w nazwie itp). cat zrodlo.c | grep include Powyższe polecenie wyświetli wszystkie linie pliku zrodlo.c, zawierające ciąg "include"

Komendy shela

Pliki konfiguracyjne /etc użytkownicy /etc/passwd zakodowane hasła /etc/shadow dyski / partycje /etc/fstab zamontowane sys. plików /etc/mtab allow (dozwolone) /etc/hosts.allow komputery niedopuszczone /etc/hosts.deny powłoki /etc/shells

Demony Daemon – proces w systemach UNIX działający w tle bez konieczności interakcji z użytkownikiem. Zwykle nazwa takiego procesu odpowiada pełnionej funkcji z dołączoną na końcu literą d, np. automountd, ftpd, httpd, inetd, lockd, powerd, rlogind, sshd, statd, syslogd, talkd, telnetd, vold, xntpd, W systemach MS-DOS/PC-DOS podobną funkcjonalność oferują programy rezydentne (TSR – Terminate and Stay Resident), natomiast w Microsoft Windows analogiem jest usługa (service).

Instalacja pakietów RPM (RPM Package Manager, dawniej Red Hat Package Manager) to program służący do instalacji i zarządzania pakietami zawierającymi oprogramowanie, oraz nazwa tych pakietów (ponieważ mają one rozszerzenie .rpm). Pakiety RPM zawierają skompresowane (we wczesnych wersjach gzipem, w nowszych bzipem2) archiwum cpio zawierające oprogramowanie. Zawierają także (w specjalnym pliku .spec) informacje na temat zawartości, m.in. tzw. zależności (ang. dependencies) - czyli spis programów lub pakietów, które są wymagane do zainstalowania i poprawnej pracy pakietu (działa to także w druga stronę - pakiety później zainstalowane wymagające danego pakietu, uniemożliwiają jego odinstalowanie). Program ten powstał na potrzeby dystrybucji Red Hat Linux, aktualnie jest używany również w innych dystrybucjach (np. Fedora Core, SUSE, Mandrake, PLD).

Nazwy pakietów • RPM wprowadził ujednolicone nazwy plików. Przykładowy pakiet z GNU Gadu posiada nazwę gg2-2.2.7-1.athlon.rpm. Nazwa ta składa się z czterech członów w formacie plik-wersja-wersja_pakietu.architektura.rpm: • gg2 - nazwa programu, • 2.2.7 - wersja programu, • 1 - wersja pakietu (może istnieć kilka wersji pakietu dla jednej wersji programu), • athlon - architektura (typ procesora) dla której pakiet jest przeznaczony (np. i386, Athlon, Alpha, PPC). • rpm -q nazwa - czy taki pakiet jest zainstalowany? • rpm -i --test nazwa.rpm - testuj • rpm -ivh nazwa.rpm - instaluj • i – instaluje v – komunikat h – zaawansowanie • rpm -Uvh nazwa.rpm - aktualizacja • rpm -e --test nazwa - deinstaluj

DEB - Pakiety występujące w Debianie TGZ - archiwa tara; pakiety obecne w Slackware DEB: dpkg -i nazwa_pakietu.deb - instalacja apt-get remove nazwa_pakietu.deb - usunięcie dpkg --info nazwa_pakietu.deb - wyświetla informacje o pakiecie dpkg --reconfigure nazwa_pakietu.deb - ponowna konfiguracja pakietu dpkg --list nazwa_pakietu.deb - wyświatlenie listy pakietów o podanym wzorcu nazwy dpkg --unpack nazwa_pakietu - rozpakowanie pakietu TGZ: installpkg nazwa_pakietu.tgz - instalacja removepkg nazwa_pakietu.tgz - usunięcie

Instalacja programów ze źródeł • Rozpakowanie • tar -zxvf gettheport.tar.gz • gunzip plik.tar.gz • bunzip2 plik.tar.bz2 • configure sprawdza, czy w systemie zainstalowane są wymagane biblioteki lub programy, co ustrzeże Cię przed błędami kompilacji. makefile przeprowadza cały proces kompilacji programu. Dzieli się przeważnie na trzy części: • make - sekcja kompilująca źródła • install - sekcja instalująca skompilowane pliki • uninstall - sekcja odinstalowująca pliki zainstalowane • Configure • Make • Make install

Linux to Kernel (jądro systemu) plus ZBIÓR oprogramowania. Nie ma jednego systemu Linux, a tylko Kernel jest ustandaryzowany. W przeciwieństwie do znanego powszechnie Windows , Linux działa bez okienek. Wynika to zreszta z historii systemu, który pierwotnie był dostępny tylko w wersji tekstowej i wymagał znajomości komend unixowych. Okienka (np. KDE, Gnome) są są więc dodatkowym oprogramowaniem, tzw. "nakładką" na powłokę tekstową (shella). • Kolejność czynności podczas startu systemu: • Pierwszy uruchamiany jest program LILO (ew. GRUB) Dane tam zawarte pozwalają procesorowi na ustawienie ekranu, uruchomienie właściwego Kernela itp.

2. Zostaje odpalony pierwszy proces Kernela, czyli init. Zawsze ma on identyfikator procesu PID o wartości 1. Większość dystrybucji Linuksa używa init w oparciu o parametry zapisane w pliku /etc/inittab. Proces init odpala proces getty • 3. Proces init montuje systemy plików (np. dysk twardy) zgodnie z danymi w pliku /etc/fstab, a to co zamontował odnotowuje w pliku /etc/mtab • Następnie są czytane skrypty startowe w katalogach /etc/rc.d/rc?.d/ (będą wówczas włączone demony w ramach osobnych procesów) oraz plik /etc/rc.d/sysinit . • W zależności od widzimisie admina niektóre programy mogą być uruchomione za pomocą skryptów w katalogu /etc/xinetd/ . Mamy wówczas do czynienia z pracą programu nie w osobnym procesie (te zostały włączone podczas startu systemu za pośrednictwem w/w skryptów /etc/rc.d/rc?.d/*), a pod kontrolą nadserwera inetd (lub xinetd)

6. Uruchamiany jest skrypt /etc/rc.d/rc.local . W nim możemy (na końcu!) umieszczać odwołania do własnych, autorskich skryptów (np. uruchomienie połączenia SDI - patrz ostatnie wiersze pliku). 7. Gdy system zakończy ładowanie np. w 3 levelu (w powłoce tekstowej), to automatycznie zostanie włączony program login umożliwiający zalogowanie do systemu. Po zalogowaniu zostaną uruchomione skrypty konfigurujące shella. 8. Jeżeli system odpalił w 3 levelu (w powłoce tekstowej), a użytkownik zechce pracować w okienkach np. KDE, to wielki finał wykona skrypt /usr/bin/X11/startx (uruchamiany poprzez wpisanie zlecenia startx i wciśnięcie klawisza ENTER).

1) LILO LILO to program (bootloader) uruchamiający system Linux. Innym, choć na razie mniej popularnym bootloaderem jest GRUB. LILO jest umieszczane standardowo na dyskietce 1,44 lub w MBR dysku twardego, zaś konfig LILO czyli plik lilo.conf na dysku twardym, w katalogu /etc.

2) INIT Gdy program LILO ustawi parametry startowe, nastąpi uaktywnienie pierwszego procesu Kernela pod nazwą init, którego opcje są zapisane w pliku /etc/inittab . Oto przykład tego pliku #(Tu decydujemy, czy załadują się okienka 5 lub czy system zatrzyma ładowanie na powłoce tekstowej 3. Więcej informacji umieściłem poniżej. W naszym przykładzie system wystartuje w okienkach (5) id:5:initdefault: #(wskazanie miejsca położenia pliku rc.sysinit - jest to skrypt konfigurujący niektóre parametry startowe systemu) si::sysinit:/etc/rc.d/rc.sysinit

Głównym zadaniem pliku /etc/inittab jest wskazanie poziomu startowego runlevel w wierszu id:5:initdefault: . Oczywiście możemy narzucić inny niż 5 poziom. Oto ich lista: 0 - halt, czyli zatrzymaj system (nie ustawiaj tego jako domyślny poziom ;) 1 - system jednoużytkownikowy (będzie działać tylko pod jednym userem), bez funkcji sieciowych 2 - wieloużytkownikowy system (tak jak poziom 3), ale z wyłączoną funkcją sieciową 3 - wieloużytkownikowy system z funkcjami sieciowymi 4 - unused (nieużywane ) 5 - tak jak poziom 3, ale w okienkach (serwer X11) 6 - reboot czyli restart systemu (nie ustawiaj tego jako domyślny poziom ;) Poziom 0 i 6 jest używany przez system do zwykłego restartu lub zatrzymania, więc nie powinno się go wpisywać do pliku /etc/inittab w wierszu id:?:initdefault: . Zobaczysz ten runlevel, gdy wydasz zwykłe zlecenie halt, reboot lub np. init 6, telinit 6.

3) Skrypty startowe /etc/rc.d/rc?.d/* w pracowni: komputery startują w poziomie 3, czyli powłoka tekstowa a okienka uruchamiamy zleceniem startx. Należy wiedzieć, że w zależności od tego czy system załaduje się w powłoce tekstowej, czy w okienkach (np. KDE) - są wykorzystywane inne pliki autostartu. Jeżeli wybraliśmy domyślny poziom działania nr 3, to automatycznie zmusiliśmy system, by w czasie startu odczytał zawartość katalogu /etc/rc.d/rc3.d/ (który działa podobnie jak autostart w windowsowm menu START- PROGRAMY- AUTOSTART). W przypadku startu systemu w okienkach (czyli poziomie 5), system odczyta zawartość katalogu /etc/rc.d/rc5.d/ . Znajdują się w nim linki do plików startowych demonów. Mają one w nazwie literkę S (czyli plik startowy) lub K (kill - koniec, zabity), nr oznaczający kolejność uruchomienia i nazwę demona. Skróty te można śmiało ręcznie kasować (zamiast usuwania można zmienić nazwę, dopisując na początku dolną kreskę "_") lub dodawać w zależności od potrzeb. Skąd się tam biorą? Ano, podczas instalacji programu np sshd, w katalogu /etc/rc.d/init.d/ zostanie utworzony plik sshd umożliwiający uruchomienie danego demona. To właśnie do niego jest dowiązany skrót w /etc/rc.d/rc3.d/.

4) Superserwer inetd (xinetd) Superserwer inetd (xinetd) to narzędzie bardzo przydatne w systemie Linux. Jego zaletą jest umiejętność nasłuchiwania na wybranych portach i uruchamiania danej usługi w razie potrzeby. Weźmy przykład: sshd. Można go odpalić jako osobny proces standalone - wówczas sshd będzie pracował jako demon i zostanie aktywny CAŁY CZAS, nawet gdy nie będzie prób nawiązania połączenia. Z punktu widzenia oszczędności zasobami komputera, to rozrzutne choć umożliwiające natychmiastową reakcję rozwiązanie. Można też uruchomić sshd pod inetd (xinetd) i wówczas nasz superserwer będzie się czaił na porcie 22, a gdy usłyszy nawoływanie do połączenia - samoczynnie uruchomi nieaktywnego dotychczas demona sshd. Niestety, wydłuża się wówczas czas oczekiwania na uruchomienie i reakcję. Serwer inetd (xinetd) ustala nr portu pobierając dane z pliku /etc/services. Plik ten zawiera listę wszystkich usług sieciowych wraz z odpowiadającymi im portami. Podczas instalowania demonów (np. proftpd, sshd itd.) tworzone są w katalogu /etc/xinetd.d pliki konfiguracyjne o tytułach zawierających nazwę demona. Po wyedytowaniu dowolnego pliku, znajdziesz parametr disable (wyłączone). Decyduje on, czy demon będzie podporządkowany xinetd (opcja no) lub czy włączy się jako jako samodzielny proces (opcja yes). Demona np. sshd pracującego pod xinetd uruchomimy (po dokonaniu zmian w katalogu /etc/xinetd.d) resetując superserwer zleceniem: kilall -HUP xinetd lub /etc/rc.d/xinetd restart

5) Skrypt /etc/rc.d/rc.local Mamy włączony system. Działają demony, interfejsy. Został ostatni główny skrypt startowy rc.local, w którym informatycy opiekujący się daną dystrybucją Linuksa umieszczają ostatnie szlifujące konfigurację zlecenia.

6) Skrypty konfigurujące shella Proces uruchamiania shella dla danego usera jest skomplikowany. Wspomniałem o tym na początku strony. Nas interesuje co się dzieje od chwili, gdy program getty zaczyna proces przygotowania konsoli do użycia uruchamiając odpowiednie programy. Program login pozwolił wpisać nazwę usera i sprawdził hasło. Z pliku /etc/passwd oraz passwd- jest pobierany rodzaj shella przypisany danemu userowi (plik /etc/shells zawiera listę wszystkich, dostępnych, systemowych shelli). Po ustaleniu rodzaju shella (w naszym przypadku bash) jest czytany plik /etc/profile Następnie ustalana jest zmienna PATH zgodnie z zawartością pliku ~/ .bash_profile lub jeżeli go nie ma, to ~/bash_login lub jeżeli ich nie ma to ~/.profile Pozostaje jeszcze plik ~/ bashrc , który współpracuje z plikiem /etc/bashrc

7) Skrypt /usr/bin/X11/startx Przyjmuję, że jesteśmy zalogowani w 3 levelu, czyli działamy w powłoce tekstowej. Jeżeli mamy prawa do odpowiednich plików, to możemy zleceniem startx uruchomić okienka.

Źródła Ćwiczenia z systemu Linux, Leszek Madeja, Mikom 1999 http://www.eioba.pl/c150/linux http://zsk.tech.us.edu.pl/ogloszenia/romanek/5_7.html http://pl.wikipedia.org/ http://rainbow.mimuw.edu.pl/SO/Linux/

Wykład 7 Linux Budowa i działanie systemu