Η Γνωστική εξελικτική θεωρία του Jean Piaget

1. Η Γνωστική εξελικτική θεωρία του Jean Piaget  Το έργο του Piaget έχει τεράστιο αντίκτυπο όχι μόνο στη διδακτική μεθοδολογία αλλά σ’ όλες τις επιστήμες που ασχολούνται με την εξέλιξη του ανθρώπου και ιδιαίτερα με τη γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου  Κατατάσσεται στους αναπτυξιακούς ψυχολόγους αφού κύριο έργο του υπήρξε η μελέτη της ψυχοπνευματικής εξέλιξης του παιδιού και του εφήβου  Δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μάθηση αλλά οι θέσεις που διατύπωσε έχουν σχέση με τις εσωτερικές διαδικασίες της μάθησης 4/32

2. Η Γνωστική εξελικτική θεωρία του Jean Piaget  Καθόρισε τα 4 στάδια από τα οποία διέρχεται η νοητική ανάπτυξη του ανθρώπου Κάθε στάδιο χαρακτηρίζεται από ορισμένες δυνατότητες οι οποίες και καθορίζουν το τι μπορεί να μάθει σε κάθε φάση της ζωής του ο άνθρωπος  Σε κάθε στάδιο επιτελούνται ορισμένες νοητικές διεργασίες, η ολοκλήρωση των οποίων οριοθετεί το τέλος του σταδίου αυτού, το οποίο παραχωρεί τη θέση του στο επόμενο 2/32

3. Η νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget(1/3)  Τι σημαίνει νοητική ανάπτυξη;(προβληματισμός)  Νοητική ανάπτυξη σημαίνει απόκτηση από το άτομο νέων γνωστικών ικανοτήτων που δεν υπήρχαν πριν  Η απόκτηση των ικανοτήτων αυτών δε γίνεται με την ποσοτική αύξηση προηγούμενων δεξιοτήτων, αλλά με την ποιοτική αλλαγή της δομής της σκέψης  ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ PIAGET  Οι νοητικές δομές - οι οργανωμένες δηλαδή ιδιότητες της σκέψης - σχηματίζονται στο άτομο στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασής του με το περιβάλλον του  Κεντρική θέση στη θεωρία του Piaget κατέχει η έννοια σχήμα (schéma) που αποτελεί και το κύριο συστατικό στοιχείο της νοητικής δομής Σχήμα κατά τον Piaget είναι η προσαρμογή που έχει επιτευχθεί σ’ ορισμένη κατάσταση ως αποτέλεσμα μιας ολόκληρης σειράς δραστηριοτήτων 3/32

4. Η νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget(2/3)  Τα σχήματα αποτελούν ένα είδος «μικρών ή μεγάλων μονάδων επίγνωσης και επικοινωνίας του οργανισμού με το περιβάλλον του»  Τα σχήματα είναι διαφορετικά σε κάθε ηλικία και επομένων και ο τρόπος σκέψης του παιδιού διαφέρει ριζικά από εκείνον του ενήλικα  Τα πρώτα σχήματα του ατόμου σχετίζονται με τα αντανακλαστικά που υπάρχουν σ’ αυτό μόλις γεννηθεί (θηλασμός, κίνηση ματιών και χεριών, αναπνοή κλπ.) Αποτελούν:  Βάση για την αρχική αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον  Τα πρώτα απλά γνωστικά σχήματα μετατρέπονται προοδευτικά σε πολύπλοκους νοητικούς συλλογισμούς  Η κατάκτηση ενός πλέγματος σχημάτων υποδηλώνει ότι έχει πραγματοποιηθεί δομική αλλαγή στη νοητική ανάπτυξη του παιδιού μετάβαση σε άλλο νοητικό στάδιο, (ακολουθεί σχηματική επεξήγηση των «σχημάτων») 4/32

5. Η νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget(3/3)Σχηματικά Πολύπλοκοι νοητικοί μηχανισμοί Σχήματα Περιβάλλον Δομική αλλαγή στη νοητική ανάπτυξη

6. Οι 2 βασικές λειτουργίες του οργανισμού 1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ(organisation) 2. ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ(adaptation)  Η οργάνωση αναφέρεται στην ικανότητα των ζωντανών όντων να διευθετούν τις σωματικές ή ψυχολογικές τους δυνατότητες σε συναφή συστήματα για να ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος (πχ. βράγχια και μηχανισμοί θερμοκρασίας για τα ψάρια)  Η ίδια οργανωτική αρχή επικρατεί και στο ψυχολογικό επίπεδο Οι απλές δομές μετεξελίσσονται και αναδιοργανώνονται σε πιο σύνθετες καθιστώντας το άτομο πιο ικανό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος (πχ. οι δομές συμπεριφοράς του βρέφους που του επιτρέπουν να βλέπει και να πιάνει)  Η προσαρμογή είναι η ισορροπία ανάμεσα σε δύο συμπληρωματικές διαδικασίες του οργανισμού την αφομοίωση και τη συμμόρφωσηκαι αποτελεί τη συνισταμένη τους  Η δυνατότητα προσαρμογής στο περιβάλλον διαφέρει από οργανισμό σε οργανισμό 6/32

7. Αφομοίωση - Συμμόρφωση Η προσαρμογή πραγματοποιείται με δύο συμπληρωματικές μεταξύ τους διαδικασίες:  α. αφομοίωση (assimilation) β. συμμόρφωση(accomodation)  Η αφομοίωσηαναφέρεται στη διαδικασία με βάση την οποία ο οργανισμός χρησιμοποιεί μια υπάρχουσα γνωστική δομή ή ικανότητα, για να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που συναντά στο περιβάλλον του  Η συμμόρφωση είναι η διαδικασία εκείνη κατά την οποία ένας οργανισμός τροποποιεί τις προηγούμενες γνωστικές δομές του για να ανταποκριθεί καλύτερα στις νέες απαιτήσεις  Για τον Piaget προσαρμογή είναι η ισορροπία ανάμεσα στην αφομοίωση και τη συμμόρφωση  Αν το άτομο δεν μπορεί να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του με τη διαδικασία της αφομοίωσης βρίσκεται σε κατάσταση ανισορροπίας (déséquilibre) 7/32

8. H νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget(1/2)  Η νοητική ανάπτυξη είναι μια συνεχής μετάπτωση από καταστάσεις ισορροπίας σε καταστάσεις ανισορροπίας Ανάλογη διαδικασία και στη σχολική μάθηση  Όταν η ισορροπία αποκαθίσταται το άτομο βρίσκεται σε ανώτερο νοητικό επίπεδο σε σχέση με αυτό στο οποίο βρισκόταν προηγουμένως  Οι μεταπτώσεις αυτές είναι συχνές στις μικρές ηλικίες. Όσο το άτομο πλησιάζει προς την ωριμότητα τόσο οι παραπάνω μεταπτώσεις γίνονται αραιότερες 8/32

9. H νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget(2/2)  Κατά τη σχολική μάθηση, ο μαθητής ο οποίος έχει μάθει καλά κάτι, βρίσκεται σε σχέση μ’ αυτό σε κατάσταση αφομοίωσης •  Όταν τα σχολικά μαθήματα δεν παρουσιάζουν καθόλου νέα στοιχεία για το μαθητή αυτός βρίσκεται σε κατάσταση υπεραφομοίωσης • Όταν αντιμετωπίζει πλήθος νέων αντικειμένων βρίσκεται σε κατάσταση υπερσυμμόρφωσης •  Οι καταστάσεις αυτές ευνοούν τη σχολική μάθηση; ΟΧΙ  Η σχολική μάθηση ευνοείται από τη δημιουργία μέσων καταστάσεων 9/32

10. Οι 3 βασικές πτυχές της νοητικής ανάπτυξης 1. Δομή 2. Περιεχόμενο 3. Λειτουργίες της οργάνωσης και της προσαρμογής  Με την ανάπτυξη, η δομή και το περιεχόμενο αλλάζουν, αλλά οι λειτουργίες παραμένουν οι ίδιες  Οι λειτουργίες της οργάνωσης και της προσαρμογής δημιουργούν κατά τον Piaget, μια σειρά 4 προκαθορισμένων σταδίων Κάθε στάδιο χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες ψυχολογικές δομές που καθορίζουν την ικανότητα της σκέψης του παιδιού μαθησιακές του δυνατότητες 10/32

11. Οι 4 περίοδοι της γνωστικής ανάπτυξης κατά τον Piaget 1. Η αισθησιοκινητική περίοδος (0-2 ετών) 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης ή προσυλλογιστική περίοδος (2-7 ετών) 3. Η περίοδος των συγκεκριμένων λογικών πράξεων (7-11 ετών) 4. Η περίοδος των τυπικών λογικώνπράξεων ή περίοδος της αφαιρετικής σκέψης (11-15 ετών)  Κάθε μια από τις περιόδους περιλαμβάνει άλλα επιμέρους στάδια που ακολουθούν σταθερή ιεραρχική διαδοχή  Κάθε στάδιο οικοδομείται πάνω στο προηγούμενο, του οποίου οι νοητικές δομές ενσωματώνονται στις δομές του σταδίου που τις διαδέχεται  Οι ηλικίες μπορούν να παρουσιάζουν διακυμάνσεις από άτομο σε άτομο, αλλά όλα τα άτομα περνούν υποχρεωτικά από κάθε στάδιο 11/32

12.  Ερώτηση προς μητέρες… Απουσία χρήσης συμβόλων Η νοημοσύνη στηρίζεται σε καθαρά αισθησιοκινητικές δραστηριότητες 1. Η αισθησιοκινητική περίοδος (0-2 ετών)  Το βρέφος αρχίζει τη ζωή του με έμφυτα αντανακλαστικά τα οποία δημιουργούν τα πρώτα αισθησιοκινητικά σχήματα που τροποποιούνται στη συνέχεια και συνδυάζονται για να σχηματίσουν πιο πολύπλοκες μορφές λογικής συμπεριφοράς  Κατά την περίοδο αυτή το βρέφος δεν έχει κατακτήσει την έννοια της μονιμότητας των αντικειμένων  Βασικές έννοιες όπως ο χρόνος και ο χώρος αναπτύσσονται σιγά-σιγά και ενσωματώνονται στα σχήματα συμπεριφοράς του παιδιού  Οι έννοιες αυτές δημιουργούν το κατάλληλο υπόστρωμα για τη μελλοντική ανάπτυξη ανώτερων νοητικών δομών 12/32

13. 1. Η αισθησιοκινητική περίοδος Όταν ένα νεογέννητο βρέφος χάσει ένα αντικείμενο από το οπτικό του πεδίο σύμφωνα με τη θεωρία του Piaget για την αισθησιοκινητική περίοδο τι περιμένετε να κάνει; α) Θα αναζητήσει το αντικείμενο με τη βοήθεια των έμφυτων αντανακλαστικών με τα οποία έχει αρχίσει τη ζωή του β) Θα αναζητήσει το αντικείμενο προκειμένου να κατακτήσει την έννοια της μονιμότητας και να μεταβεί στο επόμενο στάδιο γ) Λαμβάνοντας υπόψη την έννοια του σχήματος θεωρούμε ότι το παιδί θα αναζητήσει τη φιγούρα του αντικειμένου δ) Δεν αναζητεί το αντικείμενο 13/32

14. 1. Η αισθησιοκινητική περίοδοςΑπάντηση Όταν ένα νεογέννητο βρέφος χάσει ένα αντικείμενο από το οπτικό του πεδίο σύμφωνα με τη θεωρία του Piaget για την αισθησιοκινητική περίοδο τι περιμένετε να κάνει ; ΣΩΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ δ) Δεν αναζητεί το αντικείμενο 14/32

15. 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών) (1/5)  Χωρισμός της περιόδου αυτής σε 2 υποπεριόδους:  α.κυρίως προλογική περίοδος (2-5 ετών)  β. περίοδος της διαισθητικής σκέψης (5-7 ετών)  Το άτομο δεν είναι ακόμα σε θέση να εκτελεί συγκεκριμένες λογικές πράξεις  Εμφάνιση της συμβολικής λειτουργίας της σκέψης. - Το παιδί αποκτά την ικανότητα να μεταχειρίζεται σύμβολα (κυρίως γλωσσικά, π.χ. μπάλα χωρίς να βλέπει τη μπάλα)  Χρησιμοποιεί και οπτικές εικόνες ως σύμβολα που είναι ατελή  Η χρησιμοποίηση συμβόλων δίνει νέες διαστάσεις στις νοητικές ικανότητες του παιδιούΔιευκολύνει την επικοινωνία με τους άλλους και γίνεται πηγή νέων γνώσεων και εμπειριών 15/32

16. 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών) (2/5)  Το λεξιλόγιο του παιδιού είναι φτωχό και εμπλουτίζεται σταδιακά Οι λέξεις δεν έχουν σαφή και συγκεκριμένη έννοια (προέννοια) π.χ. αποκαλεί μπαμπά για κάθε άνδρα  Λάθη στην ταξινόμηση αντικειμένωνΑντιμετωπίζουν τα προβλήματα των κατηγοριοποιήσεων κάνοντας μορφολογικά αθροίσματα  Τα μορφολογικά αθροίσματα είναι τυχαίες συναθροίσεις συγκεκριμένων πραγμάτων που το παιδί τα συσχετίζει μεταξύ τους με βάση κάποιο δικό του αυθαίρετο κριτήριο και όχι με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά τους  Χαρακτηριστικό της σκέψης είναι ο μεταγωγικός συλλογισμός δηλαδή με βάση την αναλογία προχωρεί από το μερικό προς το γενικό χωρίς αυστηρά λογικά κριτήρια. 16/32

17. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών) Σύμφωνα με το μεταγωγικό συλλογισμό του παιδιού με βάση τη θεωρία του Piaget κατά την περιόδο της προλογικής σκέψης το παιδί ; α) Κάνει αυθαίρετες γενικεύσεις και έχει ατελή ή εσφαλμένη αντίληψη για το περιβάλλον του β) Προχωρά από το μερικό προς το γενικό έχοντας σωστή αντίληψη για το περιβάλλον του γ) Προχωρά από το γενικό προς το μερικό έχοντας εσφαλμένη αντίληψη για το περιβάλλον του δ) Προχωρά από το μερικό προς το γενικό έχοντας πάντα εσφαλμένη αντίληψη για το περιβάλλον του 17/32

18. 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών)ΑΠΑΝΤΗΣΗ Σύμφωνα με το μεταγωγικό συλλογισμό του παιδιού με βάση τη θεωρία του Piaget κατά την περιόδο της προλογικής σκέψης το παιδί ; ΣΩΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ α) Κάνει αυθαίρετες γενικεύσεις και έχει ατελή ή εσφαλμένη αντίληψη για το περιβάλλον του 18/32

19. 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών) (3/5)  Χαρακτηριστικό της σκέψης είναι η απουσία της αναστρεψιμότητας (reversibilitè) η οποία αποτελεί για τον Piaget μία από τις βασικές λογικές πράξεις  Δεν μπορεί να καταλάβει ότι αν Α+Β=Γ τότε και Γ-Β=Α  Η σκέψη του δηλαδή προχωράει σε μία μόνο κατεύθυνση   Η αναστρεψιμότητα επιτυγχάνεται προς το τέλος της προλογικής σκέψης  Η προσοχή του παιδιού συγκεντρώνεται συνήθως σε μια μόνο διάσταση ή σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό των πραγμάτων ή των γεγονότων  Δεν μπορεί να παρακολουθεί την αλληλουχία των γεγονότων καθώς και τους διαδοχικούς μετασχηματισμούς της πραγματικότητας  Στατική άποψη της πραγματικότητας 19/32

20. 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών) (4/5)  Αδυναμία διατήρησης πολλών φυσικών μεγεθών όπως:  ποσότητας όγκου  βάρους π.χ βώλοι με πλαστελίνη, δοχείο με νερό,  Αδυναμία διατήρησης της έννοιας της αντιστοιχίας δύο σειρών πραγμάτων όταν μεταβληθεί η αρχική κατάσταση π.χ δύο σειρές ομοίων αντικειμένων στο τραπέζι  Το παιδί κατέχεται από εγωκεντρισμό. Αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τα πάντα με βάση την προσωπική του άποψη και σε αναφορά προς τον εαυτό του που αποτελεί γι’ αυτό το κέντρο του κόσμου π.χ. ομοιώματα βουνών και κούκλες 20/32

21. 2. Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών) (5/5)  Ο εγωκεντρισμός είναι εμφανής στη γλώσσα και στον τρόπο επικοινωνίας του παιδιού  Είδη εγωκεντρισμού:  α. Άμεσος, τα πάντα υποτάσσονται στη θέληση και επιθυμία του ατόμου  β.Έμμεσος, τα εξωτερικά φαινόμενα ερμηνεύονται με βάση τις εμπειρίες και τα βιώματά του  Παραλλαγή του έμμεσου εγωκεντρισμού είναι:  ο ανιμισμός (απόδοση ψυχής στα άψυχα πράγματα)  ο ανθρωπομορφισμός (απόδοση ανθρωπίνων ιδιοτήτων σε μη ανθρώπινα όντα)  Ο εγωκεντρισμός υποχωρεί σταδιακά και τη θέση του παίρνει η αντικειμενική αντιμετώπιση του κόσμου 21/32

22. 3. Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών) (1/3)  Ολοκλήρωση συγκεκριμένων λογικών πράξεων Λογικές πράξεις κατά τον Piaget είναι: «οι αναστρέψιμες εσωτερικοποιημένες στη σκέψη ενέργειες»  Οι ενέργειες αυτές έχουν οργανωθεί σε ολοκληρωμένα λογικά συστήματα που επιτρέπουν στο παιδί να επιλύει απλά και συγκεκριμένα λογικά προβλήματα  Η σκέψη του παιδιού κατά τη φάση αυτή είναι σε θέση: α. να προβαίνει σε συνενώσεις επιμέρους συγκεκριμένων πραγμάτων ή ομάδων πραγμάτων Α+Β=Γ (π.χ όλοι οι άνδρες + όλες οι γυναίκες = όλοι οι άνθρωποι) β. να ακολουθεί πορεία αντίστροφη από εκείνη που ακολούθησε για να καταλήξει σε κάποιο λογικό συμπέρασμα (αναστρεψιμότητα) γ. να κάνει συνδυασμούς και συσχετίσεις μεταξύ διαφόρων πραγμάτων κατά ποικίλους τρόπους χωρίς να μεταβάλλει το τελικό αποτέλεσμα που προκύπτει από αυτούς (συνδιαστικότητα ή προσαιτεριστικότητα)Αν Α+(Β+Γ)=Δ τότε και (Α+Β)+Γ=Δ (συνέχεια ) 22/32

23. 3. Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών) (2/3)  Η σκέψη του παιδιού κατά τη φάση αυτή είναι επίσης σε θέση: δ. να αντιλαμβάνεται ότι αν μια συγκεκριμένη λογική πράξη συνδυαστεί με την αντίθετη της, αυτό οδηγεί στην ακύρωση της, π.χ. Α-Α=0, όλοι οι άνθρωποι – όλοι οι άνθρωποι = κανείς άνθρωπος) ε. να καταλαβαίνει ότι η πρόσθεση ενός αριθμητικού συνόλου στον εαυτό του οδηγεί σύμφωνα με την αρχή της συνένωσης σε νέο αριθμητικό σύνολο (Α+Α=2Α)  Αντίθετα αν ένα ποιοτικό στοιχείο επαναλαμβάνεται προστιθέμενο στον εαυτό του ουδεμία διαφοροποίηση προκαλείται (ταυτολογία)  Η ολοκλήρωση των λειτουργιών αυτών επιτρέπει κατά την περίοδο αυτή - να επιλύει προβλήματα που σχετίζονται με την ομαδοποίηση και κατηγοριοποίηση συγκεκριμένων αντικειμένων καθώς και με τη διατήρηση της ύλης 23/32

24. 3. Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών) (3/3)  Χάρη στις παραπάνω λογικές λειτουργίες το άτομο μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα:  α. τις στοιχειώδεις μαθηματικές έννοιες,  β. το χώρο,  γ. το χρόνο,  δ. την αιτιότητα  Στην ηλικιακή φάση των συγκεκριμένων λειτουργιών οι συλλογισμοί του ατόμου εξακολουθούν να έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα και δεν αποτελούν τμήμα ενός ενιαίου συνόλου  Κατά συνέπεια, στην φάση αυτή δεν μπορούν να διδαχθούν μαθήματα που η κατανόησή τους απαιτεί αφηρημένη σκέψη  Το παιδί γίνεται λιγότερο εγωκεντρικό και κάνει προσπάθειες να κατανοήσει τα άλλα άτομα και να καταστήσει γνωστά στους άλλους τα αισθήματα και τις ιδέες του 24/32

25. 4. Η περίοδος των τυπικών λογικών πράξεων (11-15 ετών) Ο έφηβος αποκτά την ικανότητα της αφηρημένης σκέψης, σχηματίζει υποθέσεις καθώς και εναλλακτικές υποθέσεις κατά την αντιμετώπιση ορισμένου προβλήματος  Ελέγχει τα δεδομένα με βάση καθεμία από τις υποθέσεις για να πάρει την κατάλληλη απόφαση (π.χ. εκκρεμές) Το άτομο αποκτά την ικανότητα να στοχάζεται και να συλλαμβάνει έννοιες των φυσικών επιστημών και των ανώτερων μαθηματικών Κάνει αναφορές στο μέλλον και είναι ικανό να σχεδιάζει ποικίλες μελλοντικές ανακατατάξεις και κοινωνικές αλλαγές, δημιουργεί θεωρίες  Ξεκινώντας από δεδομένα της καθημερινής του εμπειρίας προσπαθεί να εξηγήσει λογικά όσα συμβαίνουν γύρω του και τα οποία βλέπει συνήθως με κριτική διάθεση 25/32

26. Οι εφαρμογές της θεωρίας του Piagetστη διδασκαλία (1/3)  Νέα αντίληψη για τη δομή και την οργάνωση του αναλυτικού προγράμματος (ΑΠ)- ανοιχτό ΑΠ που αφήνει περιθώρια στον εκπ/κό να αναπτύξει πρωτοβουλίες  Προσπάθεια να κατανεμηθούν τα μαθήματα και η ύλη που διδάσκονται ανάλογα με τις ικανότητες των μαθητών της αντίστοιχης ηλικίας όπως προσδιορίστηκαν από τον Piaget  Οργάνωση της διδασκαλίας και αντιμετώπιση μαθητών διαφόρων ηλικιών  Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι εκπαιδευτικοί τη διαδικασία σύμφωνα με την οποία η σκέψη του παιδιού μεταβαίνει από το ένα στάδιο στο άλλο  Σημαντικό να προσδιορίσει ο εκπαιδευτικός το επίπεδο νοητικής ανάπτυξης του κάθε μαθητή προσαρμόζοντας τη διδασκαλία του  Προσαρμογή με εξατομίκευση της διδακτικής πράξης 26/32

27. Οι εφαρμογές της θεωρίας του Piagetστη διδασκαλία (2/3)  Κάθε εκπαιδευτικός που επιθυμεί να στηρίζει τη διδασκαλία του στη θεωρία του Piaget οφείλει να εξετάζει:  α. τι  β. πώς  γ. σε ποιόν θα το διδάξει  Για να λάβει χώρα ουσιαστική μάθηση, θα πρέπει: η δυσκολία της ύλης που προσφέρεται στο μαθητή να ανταποκρίνεται στο στάδιο της νοητικής του ανάπτυξης  Ο προσδιορισμός του σταδίου στο οποίο βρίσκονται οι μαθητές των διαφόρων σχολικών τάξεων θα πρέπει να αποτελεί βασικό μέλημα των συντακτών των ΑΠ και των σχολικών βιβλίων  Η διδασκαλία στην οποία ο μαθητής παραμένει απλός θεατής όσο καλά οργανωμένη και να είναι η ύλη δεν οδηγεί σε μόνιμη και ουσιαστική μάθηση  Piaget: «δεν μαθαίνουμε να κολυμπούμε με το να βλέπουμε τους άλλους να κολυμπούν» 27/32

28. Οι εφαρμογές της θεωρίας του Piaget στη διδασκαλία (3/3)  Ο δάσκαλος δεν έχει τον κύριο ρόλο και  Ο μαθητής δεν περιορίζεται σε παθητική αποδοχή των όσο ακούει  Μη βερμπαλιστική διδασκαλία  Διδασκαλία που στηρίζεται στην ενεργητική συνεργασία διδασκόντων και διδασκομένων και στη  δημιουργική σύμπραξή τους με στόχο την κατάκτηση της γνώσης Piaget: «apprendre c’est inventer» = «μαθαίνω σημαίνει ανακαλύπτω»  Οι απόψεις του Piaget για τη γνωστική ανάπτυξη του ατόμου συντέλεσαν στη ριζική αναθεώρηση των σχολικών προγραμμάτων και των διδακτικών βιβλίων τη δεκαετία του ’80 (κυρίως για τα βιβλία του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού) 28/32

29. Κριτική προσέγγιση της θεωρίας του Piaget στη διδασκαλία (1/4) Ο Piaget θεωρούσε πως η κοινωνική εμπειρία μπορεί να συμβάλει στην επιτάχυνση της μετάβασης του παιδιού από το ένα στάδιο γνωστικής ανάπτυξης στο άλλο Στα πειράματά του δεν έλαβε σοβαρά υπόψη τη διάσταση αυτή και τον ιδιόμορφο τρόπο επικοινωνίας παιδιού με το περιβάλλον Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η προσέγγιση του Piaget στερείται κοινωνικής προοπτικής - Αγνόησε δηλαδή το ρόλο που διαδραματίζουν στη διαμόρφωσητων γνωστικών δομών το κοινωνικό περιβάλλον Bronfenbrenner: τόνισε τη σημασία που πρέπει να δίνεται στο ρόλο του πλαισίου κατά την εξέλιξη της ανάπτυξης του παιδιού Πλαίσιο = ευρύτερο σύνολο συστημάτων που συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται 29/32

30. Κριτική προσέγγιση της θεωρίας του Piagetστη διδασκαλία (2/4) Υποστηρίχτηκε η άποψη ότι: η αποτυχία των παιδιών κατά την εκτέλεση διαφόρων πειραμάτων δεν οφείλονται μόνο σε γνωστικούς περιορισμούς της σκέψης του παιδιού αλλά και σε άλλους λόγους όπως (προβληματισμός):  α. ο βαθμός οικειότητας του παιδιού με το γενικότερο πλαίσιο που πραγματοποιείται ο έλεγχος  β. ο επικοινωνιακός κώδικας μεταξύ πειραματιστή και εξεταζόμενου  γ. η προσοχή την οποία το παιδί αποδίδει στις πληροφορίες που του παρέχονται  δ. τα κίνητρα που έχει για να ανταποκριθεί με επιτυχία στο έργο που καλείται να εκτελέσει 30/32

31. Κριτική προσέγγιση της θεωρίας του Piagetστη διδασκαλία (3/4)  Το ποσοστό των παιδιών που αποτύγχαναν σε δοκιμασίες διατήρησης της ποσότητας, οι οποίες διεξάγονταν σύμφωνα με την τεχνική του Piaget, μειώθηκε αισθητά, όταν η εκτέλεση των ίδιων διαδικασιών έπαιρνε χαρακτήρα παιχνιδιού  Η αναδιατύπωση των εντολών προς το παιδί έτσι ώστε να είναι πιο κατανοητές απ’ αυτό, μειώνει τα ποσοστά αποτυχίας  Παρά την κριτική, για την πειραματική διαδικασία που υιοθέτησε ο Piaget, η θεωρία του συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο σημαντικές που διατυπώθηκαν μέχρι σήμερα για τη γνωστική εξέλιξη του ανθρώπου  Πρόσφατες ερευνητικές προσπάθειες τη συμπληρώνουν απλώς, χωρίς να ανατρέπουν τα βασικά της σημεία  Τονίζουν την έμφαση που πρέπει να δίνεται: - στο ευρύτερο πλαίσιο, μέσα στο οποίο το παιδί καλείται να εκτελέσει ή να μάθει κάτι, και ιδιαίτερα - στον τρόπο επικοινωνίας με το παιδί 31/32

32. Κριτική προσέγγιση της θεωρίας του Piaget στη διδασκαλία (4/4)  Με βάση τις προηγούμενες παρατηρήσεις οδηγούμαστε στην άποψη του Bruner: Το παιδί μπορεί να μάθει οτιδήποτε σε οποιαδήποτε ηλικία αρκεί να βρούμε τον τρόπο να του το πούμε στη γλώσσα που καταλαβαίνει  Η ανεύρεση του τρόπου αυτού αποτελεί ένα μεγάλο θέμα της σύγχρονης ψυχολογικής και παιδαγωγικής έρευνας και θέτει εκ νέου την ανάγκη σαφούς καθορισμού των δυνατοτήτων της παιδικής σκέψης  Οι πρακτικές εφαρμογές των θέσεων αυτών στη διδακτική – μαθησιακή διαδικασία συνίσταται στα εξής: το τι μπορεί να μάθει το άτομο σε κάθε φάση της ζωής του προσδιορίζεται: - όχι μόνο από τις ατομικές του ικανότητες, αλλά και από  το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η διδακτική πράξη, καθώς και  με τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε μαζί του 32/32