“Determination of priority pollutants and their effects in the İstanbul Strait” 106Y302

1. PROJE “Determination of priority pollutants and their effects in the İstanbul Strait” 106Y302 Prof. Dr. Karl-Werner Schramm Prof. Dr. Oya S. Okay TÜBİTAK (The Scientific and Technological Research Council of Turkey) BMBF(Federal Ministry ofEducation and Research) TUM ve ITU

2. Türk Boğazlar Sistemi TSS Karadeniz-Akdeniz bağlantısı

3. İstanbul Boğazı-Baskılar 50 000/yıl Uluslar arası Gemi trafiği ≈13 milyon≈ Türkiye nüfusunun %18’i İstanbul Şehri Lokal otomobil ve deniz trafiği Karadeniz

4. Boğaz-Özellikler Uzunluk = 32 km Derinlik= 30 m - 110 m 12 keskin dönüş (45°- 80°) Kuzey giriş = 4.7 km En dar Güney giriş = 2.5 km

5. Yüzey tuzluluk: 20-22 ppt Dip tuzluluk: 30-35 ppt Istanbul Boğazı “Akıntılar” Akıntı hızı= max 7-8 km/saat KUVVETLİ TABAKALAŞMA

6. Projenin Amacı Kirleticiler • Seviye • Olası kaynaklar • Etkiler • Metaller • PAH • PCBs • PCDD/F • OCP

7. Sediment PROJE-1.faz Örnekleme noktaları Midye

8. PROJE-2. faz Burak Karacık SPMD Midye transplantasyon

9. Kimyasal Analiz Yöntemleri Organikler • High resolution gas chromatography and mass spectroscopy (HRGC/HRMS) (Helmholtz Zentrum)

10. Kimyasal Analiz YöntemleriMetaller • Dalgauzunluğu-dağılımlı (wavelength-dispersive) X-ışınları floresans spektrometre (WDXRF)

11. BiyogöstergelerMidyeler Filtrasyon Hızı Lizozomal stabilite“Neutral Red Retention time”

12. Sediment Mikroalg Toksisite Testi

13. SONUÇLAR Metaller Avrupa Asya Marmara Denizi Karadeniz

14. Metal Sonuçlarıİstatistiksel Analiz (FA): Olası kaynaklar İst 6: maksimum: Zn, Pb, Cr, Cu, As • Antifouling boyalar • Yanma-Petrol • Otomobil ve gemi egzostları En yüksek konsantrasyonlar: V, Cr, Zn and Cu Zn, Pb ve Ni ERM değerinin üzerinde ERM (Effects Range Medium) değerleri ( National Oceanic and Atmospheric Administration )

15. Naphthalene Acenaphthylene Acenaphthene Fluorene Phenanthrene Anthracene Fluoranthene Pyrene Benzo(a)anthracene Chrysene Benzo(b)fluoranthene Benzo(j)fluoranthene Benzo(k)fluoranthene Benzo(a)pyrene Indeno(1,2,3-c,d)pyrene Benzo(g,h,i)perylene Dibenzo(a,h)anthracene 16 EPA PAH

16. SONUÇLAR T-PAH Asya (Asian part) Avrupa (European part) Marmara Denizi Karadeniz (Black Sea)

17. PAH bileşiklerinin kaynakları“Moleküler indisler” • PHE/AN :phenanthrene /anthracene • FA/PYR : fluoranthene /pyrene • BaA/CHR : benzo(a)anthracene /chrysene PİROLİTİK PETROJENİK .

18. BaP: En zararlı/kanserojen“Midye” European Regulation 208/ 2005/EC Kabuklularda maksimum izin verilen konsantrasyon: 2 and 10 ng g-1 wet weight • Örneklerin çoğu: (2 ng g-1 ww)’den yüksek • Bazı örnekler: (10 ng g-1 ww)’den yüksek

19. POP Indicator PCBs 12 7 En toksik, biyoakümülatif ve sağlık açısından riskli 10 209 congeners

21. WHO-TEQ değerleri 20 pg TEQ/g dw sediment kalite rehberleri İnsan tüketimi için deniz ürünleri TEQ limit değerleri (Commission Regulation EC, 2006) 8 pg WHO-PCDD/Fs-PCBs-TEQ g-1 ww

22. PCB Sediment-Midye konsantrasyonları arasındaki ilişki

23. Ölçülen Organoklorlu Pestisit bileşikleri (OCPs) • HCH (α- , β-, γ-, δ-, ε) hexachlorocyclohexane • PeCB pentachlorobenzene • HCB hexachlorobenzene • PCA pentachloroanisole • OCS di-chlorodi-octachlorostyrene • DDT: di-chlorodi-phenyl-trichloro-ethane 4,4'-DDT ; 2,4'-DDT; 4,4'- • DDD; 2,4'-DDD; 4,4'-DDE; 2,4'-DDE • c-CHL, t-CHL cis and trans-chlordance • OXC oxychlordane • Heptachlor • c-HE, t-HE cis and trans-heptachloroepoxide • Aldrin Dieldrin Endrin • (END)-I, (END)-II endosulfan • MOC methoxychlor • Mirex

24. Sediment DDTs OCPestisitler HCHs Diğer OCP Marmara Denizi Midye Karadeniz

25. HCH izomerleri Sediment Midye

26. DDT bileşikleri Sediment Midye

27. Diğer OCP

28. Etki Testleri- Avrupa Sediment Toksisite Filtrasyon Hızı Lizozomal Stabilite

29. Etki Testleri- Asya Sediment Toksisite Sediment yok Filtrasyon Hızı Lizozomal stabilite

30. SONUÇLAR • En yüksek kirletici değerleri Boğaz’ın orta kesimlerindedir ; Değerler uçlara gittikçe azalmaktadır • İstasyon 6 : En kirli istasyondur • Kirletici seviyeleri dünyanın diğer alanları ile karşılaştırıldığı zaman genellikle orta-düşük seviyelerdedir • Standart değerler ile karşılaştırıldığı zaman kirleticiler genellikle tehlike limitlerinin altında değerlere sahiptir, ANCAK • Bazı alanlarda önlemler alınmadığı takdirde kirleticilerin ileride önemli problemler yaratabilecek kritik seviyelerde olduğu belirlenmiştir.

31. ULUSLAR ARASI YAYINLAR • Okay, O.S.,Pekey,H.,Morkoç,E., Başak, S. Baykal, B. (2008). Metals in the Surface Sediments of Istanbul Strait (Turkey). Journal of Environmental Science and Health, Part A, 43, (14), 1725-1734. 2009 Impact Factor: 1.363Karacık, B., Okay, O.S., Henkelmann, B., Bernhöft, S., Schramm K-W. (2009). Polycyclic aromatic hydrocarbons and effects on marine organisms in the Istanbul strait. Environment International, 35, 599-606. 2009 Impact Factor: 4.786 • Okay, O.S., Karacık, B., Henkelmann, B., Bernhöft, S., Schramm K-W. (2009). PCB and PCDD/F in sediments and mussels of the Istanbul Strait (Turkey).Chemosphere, 76, 159-166. • 2009 Impact Factor: 3.253 • Başak, S., Okay, O., Karacık, B., Henkelmann, B., Schramm, K.W. (2010) Complementary chemical and biological determination of dioxin-like compounds in sediments of İstanbul strait.Fresenius Environmental Bulletin, 19 (7). 1245-1253. 2009 Impact Factor: 0.53 • Okay, O.S., Karacık, B., Henkelmann, B., Bernhöft, S., Schramm K-W. (2010). Distribution of organochlorine pesticides in sediments and mussels from the Istanbul Strait. Environmental Monitoring and Assessment, (baskıda) 2009 Impact Factor: 1.356

32. EKİP Teşekkürler Pınar Özdemir MS student Burak KaracıkPhD student Oya Okay Sevil Deniz YakanPhD student