Besturing van ICT: architectuur-afstemming in het GRAAL-project

1. Besturing van ICT: architectuur-afstemmingin het GRAAL-project dr. Pascal van Eck, prof.dr. Roel Wieringa (Leerstoel Informatiesystemen) Congres ‘IT: met het oog op de toekomst’, Apeldoorn, 28 oktober 2004

2. Overzicht • Doel van deze presentatie • Afstemming volgens Henderson & Venkatraman • Het GRAAL-project en -raamwerk • Observaties case studies • Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

3. Maar helpt het ook in de praktijk? Doel van deze presentatie • Besturing vanuit optiek ICT-afstemming • Project GRAAL heeft enkele patronen geïdentificeerd in IT-afstemming … • … en er is verklarende theorie aanwezig … Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

4. Overzicht • Doel van deze presentatie • Afstemming volgens Henderson & Venkatraman • Het GRAAL-project en -raamwerk • Observaties case studies • Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

5. Bron: Henderson, & Venkatraman, (1993). Strategic alignment: Leveraging information technology for transforming organisations. IBM Systems Journal, 32(1):472-484. Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

6. De essentie van Henderson & Venkatraman • Net als de bedrijfsstrategie moet de IT strategie zowel interne als externe aspecten in ogenschouw nemen • Zowel interne/externe afstemming als functionele integratie moeten beschouwd worden. Een van beide alleen is onvoldoende Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

7. Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

8. Overzicht • Doel van deze presentatie • Afstemming volgens Henderson & Venkatraman • Het GRAAL-project en -raamwerk • Observaties case studies • Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

9. Project GRAAL • Guidelines Regarding Architecture ALignment • Doel: ontdekken van patronen in enterprise-level applicatie-architectuur • Gebaseerd op case studies in de Nederlandse financiële dienstverlening en grote overheidsorganisaties Project page: http://is.cs.utwente.nl/GRAAL Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

10. Systeemtheorie • Een systeem is een samenhangend geheel van componenten • Er is synergie tussen componenten … • … en die synergie levert emergente eigenschappen op • Een product is een systeem met nuttige eigensch. • Voorbeelden • Het rechtssysteem • Het NL elftal speelt met een 3-3-4 systeem • ‘Een systematische manier van werken’ Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

11. Systeemdimensies • Systeemaspecten: van buitenaf observeerbare eigenschappen • Aggregatie-hiërarchie: structuur als samenstelling van deelsystemen • Systeem-levenscyclus: van concept tot sloop Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

12. Systeemlevenscyclus • Typische fases in de levenscyclus van een systeem • Tijdens het ontwerp moeten we rekening houden met alle fases Acquisitie (maken or kopen) Conceptie Gebruik Sloop Time Onderhoud (Correctief en adaptief) Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

13. SW product aspect Diensten Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Voor de gebruiker Voor de maker ... Usability Efficiency Security .... Maintainability Portability Aspecten van software-producten • Dienst = nuttige interactie met omgeving • Gedrag: in welke volgorde? (tijd) • Communicatie: met wie? (plaats) • Betekenis: waarover? Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

14. Aggregatie Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Samen- gesteld system Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Externe entiteit Externe entiteit Systeem Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit ... Component ... Aspect en aggregatie zijn onafhankelijk Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

15. A2 A1 A2 A1 C B C B C De betekenis van aggregatie • C is een component van A als • C een dienst verleent aan A • A een inkapseling is van C • Als we afzien van inkapseling ontstaat een gelaagde architectuur Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

16. Architectuurlagen Primaire dienst- verlening • Lagenstructuur doorkruist werelden • Dit is niet mogelijk met inkapseling Omgeving (markt) Sociale wereld Organisatie (structuur en processen) Bedrijfsapplicaties Symbolische wereld Software-infrastructuur Fysieke infrastructuur Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

17. Structuur van de bedrijfsapplicatielaag Primaire dienst- verlening Omgeving Sociale wereld Organisatie Applicaties: functionaliteit Bedrijfsapplicaties bedienen specifieke groepen gebruikers Symbolische wereld Informatiesystemen: data Software-infrastructuur Fysieke infrastructuur Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

18. Structuur van de software-infrastructuurlaag Primaire dienst- verlening Omgeving Sociale wereld Organisatie Bedrijfsapplicaties Infrastructuur bedient alle groepen gebruikers Office SW, Browser, ... Symbolische wereld Middleware DBMS, WFMS, Directory server, Web server, ... OS, Network software Fysieke wereld Fysieke infrastructuur Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

19. Primaire dienst- verlening De fysieke wereld is GROOT Omgeving Sociale wereld Organisatie Bedrijfsapplicaties Symbolische wereld Software-infrastructuur Processors, peripherals, UI devices, wires, electromagnetic waves, wireless access points, .... Radio network, electricity network, telephone network, water supply network, gas supply network, sewage network, road network, .... Buildings, ... machine tools, .... Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

20. Het raamwerk Levenscyclus Sloop Gebruik & onderhoud Acquisitie Conceptie Kwaliteit Aspecten Diensten Gedrag Communicatie Betekenis Usability ... Maintainability ... Omgeving (markt) Sociale wereld Organisatie (structuur en processen) Bedrijfsapplicaties (functionaliteit & informatiesystemen) Symb. wereld Dienstverlening SW infrastructuur (OS, NW, MW, DBMS, WFMS, ...) Fysieke infrastructuur (Computers, netwerken, access points, ...) Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

21. Overzicht • Doel van deze presentatie • Afstemming volgens Henderson & Venkatraman • Het GRAAL-project en -raamwerk • Observaties case studies • Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

22. Bestudeerde documenten Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

23. Belangrijkste bevindingen • Aansturing bedrijfsapplicatielaag en software-infrastructuurlaag verschillen • Bedrijfsapplicatielaag: • Gebeurtenisgedreven • Structuur volgt gebruikersgroepen • Software-infrastructuurlaag: • Tijdgedreven • Structuur volgt technologiedomeinen • Structuur ontwikkelorganisatie moet structuur klantenorganisatie volgen Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

24. Application alignment Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

25. Goals Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

26. Problems Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

27. Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

28. Twee perspectieven Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

29. Ontwikkelorganisatie en klantorganisatie: observatie • Ontwikkelorganisatie voor reorganisatie: • Een afdeling per klantgoep • Per afdeling: subafdeling per ontwikkelfase (accountmanagers, architecten, ontwerpers, bouwers) • Ontwikkelorganisatie na reorganisatie: • Een afdeling per ontwikkelfase • Per afdeling: subafdelingen per klantgroep Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

30. Conway • Wet van Conway: • “Structuur van ontworpen artefact is afspiegeling van structuur groep ontwerpers” • Gevolg reorganisatie: • Structuur ontwikkelafdeling past niet meer bij architectuur (geen afspiegeling) • Klanten missen aanspreekpunt • Oude structuur komt ad-hoc terug Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

31. Overzicht • Doel van deze presentatie • Afstemming volgens Henderson & Venkatraman • Het GRAAL-project en -raamwerk • Observaties case studies • Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

32. Afsluiting • Besturing van ICT bezien vanuit perspectief architectuur-afstemming • GRAAL-raamwerk biedt eenvoudig kader voor bestuderen afstemming • Aandachtspunten: • Frictie bij toepassen van meerdere afstemmingsperspectieven • Afspiegeling ontwikkel-organisatie en klantorganisatie wenselijk Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

33. Literatuur • ‘Strategic Alignment Model’: • Henderson, & Venkatraman, (1993). Strategic alignment: Leveraging information technology for transforming organisations. IBM Systems Journal, 32(1):472-484.http://researchweb.watson.ibm.com/journal/sj/382/henderson.pdf • Uitbreiding v/h ‘Strategic Alignment Model’: • Maes, R., Rijsenbrij, D., Truijens, O. and Goedvolk, H. (2000). Redefining business–IT alignment through a unified framework. PrimaVera Working Paper 2000-19, Univ. of Amsterdam, Dept. Accountancy and Inf. Mngt.http://imwww.fee.uva.nl/~maestro/PDF/2000-19.pdf • Resultaten GRAAL: • Eck, P. van, Blanken, H. and Wieringa, R. (2004). Project GRAAL: Towards Operational Architecture Alignment. Int. J. of Cooperative Information Systems, 13(3):235-255.http://is.cs.utwente.nl/GRAAL/eck_blanken_wieringa_ijcis04.pdf Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

34. Pascal van EckAfdeling InformaticaUniversiteit TwentePostbus 2177500 AE EnschedeEmail: vaneck@cs.utwente.nlhttp://www.cs.utwente.nl/~patveck