Wstęp do kognitywistyki Rola eksplanacyjna reprezentacji. Podejście klasyczne

1. Marcin Miłkowski Wstęp do kognitywistykiRola eksplanacyjna reprezentacji. Podejście klasyczne

2. O czym będzie mowa • Klasyczna wizja poznania • Koncepcja języka myśli • Eksternalizm i internalizm • Debata o wrodzoności

3. Klasyczna wizja poznania • Poznanie = przetwarzanie reprezentacji poznawczych • Reprezentacje są symboliczne, tzn. mają arbitralną formę (składnię). • Są amodalne, tzn. nie są dostępne w postaci postrzeżeniowej. • np. PRAWDA, SPRAWIEDLIWOŚĆ

4. Klasyczna wizja poznania • Takie same zachowanie może być wynikiem diametralnie różnych procesów poznawczych. • Można biec z powodu: • udziału w maratonie, • pościgu za przestępcą, • chęci spalenia zbędnych kalorii, • uciekając przed Chuckiem Norrisem, • spiesząc się na randkę...

5. Klasyczna wizja poznania • Te same procesy poznawcze mogą być wynikiem różnych procesów fizjologicznych: • Biegać można równie dobrze po zjedzeniu sera i pasztetu. • Różnice związane z neuroplastycznością mózgu nie przekładają się na różnice poznawcze.

6. Klasyczna wizja poznania • Dlatego właściwe wyjaśnienia zachowania opierają się na reprezentacjach poznawczych. • To odróżnia kognitywistykę od behawioryzmu i neurofizjologii. • Na poziomie reprezentacji poznawczych chęć spalenia kalorii może wiązać się blisko z chęcią udziału w maratonie...

7. Zenon Pylyshyn: argument z uogólnienia • Pylyshyn (1986): wyjaśnienia reprezentacyjne działania są • bardziej ogólne od wyjaśnień fizjologicznych, • bardziej szczegółowe od wyjaśnień behawioralnych. • Pojęcie reprezentacji jest potrzebne tylko do wyjaśnień.

8. Klasyczna wizja a Marr • Pylyshyn utożsamia poziom semantyczny wyjaśnienia z poziomem 1 Marra (tzw. poziomem obliczeniowym). • Poziom przetwarzania symboli, zwany przez Pylyshyna poziomem architektury funkcjonalnej to poziom algorytmów i reprezentacji (rozumianych czysto składniowo).

9. Poznanie = reprezentacje + obliczanie • Klasyczny komputacjonizm Pylyshyna: reprezentacje symboliczne są poznawcze, gdyż umysły są komputerami (realizacjami maszyny Turinga).

10. Teoria języka myśli (Mentalese) • Pylyshyn – współpracownik Jerry’ego Fodora, filozofa, twórcy hipotezy języka myśli (1975) • Ludzie mają wrodzony, symboliczny, amodalny kod,który służy do myślenia. • Zdania w języku myśli odpowiadają postawom propozycjonalnym.

11. Postawy propozycjonalne (wobec sądów) • Weźmy prawdziwy sąd „Krowa macha ogonem”. • Mogę zajmować wobec niego różne postawy: • Chcieć, aby krowa machała ogonem. • Pragnąć, aby… • Wierzyć, że krowa macha ogonem. • Zapomnieć, że krowa machała ogonem… • itd., itp.

12. Postawy propozycjonalne wg Fodora • Zajmowanie postawy wobec sądu = zajmowanie postawy wobec zdania w języku myśli [wewnętrznego, uniwersalnego kodu] • Myślenie = obliczanie, czyli przetwarzanie symboli uniwersalnego kodu języka myśli

13. Hipoteza wrodzoności • Pojęcia podstawowe nie mają definicji. Nie wiadomo, jak zdefiniować pojęcie takie jak KROWA, KSIĄŻKA, PRAWDA lub GAŹNIK. • Te pojęcia są po prostu wrodzone. GAŹNIK też. • Pojęcia złożone składają się z pojęć wrodzonych (np. BIAŁA KARTKA to złożenie pojęć BIAŁY i KARTKA). • Kompozycjonalność!

14. Co to znaczy, że coś jest wrodzone? • W biologii i kognitywistyce „wrodzoność” ma wiele sensów. • Zdroworozsądkowe ujęcia są niewystarczające. • Najbardziej przekonujące: „coś, co jest pierwotne psychologiczne, tzn. nie jest nabywane w trakcie normalnych procesów rozwojowych”. • Język naturalny jest normalnie nabywany, ale zmysł równowagi – nie.

15. Spór o wrodzoność • Czy GAŹNIK jest wrodzony? • Czy wrodzone mogą być wszystkie pojęcia oznaczające przyszłe wynalazki techniczne? • Większość uważa, że twierdząca odpowiedź Fodora świadczy, że jego teoria ma konsekwencje nie do przyjęcia.

16. Fodor a Chomsky • Wizja Fodora wywodzi się z refleksji nad teorią Chomsky’ego: • gramatyka uniwersalna jest wrodzona, ale niedostępna introspekcji; stąd amodalne symbole; • kompetencja językowa jest najważniejsza w badaniach, stąd akcent na obliczeniowo-formalny, a nie neuronalny poziom teorii.

17. Chomsky: teoria lingwistyczna • Teoria lingwistyczna ma opierać się na intuicji gramatyczności użytkowników. • Rekonstruuje się kompetencję językową. • Niekiedy jest rozumiana psychologicznie realistycznie, a czasem czysto lingwistycznie. • Wykonanie (realizacja) mniej ważne.

18. Klasyczna wizja AI i poznania • Poglądy Fodora i Pylyshyna wiążą się z tzw. klasycznym podejściem do modelowania poznania, tzw. GOFAI (Good Old-Fashioned Artificial Intelligence): • przy użyciu metod logicznych, odpowiadających dowodom; • bez dbałości o realistyczność neuronalną.

19. Klasyczna wizja AI i poznania • Ciało jest tylko wejściem i wyjściem. Nie ma większego znaczenia dla procesów poznawczych. • Procesy poznawcze mogłyby być realizowane przez wiele zupełnie różnych substancji.

20. Wieloraka realizacja • Teza o wielorakiej realizacji: te same obliczenia (też poznawcze) mogą być realizowane przez potencjalnie bardzo wiele różnych komputerów. • Wiedza o mózgu jest kognitywistyce potrzebna tak jak znajomość fizyki kwantowej mechanikowi samochodowemu, a chemii – ekonomiście.

21. Wieloraka realizacja: różne korkociągi, a funkcja ta sama (?)

22. Fodor: metodologiczny solipsyzm • Radykalizacja podejścia Fodora na początku lat 1980: • Psychologia nie powinna odwoływać się do pojęcia odniesienia w teorii reprezentacji, a jedynie do relacji między reprezentacjami. • Internalizm: znaczenie konstytuowane jest wyłącznie przez czynniki podmiotowe (a nie przez otoczenie).

23. Dwie Ziemie Putnama • Jest dwóch Oskarów na dwóch bliźniaczych Ziemiach. To czasy sprzed istnienia chemii. • Na jednej z nich „woda” oznacza pitny płyn o strukturze H2O. • Na drugiej z nich „woda” to pitny płyn, który wygląda tak samo jak woda, lecz ma strukturę XYZ. • Wniosek Putnama: znaczenie nie jest tylko w głowie, a zależy też od otoczenia.

24. Eksternalizm i internalizm • Eksternalizm: znaczenie jest konstytuowane nie tylko przez czynniki podmiotowe. • Obecnie klasyczne stanowisko jest zazwyczaj eksternalistyczne (Fodora też).

25. Podsumowanie • We współczesnych dyskusjach Fodor jest bardzo często negatywnym punktem odniesienia: kognitywiści rzadko wierzą w klasyczną wizję poznania • Klasyczna wizja: nie ma poznania bez obliczania; obliczanie to przetwarzanie amodalnych symboli

26. Podsumowanie • Uprzywilejowanie języka: myśli też mają strukturę językową, a nie np. obrazową • Reprezentacjonizm: poznanie nie jest możliwe bez reprezentacji

27. Dalsze lektury dla zainteresowanych • O wrodzoności: • Samuels, Richard. 2004. Innateness in Cognitive Science. „Trends in Cognitive Sciences” 8 (3), s. 136–41. doi:10.1016/j.tics.2004.01.010. • O języku myśli: • Fodor, Jerry A. 2011. Język myśli: Lot 2. Tłum. Witold M. Hensel. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

28. Chomsky • Greene, Judith. 1977. Psycholingwistyka: Chomsky a psychologia. Tłum. Jacek Łaszcz. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.