KONU HAKKINDA GENEL BİLGİ

1. BİLGİSAYAR I YRD.DOÇ.DR.NURAY GEDİKCÜMLENİN ÖĞELERİ HAZIRLAYAN20110954062MERVE ALTIPARMAKOĞLU TÜRKÇE ÖĞREMENLİĞİ 2.SINIF (İ.Ö) 13.01.2013 KONU HAKKINDA GENEL BİLGİ • Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Cümle öğelerden oluşur. • Cümlede bulunabilecek öğeler, yüklem, özne, nesne ve tümleçlerdir. Bunların özelliklerinin neler olduğunu şimdi ayrı ayrı görelim.

2. TEMEL ÖĞELER YARDIMCI ÖĞELER • NESNE 1. Belirtili Nesne 2. Belirtisiz Nesne • DOLAYLI TÜMLEÇ Dolaylı tümleç olan söz ya da söz grupları • ZARF TÜMLECİ • EDAT TÜMLECİ

4. ÖZNE

5. GİZLİ ÖZNE

6. Fiil cümlelerinde eylemi bildiren çekimli fiile, isim cümlelerinde ise olanı veya olmayanı haber veren ek fiil almış isim ve isim soylu sözcüklere yüklem denir. • Cümlede yargıyı yüklem taşır. Bu yüzden yüklemsiz cümle olmaz. • Bu sene kar erken yağdı. • Kör bile düştüğü çukura bir daha düşmez. • Bizi durakta çok beklediniz mi? • Buralar eskiden yemyeşildi. • Sebze ve meyve çok ucuzmuş. • Teknolojide rahatlık var. Önemli Bilgi • Zamirler ek fiil alarak yüklem olabilir: Bu olumsuzlukların nedeni onlardır. • İsim tamlamaları ek fiil alarak yüklem olabilir: Halıdaki, mürekkep lekesiymiş. • Sıfat tamlamaları ek fiil alarak yüklem olabilir: Burası park için uygun bir yer

7. Hangi cümlenin yüklemi sıfat tamlamasıdır? A) Şiir okuyan çocuk, Ali'nin kardeşidir. B) Karşıdaki geniş meydan, top sahasıdır. C) Bindiğimiz araç, çift katlı otobüstür. D) Köhne evleri saray gibi gösteren akşam güneşiydi. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin öznesi ve yüklemi isim tamlamasıdır? A) Yakın dostlarım, bütün kitaplardır. B) Babamın arabası, evin önündeydi. C) Cebindeki paraların hesabını bilmez. D) Ayrılık acısı çekilecek dert değil.

9. Belirtili nesne ismin -i (belirtme) hâli ekini alır, yükleme sorulan "Neyi?" ve "Kimi?" sorusuna cevap verir. • Bu şairi de şiirlerini de severim. • Kalemliğini masada unutmuş. • Murat'ı sinemada gördüm. • Sınıf öğretmenimizi bugün üzdük. Belirtisiz nesne yalın hâlde bulunur, yükleme sorulan "Ne?" sorusuna cevap verir. • Babası ona karne hediyesi almış. • İki dilim ekmek yiyebildim. • Adam, kitap okuyordu. • Gelirken güzel bir araba gördük .

10. DİKKAT • Bir cümlede hem belirtili, hem de belirtisiz nesne bulunmaz. • İsimler nesne olabilir: Halam camları sildi. • Zamirler nesne olabilir: Seni durakta bekleyeceğim. • İsim tamlamaları nesne olur: Hırsızlar kasanın yerini bulamamış. • Sıfat tamlamaları nesne olur: Kirli çamaşırları makinede yıkamış. • Adlaşmış sıfat nesne olur: Cimrileri kimse sevmez. • Söz grupları nesne olur: Seninle barışmasını hepimiz istiyoruz.

11. DOLAYLI TÜMLEÇ Yüklemi çeşitli yönlerden tamamlayan öğelere dolaylı tümleç denir. Dolaylı tümleç olan öge ismin "-e, -de ve -den" hâl eklerinden birini alır. Yükleme sorulan "kime, kimde, kimden, neye, nereye, nerede, nereden" sorularına cevap verir. • Onu kapıda karşıladık. • Annesi oğluna balkondan seslendi. • Dolaylı tümleç olan sözcük ya da sözcük grupları: • İsimler dolaylı tümleç olur: Çocuklar sokakta oynuyor. • Zamirler dolaylı tümleç olur: Çocuğun parası bende kalmış. • İsim tamlamaları dolaylı tümleç olur: Araba dağın yamacında arıza yaptı. • Sıfat tamlamaları dolaylı tümleç olur: Karşı köyde düğün var. • Adlaşmış sıfat, dolaylı tümleç olur: Yetişkinler gençlere örnek olmalı. Örn. Sözcük gruptan dolaylı tümleç olur: Soruları çözmeye birazdan başlarım.

12. ZARF TÜMLECİ Yüklemi durum, zaman, yön, soru ve miktar bakımından belirleyen öğelere "zarf tümleci" denir. Zarf tümleci yükleme sorulan "nasıl, ne zaman, ne kadar, neden (niçin)" gibi sorulara cevap verir: • Yazın bu köy kuş cennetine döner. (ne zaman) • Bebek beşikte mışıl mışıl uyuyor. (nasıl) • Aylarca yağmur yağmamış. (ne kadar) Çalışmadığından sınavı kazanamadı. (neden-niçin anlamında olacak) Zarf tümleci olabilen sözcük veya sözcük grupları: • Cümlede zarf görevli sözcükler zarf tümleci olabilir: Şiiri güzel okudun. • İsim tamlaması zarf tümleci olabilir: Bu konuyu akşam yemeğinde konuşuruz. • Sıfat tamlamaları zarf tümleci olur: Otobüsü iki saat bekledik. • Edat grupları zarf tümleci olur: Bir köşede çocuk gibi ağlıyordu. • Kelime grupları zarf tümleci olur: İşe başlayınca paramı ödeyecek.

13. EDAT TÜMLECİ Yüklemi neden(sebep), vasıta, araç, birliktelik yönüyle tamamlayan öğedir. • Hastayı taksiyle getirdiler. • Yağmur yağdığı için sular akacakmış. • Yeni bir yazıyla düşüncelerinizi açıklar mısınız? Edat tümlecini bulmak için kiminle, ne ile, niçin soruları sorulur. • Biz akşam treniyle geliriz. • Ne ile • Raşit’ i Hüseyin’le gördüm. • Kiminle • Edat tümleçleri ile (-le –la) ve için edatlarıyla birleşen sözcük grupları ile oluşturulur. Fakat ile edatı ile birliktelik bildirirse edat tümleci olur. Edat tümlecinin “neden, sebep, vasıta, birliktelik” yönüyle yüklemi tamamlamasına bakılır. “Öğeler bulunurken önce yüklem, sonra özne daha sonrada diğer öğeler bulunmalıdır.

14. ÖZET • Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Cümle öğelerden oluşur. • Cümlenin öğeleri temel öğeler ve yardımcı öğeler olarak iki grupta incelenir. • temel öğeler özne ve yüklem, yardımcı öğeler nesne,dolaylıtümleç,zarf tümleci ve edat tümleci şeklinde gruplandırılır.

15. KAYNAKÇA • İlköğretimde Türkçe Öğretimi – Pegem A Yayıncılık • http://tahtakalem.net/turkce-cumlenin-ogeleri-konu-anlatimi-ozeti/598 • http://www.edebiyatekibi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=834&Itemid=27 • Google görseller