Władza wykonawcza cz.2

1. Władza wykonawcza cz.2

2. Zasadnicze funkcje rządu • Funkcją Rady Ministrów jest generalny kierunek oddziaływania, którego cele (określają pewien pożądany, oczekiwany stan rzeczy) i kompetencje (określone przez prawo czynności konwencjonalne w wyniku podjęcia których, staje się aktualny obowiązek podmiotu podlegającego kompetencji) realizacyjne wynikają z Konstytucji i ustaw. • Art. 146 ust.1 Konstytucji stwierdza ogólnie, że „Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej”. Stanowi on potwierdzenie charakteru Rady Ministrów jako organu władzy wykonawczej. • W pojęciu prowadzenia polityki mieści się zarówno wyznaczanie celów polityki szeroko rozumianego rządu (a więc zarówno Rady Ministrów, jak i jej indywidualnych członków oraz organów im podporządkowanych) jak i sposobów ich realizacji (w tym określenia środków osiągania celów).

3. Zasadnicze funkcje rządu • Na podstawie Konstytucji RP można wyodrębnić następujące funkcje: • funkcja wykonawcza w ścisłym znaczeniu (realizowanie ustaw poprzez podejmowanie aktów normatywnych i indywidualnych wykonujących regulacje prawne – art. 146 ust. 4 pkt. 1 Konstytucji RP: Rada Ministrów „zapewnia wykonanie ustaw”, pkt.2 Rada Ministrów wydaje rozporządzenia), • funkcja administracyjna, polegająca na zarządzaniu sprawami publicznymi przekazanymi Radzie Ministrów zarówno w drodze stanowienia prawa jak i działalności organizatorskiej (art. 146 ust. 3: „Rada Ministrów kieruje administracją rządową”, art. 146 ust. 4 pkt. 1, 2: „Rada Ministrów wydaje rozporządzenia”, pkt. 4: „Rada Ministrów chroni interesy Skarbu Państwa”, pkt. 6 – 9: RM kieruje wykonaniem budżetu, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne oraz porządek publiczny, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami, pkt. 11 RM sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności) • funkcja rządzenia (o charakterze samoistnym) polega na wytyczaniu celów w polityce państwa, ustalaniu środków ich realizacji i kontroli wdrażania przyjętej polityki (art. 146 ust. 2, art. 146 ust. 4 pkt. 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11)

4. Zasadnicze kompetencje rządu • Kompetencje Rady Ministrów zawarte są w Konstytucji RP oraz ustawach • Kompetencje konstytucyjne RM nie są ujęte w precyzyjny katalog, a uwypuklone są głównie kompetencje Rady Ministrów wobec innych organów państwowych

5. Zasadnicze kompetencje rządu • Kompetencje inicjatywne realizowane wobec innych organów państwa uruchamiają działania innych organów państwa (np. inicjatywa ustawodawcza czy budżetowa uruchamia procedury ustawodawcze, wniosek o zmianę w składzie RM zobowiązuje Prezydenta RP do jej dokonania); należy zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkachinicjatywa rządu jest jedyną prawnie dopuszczalną formą zainicjowania działania innego organu (np. budżet, zmiana budżetu, ustawa o prowizorium budżetowym, ustawa o zaciąganiu długu publicznego, ustawa o udzieleniu gwarancji finansowych przez państwo lub wniosek do Prezydenta o wprowadzenie dwóch stanów nadzwyczajnych – stanu wojennego i stanu wyjątkowego).

6. Zasadnicze kompetencje rządu • Kompetencje wykonawczo – realizacyjne, mają na celu zrealizowanie aktów normatywnych i indywidualnych innych organów państwa. Przykłady - zgodnie z art. 146 ust. 4 pkt 1 Konstytucji RP Rada Ministrów „zapewnia wykonanie ustaw”, a zgodnie z art.146 ust. 4 pkt. 6 Konstytucji RP, Rada Ministrów „kieruje wykonaniem budżetu państwa” - zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Senatowi, nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy, informację o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej.

7. Zasadnicze kompetencje rządu • Kompetencje z zakresu kierownictwa państwowego, pozwalające rządowi inicjować kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej, kierować nimi oraz kontrolować i nadzorować organy wdrażające politykę ustaloną przez Radę Ministrów. Ogólną podstawą dla tej grupy kompetencji jest art. 146 ust. 1 Konstytucji RP „Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej”; • szczegółowym politykom poświęcone są m.in. także art. 146 ust. 4 pkt.4 i 5 zgodnie z którymi RM odpowiada za politykę budżetową państwa, • art. 146 ust. 4 pkt 7 RM zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne oraz porządek publiczny oraz pkt 8 zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa • Niekiedy rząd inicjuje politykę we współdziałaniu z innymi organami, np. zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1) ustawy o radiofonii i telewizji KRRIT projektuje w porozumieniu z Prezesem RM kierunki polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji

8. Zasadnicze kompetencje rządu • Kompetencje nadzorcze i kontrolne realizowane wobec organów i instytucji nie podporządkowanych Radzie Ministrów. Przykładowo, zgodnie z art. 171 ust. 2Konstytucji RP organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie a zgodnie z art. 171 ust. 3Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

9. Akty prawne rządu • Akty powszechnie obowiązujące: • rozporządzenia Rady Ministrów, • rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów • rozporządzenia ministrów kierujących działami administracji rządowej (ministrowie działowi, resortowi); wykluczeni ministrowie „bez teki” • Art. 92 ust. 1 Konstytucji RP Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.ust 2Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi (zakaz subdelegacji).

10. Akty prawne rządu • Akty wewnętrznie obowiązujące, np. uchwały, zarządzenia, okólniki i inne nienazwane w Konstytucji RP • Art. 93 ust.1 Konstytucji RP Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrówmają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.ust. 2.Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.ust. 3Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

11. Odpowiedzialność Rady Ministrów i jej członków • Rodzaje odpowiedzialności Rady Ministrów i jej członków: • odpowiedzialność konstytucyjna, • odpowiedzialność polityczna rządu. Procedura odpowiedzialności konstytucyjnej (prawnej) ma na celu egzekwowanie odpowiedzialności konkretnych osób (odpowiedzialność indywidualna) pełniących urzędy, funkcje i stanowiska za zawinione naruszenie przepisów konstytucji lub ustaw. Art. 156 Konstytucji RP • Członkowie Rady Ministrów ponosząodpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem. • Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością3/5 ustawowej liczby posłów.

12. Odpowiedzialność Rady Ministrów i jej członków Odpowiedzialność polityczna w systemach parlamentarnych egzekwowana jest przez parlament (w Polsce jedynie przed Sejmem) stąd nazywana jest odpowiedzialnością parlamentarną; w państwach o systemie prezydencko-parlamentarnym (semiprezydenckim) występuje także dodatkowo odpowiedzialność przed prezydentem (np. Portugalia, Rosja); przedmiotem odpowiedzialności jest zgodność polityki rządu z wolą parlamentu jako organu przedstawicielskiego Narodu. Polityczna odpowiedzialność parlamentarna rządu (jego członków) jest konsekwencją zasady rządów parlamentarnych.

13. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków Rodzaje odpowiedzialności politycznej: • solidarna; w Polsce - członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność w pełnym składzie za działalność rządu, a także Prezesa Rady Ministrów, gdyż ten nie ponosi indywidualnej odpowiedzialności politycznej, • indywidualna; w Polsce ponoszą ją konkretni członkowie Rady Ministrów (z wyłączeniem Prezesa Rady Ministrów) z tytułu własnej aktywności rządowej (ministerialnej)

14. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków • Formy solidarnej odpowiedzialności politycznej w Polsce: • Votum nieufności dla Rady Ministrów • Votum zaufania dla Rady Ministrów, • Absolutorium dla Rady Ministrów, • Formy indywidualnej odpowiedzialności politycznej w Polsce: • Votum nieufności dla członka Rady Ministrów

15. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków • Votum nieufności dla Rady Ministrów (art. 158 Konstytucji RP): - celem uchwały jest wyrażenie braku poparcia parlamentarnego, - konstrukcja podobna nieco do niemieckiej instytucji konstruktywnego votum nieufności, • pisemny wniosek składany przez grupę co najmniej 46 posłów, w którym wyrażana jest wola zdymisjonowania dotychczasowego rządu i wskazany jest kandydat na nowego premiera, • debata nad wnioskiem o votum nieufności obejmuje wystąpienie przedstawiciela wnioskodawców, posłów oraz Prezesa Rady Ministrów (może zabierać głos wielokrotnie) • głosowanie wniosku nie wcześniej jak po upływie 7 dni i nie później jak na następnym posiedzeniu Sejmu, • przyjęcie wniosku bezwzględną większością głosów.

16. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków Skutki uchwały Sejmu o wyrażeniu votum nieufności Radzie Ministrów: • obowiązek Rady Ministrówpodania się do dymisji; Prezes Rady Ministrów składa dymisję na ręce Prezydenta RP, • obowiązek przyjęcia dymisji rządu przez Prezydenta RP oraz powierzenia dotychczasowemu rządowi sprawowania funkcji do czasu powołania nowego rządu, • dokonany został wybór nowego Prezesa Rady Ministrów, który w ciągu 14 dni musi przedstawić Sejmowi skład nowego rządu Skutki odrzucenia wniosku o votum nieufności Radzie Ministrów: • utrzymanie dotychczasowego statusu rządu, • zakaz zgłoszenia kolejnego wniosku o votum nieufności wobec Rady Ministrów wcześniej niż przed upływem co najmniej 3 miesięcy od zgłoszenia poprzedniego wniosku, • wcześniejsze powtórzenie wniosku o votum nieufności dla rządu możliwe jedynie, gdy zostanie zgłoszony przez nie mniej niż 115 posłów.

17. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków Votum zaufania dla Rady Ministrów (wykluczone jest votum zaufania dla członka rządu) • celem uchwalenia votum zaufania jest potwierdzenie posiadania przez Radę Ministrów poparcia parlamentarnego, • wniosek o votum zaufania zawsze przedkłada premier Zastosowanie: a) stały element procedur powoływania rządu (zasadniczej i II rezerwowej) b) szczególny przypadek wniosku o udzielenie Radzie Ministrów votum zaufania (art. 160 Konstytucji RP): • Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi wniosek o votum zaufania dla Rady Ministrów; nie jest to element procedury powoływania Rady Ministrów, • wniosek Prezesa Rady Ministrów jest przedmiotem debaty, w trakcie której mogą być zgłaszane pytania do premiera; odpowiedzi udziela wyłącznie premier, • wniosek jest rozpatrywany na najbliższym posiedzeniu Sejmu, a jeżeli został złożony w trakcie posiedzenia Sejmu, wówczas jest rozpatrywany na tym samym posiedzeniu,

18. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków • Absolutorium – uchwała Sejmu akceptująca wykonanie budżetu przez Radę Ministrów. • Zgodnie z art.226 ust.  1 Konstytucji RP „Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa”ust. 2Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium”- projekt uchwały w sprawie udzielenia (odmowy udzielenia) absolutorium składa Komisja Finansów Publicznych Sejmu. - uchwała podejmowana jest zwykłą większością głosów,

19. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków • Skutki udzielenia absolutorium: • utrzymanie dotychczasowego statusu Rady Ministrów, • Skutki odmowy udzielenia absolutorium: • prawdopodobne ujawnienie utraty większościowego poparcia dla rządu, • brak prawnego wymogu podania się rządu do dymisji.

20. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków Wniosek o votum nieufności dla członka Rady Ministrów (z wyjątkiem Prezesa Rady Ministrów): • konstrukcja prawna odmienna niż w przypadku votum nieufności dla Rady Ministrów, • pisemny wniosek o wyrażenie votum nieufności dla członka Rady Ministrów składa grupa co najmniej 69 posłów; wniosek zawiera wskazanie członka rządu, którego dotyczy (nie może zawierać wskazania kandydata na nowego członka rządu), • wniosek kierowany jest do odpowiedniej komisji sejmowej właściwej dla zakresu pracy członka rządu, celem wyrażenia opinii o wniosku; opinia komisji nie jest wiążąca dla Sejmu, • debata w trakcie której głos zabierają: przedstawiciel wnioskodawców, członek Rady Ministrów, którego dotyczy wniosek, premier oraz posłowie, • wniosek jest uchwalany bezwzględną większością głosów.

21. Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków Skutki podjęcia przez Sejm uchwały o wyrażeniu votum nieufności dla członka Rady Ministrów: • Prezes Rady Ministrów przedkłada wniosek w sprawie odwołania członka rządu, którego dotyczy uchwała, • Prezydent RPodwołuje ministra • Prezes Rady Ministrów może wystąpić o powołanie nowej osoby na stanowisko zajmowane dotąd przez odwołanego członka Rady Ministrów. Skutki odrzucenia przez Sejm wniosku o votum nieufności dla członka Rady Ministrów: • utrzymanie statusu dotychczasowego członka Rady Ministrów, • zakaz zgłoszenia kolejnego wniosku o votum nieufności wobec tego członka rządu wcześniej niż przed upływem co najmniej 3 miesięcy od zgłoszenia poprzedniego wniosku, • wcześniejsze powtórzenie wniosku o votum nieufności dla tego członka rządu możliwe jedynie, gdy zostanie zgłoszony przez nie mniej niż 115 posłów.

22. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej • Pozycja ustrojowa Prezydenta RP Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego Kpt 2/08 • Pomimo wysiłków twórców Konstytucji nie udało się (...) dokonać tak jednoznacznego rozdziału kompetencjimiędzy oba segmenty władzy wykonawczej, by wykluczyć możliwość zaistnienia sporu (konfliktu). Stosując Konstytucję trzeba także uwzględniać reguły nieunormowane w niej expressis verbis, które należą do istoty mechanizmu rządzenia państwem. Niepisane zasady i reguły mogą mieć charakter zwyczajów konstytucyjnych, utrwalonej praktyki działania czy też mogą być pochodną wykształconych w demokracjach kanonów kultury prawnej, zwłaszcza – konstytucyjnej.

23. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • Art. 10 ust. 2 Konstytucji RP: Władzę wykonawczą sprawują Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego Kpt 2/08 • Art. 10 ust. 2 Konstytucji ustanawia zasadę dualizmu władzy wykonawczej, toteż Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej oraz Rada Ministrów działają jako wyodrębnione strukturalnie, kompetencyjnie i funkcjonalnie organy tej władzy. Prezydent Rzeczypospolitej w sferze urzeczywistniania przypisanych mu przez prawo funkcji oraz zadań działa niezależnie od Rady Ministrów i „na własny rachunek”.

24. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP Cd. Postanowienia Trybunału Konstytucyjnego • Dotyczy to funkcji Prezydenta określonych w art. 126 ust. 1 Konstytucji, w szczególności w sferze działań niewładczych i niepolegających na wydawaniu aktów urzędowych.Prezydent Rzeczypospolitej, czuwając nad przestrzeganiem Konstytucji (art. 126 ust. 2), samodzielnie interpretuje i stosuje jej postanowienia w ramach i przy wykonywaniu zadań własnych, określonych konstytucyjnie lub ustawowo. • Art. 126 Konstytucji RP • Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej (FUNKCJE). • Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium (ZADANIA).

25. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • Przypisanie Prezydentowi Rzeczypospolitej konstytucyjnej funkcji (roli) „najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej” nie oznacza powierzenia temu organowi funkcji „prowadzenia polityki zagranicznej”. Zgodnie bowiem z art. 146 ust. 4 pkt 9 Konstytucji „w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach” to Rada Ministrów „sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi”.Unormowanie konstytucyjne określające Prezydenta Rzeczypospolitej jako „reprezentanta państwa w stosunkach zewnętrznych” nie odbiega od klasycznych ujęć roli głowy państwa. Konstrukcja konstytucyjna jest wyrazem założenia, że Prezydent pozostaje włączony w sferę polityki zagranicznej, ale w zakresie konstytucyjnie i ustawowo określonym. Realizując swe zadania i kompetencje, zobowiązany jest, z mocy Preambuły i art. 133 ust. 3 Konstytucji, do współdziałania z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.

26. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • W związku z tym, że Konstytucja czyni „najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej” tylko Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (art. 126 ust. 1), Prezydent – na zasadach i w granicach wyznaczonych przez Konstytucję i ustawy – samodzielnie postanawia o miejscu i formach urzeczywistnienia tej funkcji określonej w art. 126 ust. 1 Konstytucji. Pozycja ustrojowa „najwyższego przedstawiciela” oznacza, że zakres samoistnej funkcji Prezydenta dotyczy przede wszystkim sfery „uosobienia majestatu Rzeczypospolitej Polskiej ”. • Trybunał Konstytucyjny podkreśla zarazem, że ustrojowa pozycja Prezydenta jako „najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej” nie oznacza, że Prezydent jest najwyższym organem władzy Rzeczypospolitej Polskiej. Wreszcie, co istotne, przyznanie Prezydentowi ustrojowej roli „najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej” nie prowadzi wprost do powierzenia Prezydentowi funkcji prowadzenia polityki zagranicznej ani też polityki „unijnej”.

27. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • Ustrojowa pozycja Prezydenta jako „najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej” i „gwaranta ciągłości władzy państwowej” została konstytucyjnie ukierunkowana przez wskazanie – w art. 126 ust. 2 – konstytucyjnych zadań Prezydenta. Przepis ten stanowi, że Prezydent Rzeczypospolitej: a) czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, b) stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Należy przyjąć, że art. 126 ust. 2 wyznacza zakres zadań, jakie Konstytucja stawia przed Prezydentem, określając w ten sposób granice i charakter jego funkcji ustrojowych sprecyzowanych w art. 126 ust. 1 Konstytucji.

28. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę na trzy okoliczności: • Po pierwsze – treść art. 126 ust. 2 Konstytucji wskazuje, że w przepisie tym określone są zadania, a nie kompetencje. • Po drugie, wymienione w art. 126 ust. 2 zadania są realizowane przez Prezydenta wspólnie i we współdziałaniu z innymi organami władzy państwowej. W zakresie żadnego ze wskazanych zadań Prezydent nie ma wyłączności ich realizacji w formach władczych. • Po trzecie, ustalonych w art. 126 ust. 2 zadań (celów) Prezydent nie może realizować w sposób dowolny. Realizując je, może sięgać bowiem jedynie po kompetencje określone w Konstytucji i ustawach. Sięganie przez Prezydenta po te kompetencje następować może jedynie w sytuacji, gdy służy to realizacji celów wyrażonych w art. 126 ust. 2 Konstytucji. • Art. 126 ust. 3 Konstytucji RP: Prezydent wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.

29. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • Zadanie Prezydenta stania na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium państwa polskiego mieści zobowiązanie do przeciwdziałania wszelkim próbom cesji najmniejszej choćby części obszaru terytorialnego Polski, w tym również wód terytorialnych. Oznacza to także zapobieganie politycznej dezintegracji terytorium Polski, powstawaniu zróżnicowanych porządków publicznych, wykraczających poza konstytucyjnie dopuszczalną decentralizację władzy. Dotyczy także przeciwdziałania podejmowaniu prób wprowadzenia autonomii terytorialnej oraz dążeniom do federalizacji Polski.

30. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP • Art. 126 ust. 2 Konstytucji powierza Prezydentowi Rzeczypospolitej zadanie „stania na straży” bezpieczeństwa państwa. Podstawowy zakres urzeczywistnienia tego zadania wiąże się z wykonywaniem przez Prezydenta kompetencji najwyższego zwierzchnika Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej. Prezydent posiada ponadto decydujące kompetencje w warunkach szczególnego zagrożenia państwa wiążące się z wprowadzaniem stanu wojennego i wyjątkowego oraz zarządzenia (powszechnej lub częściowej) mobilizacji. Prezydent dysponuje przeto istotnymi instrumentami stania na straży suwerenności, bezpieczeństwa i integralności terytorialnej Rzeczypospolitej.

31. Kadencja Prezydenta RP • Urząd Prezydenta RP ma charakter kadencyjny (5 lat), przy czym ta sama osoba może sprawować urząd Prezydenta jedynie przez dwie kadencje – art.127 ust. 2 Konstytucji RP, • Kadencja Prezydenta RP rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu – art. 128 ust. 1 Konstytucji RP, a kończy w normalnym trybie po upływie okresu kadencji (5 lat); wyjątkiem jest wcześniejsze opróżnienie urzędu, w wyniku którego następuje wcześniejsze zakończenie kadencji. Przyczynami wcześniejszego wygaśnięcia kadencji mogą być: • śmierć Prezydenta, • zrzeczenie się urzędu, • złożenie z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu, • uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia.

32. Wybór Prezydenta RP • Obsadzenie urzędu Prezydenta RP następuje w drodze wyborów powszechnych (art.127 ust. 1 Konstytucji RP), w systemie większości bezwzględnej – w przypadku nie uzyskania w głosowaniu przez kandydata bezwzględnej większości, odbywa się za dwa tygodnie druga tura głosowania (stąd nazwa system dwóch tur) – art. 127 ust. 4, 5 i 6 Konstytucji RP • Pozostałe przymiotniki wyborcze: równość, bezpośredniość, tajność głosowania – art. 127 ust. 1 Konstytucji RP • Warunki stawiane kandydatowi na urząd Prezydenta RP (art. 127 ust. 3 Konstytucji): • obywatelstwo polskie, • ukończenie najpóźniej w dniu wyborów 35 roku życia • korzystanie z pełni praw wyborczych do Sejmu.

33. Wybór Prezydenta RP • wybory Prezydenta RP zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji Prezydenta RP. W przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta – nie później niż 14 dni od dnia opróżnienia urzędu; wybory odbywają się w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów – art. 128 ust. 2 Konstytucji RP. • ważność wyboru Prezydenta RP stwierdza Sąd Najwyższy – art. 129 ust. 1 Konstytucji RP, • w razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta RP, przeprowadzane są nowe wybory na zasadach przewidzianych dla opróżnienia urzędu – art. 129 ust. 3 Konstytucji RP, • prezydent obejmuje urząd po złożeniu przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgi,

34. Zastępstwo Prezydenta RP • Rozwiązania normatywne kreując organy monokratyczne (jednoosobowe) muszą przewidywać sytuację, w której piastun organu jednoosobowego nie może przejściowo lub trwale sprawować swojej funkcji; istotą instytucji zastępstwa jest więc wskazanie podmiotu wykonującego zadania i kompetencje zastępowanego oraz zakres sprawowanego zastępstwa, • Zastępstwo Prezydenta RP przyjmuje dwie formy: w związku z opróżnieniem urzędu, kiedy to zasadniczym obowiązkiem osoby wykonującej obowiązki Prezydenta jest sprawowanie urzędu do czasu wyboru nowego Prezydenta oraz zastępstwa przejściowego, kiedy osoba zastępuje Prezydenta do czasu, kiedy ten będzie w stanie ponownie sprawować swój urząd. • Z mocy konstytucji do zastępstwa Prezydenta upoważnieni są: Marszałek Sejmu, a gdy ten nie może wykonywać obowiązków Prezydenta – Marszałek Senatu,

35. Zastępstwo Prezydenta w związku z opróżnieniem urzędu • Zastępstwo Prezydenta następuje w związku z opróżnieniem urzędu z powodu: - śmierci Prezydenta, • zrzeczenia się urzędu, • złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu, • stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze, • uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, • przejęcie przez zastępującego (Marszałek Sejmu, względnie Marszałek Senatu) obowiązków Prezydenta następuje z mocy prawa – zaistnienie którejś z przyczyn opróżnienia urzędu Prezydenta powoduje objęcie obowiązków Prezydenta przez Marszałka (Sejmu, ewentualnie Senatu), • wykonywanie obowiązków przez Marszałka Sejmu zastępującego Prezydenta RP trwa do czasu zaprzysiężenia nowowybranego Prezydenta RP.

36. Przejściowe zastępstwo Prezydenta • Jeżeli Prezydent nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu (Senatu), który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta, • Jeżeli Prezydent nie jest w stanie powiadomić o przejściowej niemożności sprawowania urzędu, Trybunał Konstytucyjny stwierdza przejściową przeszkodę w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta i powierza Marszałkowi Sejmu (Senatu) tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta, • W przypadku postawienia Prezydenta RP w stan oskarżenia przez Zgromadzenie Narodowe, sprawowanie przez niego urzędu ulega z mocy prawa (Konstytucji) zawieszeniu; obowiązki Prezydenta czasowo przejmuje Marszałek Sejmu (Senatu).

37. Kompetencje Prezydenta RP • Podział kompetencji: • ze względu na istnienie obowiązku kontrasygnaty: kompetencje wykonywane za kontrasygnatą Prezesa Rady Ministrów i prerogatywy (zwolnione z obowiązku kontrasygnaty), • ze względu na rodzaj konstytucyjnego umocowania kompetencji, kompetencje jako głowy państwa i kompetencje jako organu władzy wykonawczej, • ze względu na udział w wykonywaniu zadań przez różne rodzaje władz,

38. Kompetencje zwolnione z obowiązku kontrasygnaty • 1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu, • 2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, • 3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji, • 4) inicjatywy ustawodawczej, • 5) zarządzania referendum ogólnokrajowego, • 6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, • 7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, • 8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego, • 9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, • 10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli, • 11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów, • 12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków, • 13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów, • 14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności, • 15) zwoływania Rady Gabinetowej,

39. Kompetencje zwolnione z obowiązku kontrasygnaty • 16) nadawania orderów i odznaczeń, • 17) powoływania sędziów, • 18) stosowania prawa łaski, • 19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, • 20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, • 21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, • 22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, • 23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, • 24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, • 25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej, • 26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, • 27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, • 28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej, • 29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93, • 30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej

40. Kompetencje Prezydenta RP • Wobec suwerena: a) zarządzanie referendum ogólnokrajowego w sprawach o istotnym znaczeniu dla państwa, za zgodą Senatu, b) wniosek do Marszałka Sejmu o zarządzenie referendum zatwierdzającego nowelizację przepisów rozdziału I,II i XII Konstytucji RP, c) skrócenie kadencji Sejmu i Senatu, d) zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu, e) orędzia, f) środki działania nie poddane regulacji prawnej, np. spotkania z obywatelami, udzielanie wywiadów prasowych itp.

41. Kompetencje Prezydenta RP • Wobec władzy ustawodawczej: a) związane z udziałem w postępowaniu ustawodawczym: • prawo inicjatywy konstytucyjnej, • prawo inicjatywy ustawodawczej, • prawo zgłaszania poprawek do ustaw inicjowanych przez Prezydenta, • prawo veta ustawodawczego (z wyjątkiem ustawy budżetowej), • prawo do skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie kontroli zgodności ustawy z Konstytucją (w trybie kontroli prewencyjnej i represyjnej), • obowiązek podpisania ustawy (ew. odmowy podpisania ustawy), • obowiązek zarządzenia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

42. Kompetencje Prezydenta RP b) związane z organizacją i działaniem Sejmu i Senatu: • zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, • zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb, • wyznaczanie Marszałków Seniorów Sejmu i Senatu, • otwieranie pierwszego posiedzenia Senatu, • skrócenie kadencji Sejmu i Senatu (arbitraż), • kierowanie orędzia do Sejmu, Senatu i Zgromadzenia Narodowego (arbitraż)

43. Kompetencje Prezydenta RP • Kompetencje w ramach władzy wykonawczej: - problem mechanizmów konstytucyjnych wyznaczających wzajemne relacje (regulacje konstytucyjne, kontrasyganta, postanowienie TK Kpt 2/08 i obowiązek współdziałania) Art. 144 Konstytucji RP 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe. 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem. Wyjątki – ust. 3

44. Kompetencje Prezydenta RP • Kompetencje w ramach władzy wykonawczej: • związane z powoływaniem rządu: desygnacja Prezesa Rady Ministrów (procedura zasadnicza), powołanie Prezesa RM i członków RM (wszystkie procedury), dokonywanie zmian w składzie RM na wniosek premiera, • związane z dymisją Rady Ministrów: przyjęcie dymisji Rady Ministrów (obligatoryjne i fakultatywne), powierzenie dot. Radzie Ministrów dalszego sprawowania obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów, • Kompetencje stanowienia aktów prawnych o charakterze podustawowym: rozporządzenia i zarządzenia, • Powoływanie trzech członków Rady Polityki Pieniężnej.

45. Kompetencje Prezydenta RP • Kompetencje w dziedzinie polityki zagranicznej: • ogólna zasada z art. 133 ust. 3: Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem. • ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, • przed ratyfikacją Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego, • mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach, • przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli państw obcych

46. Kompetencje Prezydenta RP • Kompetencje w dziedzinie obronności: • zwierzchnik sił zbrojnych (w zw. z art. 126 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którymPrezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium) • powołuje i odwołuje: na wniosek premiera Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych (na czas wojny), Szefa Sztabu Generalnego, dowódców rodzajów sił zbrojnych, • nadaje stopnie wojskowe na wniosek Ministra Obrony Narodowej, • powołuje i odwołuje członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego (zgodnie z art. 135 Konstytucji Rada Bezpieczeństwa Narodowego jest organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa), • na wniosek Prezesa RM określa kierunki rozwoju sił zbrojnych, zatwierdza strategię bezpieczeństwa narodowego, • na wniosek Rady Ministrów postanawia o użyciu jednostek wojskowych poza granicami państwa

47. Kompetencje Prezydenta RP • Zasadnicze kompetencje w stanach nadzwyczajnych: • w przypadku zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, jeżeli Sejm nie może zebrać się na swoje posiedzenie, Prezydent wydaje postanowienie o stanie wojny (art.116 ust. 2 Konstytucji RP) • Na wniosek Rady Ministrów Prezydent wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub stanu wyjątkowego, • W sytuacji bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa, Prezydent na wniosek Prezesa Rady Ministrów zarządza powszechną mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony RP, • Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy.

48. Odpowiedzialność Prezydenta RP • Zasada nieodpowiedzialności politycznej przed parlamentem ani żadnym innym organem państwa, • Zasada przejęcia odpowiedzialności politycznej za działania głowy państwa poprzez instytucję kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. • Odpowiedzialność konstytucyjna i karna, zgodnieart. 145 ust. 1 Konstytucji RP Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy(odpowiedzialność konstytucyjna) lub za popełnienie przestępstwa(odpowiedzialność karna) może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Zgodnie z art. 145 ust. 2 Konstytucji RP postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpićuchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętąwiększością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. Natomiast zgodnie z art.. 145 ust. 3 Konstytucji RP, z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. • Problem odpowiedzialności „wyborczej”

49. Kompetencje Prezydenta RP • Kompetencje wobec władzy sądowniczej: • mianowanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, • powoływanie I Prezesa Sądu Najwyższego spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego (art. 183 ust. 3 Konstytucji), • powoływanie prezesów Sądu Najwyższego, • powoływanie Prezesa Naczelnego Sądu Najwyższego spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA oraz wiceprezesów NSA, • powołuje Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego spośród kandydatów wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, • powoływanie swego przedstawiciela w skład Krajowej Rady Sądownictwa, • występowanie z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, • kierowanie wstępnego wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej członka Rady Ministrów,

50. Kompetencje Prezydenta RP • Kompetencje jako głowy państwa: - nadawanie i zwalnianie z obywatelstwa, • nadawanie i pozbawianie orderów i odznaczeń, • wyrażanie zgody na przyjmowanie przez obywateli polskich orderów i odznaczeń państw obcych, • nadawanie tytułów naukowych profesorów szkół wyższych, • prawo łaski.