Krishak Jagat MP Epaper 9th January 2023

1. ∑ΧÁ· ◊¢òÊÊ‹ÿ, ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ ¬È⁄US∑Χà ∑ΧÁ· •π’Ê⁄U Registered Postal Regn. No.MP/Bhopal/143/2022-24 RNI No. 1832/57 «UÊ∑§ ¬˝·áÊ ∑§Ê ÁºŸ - ‚Ù◊flÊ⁄U, ◊¢ª‹flÊ⁄ ‚¢SÕÊÁ¬Ã v~y{ ÷٬ʋ,U ¬˝∑§Ê‡ÊŸ - ‚Ù◊flÊ⁄, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwxU fl·¸-|| •¢∑§- v~ ◊ÍÀÿ-L§. vw/- ∑ȧ‹ ¬ÎcΔU-v{ www.krishakjagat.org ¬ÎcΔU- v ÁÜ-â´ÚUÿæ‡æ ·Ô¤ çÜ° âÖè ·ð¤ ÂýØæâ ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ÑŸæè ×ôÎè ÂýÎðàæ ×ð´ ÁÙ-Öæ»èÎæÚUè âð ÁÜ ÂýÕ´ÏÙ Ñ ×é?Ø×´˜æè (Áfl‡Ê· ¬˝ÁÃÁŸÁœ) Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë/÷٬ʋ– Œ‡Ê ◊¥ ¬„‹Ë ’Ê⁄U ¡‹-‚¥⁄UˇÊáÊ ¬⁄U ⁄UÊíÿÙ¥ ∑‘§ ◊¥ÁòÊÿÙ¥ ∑§Ê ¬˝Õ◊ •Áπ‹ ÷Ê⁄UÃËÿ flÊÁ·¸∑§ ‚ê◊‹Ÿ ÷٬ʋ ◊¥ „È•Ê– ¬˝œÊŸ◊¥òÊË üÊË ◊ÙŒË ∑‘§ fløȸ•‹Ë ÁŒ∞ ª∞ flËÁ«ÿÙ ‚¥Œ‡Ê ‚ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ¬˝Ê⁄U¥÷ „È•Ê– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË Á‡Êfl⁄UÊ¡ Á‚¥„ øı„ÊŸ •ı⁄U ∑‘§ãŒ˝Ëÿ ¡‹ ‡ÊÁQ§ ◊¥òÊË üÊË ª¡ãŒ˝ Á‚¥„ ‡ÊπÊflà Ÿ •¬Ÿ ÁfløÊ⁄U ⁄Uπ– ∑‘§ãŒ˝Ëÿ ¡‹‡ÊÁQ§ •ı⁄U πÊl ¬˝-‚¥S∑§⁄UáÊ ©lÙª ⁄UÊíÿ ◊¥òÊË üÊË ¬˝„‹ÊŒ Á‚¥„ ¬≈U‹ ©¬ÁSÕà Õ– flÊ≈U⁄U Áfl¡Ÿ@wÆy| ◊¥ ‚÷Ë ⁄UÊíÿ ∞fl¥ ∑‘§ãŒ˝ ‡ÊÊÁ‚à ¬˝Œ‡ÊÙ¥ ∑‘§ ¡‹ ‚¥‚ÊœŸ, ‹Ù∑§ SflÊSâÿ •Á÷ÿÊ¥ÁòÊ∑§Ë •ı⁄U Á‚¥øÊ߸ ◊¥òÊË ÃÕÊ ‚¥’¥ÁœÃ Áfl÷ʪ٥ ∑‘§ •Áœ∑§Ê⁄UË ‚Áê◊Á‹Ã „È∞– ¬˝œÊŸ◊¥òÊË üÊË Ÿ⁄UãŒ˝ ◊ÙŒË Ÿ •¬Ÿ flËÁ«ÿÙ ‚¥Œ‡Ê ◊¥ ∑§„Ê Á∑§ „◊Ê⁄UË ‚¥flÒœÊÁŸ∑§ √ÿflSÕÊ ◊¥ ¬ÊŸË ∑§Ê Áfl·ÿ ⁄UÊíÿÙ¥ ∑‘§ ÁŸÿ¥òÊáÊ ◊¥ •ÊÃÊ „Ò– ¡‹-‚¥⁄UˇÊáÊ ∑‘§ Á‹∞ Œ‡Ê ∑§Ù ‚◊Áãflà ¬˝ÿÊ‚ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „Ò– ¡‹ ∑§Ù ‚„ÿÙª •ı⁄U ‚◊ãflÿ ∑§Ê Áfl·ÿ ’ŸÊŸÊ ¬˝àÿ∑§ ⁄UÊíÿ ∑§Ë Á¡ê◊ŒÊ⁄UË „Ò– ¡‹ ¬˝’¥œŸ ◊¥ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ ¬˝ÿÊ‚Ù¥ ∑‘§ ‚ÊÕ ¡Ÿ-÷ʪˌÊ⁄UË ’…∏ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ¬„‹ •ı⁄U ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ‚¥ªΔŸÙ¥ ∑§Ù ¡Ù«∏ŸÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– ¥´ÎÚU Âçɸ° 5 flÊ≈U⁄U Áfl¡Ÿ@wÆy| ⁄UÊíÿ ◊¥ÁòÊÿÙ¥ ∑§ ¬˝Õ◊ ‚ê◊‹Ÿ üÊË ◊ÙŒË Ÿ ∑§„Ê Á∑§ „◊¥ ÿ„ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄UŸÊ „ÙªÊ Á∑§ „◊Ê⁄UË ∑§Ù߸ ÷Ë ŸŒË ÿÊ ¡‹ ‚¥⁄UøŸÊ ’Ê„⁄UË ∑§Ê⁄U∑§Ù¥ ‚ ¬˝ŒÍÁ·Ã Ÿ „Ù– ß‚∑‘§ Á‹∞ flÊ≈U⁄U ◊ÒŸ¡◊¥≈U ÃÕÊ ‚Ëfl¡ ≈˛Ë≈U◊¥≈U ∑‘§ ˇÊòÊ ◊¥ ‚¥flŒŸ‡ÊË‹ÃÊ •ı⁄U ‚Á∑˝§ÿÃÊ ‚ ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „Ò– ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË øı„ÊŸ Ÿ flÊ≈U⁄U Áfl¡Ÿ @wÆy| ¡Ò‚ ◊„àfl¬Íáʸ Áfl·ÿ ¬⁄U ÁfløÊ⁄U-Áfl◊‡Ê¸ ∑‘§ Á‹∞ ÷٬ʋ ∑§Ê øÿŸ ∑§⁄UŸ ¬⁄U ∑‘§¥Œ˝ ‡ÊÊ‚Ÿ ∑§Ê •Ê÷Ê⁄U ◊ÊŸÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§ ÷٬ʋ, ¡‹-¬˝’¥œŸ ∑§Ê ∞ÁÄÊÁ‚∑§ M§¬ ‚ •ŸÍΔÊ ©ŒÊ„⁄UáÊ ⁄U„Ê „Ò– ⁄UÊ¡Ê ÷Ù¡ mÊ⁄UÊ vÆflË¥ ‡ÊÃÊéŒË ◊¥ ’ŸÊ߸ ªß¸ ’«∏Ë ¤ÊË‹ •Ê¡ ÷Ë ÷٬ʋ ∑§Ë ∞∑§ ÁÄÊ߸ ¡ŸÃÊ ∑§Ù ¬ÿ¡‹ ∑§Ë •Ê¬ÍÁø ∑§⁄U ⁄U„Ë „Ò– ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ ’È¥Œ‹π¥« ˇÊòÊ ◊¥ w „¡Ê⁄U ¡‹ ‚¥⁄UøŸÊ∞¥ Áfll◊ÊŸ „Ò¥– üÊË øı„ÊŸ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ¡‹-‚¥⁄UˇÊáÊ •ı⁄U ©‚∑‘§ ©¬ÿÙª ∑‘§ Á‹∞ ªÁÃÁflÁœÿÊ° ‚¥øÊÁ‹Ã ∑§Ë ¡Ê ⁄U„Ë „Ò¥– ¬˝Œ‡Ê ◊¥ fl·¸ wÆÆx-Æy Ã∑§ Á‚¥øÊ߸ ˇÊ◊ÃÊ | ‹Êπ zÆ „¡Ê⁄U „ÄU≈Uÿ⁄U ÕË, ¡Ù •’ ’…∏ ∑§⁄U yx ‹Êπ „ÄU≈Uÿ⁄U „Ù ªß¸ „Ò– „◊Ê⁄UÊ ‹ˇÿ {z ‹Êπ „ÄU≈Uÿ⁄U ˇÊòÊ ◊¥ Á‚¥øÊ߸ ˇÊ◊ÃÊ ∑§Ê „Ò– ¡‹ ∑‘§ Á◊Ã√ÿÿË ©¬ÿÙª ∑‘§ Á‹∞ ¬Ê߬ ‹Êߟ •ı⁄U ÁS¬˝¥∑§‹⁄U Á‚¥øÊ߸ ‚ÈÁflœÊ ©¬‹éœ ∑§⁄UÊ߸ ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ¡‹-¡ËflŸ Á◊‡ÊŸ ◊¥ zÆ „¡Ê⁄U ∑§⁄UÙ«∏ M§¬∞ ∑‘§ ∑§Êÿ¸ ø‹ ⁄U„ „Ò¥, ß‚‚ y{ ¬˝ÁÇÊà ÉÊ⁄UÙ¥ ∑§Ù Ÿ‹ ‚ ¡‹ ©¬‹éœ ∑§⁄UÊŸÊ ‚¥÷fl „٪ʖ ×æÅUè ·¤æ ©UÂÁ檤ÂÙ ÕÙæØð ÚU¹Ùð ·ð¤¢¿é¥æ ¹æ¼ ÁM¤ÚUè 7 ¬˝œÊŸ◊¥òÊË Ÿ ∑§„Ê Á∑§ Œ‡Ê „⁄U Á¡‹ ◊¥ |z •◊Îà ‚⁄UÙfl⁄U ’ŸÊ ⁄U„Ê „Ò, Á¡‚◊¥ •’ Ã∑§ wz „¡Ê⁄U •◊Îà ‚⁄UÙfl⁄U ’Ÿ øÈ∑‘§ „Ò¥– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ »§‚‹ ÁflÁflœË∑§⁄UáÊ •ı⁄U ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË, ¡‹- ‚¥⁄UˇÊáÊ ¬⁄U ‚∑§Ê⁄UÊà◊∑§ ¬˝÷Êfl «Ê‹Ã „Ò¥– Œ‡Ê ◊¥ «˛ÊÚ¬-◊Ù⁄U ∑˝§ÊÚ¬ •Á÷ÿÊŸ ∑§Ù ¬˝Ùà‚ÊÁ„à ∑§⁄UŸÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ •≈U‹ ÷Í-¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ ÿÙ¡ŸÊ ◊¥ ÷Í-¡‹ ¬ÈŸ¸÷⁄UáÊ ∑‘§ Á‹∞ ◊Êß∑˝§Ù SÃ⁄U ¬⁄U ªÁÃÁflÁœÿÊ° ‚¥øÊÁ‹Ã ∑§⁄UŸ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ ÷Ë ’ÃÊÿË– ¿æÚUæ ’ßæÚU ×é?Ø×¢˜æè ·¤æ âÂÙæ ?Øæ ÂýÖæçÚUØô´ ·ð¤ ÖÚUôâð ÂêÚUæ ãUô»æ ? ∑ΧÁ· Áfl÷ʪ ◊¥ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ê ≈UÙ≈UÊ ÷٬ʋ– πÃË ∑§Ê ŸÊ◊ ‚ÈŸ∑§⁄U ¡„UŸ ◊¥ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë ÃSflË⁄U •ÊÃË „ÒU •ı⁄U Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë ÃSflË⁄U ‚ º‡Ê-¬˝º‡Ê ∑§Ë ⁄UÊ¡ŸËÁà ∑§Ê ÅÿÊ‹ •ÊÃÊ „ÒU ÄÿÙ¥Á∑§ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ê ŸÊ◊ ‹∑§⁄U „UË ‚⁄U∑§Ê⁄‘¥U ’ŸÃË •ı⁄U Á’ª«∏UÃË „ÒU¥– „U◊‡ÊÊ ∑§„UÊ ¡ÊÃÊ „ÒU ∑ΧÁ· •Õ¸√ÿflSÕÊ ∑§Ë œÈ⁄UË „ÒU ß‚◊¥ ‚ìÊÊ߸ ÷Ë „ÒU ¬⁄UãÃÈ πÃË-Á∑§‚ÊŸË ÃÕÊ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë ‚ÈÁflœÊ•Ù¢ ∑§ Á‹∞ ’Ÿ ∑ΧÁ· ◊„U∑§◊ ◊¥ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∞fl¢ ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ê ≈UÙ≈UÊ ßß ’«∏U ∑ΧÁ· Áfl÷ʪ ∑§Ù ’ıŸÊ ∑§⁄U ⁄U„UÊ „ÒU– ‡ÊÊ‚∑§Ëÿ ∑§Ê◊-∑§Ê¡ ÃÙ ¬˝÷ÊÁflà „UÙ „UË ⁄U„UÊ „ÒU ‚ÊÕ-‚ÊÕ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ºŸ flÊ‹Ê ∑§Ù߸ Ÿ„UË¥ „ÒU– ÿÙ¡ŸÊ•Ù¢ ∑§Ê Á∑˝§ÿÊãflÿŸ ¬Í⁄UË ˇÊ◊ÃÊ ‚ Ÿ„UË¥ „UÙ ⁄U„UÊ „ÒU– Ÿ „UË Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¬Í⁄UÊ ‹Ê÷ Á◊‹ ¬Ê ⁄U„UÊ „ÒU– ¬˝÷Ê⁄UË •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ë ’Ò‡ÊÊπË ∑§ ‚„UÊ⁄‘U ∑§’ •ı⁄U ∑§„UÊ¢ Ã∑§ Áfl÷ʪ ∑§Ù ªÁÇÊË‹ ⁄Uπ ‚∑§Ã „Ò¥U ÿ„U ÁfløÊ⁄UáÊËÿ ¬˝‡Ÿ „ÒU? ßœ⁄U ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ¬˝àÿ∑§ Á∑§‚ÊŸ Ã∑§ ÿÙ¡ŸÊ•Ù¢ ∑§Ê ‹Ê÷ ¬„È¢UøÊŸ ∑§ Á‹∞ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù ÁŸº¸‡Ê º ⁄U„U „Ò¥U– πÃË ∑§Ù ‹Ê÷ ∑§Ê œ¢œÊ ’ŸÊŸ ∑§Ê ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∑§Ê ‚¬ŸÊ ÄÿÊ ¬˝÷ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§ ÷⁄UÙ‚ ¬Í⁄UÊ „UÙªÊ? πÃË ∑§Ù ‹Ê÷ ∑§Ê œ¢œÊ ’ŸÊŸ ∑§Ê (Áfl‡Ê· ¬˝ÁÃÁŸÁœ) ¬º SflË∑Χà „Ò¥U ß‚◊¥ ‹ª÷ª } „U¡Ê⁄U ¬º ÷⁄‘U „Ò¥U ÃÕÊ ‚Ê…∏U { „U¡Ê⁄U ‚ •Áœ∑§ ¬º πÊ‹Ë ¬«∏U „Ò¥U– ߟ πÊ‹Ë ¬ºÙ¥ ◊¥ ºÙ ¬º ‚¢øÊ‹∑§ ∑ΧÁ· ∑§ ÷Ë „¢Ò– ß‚◊¥ ∞∑§ ¬º ¬⁄U ¬˝÷Ê⁄UË ∑§Êÿ¸⁄Uà „ÒU– flø◊ÊŸ ◊¥ ‚¢ÿÈÄà ‚¢øÊ‹∑§Ù¥ ∑§Ë ÁSÕÁà ‚’‚ ºÿŸËÿ „ÒU– ߟ∑§ SflË∑Χà wv ¬ºÙ¥ ◊¥ ‚ ∑§fl‹ z ¬º ÷⁄‘U „Ò¥U ‡Ê· v{ ¬º πÊ‹Ë ¬«∏U „Ò¥U– Ä‹Ê‚- v ◊¥ ÿ„UË ÁSÕÁà ©U¬‚¢øÊ‹∑§Ù¥ ∑§Ë ÷Ë „ÒU– ‹ª÷ª vyx ¬ºÙ¥ ◊¥ ‚ ◊ÊòÊ {x ¬º ÷⁄‘U „¢UÒ ‡Ê· πÊ‹Ë „¥ÒU– fl„UË¥ Ä‹Ê‚- w ◊¥ ‚„UÊÿ∑§ ‚¢øÊ‹∑§Ù¥ ∑§ zÆ »§Ë‚ºË ‚ •Áœ∑§ ¬º Á⁄UÄà „Ò¥U– |x{ ◊¥ ‚ ∑§fl‹ x}Æ •Áœ∑§Ê⁄UË ¬˝º‡Ê ◊¥ ∑§Êÿ¸ ∑§⁄U ⁄U„U „Ò¥U– ß‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U ¬Í⁄ ¬˝º‡Ê ◊¥ ‚„UÊÿ∑§ ‚Ê¢ÁÅÿ∑§Ë •Áœ∑§Ê⁄UË vxz ◊¥ ‚ yÆ, flÁ⁄UcΔUU U∑ΧÁ· Áfl∑§Ê‚ •Áœ∑§Ê⁄UË |zÆ ◊¥ zyÆ, ∑ΧÁ· Áfl∑§Ê‚ •Áœ∑§Ê⁄UË |xÆ ◊¥ ‚ x}Æ ∞fl¢ ª˝Ê◊ËáÊ ∑ΧÁ· ÁflSÃÊ⁄U •Áœ∑§Ê⁄UË {x|Æ ◊¥ ‚ ◊ÊòÊ zÆ »§Ë‚ºË x|zÆ ∑§Êÿ¸⁄Uà „Ò¥U– ßœ⁄U ¬˝º‡Ê ∑§ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË, ∑ΧÁ· ◊¢òÊË ∑Χ·∑§ Á„UÃÒ·Ë ÿÙ¡ŸÊ•Ù¢, ∑ΧÁ· Áfl∑§Ê‚ º⁄U, ∑ΧÁ· ∑§◊¸áÊ ¬È⁄US∑§Ê⁄U •ı⁄U •ãÿ ©U¬‹ÁéœÿÙ¥ ∑§Ê ’πÊŸ ∑§⁄UÃ Ÿ„UË¥ Õ∑§ ⁄U„U, ¬⁄UãÃÈ ºÍ‚⁄UË Ã⁄U»§ Á‚∑ȧ«∏UÃÊ ∑ΧÁ· Áfl÷ʪ •¬ŸË ºÈº¸‡ÊÊ ¬⁄U •Ê¢‚Í ’„UÊ ⁄U„UÊ „ÒU– ‚¢øÊ‹∑§ ¬˝÷Ê⁄UË, ‚¢ÿÈÄà ‚¢øÊ‹∑§ ¬˝÷Ê⁄UË, ©U¬‚¢øÊ‹∑§ •Êà◊Ê ¬˝÷Ê⁄UË •ı⁄U ÷Ë ∑§ß¸ ¬ºÙ¥ ¬⁄U ¬˝÷ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§ ÷⁄UÙ‚ Áfl÷ʪ ÁÉÊ‚≈U ⁄U„UÊ „ÒU– ÄÿÊ ¬˝÷ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§ ÷⁄UÙ‚ „UË Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë •Êÿ ºÙªÈŸË „UÙªË ÃÕÊ πÃË ‹Ê÷ œ¢œÊ ’ŸªË? ‚¢øÊ‹∑§ ∑ΧÁ· ∑§Ê ¬º ÷Ë ÁflªÃ ¿U— ◊Ê„U ‚ ¬˝÷Ê⁄U ¬⁄U ø‹ ⁄U„UÊ „ÒU– üÊË◊ÃË ¬˝ËÁà ◊ÒÁÕ‹ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ‚ÁøflÊ‹ÿ ◊¥ •¬⁄U ‚Áøfl „Ò¥U •ı⁄U ∑ΧÁ· Áfl÷ʪ ∑§Ê ∑§fl‹ ©UŸ∑§ ¬Ê‚ ¬˝÷Ê⁄U „ÒU, ÷Ê⁄U Ÿ„UË¥ „ÒU– ß‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U ’Ë¡ ∞fl¢ »§Ê◊¸ Áfl∑§Ê‚ ∑§ ¬˝’¢œ ‚¢øÊ‹∑§ ∑§Ê ¬˝÷Ê⁄U ÷Ë ÁflªÃ ¿U— ◊Ê„U ‚ ◊.¬˝. «Uÿ⁄UË »§«U⁄‘U‡ÊŸ ∑§ ¬˝’¢œ ‚¢øÊ‹∑§ üÊË ÃL§áÊ ⁄UÊΔUË ∑§ ¬Ê‚ „ÒU– ¬˝º‡Ê ◊¥ ÁflªÃ ∑§ß¸ fl·ÙZ ‚ Ÿß¸ ÷ÁøÿÊ¢ ∞fl¢ ¬ºÙãŸÁà Ÿ„UË¥ „UÙ ⁄U„UË „ÒU¥, ∑§fl‹ ‚flÊÁŸflÎÁàà ∑§Ê ºı⁄U ø‹ ⁄U„UÊ „Ò– Áfl÷ʪ πÊ‹Ë „UÙÃÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU •ı⁄U ∑§Ê◊-∑§Ê¡ ’…∏UÃÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU– ∞‚ ◊¥ ¡Ù ’ø-πÈø U•Áœ∑§Ê⁄UË-∑§◊¸øÊ⁄UË „Ò¥U ©UŸ ¬⁄U ’Ù¤Ê ’…U∏ÃÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU– »§ËÀ«U ¬⁄U Á∑§‚Ë ∑§Ê äÿÊŸ Ÿ„UË¥ „ÒU– Áfl÷ʪ ∑§ ‚’‚ ¿UÙ≈U ∞∑§ •Áœ∑§Ê⁄UË ¬⁄ vÆ ªÊ¢fl ‚ •Áœ∑§ ∑§Ê Á¡ê◊Ê „ÒU, fl„U ¡Ê∞¥ ÃÙ ¡Ê∞¥ ∑§„UÊ¢– ∑ΧÁ· ¡Ò‚ ◊„Uàfl¬Íáʸ •ı⁄U ’«∏U Áfl÷ʪ ◊¥ ¡„UÊ¢ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∑§Ê ‚ËœÊ ºπ‹ „UÙÃÊ „ÒU fl„UÊ¢ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ë ∑§◊Ë ª¢÷Ë⁄U ◊Ê◊‹Ê „ÒU– ¬ºÙãŸÁà ∞fl¢ ÷Ã˸ ∑§Ë ‹ø⁄U ¬˝Á∑˝§ÿÊ ∑§ ø‹Ã Áfl÷ʪ ◊¥ Á⁄UÄà ¬ºÙ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ’…∏UÃË ¡Ê ⁄U„UË „ÒU ÄÿÙ¥Á∑§ Á⁄U≈UÊÿ⁄U◊¥≈U ∑§Ë ¬˝Á∑˝§ÿÊ øÈSÃ-ºÈL§Sà „ÒU– ‚◊ÿ ¬⁄U •Áœ∑§Ê⁄UË/∑§◊¸øÊ⁄UË Á⁄U≈UÊÿ⁄U „UÙ ⁄U„U „Ò¥U– ß‚ ∑§Ê⁄UáÊ ∑§Êÿ¸⁄Uà •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ¬⁄U ¬˝÷Ê⁄U ∑§Ê ’Ù¤Ê ’…∏U ⁄U„UÊ „ÒU– ∞∑§-∞∑§ •Áœ∑§Ê⁄UË ∑§ ¬Ê‚ ºÙ-ÃËŸ ‚ćʟ ∑§Ê ¬˝÷Ê⁄U „Ò Á¡‚ ∑§Ê⁄UáÊ ∑§Êÿ¸ ¬˝÷ÊÁflà „UÙÃÊ „ÒU– ∑ΧÁ· Áfl÷ʪ ◊¥ ∑ȧ‹ ‚Ê…∏U vy „U¡Ê⁄U ‚ •Áœ∑§

2. 2 ¬ÊŸË ∑§Ù Á⁄U‚Êÿ∑§‹, ⁄UË ÿÍ¡ ∑§⁄UŸÊ •Ê¡ ∑§Ë ¡M§⁄Uà — üÊË ‡ÊπÊflà ¡ËflŸ ◊ÍÀÿÙ¥ ◊¥ ¬ÊŸË ∑‘§ ‚¥⁄UˇÊáÊ ∑§Ù ‡ÊÊÁ◊‹ ∑§⁄UŸÊ „ÙªÊ — üÊË ¬˝±‹Êº ¬≈U‹ •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org ⁄Êc≈˛UËÿ »§‹∑§ ¬⁄U ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ◊„UÊ⁄UÊc≈˛U ∑§ ©U¬ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË üÊË ºflãº˝ »§áÊŸflË‚ ∑§Ê ¬Èc¬ ªÈë¿U ‚ Sflʪà ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ◊.¬˝. ∑§ ¡‹ ‚¢‚ÊœŸ ◊¢òÊË üÊË ÃÈ‹‚Ë⁄UÊ◊ Á‚‹Êfl≈U– „Ò– •’ ⁄UÊíÿ ∑§Ù ÷Ë ◊¡’Íà Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ‚’∑§Ù ‚ÊÕ ‹∑§⁄U ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ¬˝flÎÁûÊ ‡ÊÈM§ „È߸ „Ò– üÊË ‡ÊπÊflà Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ‚÷Ë ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ù ‚„∑§ÊÁ⁄UÃÊ ‚¥ªΔŸ ’Ÿ∑§⁄U ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë ◊Ù„Ÿ¬È⁄UÊ Á‚¥øÊ߸ ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ∑‘§ ∑§Ê◊ ∑§Ù ∑§ß¸ ⁄UÊíÿÙ¥ Ÿ •¬ŸÊÿÊ „Ò– •Ê¡ ≈UÄUŸÙ‹ÊÚ¡Ë ‚ ¬ÊŸË ∑§Ë ªÈáÊflûÊÊ •ı⁄U ©¬‹éœÃÊ ∑§Ù ’…∏ÊÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ‚÷Ë ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ù ¡Ÿ-‚„÷ÊÁªÃÊ ∑§Ù ’…∏Ê∑§⁄U „Ë ¬ÊŸË ’øÊŸ ∑‘§ ◊Í‹ ◊¥òÊ ∑§Ù ‹∑§⁄U •Êª ’…∏ŸÊ „٪ʖ ¬ÊŸË ∑§Ë ©¬ÿÙÁªÃÊ ∑‘§ Á‹∞ flÊ≈U⁄U •ÕÊÚÁ⁄U≈UË ’ÊÚ«Ë ’ŸÊ߸ ¡ÊŸÊ øÁ„∞– ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ⁄UÊíÿ ◊¥òÊË üÊË ¬˝„‹ÊŒ ¬≈U‹ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ Œ‡Ê ◊¥ ¬ÊŸË ∑§Ë ©¬‹éœÃÊ ‚ŒÊ ’ŸË ⁄U„, ß‚∑‘§ Á‹∞ ‡ÊÙœ Á∑§ÿÊ ¡ÊÿªÊ– ¬ÊŸË ∑‘§ √ÿÿ ∑§Ù ÁŸÿ¥ÁòÊà ∑§⁄UÃ „È∞ ‚÷Ë ∑§Ù ¡ÊªM§∑§ ∑§⁄UŸÊ „٪ʖ ‚◊ʬŸ ‚òÊ ◊¥ ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ ¡‹ ‚¥‚ÊœŸ ◊¥òÊË üÊË ÃÈ‹‚Ë⁄UÊ◊ Á‚‹Êfl≈U, ‹Ù∑§ SflÊSâÿ ÿÊ¥ÁòÊ∑§Ë ⁄UÊíÿ ◊¥òÊË üÊË ’ΡãŒ˝ Á‚¥„ ÿÊŒfl, ©ûÊ⁄U¬˝Œ‡Ê, ©ûÊ⁄UÊπ¥«, Á’„Ê⁄U, ¤ÊÊ⁄Uπ¥«, ªÙ•Ê, ¬¥¡Ê’, ªÈ¡⁄UÊÃ, ©U«∏UË‚Ê, •‚◊ •ÊÁŒ ⁄UÊíÿÙ¥ ∑‘§ ¡‹ Áfl÷ʪ ∑‘§ ◊¥òÊË ∞fl¢ üÊË⁄UÊ◊ Áflº⁄‘U ‚‹Ê„U∑§Ê⁄U ¡‹‡ÊÁÄà ◊¢òÊË, ‚ÈüÊË ◊◊ÃÊ fl◊ʸ ‚¢ÿÈÄà ‚Áøfl ¬¢øÊÿà ⁄UÊ¡, üÊË πȇÊÁflãº⁄U ’Ù„U⁄UÊ •äÿˇÊ ‚ã≈˛U‹ flÊ≈U⁄U ∑§◊ˇʟ, üÊË ŸË‹‡Ê ∑ȧ◊Ê⁄U ‡ÊÊ„U ‚¢ÿÈÄà ‚Áøfl ¬ÿʸfl⁄UáÊ flŸ ∞fl¢ ¡‹flÊÿÈ ¬Á⁄UfløŸ, üÊË •ÊŸãº ◊Ù„UŸ ‚¢ÿÈÄà ‚Áøfl Ÿ‡ÊŸ‹ Á⁄Ufl⁄U ∑¢§¡fl¸‡ÊŸ ∞fl¢ ÁflŸË ◊„UÊ¡Ÿ ‚Áøfl ¡‹‡ÊÁÄà ◊¢òÊÊ‹ÿ ∞fl¢ Sflë¿UÃÊ Áfl÷ʪ ÷Ë ©¬ÁSÕà ÕË¥– flÊ≈U⁄U Áfl¡Ÿ@wÆy| ⁄UÊíÿ ◊¥ÁòÊÿÙ¥ ∑‘§ ¬˝Õ◊ ‚ê◊‹Ÿ ∑§Ê ‚◊ʬŸ ÷٬ʋ– ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ¡‹ ‡ÊÁQ§ ◊¥òÊË üÊË ª¡ãŒ˝ Á‚¥„ ‡ÊπÊflà Ÿ flÊ≈U⁄U Áfl¡Ÿ@wÆy| ∑‘§ ‚◊ʬŸ ‚◊Ê⁄UÙ„ ◊¥ ∑§„Ê Á∑§ ÷٬ʋ ◊¥ •ÊÿÙÁ¡Ã ß‚ ‚ê◊‹Ÿ ◊¥ Œ‡Ê ∑§Ù ¬ÊŸË ∑‘§ Á‹∞ ‚„∑§ÊÁ⁄UÃÊ ∑§Ê ŸÿÊ ◊ÊÚ«‹ Á◊‹Ê „Ò– ß‚ ‚ê◊‹Ÿ ‚ ¡Ù ‚Ê⁄U ÁŸ∑§‹ªÊ ©‚∑§Ê ‚÷Ë ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ù »§ÊÿŒÊ „٪ʖ ‚ÊÕ „Ë ŒÍ‚⁄U ∑§Ë •ë¿Ë ’ÊÃÙ¥ ∑§Ù ÷Ë ‚÷Ë ⁄UÊíÿ •Êà◊‚Êà ∑§⁄U¥ª– üÊË ‡ÊπÊflà Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ flS≈U flÊ≈U⁄U Ÿ„Ë¥ ’Ù‹ŸÊ øÊÁ„∞– ¬ÊŸË ∑§÷Ë π⁄UÊ’ Ÿ„Ë¥ „ÙÃÊ „Ò– ¬ÊŸË ∑§Ë „⁄U ’Í¥Œ ∑§Ê ©¬ÿÙª ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ‚ÙøŸÊ øÊÁ„∞– ß‚∑‘§ Á‹∞ flÊÚ≈U⁄U ªflŸ¥¸‚ ¡M§⁄UË „Ò¥– ¬ÊŸË ∑‘§ ◊ÒŸ¡◊¥≈U ∑§Ù ŒπŸÊ „٪ʖ ¬ÊŸË ∑§Ë ªÈáÊflûÊÊ ¬⁄U ÁfløÊ⁄U ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„∞– ¡‹ √ÿflSÕÊ ◊¥ ⁄UË ÿÍ¡ •ı⁄U Á⁄U‚ÊßÁ∑§‹ ∑‘§ ∑§Ê◊ „ÙŸÊ øÊÁ„∞– ‚ê◊‹Ÿ ∑§Ê ◊Í‹ ©g‡ÿ ÿ„Ë „Ò– ∑‘§ãŒ˝Ëÿ ◊¥òÊË Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÷٬ʋ ∑§Ê ÿ„ ∞ÁÄÊÁ‚∑§ ÷flŸ ∑§ß¸ ÉÊ≈UŸÊ, flQ§√ÿ •ı⁄U ¬˝SÃÊflÙ¥ ∑§Ê ªflÊ„ ⁄U„Ê „Ò– •’ ¬ÊŸË ∑‘§ ‚¥⁄UˇÊáÊ •ı⁄U ÷ÊflË ¬Ë…∏Ë ∑‘§ Á‹∞ ¡ËflŸ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà ߂ ‚ê◊‹Ÿ ∑§Ê ÷Ë ªflÊ„ ÿ„ ÷flŸ ’ŸÊ „Ò– üÊË ‡ÊπÊflà Ÿ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑‘§ ‚¥’¥œ ◊¥ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ‡ÊÈM§ ‚ ‹∑§⁄U •Ê¡ Ã∑§ ¬Í⁄U ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË Á‡Êfl⁄UÊ¡ Á‚¥„ øı„ÊŸ ∑§Ë ◊„àfl¬Íáʸ ÷ÍÁ◊∑§Ê „Ò– ß‚∑‘§ Á‹∞ ◊Ò¥ üÊË øı„ÊŸ •ı⁄U ¬Í⁄U ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ∑§Ê œãÿflÊŒ ŒÃÊ „Í°– üÊË ‡ÊπÊflà Ÿ ∑§„Ê Á∑§ •Ê¡ •ılÙªË∑§⁄UáÊ, ‡Ê„⁄UË∑§⁄UáÊ •ı⁄U •ÊÁÕ¸∑§ ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ∑‘§ ‚ÊÕ •Ê’ÊŒË ∑§Ë •Áœ∑§ÃÊ ‚ ¬ÊŸË ∑§Ë ©¬‹éœÃÊ ∑§◊ „Ù ⁄U„Ë „Ò– ß‚∑‘§ Á‹∞ ‚÷Ë ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ù ‚„∑§ÊÁ⁄UÃÊ •ÊœÊÁ⁄Uà √ÿflSÕÊ ∑‘§ ‚ÊÕ ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸÊ „٪ʖ Œ‡Ê ∑§Ë ¡ŸÃÊ ∑§Ù Sflë¿ ¬ÊŸË Á◊‹ •ı⁄U ÿ„ √ÿflSÕÊ∞° •ÊŸ flÊ‹Ë ¬Ë…∏Ë ∑§Ù ‚ı¥¬ ∑§⁄U „◊ ¡Ê∞¥ ÿ„Ë „◊ ‚’∑§Ë Á¡ê◊ŒÊ⁄UË „Ò– •’ „◊¥ ÷Áflcÿ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸÊ „٪ʖ Œ‡Ê ∑§Ù ÷Áflcÿ ∑§Ë ¡M§⁄Uà ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ÃÒÿÊ⁄U ⁄U„ŸÊ „٪ʖ ÃŒ‡Ê¸ „Ê‹Ã ◊¥ Áfl∑§Á‚à √ÿflSÕÊ ∑§Ê◊ Ÿ„Ë¥ ∑§⁄U ‚∑§ÃË „Ò– •Ê¡ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË üÊË Ÿ⁄UãŒ˝ ◊ÙŒË ∑‘§ ŸÃÎàfl ◊¥ √ÿflSÕÊ ’Œ‹Ë ∑§ãº˝Ëÿ ¡‹ ‡ÊÁÄà ◊¢òÊË üÊË ª¡ãº˝ Á‚¢„U ‡ÊπÊflà ∞fl¢ ◊.¬˝. ∑§ ‹Ù∑§ SflÊSâÿ ÿÊ¢ÁòÊ∑§Ë ◊¢òÊË üÊË ’Ρãº˝ Á‚¢„U ÿʺfl ∑§Ù ∑Χ·∑§ ¡ªÃ «UÊÿ⁄UË wÆwx ÷¥≈U ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ ∑§ ‚¢¬Êº∑§ ‚ÈŸË‹ ª¢ª⁄UÊ«∏U– ¹ðÌè ×ð´ Ùßæ¿æÚU âð ÕɸUæ ©UˆÂæ¼Ù ‡Ê ◊¥ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë •Êÿ ºÙªÈŸË ∑§⁄UŸ ÃÕÊ ¬˝àÿ∑§ Á∑§‚ÊŸ Á„Uà ∑§Ë ÿÙ¡ŸÊ•Ù¢ ∑§Ê ¡◊ËŸË SÃ⁄U Ã∑§ ‹Ê÷ ¬„È°UøÊŸ ∑§ Á‹∞ ’ËÃ fl·¸ wÆww ◊¥ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ „U⁄U‚¢÷fl ¬˝ÿÊ‚ Á∑§∞– ’¡≈U ◊¥ flÎÁh ∑§⁄UŸ ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë •Êÿ ’…∏UÊŸ ∑§ Á‹∞ ∞◊∞‚¬Ë ◊¥ flÎÁh, Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù flÊÁ·¸∑§ ‚„UÊÿÃÊ, ∑ΧÁ· •fl‚¢⁄UøŸÊ »¢§«U, ∞»§¬Ë•Ù, ŸflÊøÊ⁄UÙ¥ ∑§Ê ¬˝ÿÙª, Á∑§‚ÊŸ ⁄‘U‹ ÃÕÊ S≈UÊ≈¸U •¬ ß∑§Ù Á‚S≈U◊ ’ŸÊ∞ ª∞– fl·¸ ÷⁄U ø‹Ë ߟ ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ‚ ∞∑§ •Ù⁄U ¡„UÊ° Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù •ÊÁÕ¸∑§ ‚ê’‹ Á◊‹Ê fl„UË¥ ºÍ‚⁄UË •Ù⁄U «˛UÙŸ ¡Ò‚Ë Ÿß¸ Ã∑§ŸË∑§ ‚ ©UãŸÃ πÃË ∑§⁄U ©Uà¬ÊºŸ ’…∏UÊŸ ◊¥ ‚»§‹ÃÊ „UÊÁ‚‹ ∑§Ë– fl·¸ wÆww ◊¥ ∑§ãŒ˝ ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ ∑Χ·∑§ Á„Uà ◊¥ ∑§ß¸ ©U¬ÿÙªË ∞fl¢ ◊„Uàfl¬Íáʸ ∑§Êÿ¸ Á∑§∞ ª∞– ß‚◊¥ ◊ÈÅÿ× ∑ΧÁ· ∞fl¢ ‚ê’¥œ ˇÊòÊ ∑§ Á‹∞ ’¡≈U ◊¥ v ‹Êπ wy „U¡Ê⁄U ∑§⁄UÙ«∏U L§¬∞ ⁄Uπ ª∞, Á¡‚‚ ÷⁄U¬Í⁄U ⁄UÊÁ‡Ê Á◊‹ÃË ⁄U„UË •ı⁄U ∑ΧÁ· ∑§Êÿ¸ „UÙÃ ⁄U„U– fl·¸ wÆww ◊¥ Á∑§∞ ∑‘§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ •Ê∑§ÁS◊∑§ √ÿÿ ∑§Ù Á∑§‚ÊŸ ∑‘§ πÃÙ¥ ¬⁄U ß‚∑‘§ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑‘§ Á‹∞ ©¬-Á◊‡ÊŸ •ÊÚŸ ∞ª˝Ë∑§Àø⁄U‹ ◊Ò∑‘§ŸÊß¡‡ÊŸ (∞‚∞◊∞∞◊) ∑‘§ Äà ’…∏ÊÿÊ ªÿÊ „Ò– ? ? «˛ÙŸ ∞Áå‹∑‘§‡ÊŸ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ∑ΧÁ· ‚flÊ∞¥ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑ΧÁ· ‚„∑§Ê⁄UË ‚Á◊Áà ∑‘§ ∞»§¬Ë•Ù •ı⁄U ª˝Ê◊ËáÊ ©lÁ◊ÿÙ¥ ∑‘§ Äà ∑§S≈U◊ „ÊÿÁ⁄U¥ª ‚¥≈U⁄U (‚Ë∞ø‚Ë) mÊ⁄UÊ «˛ÙŸ π⁄UËŒ ∑‘§ Á‹∞ «˛ÙŸ ∑§Ë ◊Í‹ ‹ÊªÃ ∑§Ê yÆ ¬˝ÁÇÊà •ı⁄U •Áœ∑§Ã◊ y ‹Êπ L§¬ÿ Ã∑§ ∑§Ë ÁflûÊËÿ ‚„ÊÿÃÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§Ë ¡ÊÃË „Ò– ‚Ë∞ø‚Ë SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄UŸ flÊ‹ ∑ΧÁ· FÊÃ∑§ «˛ÙŸ ∑§Ë ‹ÊªÃ ∑‘§ zÆ ¬˝ÁÇÊà ∑§Ë Œ⁄U ‚ •Áœ∑§Ã◊ z ‹Êπ L§¬ÿ Ã∑§ ∑§Ë ÁflûÊËÿ ‚„ÊÿÃÊ ¬˝Êåà ∑§⁄UŸ ∑‘§ „∑§ŒÊ⁄U „Ò¥– ? ? ∞‚∞◊∞∞◊ ∑‘§ ∑§Ù· ‚ •’ Ã∑§ Á∑§‚ÊŸ «˛ÙŸ ¬˝øÊ⁄U ∑‘§ Á‹∞ vwy.w{ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ë ⁄UÊÁ‡Ê ¡Ê⁄UË ∑§Ë ¡Ê øÈ∑§Ë „Ò, Á¡‚◊¥ |~Æ|Æ „ÄU≈Uÿ⁄U ÷ÍÁ◊ ◊¥ ©Ÿ∑‘§ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑‘§ Á‹∞ xv| «˛ÙŸ ∑§Ë π⁄UËŒ •ı⁄U ‚Áé‚«Ë ¬⁄U Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù wx~ «˛ÙŸ ∑§Ë •Ê¬ÍÁø •ı⁄U Á∑§⁄UÊ∞ ¬⁄U Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù «˛ÙŸ ‚flÊ∞¥ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ‚Ê◊ÈŒÊÁÿ∑§ SflÊSâÿ ∑‘§¥Œ˝Ù¥ ∑§Ù vzv~ «˛ÙŸ ∑§Ë •Ê¬ÍÁø ∑§Ë ªß¸– ∑ΧÁ· ÿ¥òÊË∑§⁄UáÊ ‚ πÃË ’ŸË •Ê‚ÊŸ ? ? ∑ΧÁ· ∑§Ê •ÊœÈÁŸ∑§Ë∑§⁄UáÊ ∑§⁄UŸ •ı⁄U πÃË ∑‘§ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ë ŸË⁄U‚ÃÊ ∑§Ù ∑§◊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑ΧÁ· ÿ¥òÊË∑§⁄UáÊ •àÿ¥Ã ◊„àfl¬Íáʸ „Ò– ß‚∑§ Á‹∞ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ wÆvy-vz ‚ ◊Êø¸ wÆww ∑§Ë •flÁœ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ∑§ÎÁ· ÿ¥òÊË∑§⁄UáÊ ∑‘§ Á‹∞ zy~Æ.}w ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ë ⁄UÊÁ‡Ê •Êfl¥Á≈Uà ∑§Ë „Ò– ? ? ¡Ÿfl⁄UË wÆww Ã∑§ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ‚Áé‚«Ë ¬⁄U ©¬‹éœ ∑§⁄UÊ߸ ªß¸ ◊‡ÊËŸÙ¥ •ı⁄U ©¬∑§⁄UáÊÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ vx,|},|zz ÕË, ¡Ù ÁŒ‚ê’⁄U wÆww ◊¥ ’…∏∑§⁄U vx,}},xvy „Ù ªß¸ „Ò– ? ? Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù Á∑§⁄UÊÿ ¬⁄U ◊‡ÊËŸ¥ •ı⁄U ©¬∑§⁄UáÊ ©¬‹éœ ∑§⁄UÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ÁŒ‚ê’⁄U, wÆww ◊¥ v},}wy ∑§S≈U◊ „ÊÿÁ⁄U¥ª ‚¥≈U⁄U, yÆx „Ê߸-≈U∑§ „’ •ı⁄U v{,|~v »§Ê◊¸ ◊‡ÊËŸ⁄UË ’Ò¥∑§ ∑§Ê◊ ∑§⁄U ⁄U„ „Ò¥, ¡’Á∑§ ¡Ÿfl⁄UË, wÆww Ã∑§ v{,ÆÆ| ∑§S≈U◊ „ÊÿÁ⁄U¥ª ‚¥≈U⁄U, x|} „Ê߸-≈U∑§ „’ •ı⁄U v{xÆ~ ∑§ÎÁ· ◊‡ÊËŸ⁄UË ’Ò¥∑§ ©¬‹éœ Õ– ? ? øÊ‹Í fl·¸ wÆww-wx ∑‘§ Œı⁄UÊŸ {zxÆw ◊‡ÊËŸÙ¥ ∑§Ê ‚Áé‚«Ë ¬⁄U ÁflÃ⁄UáÊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ •’ Ã∑§ ‹ª÷ª zÆy.yx ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ë ⁄UÊÁ‡Ê w}Æy ‚Ë∞ø‚Ë, vw „Ê߸-≈U∑§ „’ •ı⁄U vw{Æ º ª˝Ê◊ SÃ⁄UËÿ »§Ê◊¸ ◊‡ÊËŸ⁄UË ’Ò¥∑§Ù¥ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑‘§ Á‹∞ ¡Ê⁄UË ∑§Ë ¡Ê øÈ∑§Ë „Ò– ? ? ∑ΧÁ· ◊¥ «˛ÙŸ ¬˝ılÙÁªÁ∑§ÿÙ¥ ∑‘§ ‹Ê÷Ù¥ ∑§Ù ŒπÃ „È∞, ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§Ù¥ •ı⁄U ¬Ù·∑§ ÃàflÙ¥ ∑‘§ Á¿«∏∑§Êfl ◊¥ «˛ÙŸ ∑‘§ ©¬ÿÙª ∑‘§ Á‹∞ ∞∑§ ◊ÊŸ∑§ ‚¥øÊ‹Ÿ ¬˝Á∑˝§ÿÊ (∞‚•Ù¬Ë) wv Áº‚ê’⁄U wÆwv ∑§Ù ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ∑§Ë ªß¸, ¡Ù «˛ÙŸ ∑‘§ ¬˝÷ÊflË •ı⁄U ‚È⁄UÁˇÊà ‚¥øÊ‹Ÿ ∑‘§ Á‹∞ ‚¥ÁˇÊåà ÁŸŒ¸‡Ê ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃË „Ò– ? ? ß‚ Ã∑§ŸË∑§ ∑§Ù Á∑§‚ÊŸÙ¥ •ı⁄U ß‚ ˇÊòÊ ∑‘§ •ãÿ Á„ÃœÊ⁄U∑§Ù¥ ∑‘§ Á‹∞ ‚SÃË ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ «˛ÙŸ ∑§Ë vÆÆ ¬˝ÁÇÊà ‹ÊªÃ ∑§Ë ÁflûÊËÿ ‚„ÊÿÃÊ

3. 3 •’ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ fl’‚Êß≈U ¬⁄U ÷Ë ©U¬‹éœ www.krishakjagat.org ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ‚◊ÊøÊ⁄U ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ¬¢øÊÿà ◊¥ ¬¢ø-‚⁄U¬¢ø ∑§ ‚÷Ë ¬ºÙ¥ ¬⁄U ◊Á„U‹Ê•Ù¢ ∑§ ÁŸÁfl¸⁄UÙœ øÈŸ ¡ÊŸ ¬⁄U vz ‹Êπ ∑§Ê Á◊‹ªÊ ¬È⁄US∑§Ê⁄U ◊¥ÁòÊ-¬Á⁄U·Œ ∑‘§ ÁŸáʸÿ ¡Òfl ÁflÁflœÃÊ ¬È⁄US∑§Ê⁄U ∑‘§ Á‹∞ •ÊflŒŸ xv ¡Ÿfl⁄UË Ã∑§ ÷٬ʋ– ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ⁄UÊíÿ ¡Òfl ÁflÁflœÃÊ ’Ù«¸ mÊ⁄UÊ ⁄UÊíÿ ◊¥ ¡Òfl ‚¥⁄UˇÊáÊ ∑§Ù ’…∏ÊflÊ ŒŸ ∑‘§ Á‹∞ ⁄UÊíÿ SÃ⁄UËÿ ¡Òfl ÁflÁflœÃÊ ¬È⁄US∑§Ê⁄U wÆww ∑‘§ Á‹∞ •ÊflŒŸ •Ê◊¥ÁòÊà Á∑§∞ ª∞ „¥Ò– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ¬‡ÊÈ ÁøÁ∑§à‚Ê ‚flÊ Ÿ ‚÷Ë ‚¥SÕÊ•Ù¥ ∑§Ù ß‚ ‚¥’¥œ ◊¥ •¬Ÿ ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ‚¥SÕÊ•Ù¥ ∑§Ù •flªÃ ∑§⁄UÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑§„Ê „Ò– •ÊflŒŸ xv ¡Ÿfl⁄UË wÆwx Ã∑§ •Ê◊¥ÁòÊà Á∑§∞ ¡Ê ⁄U„ „Ò– ¬È⁄US∑§Ê⁄U ∑‘§ Á‹∞ ‡ÊÊ‚∑§Ëÿ, •h¸U‡ÊÊ‚∑§Ëÿ ‚¥SÕÊŸ ¬˝ÁflÁCÿÊ¥ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ Á∑§∞ ¡Ê ‚∑§Ã „Ò– ¬È⁄US∑§Ê⁄U ∑‘§ ‚¥’¥œ ◊¥ •Áœ∑§ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ∑‘§ Á‹∞ fl’‚Êß≈U www.mpsbb.in ‚ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ‹Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ÷٬ʋ– ◊¥ÁòÊ-¬Á⁄U·Œ Ÿ ¬¥øÊÿà ¬˝ÁÃÁŸÁœÿÙ¥ ∑‘§ ÁŸflʸøŸ ◊¥ •Ê◊ ‚„◊Áà •ı⁄U ÁŸÁfl¸⁄UÙœ ÁŸflʸøŸ ∑§Ù ¬˝Ùà‚ÊÁ„à ∑§⁄UŸ ∑§Ë ÿÙ¡ŸÊ ◊¥ •÷Ë Ã∑§ ∞‚Ë ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿà Á¡Ÿ∑‘§ ‚⁄U¬¥ø ÁŸÁfl¸⁄UÙœ ÁŸflʸÁøà „È∞ ∑§Ù v ‹Êπ M§¬ÿ, ∞‚Ë ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿà Á¡Ÿ∑‘§ ‚⁄U¬¥ø ∞fl¥ ‚÷Ë ¬¥ø ÁŸÁfl¸⁄UÙœ ÁŸflʸÁøà „È∞ ∑§Ù z ‹Êπ M§¬ÿ ÃÕÊ ∞‚Ë ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿÃ¥ Á¡Ÿ∑‘§ ‚⁄U¬¥ø ∞fl¥ ‚÷Ë ¬¥ø ◊Á„‹Ê „Ò¥ ∑§Ù vÆ ‹Êπ M§¬ÿ ¬˝ŒÊÿ Á∑§ÿ ¡ÊÃ Õ– ÿÙ¡ŸÊ ∑§Ù ¬ÈŸ⁄UËÁˇÊà ∑§⁄UÃ „È∞ •’ Ÿß¸ üÊÁáÊÿÊ° ∞fl¥ ¬È⁄US∑§Ê⁄U ⁄UÊÁ‡Ê ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ∑§Ë ªß¸ „Ò– ∞‚Ë ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿà Á¡‚∑‘§ ‚⁄U¬¥ø ÁŸÁfl¸⁄UÙœ ÁŸflʸÁøà „È∞ „Ò¥, ©ã„¥ z ‹Êπ M§¬ÿ– ‚⁄U¬¥ø ¬Œ ∑‘§ wx „¡Ê⁄U ‚ •Áœ∑§ ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿÃÙ¥ ∑‘§ ‚⁄U¬¥øÙ¥ ∑‘§ ◊ÊŸŒÿ ◊¥ flÎÁh ◊ÈÅÿ◊¥òÊË mÊ⁄UÊ | ÁŒ‚ê’⁄U wÆww ∑§Ù ‚⁄U¬¥øÙ¥ ∑‘§ ⁄UÊíÿ-SÃ⁄UËÿ ©ã◊ÈπË∑§⁄UáÊ, ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ- ‚„-‚ê◊‹Ÿ ◊¥ ÉÊÙ·áÊÊ ∑§Ë ªß¸ ÕË Á∑§ ‚⁄U¬¥øÙ¥ ∑§Ê ◊ÊŸŒÿ v,|zÆ ‚ ’…∏Ê ∑§⁄U y,wzÆ M§¬ÿ ¬˝ÁÃ◊Ê„ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ß‚ ‚¥Œ÷¸ ◊¥ ¬¥øÊÿà ⁄UÊ¡ ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ ‚ ¡Ê⁄UË •ÊŒ‡Ê ∑§Ê ◊¥ÁòÊ-¬Á⁄U·Œ mÊ⁄UÊ •ŸÈ‚◊Õ¸Ÿ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ß‚‚ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë wx „¡Ê⁄U vw ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿÃÙ¥ ∑‘§ ‚⁄U¬¥ø, ŒÍ⁄U÷Ê· ∞fl¥ ‚à∑§Ê⁄U ÷ûÊÊ ‚Á„à y,wzÆ M§¬ÿ ¬˝ÁÃ◊Ê„ ◊ÊŸŒÿ ¬˝Ê# ∑§⁄U¥ª– ’Ë¡ ÁŸª◊ ∑‘§ •◊ÊŸ∑§ ª„Í¥ ¬⁄U ¬˝ÁÃ’¥œ Á‹∞ flø◊ÊŸ ÁŸflʸøŸ ∞fl¥ Á¬¿‹Ê ÁŸflʸøŸ ÁŸ⁄U¥Ã⁄U ÁŸÁfl¸⁄UÙœ M§¬ ‚ „ÙŸ ¬⁄U | ‹Êπ M§¬ÿ– ∞‚Ë ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿà Á¡‚∑‘§ ‚⁄U¬¥ø ∞fl¥ ‚÷Ë ¬¥ø ÁŸÁfl¸⁄UÙœ ÁŸflʸÁøà „È∞, ©ã„¥ | ‹Êπ M§¬ÿ– ∞‚Ë ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿà Á¡‚∑‘§ ‚⁄U¬¥ø ÃÕÊ ‚÷Ë ¬¥ø ◊Á„‹Ê ÁŸflʸÁøà „È∞ „Ò¥ vw ‹Êπ M§¬ÿ, ¬¥øÊÿà ◊¥ ‚⁄U¬¥ø ∞fl¥ ¬¥ø ∑‘§ ‚÷Ë ¬ŒÙ¥ ¬⁄U ◊Á„‹Ê•Ù¥ ∑§Ê ÁŸflʸøŸ ÁŸÁfl¸⁄UÙœ „ÙŸ ¬⁄U vz ‹Êπ M§¬ÿ ÁŒÿ ¡ÊŸ ∑§Ê ÁŸáʸÿ Á‹ÿÊ ªÿÊ– ߟ ¬È⁄US∑§Ê⁄U ∑§Ù ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹ÿ zz ∑§⁄UÙ«∏ {Æ ‹Êπ M§¬ÿ ∑§Ê ¬˝ÊflœÊŸ ÁflûÊ fl·¸ wÆww-wx ∑‘§ ’¡≈U ◊¥ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ‡ÊʡʬÈ⁄U– ª„Í¥ ¬˝ŒÊÿ∑§ ‚¥SÕÊ ’Ë¡ ÁŸª◊ ‡ÊʡʬÈ⁄U ∑‘§ ª„Í¥ ’Ë¡ ∑§Ë •¥∑§È⁄UáÊ ˇÊ◊ÃÊ ∑§◊ „ÙŸ ‚ ©‚ •◊ÊŸ∑§ ◊ÊŸÃ „È∞ ’Ë¡ ‹ÊÚ≈U˜‚ ¬⁄U ¬˝ÁÃ’¥œ ‹ªÊÿÊ ªÿÊ „Ò– ©¬‚¥øÊ‹∑§, Á∑§‚ÊŸ ∑§ÀÿÊáÊ ÃÕÊ ∑§ÎÁ· Áfl∑§Ê‚ ∞fl¥ •ŸÈôÊʬŸ •Áœ∑§Ê⁄UË üÊË ∑‘§∞‚ ÿÊŒfl Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ª„Í¥ ◊¥ ‚Ê◊Êãÿ •¥∑§È⁄UáÊ ˇÊ◊ÃÊ }z ¬˝ÁÇÊà ‚ ∑§◊ Ÿ„Ë¥ „ÙŸÊ øÊÁ„∞– ‹Á∑§Ÿ ª„Í¥ ¬˝ŒÊÿ∑§ ‚¥SÕÊ ’Ë¡ ÁŸª◊ ‡ÊʡʬÈ⁄U ∑‘§ ª„Í¥ ’Ë¡ ∑§Ë •¥∑§È⁄UáÊ ˇÊ◊ÃÊ ß‚‚ ∑§◊ „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ß‚ •◊ÊŸ∑§ ◊ÊŸÊ ªÿÊ „Ò •ı⁄U ª„Í¥ ¬˝ŒÊÿ∑§ ‚¥SÕÊ ’Ë¡ ÁŸª◊ ‡ÊʡʬÈ⁄U ∑‘§ ’Ë¡ ‹ÊÚ≈U˜‚ ¬⁄U ¬˝ÁÃ’¥œ ‹ªÊÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚ fl·¸ ¬˝Õ◊ üÊáÊË ∑§ vv, ÁmÃËÿ üÊáÊË ∑§ vz ∑ΧÁ· •Áœ∑§Ê⁄UË „UÙ¥ª Á⁄U≈UÊÿ«¸U ÷٬ʋ– ⁄UÊíÿ ‡ÊÊ‚Ÿ Ÿ fl·¸ wÆwx ◊¥ ‚flÊÁŸflÎàà „UÙŸ flÊ‹ ∑ΧÁ· Áfl÷ʪ ∑§ ¬˝Õ◊ üÊáÊË ∑§ vv •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∞fl¢ ÁmÃËÿ üÊáÊË ∑§ vz •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§ •Êº‡Ê ¡Ê⁄UË ∑§⁄U Áº∞ „Ò¥U– ‚ÍøË ß‚ ¬˝∑§Ê⁄U „ÒU- ‚fl¸üÊË ÷Ë◊⁄UÊfl ‚„Ê⁄U, •¬⁄U ‚¥øÊ‹∑§, ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ xÆ ¡ÍŸ ∑§Ù, ¬˝∑§Ê‡Ê ∑§È◊Ê⁄ ◊ÊπË¡Ê ©¬ ‚¥øÊ‹∑§, ¬ŒŸ •fl⁄U ‚Áøfl ◊¥òÊÊ‹ÿ, •flœ‡Ê ∑§È◊Ê⁄U Ÿ◊Ê ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ⁄UÊíÿ SÃ⁄UËÿ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ‚¥SÕÊŸ ’⁄Uπ«Ë∑§‹Ê¥ ∞fl¢ ‚È⁄U‡Ê ¬˝‚ÊŒ ‡Ê◊ʸ ©U¬ ‚¢øÊ‹∑§ ¬˝ÊøÊÿ¸ ∑§ÎÁ· ÁflSÃÊ⁄U ∞fl¥ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑‘§ãŒ˝, •Ê¥Ã⁄UË ÇflÊÁ‹ÿ⁄U xv ◊Êø¸ ∑§Ù, ⁄UÊ◊ŒÿÊ‹ Á‚‹Êfl≈U ©U¬ ‚¥øÊ‹∑§ ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ ∞fl¢ ŒflŒûÊ ÁflE∑§◊ʸ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§, ¬˝ÊøÊÿ¸, ∑ΧÁ· ÁflSÃÊ⁄U ∞fl¥ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑‘§ãŒ˝ •ÊœÊ⁄UÃÊ‹ ¡’‹¬È⁄ xÆ ¡ÍŸ ∑§ÙU, ¬˝∑§Ê‡Ê ∑§È◊Ê⁄U øı∑§‚ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ ∞fl¢ ¬˝◊‹Ê‹ ‚Ê„Í ©U¬ ‚¥øÊ‹∑§, ⁄UÊíÿSÃ⁄UËÿ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ‚¥SÕÊŸ, ’⁄Uπ«Ë∑§‹Ê¥ xv ¡È‹Ê߸ ∑§Ù, ⁄UÊ◊¬˝∑§Ê‡Ê ªÙÿ‹ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ xÆ Á‚Ãê’⁄U ∑§Ù, ◊„UãŒ˝ ¬˝Ãʬ Á‚¢„U øãŒ˝Êflà ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ „⁄UŒÊ ∞fl¢ •◊⁄U Á‚¥„ øı„ÊŸ ©¬‚¥øÊ‹∑§ ‡Ê„«Ù‹ xv Áº‚ê’⁄U ∑§Ù wÆwx ∑§Ù ‚flÊÁŸflÎàà „UÙ¥ª– ‚„UÊÿ∑§ ‚¢øÊ‹∑§ ‚fl¸üÊË •◊⁄U Á‚¥„ ◊Êfl߸ ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ ∞fl¢ fl¥‡ÊËœ⁄ ŸÊflÁ⁄UÿÊ ◊È⁄ÒUŸÊ xv ¡Ÿfl⁄UË ∑§Ù, ‚¥¡Ëfl ©◊Δ ©í¡ÒŸ xv ◊Êø¸ ∑§Ù, ‚È⁄U‡Ê ∑§È◊Ê⁄ üÊËflÊSÃflU ©í¡ÒŸ, ¡.∞‹. ◊flÊ‚ Ÿ◊¸ŒÊ¬È⁄U◊, Á‡Êfl⁄UÊ◊ Á‚¥„ Á÷á« ∞fl¢ ◊¥‡ÊÊ⁄UÊ◊ ¬flÊ⁄U œÊ⁄U xÆ ¡ÍŸ ∑§Ù, ∞Ÿ.∑‘§. ¿Ê⁄UË ¡Êfl⁄UÊ xv ¡È‹Ê߸ ∑§Ù, •◊⁄U Á‚¢„ •Ÿ¥Ã •Ê¥Ã⁄UË ÇflÊÁ‹ÿ⁄U, Á‡ÊflŸÊ⁄UÊÿáÊ ‚ÙŸÊÁŸÿÊ ‡ÊʡʬÈ⁄U ∞fl¢ •Ê‡ÊÈÃÙ· ŒÈ’ Ÿ⁄UÁ‚¢„U¬È⁄U xv •Ä≈ÍU’⁄U ∑§Ù,¡ÈªÁ⁄UÿÊ øı∑§Ë∑§⁄U Á¿ãŒflÊ«∏Ê xÆ Ÿflê’⁄U ∑§Ù, ŸÊ⁄UÊÿáÊ flË. fl◊ʸ ’«∏UflÊŸË, flË.•Ê⁄U. ∑§Êfl«U Á¿ãŒflÊ«∏Ê ∞fl¢ ◊ÈÛÊÊ‹Ê‹ Áfl¡Êfl⁄U Áπ‹øˬÈ⁄U, ⁄UÊ¡ª…∏ xv Áº‚ê’⁄U wÆwx ∑§Ù ‚flÊÁŸflÎàà „UÙ¥ª– SflÊ◊Ë, ¬˝∑§Ê‡Ê∑§, ◊Ⱥ˝∑§ Áfl¡ÿ ∑ȧ◊Ê⁄U ’ÙÁãŒ˝ÿÊ mÊ⁄UÊ vy, ߢÁº⁄UÊ ¬˝‚ ∑§ÊꬋÄ‚, ◊„UÊ⁄UÊáÊÊ ¬˝Ãʬ Ÿª⁄U, ÷٬ʋ ‚ ¬˝∑§ÊÁ‡Êà ∞fl¢ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ vy, ߢÁº⁄UÊ ¬˝‚ ∑§ÊꬋÄ‚, ÷٬ʋ (◊äÿ ¬˝º‡Ê) ‚ ◊ÈÁŒ˝Ã, ‚ê¬Êº∑§ — ‚ÈŸË‹ ª¢ª⁄UÊ«∏U, »§ÙŸ — Æ|zz-ywy}vÆÆ, wzzy}{y, »Ò§Ä‚ — Æ|zz-wz|vyy~. E-mail-info@krishakjagat.org ß‚ •¢∑§ ∑§Ê ◊ÍÀÿ L§. vw/- flÊÁ·¸∑§ ‡ÊÈÀ∑§ L§. {ÆÆ/-.÷Ê⁄Uà ∑§ ‚◊ÊøÊ⁄U ¬òÊÙ¥ ∑§ ¬¢¡Ëÿ∑§ ∑§Êÿʸ‹ÿ ∑§Ê ¬¢¡ËÿŸ ∑˝§◊Ê¢∑§ v}xw/z|

4. 4 •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org øÊÒÕÊ ¬ÛÊÊ ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ÚUÕè ȤâÜô´ ·¤æ ÚU¹ÚU¹æß ‚¢SÕʬ∑§ — Sfl. ◊ÊÁáÊ∑§øãŒ˝ ’ÙÁãŒ˝ÿÊ - Sfl. ‚È⁄‘U‡ÊøãŒ˝ ª¢ª⁄UÊ«∏U •◊Îà ¡ªÃ ‚ „UflÊ mÊ⁄UÊ SÕÊŸÊãÃ⁄U „UÙ∑§⁄U ◊ÒºÊŸË ˇÊòÊ ◊¥ ‹ª ª„Í¢U ¬⁄U •Ê∑˝§◊áÊ ∑§⁄UÃË „ÒU Áfl‡Ê·∑§⁄U SÕÊŸËÿ Á∑§S◊Ù¥ ∑§ ª„Í¢U ∑§ πà ¡Ù ŸºË Á∑§ŸÊ⁄UÙ¥ ¬⁄U „ÒU fl„UÊ¢ ◊ÊflΔÊ Áª⁄UŸ ∑§ vy-vz ÁºŸÙ¥ ∑§ ÷ËÃ⁄U ªM§•Ê ¬˝ª≈U „UÙ ‚∑§ÃÊ º‹„UŸË ◊¥ øŸ ∑§Ë »§‚‹ ¬⁄U ßÀ‹Ë „U◊‡ÊÊ ‚Á∑˝§ÿ ⁄U„UÃË „ÒU ÿ„U ßÀ‹Ë ¬Í⁄‘U Áfl‡fl ◊¥ øŸ ∑§Ë »§‚‹ ∑§ Á‹ÿ ∞∑§ øÈŸıÃËU „ÒU ¬⁄¢UÃÈ ß‚‚ ’øÊfl ∑§ ‚ÊœŸ „U◊Ê⁄‘U „UÊÕÙ¥ ◊¥ „UÙÃÊ „ÒU– ÿÁº ©UŸ∑§Ê •¢ªË∑§⁄UáÊ ‚÷Ë ∑Χ·∑§ ∑§⁄‘¥U ÃÙ ß‚‚ ◊È∑§Ê’‹Ê ‚⁄U‹ „UÙ ¡ÊÿªÊ– flÊSÃÁfl∑§ÃÊ ÿ„U „ÒU Á∑§ πÃÙ¥ ◊¥ Á◊òÊ ∑§Ë≈U ß‚ ‚◊ÿ Á∑˝§ÿʇÊË‹ ⁄U„UÃ „ÒU¢ ÿÁº ¡„U⁄UË‹Ë ºflÊ•Ê¥ ∑§Ê ©U¬ÿÙª ∞∑§Ê∞∑§ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁºÿÊ ªÿÊ „UÙ Ã٠ߟ ∑§Ë≈UÙ¥ ∑§ ¡ËflŸ ¬⁄U ‚¢∑§≈U •Ê ¡ÊÿªÊ ß‚ ∑§Ê⁄UáÊ ¬„U‹ πÃÙ¥ ◊¥ T •Ê∑§Ê⁄U ∑§Ë πÍÁ≈UÿÊ¢, øŸ ∑§Ë πÈ≈UÊ߸, »§⁄UÙ◊Ÿ ≈˛U¬ ßàÿÊÁº ‹ªÊÿ¢– ßÀ‹Ë ∑§ ¬˝Õ◊ º‡Ê¸Ÿ ∑§ ’ʺ ¬„U‹ ¡ÒÁfl∑§ ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§Ù¥ ∑§Ê ©U¬ÿÙª ∑§⁄‘¥U, ÿÁº ©U‚‚ ‹Ê÷ Ÿ„UË¥ Á◊‹ ¬Ê ⁄U„UÊ „ÒU ÃÙ øŸ ∑§Ë ÉÊ¢≈UË •flSÕÊ ◊¥ „UË ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§Ù¥ ∑§Ê ©U¬ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡Êÿ ÿÁº ©U¬⁄UÙÄà ‚Ë◊Ê•Ê¥ ∑§Ù ‹Ê¢ÉÊ ∑§⁄U ∞∑§Ê∞∑§ ¡„U⁄UË‹ ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§Ù¥ ∑§ ©U¬ÿÙª ‚ ∑Χ·∑§Ù¥ ∑§Ë ‹«∏UƒÿÊ ºı«∏U ¬˝flÎÁàà ‚ ¬˝÷ÊÁflà „UÙ∑§⁄U Á∑§ÿÊ ªÿÊ „UÙ ÃÙ ‹Ê÷ ∑§Ë ¡ª„U „UÊÁŸ •Áœ∑§ „UÙª– ßÁÀ‹ÿÙ¥ ‚ ‹«∏UÊ߸ ∞∑§ ¡È•Ê¢ ∑§Ê π‹ „UÙ ¡ÊÿªÊ– Á¡‚◊¥ œË⁄‘U-œË⁄‘U ⁄U∑§◊ πø¸ „UÙÃË ¡ÊÿªË •ı⁄U ŸÃË¡Ê Á‚»§⁄U ⁄U„UªÊ– ß‚ ∑§Ë≈U ‚ ÁŸ¬≈UŸ ∑§ Á‹ÿ ¬„U‹ ’øÊfl ∑§ Á‚hÊ¢ÃÙ¥ ∑§Ê ¬Ê‹Ÿ ∑§⁄‘¥U Á»§⁄U ©U¬øÊ⁄U ∑§Ù •„UÁ◊ÿà ºË ¡Êÿ Ã÷Ë ‚∑§Ê⁄UÊà◊∑§ ¬Á⁄UáÊÊ◊ ¬˝Êåà „UÙ ‚∑¥§– ©Uà‚Ê„UË ¬ÈL§· ∑§ Á‹∞ ‚¢‚Ê⁄U ◊¥ ∑§Ù߸ ÷Ë flSÃÈ ºÈ‹¸÷ Ÿ„UË¥ „ÒU– - flÊÁÀ◊∑§Ë ⁄UÊ◊ÊÿáÊ ⁄U’Ë »§‚‹Ù¥ ∑§Ë ’È•Ê߸ ∑§Ê ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ¬˝Êÿ— ¬Í⁄UÊ „UÙ ø‹Ê „ÒU– ’È•Ê߸ ©U¬⁄Uʢà »§‚‹Ù¥ ∑§ ⁄Uπ⁄UπÊfl ◊ÈÅÿ× ¬ıœ ‚¢⁄UˇÊáÊ ∑§ÊÿÙZ ◊¥ ÿÁº ∑§ÙÃÊ„UË ∑§Ë ªß¸ ÃÙ ‹ÁˇÊà ©Uà¬ÊºŸ ∑§ ‹ˇÿ ∑§Ù ¿ÍUŸÊ •‚¢÷fl „U٪ʖ ß‚Á‹ÿ ‚Ãà πà ∑§Ë ÁŸª⁄UÊŸË ∑§⁄UÃ ⁄U„UŸÊ øÊÁ„Uÿ– ◊ı‚◊ Áfl÷ʪ ∑§ mÊ⁄UÊ ¬˝‚ÊÁ⁄Uà ¬˝‚Ê⁄UáÊ ∑§Ù ‚ÈŸ∑§⁄U »§‚‹ ‚È⁄UˇÊÊ ∑§Ê ¬ÈÅÃÊ ¬˝’¢œ ⁄UπŸÊ „U٪ʖ flø◊ÊŸ ◊¥ º‡Ê ∑§ ©UàÃ⁄UË ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ’»¸§flÊ⁄UË ∑§ ∑§Ê⁄UáÊ Ãʬ◊ÊŸ Áª⁄UÃ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU– Áª⁄UÃ Ãʬ◊ÊŸ ◊¥ ‚’‚ ’«∏UÊ πÃ⁄UÊ ¬Ê‹ ∑§Ê „UÙÃÊ „ÒU, ¬Ê‹Ê ¬‹∑§ ¤Ê¬∑§Ã „UË »§‚‹Ù¥ ∑§Ù øı¬≈U ∑§⁄UŸ ∑§Ë ˇÊ◊ÃÊ ⁄UπÃÊ „ÒU ÿ„UË ∑§Ê⁄UáÊ „ÒU Á∑§ Ãʬ◊ÊŸ ¬⁄U ¬ÒŸË Ÿ¡⁄U ⁄UπÃ „ÈU∞ ¬Ê‹Ê ∑§Ê •¢º‡ÊÊ „UÙÃ „UË ‡ÊÊ◊ ∑§ ‚◊ÿ ∑ͧ«∏UÊ/∑§ø⁄UÊ ¡‹Ê ∑§⁄U πÃÙ¥ ◊¥ œÈ•Ê¢ »Ò§‹ÊŸÊ ‚’‚ ©UàÃ◊ ’øÊfl „UÙ ‚∑§ÃÊ „ÒU– ß‚‚ ºÙ ‹Ê÷ „UÙÃ „ÒU¢– ∑ͧ«∏U/∑§ø⁄‘U ‚ ÁŸ¡Êà ÃÕÊ ¬Ê‹ ‚ ’øÊfl, œÈ•Ê¢ ∑§ ∑§Ê⁄UáÊ flÊÃÊfl⁄UáÊ •ı⁄U »§‚‹Ù¥ ∑§ ’Ëø ∞∑§ „UÀ∑§Ë ‚Ë ¬⁄Uà ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ „UÙÃÊ „ÒU •ı⁄U Áª⁄UÃ Ãʬ◊ÊŸ ‚ ’øÊfl „UÙ∑§⁄U ¬Ê‹ ∑§Ë ÁSÕÁà ≈U‹ ¡ÊÃË „ÒU– ©UÀ‹πŸËÿ „ÒU Á∑§ ◊ÊflΔU ∑§ ¬ÊŸË ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ ª„Í¢U ∑§ ‚’‚ ’«∏U ºÈ‡◊Ÿ ªM§•Ê ⁄UÙª ∑§Ë »§»Í¢§ºË Á„U◊Ê‹ÿ ¬Ê‹ŸË ¬„UÊ«∏UË ÂýÎðàæ ×ð´ âé»× ØæÌæØæÌ ¥õÚU Ùæ»çÚU·¤ âéÚUÿææ ·Ô¤ çÜ° Ü»æÌæÚU ãô ÚUãæ ·¤æ× ? ? » »ôô ÂææÜ Ü Ö Öææ» »üüß ß „ÒU ÁŸø‹Ë ¬àÃË ¬⁄U øÙ⁄UË-Á¿U¬ ß‚∑§Ê ÁflSÃÊ⁄U „UÙÃÊ ⁄U„UÃÊ „ÒU ¡„UÊ¢ ‚ ¬Ÿ¬Ê ªM§•Ê •ãÿ ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ª„Í¢U ¬⁄U ⁄UÙª »Ò§‹ÊŸ ◊¥ ‚ˇÊ◊ „UÙ ¡ÊÃÊ „ÒU– fl·Ê¸ •ÊœÊÁ⁄Uà ª„Í¢U Á¡‚∑§Ë ’È•Ê߸ •Ä≈ÍU’⁄U ◊¥ „UÙ øÈ∑§Ë „ÒU ∑§Ë øı∑§‚Ë ∑§Ë ¡Êÿ ÃÙ •ë¿UÊ „U٪ʖ ’øÊfl ∑§ Á‹∞ «UÊ߸ÕŸ ∞◊ yz ∑§Ê ∞∑§ Á¿U«∏U∑§Êfl ∑§⁄U ÁºÿÊ ¡Êÿ ÃÊÁ∑§ •Ÿ¡ÊŸ ◊¥ ¬Ÿ¬Ã ªM§•Ê ∑§ ÁflSÃÊ⁄U ¬⁄U ⁄UÙª ‹ª ‚∑§– ⁄U’Ë ççß ßà àææððá á Ü Üðð¹ ¹ ·¤´ÅþôÜ âðÜ ·¤æ »ÆÙ ·¤ÚU ·¤æØüÂæÜÙ Ø´˜æè ¥õÚU ¥Ïèÿæ‡æ Ø´˜æè SÌÚU ·Ô¤ ¥çÏ·¤æçÚUØô´ ·¤ô çÙ×æü‡æ ·¤æØô´ü ·¤è »é‡æß?ææ çÙÏæüÚU‡æ ·¤æ ÎæçØˆß çÎØæ »Øæ ãñÐ ÚUôÇ ¥õÚU ×ñÙðÁ×ð´ÅU çâSÅU× mæÚUæ ÚUæ’Ø ÚUæÁ×æ»ü ¥õÚU °×Çè¥æÚU ×æ»ô´ü ·¤æ v® ãÁæÚU ç·¤Üô×èÅUÚU ·¤æ ÇæÅUæ â´»ýã‡æ Öè ç·¤Øæ »Øæ ãñ, Áô âǸ·¤ô´ ·Ô¤ â´ÏæÚU‡æ ×ð´ ×ãˆßÂê‡æü âæçÕÌ ãô ÚUãæ ãñÐ âǸ·¤ô´ ·Ô¤ çÙ×æü‡æ âð ÂýÎðàæ ·Ô¤ ¥æçÍü·¤ çß·¤æâ ·¤ô »çÌ ç×Ü â·Ô¤, §â·Ô¤ çÜ° ׊ØÂýÎðàæ ×ð´ Îô ×ãˆßæ·¤æ´ÿæè ÂçÚUØôÁÙæ°¡ ¥ÅUÜ Âý»çÌ-ÂÍ ¥õÚU Ù×üÎæ °?UâÂýðâ-ßð ·¤æ çÙ×æü‡æ ç·¤Øæ ÁæÙæ ãñÐ ¥ÅUÜ Âý»çÌ-ÂÍ, ÚUæÁSÍæÙ, ׊ØÂýÎðàæ ¥õÚU ©?æÚU ÂýÎðàæ ·¤ô ÁôǸÙð ßæÜè y®y ç·¤Üô×èÅUÚU Ü´Õè ÂçÚUØôÁÙæ ãñÐ âÚU·¤æÚU ·¤è ÖæÚUÌ×æÜæ ÂçÚUØôÁÙæ ·¤æ çãSâæ ¥ÅUÜ Âý»çÌ-ÂÍ ÕÙ ÁæÙð âð ‚ßæçÜØÚU-¿´ÕÜ ¥´¿Ü ·Ô¤ ¥æçÍü·¤ çß·¤æâ ·¤ô Ù§ü »çÌ ç×Üð»èÐ Ù Ù× ×üüÎ Îææ ° °? ?UUâ â Âýýððâ â- -ß ßðð â âðð v v® ® ççÁ ÁÜ Üðð Á ÁééÇ Ç¸¸ðð´´» »ðð ÚUæ’Ø âÚU·¤æÚU mæÚUæ ÂýÎðàæ ·¤è ÁèßÙÎæçØÙè ×æ¡ Ù×üÎæ ÙÎè ·Ô¤ ©e× SÍÜ ¥õÚU »éÁÚUæÌ ×ð´ Âýßðàæ ·Ô¤ ¥´çÌ× çÕ´Îé Ì·¤ Ù×üÎæ °?UâÂýðâ-ßð ÕÙæ° ÁæÙð ·¤æ ×ãˆßæ·¤æ´ÿæè çÙ‡æüØ çÜØæ »Øæ ãñÐ ãôçÚUÁð´ÅUÜ §´ÇçSÅþØÜ Õñ·¤ÕôÙ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Âã¿æÙ ÕÙæÙð ßæÜð Ù×üÎæ °?UâÂýðâ-ßð âð ÂýÎðàæ ·Ô¤ v® çÁÜô´ ¥ÙêÂÂéÚU, çÇ´ÇôÚUè, ÁÕÜÂéÚU, ÙÚUçâ´ãÂéÚU, ÚUæØâðÙ, âèãôÚU, Îðßæâ, §´ÎõÚU, ÏæÚU ¥õÚU ÛææÕé¥æ ÁéǸ â·Ô¤´»ðÐ §â·Ô¤ ÎôÙô´ ¥ôÚU Ïæç×ü·¤ ÂØüÅUÙ ·Ô¤ âæÍ ¥õlôç»·¤ »çÌçßçÏØô´ ·¤ô çß·¤çâÌ ç·¤° ÁæÙð ·¤æ ÜÿØ Â ÂýýÎ Îððà àææß ßææççâ âØ Øôô´´ · ·¤ ¤ôô â âéé» »× × ¥ ¥õõÚ ÚUU â âééÚ ÚUUççÿ ÿææÌ Ì Ø ØææÌ ÌææØ ØææÌ Ì © ©Â ÂÜ Ü? ?Ï Ï · ·¤ ¤Ú ÚUUææÙ Ùææ Ú ÚUUææ’ ’Ø Ø à àææææâ âÙ Ù · ·¤ ¤èè  ÂýýææÍ Íçç× ×· ·¤ ¤Ì Ìææ ã ãññÐ Ð â âéé» »× × × ×ææ» »üü © ©Â ÂÜ Ü? ?Ï Ï · ·¤ ¤Ú ÚUUææÙ Ùðð · ·¤ ¤èè  Âã ãÜ Üèè § §· ·¤ ¤ææ§ §üü ã ãôôÙ Ùðð â âðð Ü Üôô· ·¤ ¤ ççÙ Ù× ×ææüü‡ ‡ææ ççß ßÖ Öææ» » · ·¤ ¤ææ Ü Üÿ ÿØ Ø × ×Š ŠØ Ø Â ÂýýÎ Îððà àææ · ·¤ ¤ôô â âÇ Ç¸¸· ·¤ ¤ôô´´ · ·ÔÔ¤ ¤ ççÙ Ù× ×ææüü‡ ‡ææ × ×ðð´´ ¥ ¥ææˆ ˆ× ×ççÙ ÙÖ ÖüüÚ ÚUU Õ ÕÙ ÙææÙ Ùææ ¥ ¥õõÚ ÚUU â âÇ Ç¸¸· ·¤ ¤ Î Îééƒ ƒææüüÅ ÅUUÙ Ùææ¥ ¥ôô´´ · ·¤ ¤èè Ú ÚUUôô· ·¤ ¤Í Íææ× × · ·¤ ¤Ú ÚUUÙ Ùææ ã ãññÐ Ð § §â â © ©g gððà àØ Ø â âðð × ×Š ŠØ Ø ÂýýÎ Îððà àææ × ×ðð´´ » »Ì Ì ß ßá áüü ççß ßà àææððá á  ÂýýØ Øææâ â çç· ·¤ ¤° ° » »° ° ã ãññ´´Ð Ð Ú ÚUUææC CþþèèØ Ø Ú ÚUUææÁ Á× ×ææ» »ôô´´üü · ·¤ ¤ææ ççÙ Ù× ×ææüü‡ ‡ææ  ÂýýææÍ Íçç× ×· ·¤ ¤Ì Ìææ ÂýÎðàæ âð »éÁÚUÙð ßæÜð ÚUæCþèØ ÚUæÁ×æ»ü ¥õÚU ×é?Ø ×æ»ô´ü ×ð´ ?Üæò·¤ SÂæòÅU ·¤ô °·¤ ßáü ×ð´ â×æ# ·¤ÚUÙð ·¤æ ÜÿØ ÚU¹æ »Øæ ãñÐ àæãÚUô´ ×ð´ ÕɸÌð ãé° ØæÌæØæÌ ·Ô¤ ÎÕæß ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° z ÕǸð àæãÚU ÖôÂæÜ, §´ÎõÚU, ÁÕÜÂéÚU, ‚ßæçÜØÚU ¥õÚU âæ»ÚU ×ð´ çÚU´» ÚUôÇ ·¤æ çÙ×æü‡æ ·¤ÚUÙæ Öè §âè ·¤è °·¤ ·¤Ç¸è ãñÐ âǸ·¤ ÎéƒæüÅUÙæ¥ô´ ·¤ô ç¿ç‹ãÌ ·¤ÚUÙð ¥õÚU çÙØ´ç˜æÌ ·¤ÚUÙð ×ð´ Üô·¤ çÙ×æü‡æ çßÖæ» mæÚUæ àææÅUü ÅU×ü ¥õÚU Üæò‹» ÅU×ü ÎôÙô´ ÂýØô» ç·¤° Áæ ÚUãð ãñ´Ð âǸ·¤ô´ ·¤æ ¿õǸ跤ÚU‡æ, ’Øô×ñçÅþ·¤ çßÁÙ âæ§Ù ÕôÇü ·¤æ çÙ×æü‡æ Ùæ»çÚU·¤ô´ ·¤ô âéÚUçÿæÌ ØæÌæØæÌ ©ÂÜ?Ï ·¤ÚUæÙð ×ð´ âãæØ·¤ ãô»æÐ âæÍ ãè ÚUæCþèØ ÚUæÁ×æ»ü ÂÚU SÍæçÂÌ ÅUôÜ Ùæ·¤ô´ ÂÚU ÂýæÍç×·¤ ©Â¿æÚU ¥õÚU °´ÕéÜð´â ·¤è ÃØßSÍæ Öè ¥çÙßæØü ·¤è »§ü ãñР׊ØÂýÎðàæ ×ð´ âǸ·¤ ØæÌæØæÌ ·¤ô âé»× ÌÍæ ¥æÏéçÙ·¤ ÕÙæÙð ·¤è çÎàææ ×ð´ Áô ·¤Î× ©Ææ° »° ãñ´ ©Ù×ð´ ×é?Ø ÚUæCþèØ ÚUæÁ×æ»ô´ü ·¤æ çÙ×æü‡æ ÂýæÍç×·¤Ìæ ·Ô¤ âæÍ ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñÐ } }® ® ã ãÁ ÁææÚ ÚUU çç· ·¤ ¤Ü Üôô× ×èèÅ ÅUUÚ ÚUU â âðð ¥ ¥ççÏ Ï· ·¤ ¤ â âÇ Ç¸¸· ·¤ ¤ôô´´ · ·¤ ¤ææ ççÙ Ù× ×ææüü‡ ‡ææ ßÌü×æÙ ×ð´ ÂýÎðàæ ×ð´ ÚUæCþèØ ÚUæÁ×æ»ô´ü ·¤è ·¤éÜ Ü´Õæ§ü }}zx ç·¤Üô×èÅUÚU, ÚUæÁ×æ»ü vv ãÁæÚU x}~ ç·¤Üô×èÅUÚU, çÁÜæ ×æ»ü wx ãÁæÚU y®v ç·¤Üô×èÅUÚU âçãÌ ÂýÎðàæ ×ð´ ·¤éÜ âǸ·¤ô´ ·¤è Ü´Õæ§ü |® ãÁæÚU ~z{ ç·¤Üô×èÅUÚU ãñÐ âæÍ ãè ÂýÏæÙ×´˜æè »ýæ×è‡æ âǸ·¤ ¥õÚU ×é?Ø×´˜æè âǸ·¤ ØôÁÙæ ×ð´ ֻܻ }® ãÁæÚU ç·¤Üô×èÅUÚU âð ¥çÏ·¤ âǸ·¤ô´ ·¤æ çÙ×æü‡æ ·¤ÚUæØæ »Øæ ãñÐ »Ì y ßáô´ü ×ð´ Îð¹ð´ Ìô ׊ØÂýÎðàæ ×ð´ wx ãÁæÚU x~y ·¤ÚUôǸ M¤Â° ·¤è Üæ»Ì âð v® ãÁæÚU v~z ç·¤Üô×èÅUÚU ÙßèÙ âǸ·Ô¤´ ¥õÚU yz~ ÂéÜô´ ·¤æ çÙ×æü‡æ ·¤ÚU çÚU·¤æòÇü SÍæçÂÌ ç·¤Øæ »Øæ ãñÐ ßÌü×æÙ ×ð´ z®ww ·¤ÚUôǸ M¤ÂØð âð |}~ ßëãÎ ¥õÚU ׊Ø× ÂéÜ, ÚUðÜßð ¥ôßÚU çÕýÁ ¥õÚU ?UÜæ§ü ¥ôßÚU çÕýÁ ·¤æ çÙ×æü‡æ ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñÐ v v® ® ã ãÁ ÁææÚ ÚUU çç· ·¤ ¤Ü Üôô× ×èèÅ ÅUUÚ ÚUU · ·¤ ¤ææ Ç ÇææÅ ÅUUææ â â´´» »ýýã ㇠‡ææ ÂýÎðàæ ×ð´ âǸ·¤ô´ âçãÌ ¥‹Ø çÙ×æü‡æ ·¤æØô´ü ·¤è »é‡æß?ææ ÂÚU çÙØ´˜æ‡æ ÚU¹Ùæ ÚUæ’Ø àææâÙ ·¤è ÂãÜè ÂýæÍç×·¤Ìæ ÚUãè ãñÐ SÅUðÅU ÜðßÜ `¤æçÜÅUè ãñÐ ÚUæ’Ø âÚU·¤æÚU §Ù âÖè ·¤æ×ô´ ·¤ô â×Ø-âè×æ ×ð´ Âê‡æü ·¤ÚU ÂýÎðàæßæçâØô´ ·¤ô §Ù·¤æ ÜæÖ çÎÜæÙð ·Ô¤ çÜ° Ü»æÌæÚU ÂýØæâÚUÌ ãñÐ Ùæ»çÚU·¤ô´ ·¤ô âé»×Ìæ ·Ô¤ âæÍ âéÚUçÿæÌ ØæÌæØæÌ ç×Ü â·Ô¤, §âè Öæß ·Ô¤ âæÍ ÚUæ’Ø âÚU·¤æÚU ¥ÂÙè âǸ·¤ ÂçÚUØôÁÙæ¥ô´ ·¤ô ¥´çÌ× M¤Â Îð ÚUãè ãñÐ ( (Ü Üðð¹ ¹· ·¤ ¤ × ×Š ŠØ Ø ÂýýÎ Îððà àææ à àææææâ âÙ Ù × ×ðð´´ Ü Üôô· ·¤ ¤ ççÙ Ù× ×ææüü‡ ‡ææ × ×´´˜ ˜ææèè ã ãññ´´Ð Ð) )

5. 5 πÃË ∑§Ë •Áœ∑§ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ∑§ Á‹∞ ºπ¥ www.krishakjagat.org ×æÅUè ·¤æ ©UÂÁ檤ÂÙ ÕÙæØð ÚU¹Ùð ·ð¤¢¿é¥æ ¹æ¼ ÁM¤ÚUè ? ?•¢‡ÊÈ‹ ªı⁄U ∞‹∞Ÿ‚Ë≈UË ÿÈÁŸflÁ‚¸≈UË, ÷٬ʋ ¡ÒÁfl∑§ πÃË ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx √ÿʬÊÁ⁄U∑§ SÃ⁄U ¬⁄U πà ¬⁄U „Ë ∑§ê¬ÙS≈U ’ŸÊÿÊ ¡ÊŸÊ ‚¥÷fl „Ò– ß‚ ÁflÁœ mÊ⁄UÊ ∑§ê¬ÙS≈U ◊ÊòÊ yz ‚ |z ÁŒŸÙ¥ ◊¥ ÃÒÿÊ⁄U „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ÿ„ πÊŒ ’„Èà „Ë ¬˝÷Êfl‡ÊÊ‹Ë „ÙÃË „Ò ÃÕÊ ß‚◊¥ ¬ıœÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ¬Ù·∑§ Ãàfl ÷⁄U¬Í⁄U ◊ÊòÊÊ ◊¥ ◊ı¡ÍŒ „ÙÃ „Ò ÃÕÊ ¬ıœ ߟ∑§Ù ÃÈ⁄U¥Ã ª˝„áÊ ∑§⁄U ‹Ã „Ò¥– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝¡ÊÁÃÿÊ° ÁflE ∑‘§ ÁflÁ÷ÛÊ ÷ʪ٥ ◊¥ yzÆÆ ¬˝¡ÊÁÃÿÊ° ’ÃÊ߸ ¡Ê øÈ∑§Ë „Ò– ŒÙ ¬˝¡ÊÁÃÿÊ° ‚’‚ ©¬ÿÙªË ¬Ê߸ ªß¸, Á¡Ÿ∑§Ê ŸÊ◊ ∞‚ËÁŸÿÊ »§ÙÁ≈U«Ê (‹Ê‹ ∑‘§¥øÈ•Ê) ÃÕÊ ÿÈÁ«˛‹ÿ ÿÈ¡ËŸË (÷Í⁄UÊ ªÈ‹Ê’Ë ∑‘§¥øÈ•Ê) „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ◊¥ ÁflÁ÷ÛÊ ÃàflÙ¥ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ ∑‘§¥øÈ•Ê ∑§Ë πÊŒ ∞∑§ ©ëø ¬ıÁC∑§ Ãàfl flÊ‹Ë πÊŒ „ÙÃË „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ŒÙ ŸÊß≈˛Ù¡Ÿ (v.w ‚ v.y ¬˝ÁÇÊÃ), »§ÊS»§Ù⁄U‚ (Æ.y ‚ Æ.{ ¬˝ÁÇÊÃ) ÃÕÊ ¬Ù≈UÊ‡Ê (v.z ‚ v.} ¬˝ÁÇÊÃ) ∑‘§ •‹ÊflÊ ‚͡◊ ¬Ù·∑§ Ãàfl ÷Ë ©¬‹éœ „ÙÃ „¥Ò– ∑‘§¥øÈ∞ ∑§Ë ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ‚ ÁŸ∑§‹Ÿ flÊ‹Ê •flÁ‡ÊC ¬ŒÊÕ¸ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ Ãàfl ‚ Á◊ÁüÊà „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ÿ„ πÊŒ •Áœ∑§ ©¬¡Ê™§ „Ù ¡ÊÃË „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑§Ù ⁄UπŸ ∑§Ê Ã⁄UË∑§Ê ß‚ πÊŒ ∑§Ù ¿ÊÿÊ ◊¥ ‚ÈπÊ∑§⁄U ß‚∑§Ë Ÿ◊Ë fl◊˸ ∑§ê¬ÙS≈U ÄUÿÊ „Ò? ∑‘§¥øÈ•Ê ÷ÍÁ◊ ◊¥ •¬ŸÊ ◊„àfl¬Íáʸ ÿÙªŒÊŸ ÷ÍÁ◊ ‚ÈœÊ⁄U∑§ ∑‘§ M§¬ ◊¥ ŒÃÊ „Ò– ߟ∑§Ë Á∑˝§ÿʇÊË‹ÃÊ Á◊^Ë ◊¥ Sfl× ø‹ÃË ⁄U„ÃË „Ò– ¬˝ÊøËŸ ‚◊ÿ ◊¥ ∑‘§¥øÈ∞ ¬˝Êÿ— ÷ÍÁ◊ ◊¥ ¬Êÿ ¡ÊÃ Õ ÃÕÊ fl·Ê¸ ∑‘§ ‚◊ÿ ÷ÍÁ◊ ¬⁄U Œπ ¡ÊÃ Õ– ¬⁄UãÃÈ •ÊœÈÁŸ∑§ πÃË ◊¥ •Áœ∑§ ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ πʌ٥ ÃÕÊ ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§Ù¥ ∑‘§ ‹ªÊÃ⁄U ¬˝ÿÙª ‚ ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ◊¥ ÷Ê⁄UË ∑§◊Ë •Ê߸ „Ò, Á¡‚‚ ÷ÍÁ◊ ◊¥ ∑‘§¥øÈ∞ Ÿ„Ë¥ ¬Êÿ ¡ÊÃ– ß‚‚ ÿ„ S¬C „ÙÃÊ „Ò Á∑§ ∑‘§¥øÈ∞ ∑§Ë ∑§◊Ë ∑‘§ ‚ÊÕ Á◊^Ë •’ •¬ŸË ©fl¸⁄UÊ ‡ÊÁQ§ πÙ ⁄U„Ë „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê Á◊^Ë ◊¥ ¬Êÿ ¡ÊŸ flÊ‹ ¡ËflÙ¥ ◊¥ ‚’‚ ¬˝◊Èπ „Ò– ÿ •¬Ÿ •Ê„Ê⁄U ∑‘§ M§¬ ◊¥ Á◊^Ë ÃÕÊ ∑§ëø ¡ËflÊ¥‡Ê ∑§Ù ÁŸª‹∑§⁄U •¬ŸË ¬ÊøŸ ŸÁ‹∑§Ê ‚ ªÈ¡Ê⁄UÃ „Ò¥, Á¡‚‚ fl„ ◊„ËŸ ∑§ê¬ÙS≈U ◊¥ ¬Á⁄UflÁøà „Ù ¡ÊÃ „Ò •ı⁄U •¬Ÿ ‡Ê⁄UË⁄U ‚ ’Ê„⁄U ¿Ù≈UË-¿Ù≈UË ∑§ÊÁS≈U¥ª‚ ∑‘§ M§¬ ◊¥ ÁŸ∑§Ê‹Ã „Ò– ß‚Ë ∑§ê¬ÙS≈U ∑§Ù ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ÿÊ fl◊˸ ∑§ê¬ÙS≈U ∑§„Ê ¡ÊÃÊ „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑‘§ ©¬ÿÙª ‚ •Ê¡ ∑§Ë ‚ÉÊŸ πÃË ∑‘§ ÿȪ ◊¥ ÷ÍÁ◊ ∑§Ë ©fl¸⁄UʇÊÁQ§ ’ŸÊÿ ⁄UπŸ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πʌ٥ ◊¥ ªÙ’⁄U ∑§Ë πÊŒ, ∑§ê¬ÙS≈U ∞fl¥ „⁄UË πÊŒ ◊ÈÅÿ „Ò– ∑§ê¬ÙS≈U ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ »§‚‹ ∑‘§ •fl‡Ê·, ¬‡ÊȇÊÊ‹Ê ∑§Ê ∑§Í«∏Ê-∑§⁄U∑§≈U fl ªÙ’⁄U ∑§Ù ªb ◊¥ ª‹ÊÿÊ fl ‚«∏ÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ ¬˝Á∑˝§ÿÊ ◊¥ íÿÊŒÊ ‚◊ÿ ‹ªÃÊ „Ò ÃÕÊ ¬Ù·∑§ ÃàflÙ¥ ∑§Ê ÷Ë ŸÈ∑§‚ÊŸ „ÙÃÊ „Ò– ‚ÊœÊ⁄UáÊ ∑§ê¬ÙÁS≈U¥ª ¬˝Á∑˝§ÿÊ ◊¥ íÿÊŒÊ ‚◊ÿ ‹ªŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ¬ÿʸfl⁄UáÊ ÷Ë ŒÍÁ·Ã „ÙÃÊ „Ò– Á¬¿‹ ∑§È¿ ‚Ê‹Ù¥ ‚ ∑§ê¬ÙS≈U ’ŸÊŸ ∑§Ë ∞∑§ Ÿß¸ ÁflÁœ Áfl∑§Á‚à ∑§Ë ªß¸ „Ò Á¡‚◊¥ ∑‘§¥øÈ•Ê ∑§Ê ¬˝ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ “∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ÿÊ fl◊˸ ∑§ê¬ÙS≈U” ∑§„Ã „Ò¥– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ å‹ÊÁS≈U∑§, ‡ÊˇÊÊ, ¬àÕ⁄U ∑‘§ •‹ÊflÊ Á∑§‚Ë ÷Ë øË¡ ¡Ò‚ ∑§Í«∏Ê-∑§⁄U∑§≈U, »§‚‹-•fl‡Ê·, ªÙ’⁄U, ¡Í≈U ∑‘§ ‚«∏ „È∞ ’Ù⁄U •ÊÁŒ ‚ ’«∏Ë •Ê‚ÊŸË ‚ ’ŸÊÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑§Ë ¬˝ÿÙª ÁflÁœ ? πà ◊¥ •¥ÁÃ◊ ¡ÈÃÊ߸ ∑‘§ ‚◊ÿ wÆ ‚ xÆ Á`§¥≈U‹ ¬˝Áà „ÄU≈Uÿ⁄U ◊¥ ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ «Ê‹∑§⁄U ¡ÈÃÊ߸ ∑§⁄U¥– ? ’Ë¡ ’ÙŸ ‚ ¬„‹ ¬¥ÁQ§ ◊¥ ß‚ •ë¿Ë Ã⁄U„ ¿Ê‹¥, •ÕflÊ Á’ø«∏Ê ÿÊ ¬ıœÊ ‹ªÊŸ ‚ ¬Ífl¸ ß‚∑§Ù •ë¿Ë Ã⁄U„ «Ê‹ Œ¥– ? Á◊^Ë ø…∏ÊŸ ∑‘§ ‚◊ÿ ÷Ë ß‚ «Ê‹Ê ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ¬˝ÿÙª ∑§⁄UŸ ‚ ‹Ê÷ ? ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑§Ù ÷ÍÁ◊ ◊¥ Á’π⁄UŸ ‚ ÃÕÊ ÷ÍÁ◊ ◊¥ ߟ∑§Ë ‚Á∑˝§ÿÃÊ ‚ ÷ÍÁ◊ ÷È⁄U÷È⁄UË ∞fl¥ ©¬¡Ê™§ ’ŸÃË „Ò Á¡‚‚ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ¡«∏Ù¥ ∑‘§ Á‹∞ ©Áøà flÊÃÊfl⁄UáÊ ’ŸÃÊ „Ò– ß‚‚ ©Ÿ∑§Ê •ë¿Ê Áfl∑§Ê‚ „ÙÃÊ „Ò– ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ¡«∏Ù¥ ∑‘§ Á‹∞ ©Áøà flÊÃÊfl⁄UáÊ ’ŸÃÊ „Ò– ß‚‚ ©‚∑§Ê •ë¿Ê Áfl∑§Ê‚ „ÙÃÊ „Ò– ? ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ Á◊^Ë ◊¥ ∑§Ê’¸ÁŸ∑§ ¬ŒÊÕ¸ ∑§Ë ÁflÁœ ∑§⁄UÃÊ „Ò ÃÕÊ ÷ÍÁ◊ ◊¥ ¡ÒÁfl∑§ Á∑˝§ÿÊ•Ù¥ ∑§Ù ÁŸ⁄U¥Ã⁄UÃÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃÊ „Ò– ? ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ◊¥ •Êfl‡ÿ∑§ ¬Ù·∑§ Ãàfl ¬˝øÈ⁄U ∞fl¥ ‚¥ÃÈÁ‹Ã ◊ÊòÊÊ ◊¥ „ÙÃ „Ò¥, Á¡‚‚ ¬ıœ ‚¥ÃÈÁ‹Ã ◊ÊòÊÊ ◊¥ ÁflÁ÷ÛÊ •Êfl‡ÿ∑§ Ãàfl ¬˝Ê# ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ?∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑‘§ ¬˝ÿÙª ‚ Á◊^Ë ÷È⁄U÷È⁄UË „Ù ¡ÊÃË „Ò, Á¡‚‚ ©‚◊¥ ¬Ù·∑§ Ãàfl ∞fl¥ ¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ ∑§Ë ˇÊ◊ÃÊ ’…∏ ¡ÊÃË „Ò fl „flÊ ∑§Ê •Êª◊Ÿ ÷Ë Á◊^Ë ◊¥ ΔË∑§ ⁄U„ÃÊ „Ò– ? ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑§Í«∏Ê-∑§⁄U∑§≈U, ªÙ’⁄U fl »§‚‹ •fl‡Ê·Ù¥ ‚ ÃÒÿÊ⁄U ∑§Ë ¡ÊÃË „Ò •Ã— ª¥ŒªË ◊¥ ∑§◊Ë ∑§⁄UÃË „Ò •ı⁄U ¬ÿʸfl⁄UáÊ ∑§Ù ‚È⁄UÁˇÊà ⁄UπÃË „Ò– ÿ„ ¡ÒÁfl∑§ πÃË ∑§Ë ÁŒ‡ÊÊ ◊¥ ∞∑§ ŸÿÊ ∑§Œ◊ „Ò– fl◊˸ ∑§ê¬ÙS≈U ‚ •ÊÁÕ¸∑§ ‹Ê÷ ∑‘§¥øÈ•Ù¥ mÊ⁄UÊ ∑§ø«∏ ∑§Ê ∑§ê¬ÙS≈U ◊¥ ¬Á⁄UflÁøà „ÙŸ ∑‘§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ¬„‹ ‚ ∑§◊ ‚ ∑§◊ ŒÙªÈŸË „Ù ¡ÊÃË „Ò– ß‚ ¬˝Á∑˝§ÿÊ ∑§Ù ‹ªÊÃÊ⁄U ∑§⁄UŸ ‚ ¬Í⁄U fl·¸ ∑§ê¬ÙS≈U ÃÒÿÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– •ılÙÁª∑§ SÃ⁄U ¬⁄U ß‚ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UŸ ‚ ∞∑§ ø∑˝§ ◊¥ ©à¬ÊŒ∑§ ∑§Ù ‹ª÷ª vÆ,ÆÆÆ L§¬ÿÊ ∑§Ê ‹Ê÷ „ÙÃÊ „Ò– ∑§◊ ∑§ËU ¡ÊÃË „Ò– ß‚‚ ÿ„ ⁄UπŸ ÿÙÇÿ „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ‚ÍπŸ ∑‘§ ¬pÊà πÊŒ ∑§Ù ’Ù⁄U ◊¥ ∞∑§ ‚Ê‹ ∑§Ë •flÁœ Ã∑§ ∑‘§ Á‹∞ ⁄UπÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑§Ê ßSÃ◊Ê‹ ∑§⁄UÃ ‚◊ÿ ÿ„ äÿÊŸ ◊¥ ⁄Uπ¥ Á∑§ πà ◊¥ Á∑§‚Ë Ã⁄U„ ∑§Ë ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ πÊŒ ÃÕÊ Á∑§‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ë ŒflÊ ∑§Ê ßSÃ◊Ê‹ Ÿ „Ù– ∑‘§¥øÈ∞ πÊŒ ÁŸ◊ʸáÊ ∑Ò§‚ ∑§⁄U¥? ∑‘§¥øÈ∞ ∑§Ë πÊŒ ’ŸÊŸ ∑§Ë ÁflÁœ ’„Èà „Ë ‚⁄U‹ ÃÕÊ ‚SÃË „Ò– ß‚‚ ’⁄UÙ¡ªÊ⁄U ŸflÿÈfl∑§ ∑§Ê»§Ë ¬Ò‚Ê ∑§◊Ê ‚∑§Ã „Ò¥– •ılÙÁª∑§ SÃ⁄U ¬⁄U ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UŸ ∑§Ë ÁŸêŸÁ‹Áπà ŒÙ ÁflÁœÿÊ¥ „Ò¥– ? Áfl¥«⁄UÙ¡ ÁflÁœ ? ◊Ù«˜ÿÈ‹⁄U ÁflÁœ øÍ°Á∑§ “◊Ù«˜ÿÍ‹⁄U ÁflÁœ” ◊¥ ∞∑§ ’ŸÊ „È•Ê ’ÄU‚Ê π⁄UËŒŸ ∑§Ë ¡M§⁄Uà ¬«∏ÃË „Ò– •Ã— ÿ„ ÁflÁœ πø˸‹Ë „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ •Ê◊ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ©¬ÿÙªË Ÿ„Ë¥ „Ò– “Áfl¥«⁄UÙ¡ ÁflÁœ” Á∑§»§ÊÿÃË „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ •Áœ∑§ ‹Ù∑§Á¬˝ÿ „Ò Á¡‚∑§Ê fláʸŸ ŸËø Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò- ◊Í‹÷Íà ‚ÈÁflœÊ — ∑‘§¥øÈ•Ê œÍ¬ ‚„Ÿ Ÿ„Ë¥ ∑§⁄U ‚∑§Ã, ¬„‹ z »§È≈U øı«∏Ê fl wÆ »§È≈U ‹ê’Ê ’Ê°‚ ÿÊ ‹∑§«∏Ë ∑§Ê ¿å¬⁄U π«∏Ê ∑§⁄UÃ „Ò– ÃÕÊ π¬«∏Ê •ÕflÊ ¬È•Ê‹ ‚ ¿Ã ’ŸÊ ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚∑§Ë ™§°øÊ߸ ßÃŸË øÊÁ„∞ Á∑§ •ÊŒ◊Ë •Ê⁄UÊ◊ ‚ ¬ÊŸË Œ ‚∑‘§– ß‚ ¤ÊÙ¬«∏Ë ∑‘§ ŸËø fl◊˸ ∑§ê¬ÙS≈U ÃÒÿÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò ÃÊÁ∑§ •Áœ∑§ œÍ¬ ∞fl¥ ’⁄U‚Êà ∑‘§ ¬ÊŸË ‚ ’øÊÿÊ ¡Ê ‚∑‘§– SÕÊŸ ∑‘§ øÈŸÊfl ∑‘§ ‚◊ÿ ÿ„ äÿÊŸ ŒŸÊ øÊÁ„∞ Á∑§ fl„Ê¥ ¬⁄U ’⁄U‚Êà ∑§Ê ¬ÊŸË ß∑§_Ê Ÿ „Ù– „◊‡ÊÊ ™§°øË ¡◊ËŸ ∑§Ê øÈŸÊfl ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„∞– ¡ÒÁfl∑§ ¬ŒÊÕÙ¸¥ ∑§Ë ¬Ífl¸ ©¬øÊ⁄ — ¡ÒÁfl∑§ ¬ŒÊÕ¸ ¡Ò‚ ªÙ’⁄U, ∑§Í«∏Ê-∑§⁄U∑§≈U, ¬ıœÙ¥ ∑§Ê •fl‡Ê· ÃÕÊ ÉÊÊ‚ »§Í‚, „⁄UË ¬ûÊË •ÊÁŒ ‚ ¬„‹ ‡ÊˇÊÊ, ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ, ¬àÕ⁄U •ÊÁŒ, •ª⁄U „Ù ÃÙ øÈŸ ∑§⁄U •‹ª ∑§⁄U ‹¥– ©‚∑‘§ ’ÊŒ ©‚∑§Ê ¿Ù≈UÊ-¿Ù≈UÊ ≈UÈ∑§«∏Ê ∑§⁄U Œ¥– ‚Áé¡ÿÙ¥ ∑‘§ •fl‡Ê· ∑§Í«∏Ê-∑§⁄U∑§≈U •ÊÁŒ ∑§Ù ªÙ’⁄U ∑‘§ ‚ÊÕ Á◊‹ÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ vÆ ‚ vz ÁŒŸ Ã∑§ •‹ª ¡ª„ Ÿ⁄U •Ê¥Á‡Ê∑§ ÁflÉÊ≈UŸ ∑‘§ Á‹∞ ¿Ù«∏ ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ªÙ’⁄U ∞fl¥ •ãÿ ¬ŒÊÕÙ¸¥ Ÿ◊Ë ∑§Ë ∑§◊Ë „Ù ÃÙ ‚Ä ◊¥ ¬ÊŸË ∑§Ê Á¿«∏∑§Êfl ∑§⁄UŸÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– øıÕÊ ø⁄UáÊ — ŒÍ‚⁄UË ‚Ä ∑‘§ ™§¬⁄U ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑§Ù „À∑‘§ ‚ ⁄UπÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ∞∑§ flª¸ ◊Ë≈U⁄U ¡ª„ ∑‘§ Á‹∞ wzÆ ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑§Ù ¿Ù«∏Ÿ ∑‘§ ¬pÊà ’„Èà ¡ÀŒË ÿ ŒÍ‚⁄UË ‚Ä ∑‘§ ŸËø ÉÊÈ‚ ¡ÊÃ „¥Ò ÄUÿÙ¥Á∑§ ÿ •¬Ÿ ∑§Ù ’Ê„⁄U ◊¥ πÈ‹Ê ⁄UπŸÊ ¬‚¥Œ Ÿ„Ë¥ ∑§⁄UÃ „Ò– ¬Ê°øflÊ ø⁄UáÊ — ¿Ù≈U ≈UÈ∑§«∏Ù¥ ◊¥ ∑§≈UÊ „È•Ê „⁄UÊ ÿÊ ‚ÈπÊ ¡ÒÁfl∑§ ¬ŒÊÕ¸ ∞fl¥ ªÙ’⁄U •ÊœÊ- •ÊœÊ Á„S‚Ê (zÆ-zÆ) ◊¥ Á◊‹Ê∑§⁄U •ÊÁπ⁄UË ‚Ä ◊¥ ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¿ΔflÊ° ø⁄UáÊ— •ÊÁπ⁄UË ‚Ä ∑§Ù ¬Í⁄UË ÄUÿÊ⁄UË ∑‘§ ‹ê’Ê߸ ∑‘§ ’⁄UÊ’⁄U ¡Í≈U ∑‘§ ∑§¬«∏ ‚ …¥∑§ ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¬Í⁄U …⁄U ∑§Ù …¥∑§ŸÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– ¡Í≈U ∑§Ê »§≈UÊ „È•Ê ’Ù⁄UÊ ß‚ ∑§Ê◊ ◊¥ ßSÃ◊Ê‹ Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ’Ù⁄U ∑‘§ ™§¬⁄U ÁŸÿÁ◊à M§¬ ‚ ¬ÊŸË ∑§Ê Á¿«∏∑§Êfl •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– Ÿ◊Ë ’ŸË ⁄U„– ‚ÊÃflÊ° ø⁄UáÊ — ¡’ ∑‘§¥øÈ•Ê ÃÒÿÊ⁄U „Ù ¡Ê∞ ÃÙ ß‚◊¥ ¬ÊŸË ∑§Ê Á¿«∏∑§Êfl ’¥Œ ∑§⁄U Œ¥ ÃÕÊ ©‚ ‚ÍπŸ Œ¥– ß‚∑‘§ ’ÊŒ ™§¬⁄U ◊¥ •ÊœÊ ‚«∏ „È∞ ªÙ’⁄U ∑§Ë ∞∑§ ¬Ã‹Ë ¬⁄Uà Œ¥– ‚Ê⁄U ∑‘§¥øÈ∞ ß‚ ¬⁄Uà ◊¥ •Ê ¡ÊÃ „Ò– Ãà¬pÊà ߟ ∑‘§¥øÈ•Ù¥ ∑§Ù ™§¬⁄U ∑§Ë ¬⁄Uà ‚◊à ß∑§_Ê ∑§⁄U ‹Ã „Ò– ◊Ù≈UË ¿‹ŸË ‚ ¿ÊŸ ∑§⁄U ÷Ë ∑‘§¥øÈ•Ê ∑§Ù •‹ª Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– •ÊΔflÊ° ø⁄UáÊ — ™§¬⁄U ∑‘§ ŒÙ SÃ⁄U ∑‘§¥øÈ•Ê πÊŒ ∑‘§ M§¬ ◊¥ ß∑§_Ê ∑§⁄U Á‹ÿ ¡ÊÃ „Ò¥– ’« ∑§Ù ‚È⁄UÁˇÊà ⁄UπÊ ¡ÊÃÊ „Ò ÃÕÊ ¬È⁄UÊŸ ’« ∑‘§ ™§¬⁄U ŒÍ‚⁄UË π¬ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄UË ¬ÈŸ— ¬„‹ ø⁄UáÊ ‚ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U Œ¥– ∑§Ê •ŸÈ¬Êà ’⁄UÊ’⁄U „Ù– •Ê¥Á‡Ê∑§ ÁflÉÊ≈UŸ ∑‘§ ’ÊŒ fl◊˸ ∑§ê¬ÙS≈U ÿÍÁŸ≈U ◊¥ ß‚ ¬˝ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¬„‹Ê ø⁄UáÊ— ‡Ê« ∑‘§ ŸËø ¡◊ËŸ ∑§Ù ‚◊Ë ’ŸÊ∑§⁄U ß‚ Á÷ªÙ∑§⁄U ‚«∏Ÿ flÊ‹Ê ¬ŒÊÕ¸ ⁄UπÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ŒÍ‚⁄UÊ ø⁄UáÊ — ¬„‹Ë ‚Ä, œË⁄U-œË⁄U ‚«∏Ÿ flÊ‹ ¬ŒÊÕÙ¸¥ ¡Ò‚ - ŸÊÁ⁄Uÿ‹ ∑‘§ Á¬¿‹, ∑‘§‹ ∑‘§ ¬ûÊ ÿÊ ¿Ù≈U ≈UÈ∑§«∏Ù¥ ◊¥ ∑§≈U ’Ê¥‚ ‚ ÃÒÿÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚∑§Ë ‚Ä ∑§Ë ◊Ù≈UÊ߸ ‹ª÷ª x ‚ y ߥUø „ÙŸÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– ÃË‚⁄UÊ ø⁄UáÊ — ŒÍ‚⁄UË ‚Ä ÷Ë ∑§⁄UË’ x ‚ y ߥUø ◊Ù≈UË „ÙÃË „Ò ¡Ù Á∑§ ’Á«¥ª ¬ŒÊÕ¸ ∑‘§ ™§¬⁄U Á’¿Ê߸ ¡ÊÃË „Ò– ß‚ ‚Ä ◊¥ ◊ÈÅÿ× •ÊœÊ ‚«∏ ªÙ’⁄U ∑§Ê ßSÃ◊Ê‹ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò ÃÊÁ∑§ ‚«∏Ÿ ∑‘§ ‚◊ÿ ¬ŒÊÕ¸ ◊¥ íÿÊŒÊ ª◊˸ ¬ÒŒÊ Ÿ„Ë¥ „Ù– •ª⁄U ß‚ ¬ŒÊÕ¸ ◊¥

6. 6 •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org ©UlÊÁŸ∑§Ë ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx » »Ú ÚUUèèÕ Õ çç· ·¤ ¤â âææÙ Ùôô´´ · ·¤ ¤ææ çç× ×Ù Ùèè ã ãææòò© ©â â â âðð } }® ®  ÂýýççÌ Ìà àææÌ Ì · ·¤ ¤èèÅ ÅUUÙ Ùææà àææ· ·¤ ¤ ççÀ ÀÇ Ç¸¸· ·¤ ¤ææß ß · ·¤ ¤èè ã ãéé§ §üü Õ Õ¿ ¿Ì Ì ¥ãèÚU Ïæ×ÙôÎ ·Ô¤ yz ßáèüØ ÙßÜ ÚUæÆõÚU Ùð ÕÌæØæ ç·¤ ·ý¤æò ·¤ßÚU Ùãè´ ÕçË·¤ Øð »ÚUèÕ ç·¤âæÙô´ ·Ô¤ çÜ° Øð ç×Ùè ÂæòÜè ãæò©â ãñÐ §â·Ô¤ ©Â»ô» âð ßô }® âð }z ÂýçÌàæÌ Ì·¤ çÀǸ·¤æß ·¤× ·¤ÚU çÎØæ ãñÐ çÂÀÜð x ßáô´ü âð ßð ç»Ü·¤è, ç׿ü ¥õÚU ·¤ÚUðÜæ ×ð´ Âý×é¹Ìæ âð §â çß·¤Ë ·¤æ ÂýØô» ·¤ÚU ¥‘Àæ ¹æâæ ÌðÁ Ïê âð ÂõÏô´ ·¤ô âéÚUçÿæÌ ÚU¹Ìæ ãñÐ ÂõÏð ·Ô¤ ¥´ÎÚU Ù×è ÕÙè ÚUãÌè ãñ, çÁââð »ýôÍ ¥‘Àè ãôÌè ãñÐ §â Ì·¤Ùè·¤ ·Ô¤ ¥ÂÙæÙð âð ÂæÚUæ v® âð vz çÇ»ýè Ì·¤ ·¤× ãô ÁæÌæ ãñÐ ·ý¤æò ·¤ßÚU âð ç·¤âè Âý·¤æÚU ·Ô¤ ·¤èÅU ÂõÏð ·¤ô Ùé·¤âæÙ Ùãè´ Âãé´¿ÌðÐ ·¤èÅUô´ âð âéÚUçÿæÌ ÚUãÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ·¤èÅUÙæàæ·¤ Îßæ§Øô´ ·¤æ ©ÂØô» ·¤× ãôÌæ ãñÐ ß ßææØ ØÚ ÚUUâ â ¥ ¥Å ÅUUññ· ·¤¤ â âðð Õ Õ¿ ¿Ù Ùðð · ·ÔÔ¤¤ ççÜ Ü° ° ç·¤âæÙô´ Ùð ¿ ¿ééÙ Ùææ · ·ýý¤¤ææòò  · ·¤¤ß ßÚ ÚUU · ·¤¤ææ ççß ß· ·¤¤Ë Ë  ×éÙæÈ¤æ ¥õÚU ’ØæÎæ ©ˆÂæÎÙ Üð Âæ ÚUãð ãñ´Ð ÙßÜ ·Ô¤ ãè ÀôÅUð Öæ§ü â´ÁØ Ùð ÕÌæØæ ç·¤ çÂÀÜð ßáü ·¤ÚUðÜæ ·¤è ȤâÜ âð ·¤ßÚU ©Ç¸ ÁæÙð âð ·¤ÚUèÕ y âð z Üæ§Ù ·Ô¤ ©ˆÂæÎÙ ÿæ×Ìæ ¥õÚU ÕãéÌ ’ØæÎæ Ȥ·¤ü Îð¹æÐ §ââð Öè ©‹ãð´ ·¤ßÚU ¥õÚU çÕÙæ ·¤ßÚU ·¤è ȤâÜ ×ð´ ×éÙæÈÔ¤ ×ð´ ¥´ÌÚU ×æÜê× ãé¥æÐ · ·ýý¤ ¤ææòò  · ·¤ ¤ß ßÚ ÚUU · ·ÔÔ¤ ¤ È È¤ ¤ææØ ØÎ Îðð â´ÁØ ÚUæÆõÚU ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ·ý¤æò ·¤ßÚU âéÚUÿææ ·¤ß¿ âð ·¤× Ùãè´ ãñÐ Øã ·¤ßÚU ÂõÏô´ ·¤ô ·¤èÅUô´ ¥õÚU Ïê âð Õ¿æÙð ·Ô¤ âæÍ ãè ©‹ãð´ ÌðÁ Ïê ×ð´ ÁÜÙð âð Õ¿æÌæ ãñÐ §â·Ô¤ âæÍ ãè yz çÇ»ýè ÌæÂ×æÙ ×ð´ Öè ÂõÏô´ ·Ô¤ ¥æâÂæâ Ù×è ÕÙæ° ÚU¹Ìæ ãñÐ ÂõÏð ·¤è ª¤´¿æ§ü z ȤèÅU Ì·¤ ãôÙð Ì·¤ ÂõÏð ·¤ô ·ý¤æò ·¤ßÚU ×ð´ ÚU¹æ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ¥ ¥ã ãèèÚ ÚUU Ï Ïææ× ×Ù ÙôôÎ Î · ·ÔÔ¤ ¤ â â? ?Á Áèè © ©ˆ ˆÂ ÂææΠη ·¤ ¤ çç· ·¤ ¤â âææÙ Ù Ù Ùß ßææ¿ ¿ææÚ ÚUU · ·¤ ¤Ú ÚUU ççÜ ÜØ Øææ Ü ÜææÖ Ö ¹ ¹Ú ÚUU» »ôôÙ ÙÐ Ð ¥çÏ·¤ ©ˆÂæÎÙ ·Ô¤ çÜ° ¥ˆØçÏ·¤ ×æ˜ææ ×ð´ ÚUâæØÙô´ ·¤æ çÀǸ·¤æß âð ¹æl ©ˆÂæÎÙ ·¤è àæéhÌæ Ìô ÂýÖæçßÌ ãôÌð ãè ãñÐ Üðç·¤Ù §â·¤æ ÕéÚUæ ÂýÖæß Öêç× ·¤è ©ßüÚUæàæçQ¤ ·Ô¤ âæÍ-âæÍ È¤âÜô´ ÂÚU ãôÙð ßæÜè ¥ÙæßàØ·¤ ÚUô» Õè×æçÚUØô´ âð Öè ÂǸÌæ ãñÐ âæÍ ãè ¥ˆØçÏ·¤ ·¤èÅUÙæàæ·¤ô´ ·Ô¤ çÀǸ·¤æß âð ȤâÜ Üæ»Ì ÂÚU Ìô ÂǸÌæ ãè ãñÐ §Ù âÕ ÂýÖæßô´ âð Õ¿Ùð ·Ô¤ çÜ° ·¤âÚUæßÎ ÁÙÂÎ ×ð´ ¥ãèÚU Ïæ×ÙôÎ ·Ô¤ ç·¤âæÙ Ùßæ¿æÚU ·¤ÚU °ðâè ×éâèÕÌô´ âð Õ¿Ùð ·¤æ çß·¤Ë ¿éÙæ ãñÐ Øãæ´ ·Ô¤ â´ÁØ ÚUæÆõÚU ¥õÚU ©Ù·Ô¤ Öæ§ü ÙßÜ ÚUæÆõÚU ÌÍæ ç»ÚUÏæÚUè ¥õÚU ÎðßÚUæ× ÚUæÆõÚU ·ý¤æò ·¤ßÚU ·¤æ ¥‘Àæ ©ÂØô» ·¤ÚU ÚUãð ãñ´Ð â´ÁØ ÚUæÆõÚU Ùð ÕÌæØæ ç·¤ y ßáæð´ü âð ·ý¤æò ·¤ßÚU ·¤æ ©ÂØô» ·¤ÚU ç׿ü, ·¤ÚUðÜæ ¥õÚU ç»Ü·¤è ·¤è â?Áè ×ð´ ·¤ÚUÌð ¥æ ÚUãð ãñ´Ð §â·Ô¤ ©ÂØô» âð ßæØÚUâ ·¤æ ¥ÅUñ·¤ Ùãè´ ãô ÂæØæ ãñÐ ç·¤âæÙô´ ·¤ô ·ý¤æò ·¤ßÚU ·¤æ âÕâð ’ØæÎæ ÜæÖ ßæØÚUâ ¥ÅUñ·¤ âð Õ¿Ùð ·Ô¤ çÜ° ×ãˆßÂê‡æü ãô â·¤Ìæ ãñÐ ç×Å÷UÅUè ·ð¤ ÚUô»ô´ âð Õ¿æß ·ð¤ çÜ° ¥ÂÙæ°¢ Áñçß·¤ ȤÈꢤ¼Ùæàæè ? Á ÁÇ Ç¸¸ôô ¿ ¿ææÚ ÚUU- - z ÜèÅUÚU ÂæÙè Üð·¤ÚU ©â×ð´ z®® »ýæ× Åþ槷¤ôÇ×æü ¥‘Àè ÌÚUã âð ƒæôÜ·¤ÚU ç×Üæ Üð´ ÌÍæ ÚUôçÂÌ ·¤è ÁæÙè ßæÜè ÂõÏ ·¤è ÁǸô´ ·¤ô §â ƒæôÜ ×ð´ x® ç×ÙÅU ÇéÕôÙð ·Ô¤ ÕæÎ ÚUôçÂÌ ·¤ÚUð´Ð ƒæôÜ ·¤è àæðá ×æ˜ææ ·¤ô ¹ðÌ ·¤è ç×^è ×ð´ ç×Üæ Îð´Ð ? Ö Öêêçç× × © ©Â ¿ ¿ææÚ ÚUUÑ Ñ Õé¥æ§ü Âêßü ¥æç¹ÚUè ÁéÌæ§ü âð ÂãÜð Åþ槷¤ôÇ×æü â´ßÏü ·¤ô ¹ðÌ ·¤è ç×^è ×ð´ ç×Üæ°´Ð §â·Ô¤ çÜ° w.z ç·¤Üô Åþ槷¤ôÇ×æü Âæ©ÇÚU ·¤ô z®® ç·¤Üô »ôÕÚU ·¤è ¹æÎ ×ð´ ç×Üæ }-v® çÎÙ »èÜè ÕôÚUè ·Ô¤ ·¤^ô´ âð É·¤·¤ÚU ÚU¹ð´Ð Å Åþþææ§ §· ·¤ ¤ôôÇ Ç× ×ææüü · ·ÔÔ¤ ¤  ÂýýØ Øôô» » â âðð ã ãôôÙ Ùðð ß ßææÜ Üðð Ü ÜææÖ Ö ? Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ ÂýØô» âð ã×æÚUð ç·¤âæÙ Öæ§ü çßçÖóæ ȤâÜô´ ·¤ô ×ëÎæ-ÁçÙÌ ÚUô»ô´ ·Ô¤ Âý·¤ô âð Õ¿æ â·¤Ìð ãñ´Ð ? Åþ槷¤ôÇ×æü °·¤ Âý·¤æÚU ·Ô¤ ßëçh ãæ×ôüÙ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ·¤æ× ·¤ÚUÌæ ãñÐ Øã ÈæòSÈÔ¤ÅU °ß´ ¥‹Ø âêÿ× Âôá·¤ ̈ßô´ ·¤ô ƒæéÜÙàæèÜ ÕÙæÌæ ãñ ÌÍæ ÂõÏô´ ·¤ô âê¹ð âð ÜǸÙð ·¤è ÿæ×Ìæ Öè ÂýÎæÙ ·¤ÚUÌæ ãñÐ ? Øã ÂõÏô´ ×ð´ °´ÅUè¥æò?UâèÇð´ÅU ·¤è »çÌçßçÏØô´ ·¤ô ÕɸæÌæ ãñÐ ? Øã Öêç× ×ð´ ·¤æÕüçÙ·¤ ÂÎæÍô´ü ·Ô¤ ¥ÂƒæÅUÙ ·¤è ç·ý¤Øæ ·¤ô ÌðÁ ·¤ÚUÌæ ãñÐ ? Øã ·¤èÅUÙæàæ·¤ô´ °ß´ ÚUæâæØçÙ·¤ ¹æÎ mæÚUæ ÎêçáÌ ç×^è ·Ô¤ ©Â¿æÚU ×ð´ ×ãˆßÂê‡æü Öêç×·¤æ çÙÖæÌæ ãñÐ Å Åþþææ§ §· ·¤ ¤ôôÇ Ç× ×ææüü · ·ÔÔ¤ ¤  ÂýýØ Øôô» » × ×ðð´´ Ü Üèè Á ÁææÙ Ùðð ß ßææÜ Üèè â âææß ßÏ ÏææççÙ ÙØ Øææ´´ ? Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ ©ÂØô» ·Ô¤ }-v® çÎÙô´ Âêßü °ß´ }-v® çÎÙô´ ÕæÎ Ì·¤ ç·¤âè Öè ÚUæâæØçÙ·¤ ȤÈꢤ¼Ùæàæè ÚUâæØÙ ·¤æ ÂýØô» Ù ·¤ÚUð´Ð ? Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ âæÍ-âæÍ ç·¤âè Öè ÚUâæØÙ ·¤æ ÂýØô» Ùãè´ ·¤ÚUð´Ð ? Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ Âñ·Ô¤ÅU ÂÚU çÙ×æü‡æ °ß¢ ¥´çÌ× çÌçÍ ·¤è Áæ´¿ ¥æßàØ·¤ ãñÐ ? ©‘¿ »é‡æß?ææ ·Ô¤ Åþ槷¤ôÇ×æü ·¤æ ãè ÂýØô» ·¤ÚUð´Ð ? ©ÂØô» ·Ô¤ â×Ø ¹ðÌ ·¤è ç×^è ×ð´ ©ç¿Ì Ù×è ãô §âð âéçÙçpÌ ·¤ÚUð´Ð ? ? Ç Çææòò..  Âýýt tææÎ Î Â ÂêêççÙ ÙØ Øææ´´, , Ø Ø´´» »  ÂýýôôÈ ÈÔÔ¤ ¤à àææÙ ÙÜ Ü- -w w, , · ·ÔÔ¤ ¤‹ ‹Î ÎýýèèØ Ø · ·¤ ¤Â Âææâ â ¥ ¥Ù Ùééâ â´´Ï ÏææÙ Ù â â´´S SÍ ÍææÙ Ù, , ççâ âÚ ÚUUâ âææ, , ã ãççÚ ÚUUØ Øææ‡ ‡ææææ ? ? × ×ã ãðð´´Î Îýý · ·¤ ¤éé× ×ææÚ ÚUU ƒ ƒææææâ âôôççÜ ÜØ Øææ, , Ÿ Ÿææèè · ·¤ ¤‡ ‡ææüü Ù ÙÚ ÚUUðð´´Î Îýý · ·ëë¤ ¤ççá á ççß ßE Eççß ßl lææÜ ÜØ Ø, , Á ÁôôÕ ÕÙ ÙððÚ ÚUU ? ? Ç Çææòò.. ¥ ¥Ù Ùééçç ÂýýØ Øææ · ·¤ ¤ééÜ Ü¿ ¿ææççÙ ÙØ Øææ, , Ú ÚUUææÁ ÁS SÍ ÍææÙ Ù · ·¤ ¤ëëççá á ¥ ¥Ù Ùééâ â´´Ï ÏææÙ Ù â â´´S SÍ ÍææÙ Ù Î Îéé» »ææüü ÂééÚ ÚUUææ, , Á ÁØ Ø ÂééÚ ÚUU ÚUô·¤·¤ÚU ȤâÜ ·¤è âéÚUÿææ âéçÙçpÌ ·¤ÚUÌð ãñ´Ð ȤâÜô´ ×ð´ Ü»ð ÚUô»ô´ ·¤è âéÚUÿææ Åþ槷¤ôÇ×æü çßçÖóæ Âý·¤æÚU âð ·¤ÚUÌæ ãñÐ ÂãÜð Âý·¤æÚU ×ð´ ç×^è ×ð´ ¥ÂÙè â´?Øæ ßëçh ·¤ÚU·Ô¤ ÁǸ ·Ô¤ ÿæð˜æ ×ð´ ÂýçÌÁñçß·¤ ÚUâæØÙô´ ·¤æ â´àÜðá‡æ °ß´ ©ˆâÁüÙ ·¤ÚU ·¤æÚU·¤ Áèßô´ ÂÚU ¥æ·ý¤×‡æ °ß´ çßÙæàæ ¥Íßæ §Ù×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð çßàæðá °‹Áæ§× Áñâð Ȥæ§çÅUÙðÁ, ßèÅUæ v,x ‚Üé·¤æÙðÁ ·¤è âãæØÌæ âð ÚUô» ·¤æÚU·¤ô´ ·¤ô ÙC ·¤ÚU ȤâÜô´ ·¤è ÚUÿææ ·¤ÚUÌæ ãñÐ · ·¤ ¤ëëççá á Ø Øôô‚ ‚Ø Ø Ö Öêêçç× × × ×ðð´´ ¥ ¥‘ ‘À Àèè È È¤ ¤â âÜ Ü © ©ˆ ˆÂ ÂææÎ ÎÙ Ù · ·ÔÔ¤ ¤ ççÜ Ü° ° çç· ·¤ ¤â âææÙ Ù çç× ×^ ^èè × ×ðð´´ Â ÂññÎ Îææ ã ãôôÙ Ùðð ß ßææÜ Üðð ã ãææççÙ Ù· ·¤ ¤ææÚ ÚUU· ·¤ ¤ à àææ˜ ˜ææéé È È¤ ¤È Èêê´´¤ ¤Î Îôô´´ â âðð È È¤ ¤â âÜ Üôô´´ · ·¤ ¤èè Å Åþþææ§ §· ·¤ ¤ôôÇ Ç× ×ææüü çç× ×˜ ˜ææ È È¤ ¤È Èêê´´¤ ¤Î Î â âðð â âééÚ ÚUUÿ ÿææææ · ·¤ ¤Ú ÚUU â â· ·¤ ¤Ì Ìðð ã ãññ´´Ð Ð Î ÎÜ Üã ãÙ Ùèè, , ççÌ ÌÜ Üã ãÙ Ùèè, , â âçç? ?Á ÁØ Øææ´´ â âççã ãÌ Ì · ·¤ ¤Â Âææâ â ß ß Á ÁèèÚ ÚUUðð ¥ ¥ææççÎ Î · ·¤ ¤èè È È¤ ¤â âÜ Üôô´´ × ×ðð´´ â âß ßææüüççÏ Ï· ·¤ ¤ Ù Ùéé· ·¤ ¤â âææÙ Ù × ×ëëÎ Îææ Á ÁççÙ ÙÌ Ì · ·¤ ¤ß ß· ·¤ ¤ôô´´ â âðð © ©ˆ ˆÂ Âó óææ Ú ÚUUôô» »ôô´´ â âðð ã ãôôÌ Ìææ ã ãññÐ Ð § §Ù Ù Õ Õèè× ×ææççÚ ÚUUØ Øôô´´ · ·¤ ¤èè Ú ÚUUôô· ·¤ ¤Í Íææ× × · ·ÔÔ¤ ¤ ççÜ Ü° °  ÂõõÏ Ï â â´´Ú ÚUUÿ ÿææ‡ ‡ææ Ú ÚUUâ âææØ ØÙ Ùôô´´ â âðð Õ ÕèèÁ Á © ©Â ¿ ¿ææÚ ÚUU çç· ·¤ ¤Ø Øææ Á ÁææÌ Ìææ ã ãññÐ Ð Ú ÚUUææâ âææØ ØççÙ Ù· ·¤ ¤ · ·¤ ¤ß ß· ·¤ ¤Ù Ùææççà àææØ Øôô´´ · ·ÔÔ¤ ¤ © ©Â ÂØ Øôô» » · ·ÔÔ¤ ¤ Î Îééc c ÂýýÖ Öææß ß · ·¤ ¤ôô Î Îðð¹ ¹Ì Ìðð ã ãéé° ° È È¤ ¤â âÜ Üôô´´ × ×ðð´´ Ü Ü» »Ù Ùðð ß ßææÜ Üðð Ö Öêêçç× × Á ÁççÙ ÙÌ Ì È È¤ ¤È Èêê´´¤ ¤Î Î Ú ÚUUôô» »ôô´´ · ·¤ ¤èè Ú ÚUUôô· ·¤ ¤Í Íææ× × · ·ÔÔ¤ ¤ ççÜ Ü° ° Á Áññççß ß· ·¤ ¤ Î Îß ßææ Å Åþþææ§ §· ·¤ ¤ôôÇ Ç× ×ææüü Ù Ùææ× ×· ·¤ ¤ çç× ×˜ ˜ææ È È¤ ¤È Èêê´´¤ ¤Î Î ççß ß· ·¤ ¤ççâ âÌ Ì · ·¤ ¤èè » »§ §üü ã ãññÐ Ð Ø Øã ã × ×ëëÎ Îææ Á ÁççÙ ÙÌ Ì È È¤ ¤È Èêê´´¤ ¤Î Î â âðð  ÂññÎ Îææ ã ãôôÙ Ùðð ß ßææÜ Üðð Ú ÚUUôô» »ôô´´ · ·ÔÔ¤ ¤ Á Áññççß ß· ·¤ ¤ ççÙ ÙØ Ø´´˜ ˜ææ‡ ‡ææ × ×ðð´´ Â ÂýýÖ Öææß ß· ·¤ ¤ææÚ ÚUUèè ã ãññÐ Ð ×æ˜ææ ÂýçÌ ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ƒæôÜ·¤ÚU çտǸ𠷤è ÁǸô´ ·¤ô x®-xz ç×ÙÅU Ì·¤ çÖ»ôÙð ·Ô¤ ÂpæÌ÷ ÀæØæ ×ð´ ÚU¹ð´Ð ×괻ȤÜè ×𴠻ܷ¤ÅU ÚUô» ·Ô¤ çÙØ´˜æ‡æ ·Ô¤ çÜ° Õé¥æ§ü âð ÂãÜð ÕèÁ ·¤ô Íæ§ÚU× v.z »ýæ×, ·¤èÅUÙæàæè Îßæ, ÚUæ§ÁôçÕØ× ·¤Ë¿ÚU ß Åþæ§ü·¤ôÇ×æü çßÚUÇè v® »ýæ× âð ©Â¿æçÚUÌ ·¤Úð´Ð ? Õ ÕèèÁ Á · ·¤ ¤èè  Âýýææ§ §çç× ×´´» »- -Åþ槷¤ôÇ×æü Âæ©ÇÚU ·¤è v® »ýæ× ×æ˜ææ v ç·¤Üô»ýæ× »æØ ·Ô¤ »ôÕÚU ·Ô¤ âæÍ ç×Üæ·¤ÚU ƒæôÜ ÌñØæÚU ·¤ÚUð´Ð §â ƒæôÜ ×ð´ v ç·¤Üô»ýæ× ã×æÚUð ¹ðÌ ·¤è ç×^è ×ð´ ¥Ùð·¤ô´ Âý·¤æÚU ·Ô¤ ȤÈ괤ΠÂæ° ÁæÌð ãñ´Ð Åþ槷¤ôÇ×æü ç×^è ×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜæ °·¤ Áñçß·¤ ȤÈ괤Πãñ Áô ×ëÎæ ÚUô» ÂýÕ´ÏÙ ãðÌé ¥ˆØ´Ì ©ÂØô»è ÂæØæ »Øæ ãñÐ Áñçß·¤ ¹ðÌè ×ð´ ÚUô» ÂýÕ´ÏÙ ãðÌé ÕèÁ ÌÍæ ×ëÎæ ·Ô¤ ©Â¿æÚU ãðÌé Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ ÂýØô» ·¤è ¥Ùéàæ´âæ ·¤è ÁæÌè ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æü ·¤ô ç×˜æ ·¤ß·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÁæÙæ ÁæÌæ ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ ©ÂØô» âð ×ëÎæ ·Ô¤ SßæS‰Ø ·Ô¤ âæÍ-âæÍ ×ÙécØ ·Ô¤ SßæS‰Ø ×ð´ Öè âéÏæÚU ãôÌæ ãñÐ ¹æl âéÚUÿææ ¥õÚU Âôá‡æ ·Ô¤ ÜÿØô´ ·¤ô Âýæ# ·¤ÚUÙð, ÁÜßæØé ÂçÚUßÌüÙ ·¤æ âæ×Ùæ ·¤ÚUÙð ¥õÚU â×»ý °ß´ âÌÌ÷ çß·¤æâ âéçÙçpÌ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ ©ÂØô» mæÚUæ ×ëÎæ ·Ô¤ SßæS‰Ø ·¤ô âãè ÚU¹Ùæ ¥ˆØ´Ì ¥æßàØ·¤ ãñÐ ×ëÎæ ×ð´ ãôÙð ßæÜð â×SÌ ç·ý¤Øæ·¤ÜæÂô´ ×ð´ ÂýˆØÿæ ¥Íßæ ÂÚUôÿæ M¤Â ×ð´ Åþ槷¤ôÇ×æü ·¤è ¥ã×÷ Öêç×·¤æ ãôÌè ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æü ·¤è ·¤§ü ÂýÁæçÌØæ´ ãñ´ çÁÙ×ð´ w ÂýÁæçÌØô´ ·¤æ ©ÂØô» ã×æÚUð Îðàæ ×ð´ çßàæðá M¤Â âð ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æ ãÚUçÁØæÙ× °ß´ Åþ槷¤ôÇ×æü çßçÚUÇè ¥æÏæçÚUÌ Áñçß·¤ ȤÈê´¤ÎÙæàæè ç·¤âæÙ Öæ§üØô´ ·Ô¤ çÜ° ßÚUÎæÙ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æü ·¤æ ©ÂØô» Âýæ·¤ëçÌ·¤ M¤Â âð çÕË·¤éÜ âéÚUçÿæÌ ×æÙæ ÁæÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ©ÂØô» âð ßæÌæßÚU‡æ °ß´ ×ëÎæ-ÂæçÚUçSÍçÌ ·¤è Ì´˜æ ÂÚU ·¤ô§ü ÎécÂýÖæß Ùãè´ Îð¹æ »Øæ ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æü ·Ô¤ ©ÂØô» âð ã×æÚUð ç·¤âæÙ Öæ§ü çßçÖóæ ȤâÜô´ ·Ô¤ ×ëÎæÁçÙÌ ÚUô»ô´ Áñâð, ?ÜæçÙ Øæ ©·¤Ææ ÚUô», ÁǸ °ß´ çß»ÜÙ, ·¤´Î çß»ÜÙ, ·¤õÜÚU çß»ÜÙ §ˆØæçÎ ÚUô»ô´ ·Ô¤ ·¤æÚU·¤ô´ Áñâð ÂèçÍØ×, Ȥæ§ÅUôŒÍôÚUæ, ÚUæ§Áô?UÅUôçÙØæ, S?UÜðÚUôÅUèçÙØæ, S?UÜðÚUôçàæØ× §ˆØæçÎ ·¤ô ÙC ·¤ÚU Øæ ©Ù·¤è ßëçh §Ù·Ô¤ ¥çÌçÚUQ¤ Åþ槷¤ôÇ×æü ÂõÏô´ ×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð ßëçh ãæ×ôü´â °ß´ ÚUô»ÚUôÏè Áè‹â ·¤ô âç·ý¤Ø ·¤ÚUÌæ ãñ ¥õÚU ÂÚUôÿæ M¤Â âð ÂõÏô´ ·Ô¤ çß·¤æâ °ß´ ÚUô»ô´ âð ÜǸÙð ·¤è àæçQ¤ Öè ÂýÎæÙ ·¤ÚUÌæ ãñÐ Åþ槷¤ôÇ×æü, Áñçß·¤ ȤÈê´¤ÎÙæàæè ·¤è âãè ×æ˜ææ ·¤æ âãè ÂýØô», âãè â×Ø ßÚU, âãè Á»ã ÂÚU, âãè ÌÚUè·Ô¤ âð ·¤ÚUÙæ ¥æßàØ·¤ ãñÐ §â Áñçß·¤ ȤÈê´¤ÎÙæàæè âð ¥çÏ·¤Ì× ÜæÖ Âýæ# ·¤ÚUÙð ãðÌé â´Õ´çÏÌ ÂêÚUè ÁæÙ·¤æÚUè Öè ¥æßàØ·¤ ãñÐ Å Åþþææ§ §· ·¤ ¤ôôÇ Ç× ×ææüü · ·¤ ¤ææ © ©Â ÂØ Øôô» » · ·ññ¤ ¤â âðð · ·¤ ¤Ú ÚUUðð´´? ? ? ÕèÁô¿æÚU ·Ô¤ çÜ° Åþ槷¤ôÇ×æü ·¤è z-} »ýæ× ×æ˜ææ ·¤æ °ß´ çտǸð ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜ° v®-vz »ýæ× ¥ÙæÁ, ÎÜãÙè °ß´ ÌðÜãÙè ȤâÜô´ ·Ô¤ ÕèÁ ·¤ô ¥‘Àè ÌÚUã w®-wz ç×ÙÅU Ì·¤ çÖ´»ô·¤ÚU ÀæØæ ×ð´ âé¹æ Üð´ ̈ÂpæÌ÷ §â·¤è Õô¥æ§ü ·¤ÚUð´Ð ? × ×ëëÎ Îææ © ©Â ¿ ¿ææÚ ÚUU- - »ôÕÚU ·¤è âÇ¸è ¹æÎ ·¤è v®® ç·¤Üô»ýæ× ×æ˜ææ ×ð´ y ç·¤Üô»ýæ× Åþ槷¤ôÇ×æü Âæ©ÇÚU ¥‘Àè ÌÚUã ç×Üæ·¤ÚU ÁêÅU ·¤è ÕôçÚUØô´ â𠥑Àè ÌÚUã âð ɸ·¤ Îð´Ð §â×ð´ Ù×è ÕÙæ° ÚU¹Ùð ·Ô¤ çÜ° ÕæðçÚUØô´ ·Ô¤ ª¤ÂÚU ÂæÙè ·¤æ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð ? ÂõÏàææÜæ ×ð´ ç×^è ·¤æ ©Â¿æÚU ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° z-v® »ýæ× Åþ槷¤ôÇ×æü Âæ©ÇÚU ·¤ô ÂýçÌ ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ƒæôÜ·¤ÚU ¥‘Àè ÌÚUã ÂõÏàææÜæ ·¤è ç×^è ·¤ô çâ´ç¿Ì ·¤ÚUð´Ð

7. 7 •’ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ fl’‚Êß≈U ¬⁄U ÷Ë ©U¬‹éœ www.krishakjagat.org ¬‡ÊȬʋŸ ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx Á ÁÜ Üß ßææØ Øéé- - ¹ÚUèȤ ×ð´ }®-}z ÂýçÌàæÌ ·¤è âæÂðÿæ ¥æÎüýÌæ ȤâÜ ßëçh ¥õÚU z®®-|z® ç××è ¥õâÌ ßáæü ·Ô¤ çÜ° ©ÂØéQ¤ ãñ, ¥õÚU ¹ÚUèȤ ×ð´ xx-xy çÇ»ýè âðçËâØâ ·¤æ §CÌ× ÌæÂ×æÙ ¥‘Àè ßëçh ·Ô¤ çÜ° ¥æÎàæü ãñÐ ¥‘Àð ¥´·¤éÚU‡æ ·Ô¤ çÜ° ç×^è ·¤æ ÌæÂ×æÙ v}-wv çÇ»ýè âðçËâØâ ãñÐ çç× ×^ ^èè - - Îô×ÅU, ÕÜé§ü Îô×ÅU, ãË·¤è ¥õÚU ¥õâÌ ·¤æÜè ç×^è ßæÜè â×ÌÜ ¥õÚU ¥‘Àð ÁÜ çÙ·¤æâ ßæÜè Öêç× ©ÂØéQ¤ ãñ´ ¥õÚU ¥‘Àð ÂõÏð ·Ô¤ çß·¤æâ ·Ô¤ çÜ° {.z âð |.z Âè°¿ ©UÂØô»è ãñÐ ¹ ¹ððÌ Ì · ·¤ ¤èè Ì ÌññØ ØææÚ ÚUUèè ¥ ¥õõÚ ÚUU Õ Õééß ßææ§ §üü - - »ýèc×·¤æÜèÙ ÁéÌæ§ü ·Ô¤ ÕæÎ w-x ãñÚUô§´» ¥õÚU ŒÜñ´ç·¤´» ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãôÌè ãñ Ìæç·¤ ?UÜ´Â ×éQ¤ ¥õÚU ×ãèÙ ÁéÌæ§üÐ ’ßæÚU ·¤è Õéßæ§ü ·¤æ â×Ø ç×^è ·Ô¤ ÌæÂ×æÙ, ×õâ× ·Ô¤ ×æÂδÇô´ ¥õÚU ·¤ÅUæ§ü ÂÚU çÙÖüÚU ·¤ÚUÌæ ãñÐ ãæÜæ´ç·¤, w® ×æ¿ü âð v® ¥ÂýñÜ »ç×üØô´ ·¤è Õéßæ§ü ·Ô¤ çÜ° âÕâ𠥑Àè ¥ßçÏ ãñ ¥õÚU ×æÙâêÙ ·Ô¤ ×õâ× ·Ô¤ çÜ°, Õéßæ§ü ÂãÜè ÕæçÚUàæ ×ð´ ·¤è ÁæÙè ¿æçã°Ð ¥ÂýñÜ ·Ô¤ ÂýÍ× Â¹ßæǸð ×ð´ Õé¥æ§ü ·¤ÚU Îð´Ð ÚUôÂ‡æ ·¤æ â×Ø ×§ü ·Ô¤ ÂãÜð â#æã Ì·¤ ÕɸæØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ Öêç× ¥õÚU çâ´¿æ§ü ·¤è ©ÂÜ?ÏÌæ ÂÚU çÙÖüÚU ·¤ÚUÌæ ãñÐ ¥æ×ÌõÚU ÂÚU, ×æÙâêÙ ·¤è àæéL¤¥æÌ ·Ô¤ ÎêâÚUð â#æã ÁêÙ °·¤ ·¤ÅUè ãé§ü ¿æÚUæ ’ßæÚU ·Ô¤ çÜ° ©ÂØéQ¤ ãñÐ Õ ÕèèÁ Á Î ÎÚ ÚUU ° °ß ß´´ Õ ÕèèÁ Á © ©Â ¿ ¿ææÚ ÚUU- - ÕèÁ ÎÚU v® ç·¤»ýæ/ãð. ´çQ¤Øô´ ·Ô¤ Õè¿ yz âð×è ·¤è ÎêÚUè ·Ô¤ âæÍ ¥õÚU Õéßæ§ü ·¤æ â×Ø ¥ÂýñÜ-×ŠØ ×§ü ãñÐ »×èü ·Ô¤ ×õâ× ×ð´ ¥æßàØ·¤ÌæÙéâæÚU Øæ | âð v® çÎÙô´ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ÂÚU çâ´¿æ§ü ·¤ÚUð´Ð ççâ â´´» »Ü Ü- -· ·¤ ¤Å ÅUU È È¤ ¤ôôÚ ÚUUððÁ Á â âôôÚ ÚUUƒ ƒææ× × - -ÕèÁ ÎÚU wz ç·¤»ýæ/ãð. ´çQ¤Øô´ ·Ô¤ Õè¿ x® âð×è ·¤è ÎêÚUè ·Ô¤ âæÍ, Õéßæ§ü ·¤æ â×Ø ÁêÙ ãñ Ð Õ ÕôôÙ Ùðð · ·¤ ¤èè ççß ßççÏ Ï - -©ç¿Ì ¥´·¤éÚU‡æ ·Ô¤ çÜ° ÕèÁô´ ·¤ô ·¤ÌæÚUô´ ×ð´ w.z-y.® âð.×è. ·¤è »ãÚUæ§ü ÂÚU wz-x® âð.×è. ·¤è ÎêÚUè ÂÚU ÕôØð´Ð ¹ðÌ ÌñØæÚU Ù ãôÙð ·¤è Îàææ ×ð´ vz-w® ÂýçÌàæÌ çÀǸ·¤æß ·¤ÚU·Ô¤ çÕÁæ§ü ·¤ÚUð´Ð © ©ß ßüüÚ ÚUU· ·¤ ¤ ¥ ¥õõÚ ÚUU  Âôôá á· ·¤ ¤ Ì Ìˆ ˆß ß Â ÂýýÕ Õ´´Ï ÏÙ Ù - - ’ßæÚU °·¤ ¥ÙæÁ ¥õÚU ©‘¿ ÕæØô×æâ ȤâÜ ãôÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ©‘¿ ÂñÎæßæÚU Âýæ# ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° â´ÌéçÜÌ ©ßüÚU·¤ ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãôÌè ãñÐ çâ´»Ü-·¤ÅU ç·¤S×ô´ ·Ô¤ ×æ×Üð ×ð´, Îô çßÖæçÁÌ ¹éÚUæ·¤ô´ ×ð´ }® ç·¤Üô»ýæ× °Ù ÂýçÌ ãð?UÅUðØÚU çâ´ç¿Ì çSÍçÌ ·Ô¤ çÜ° ãñÐ ÂãÜæ Öæ» ¥´çÌ× ÁéÌæ§ü ·Ô¤ ÎõÚUæÙ Øæ Õéßæ§ü ·Ô¤ â×Ø ÕðâÜ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Ü»æØæ ÁæÌæ ãñ ¥õÚU àæðá ¥æÏæ Õéßæ§ü ·Ô¤ xz-y® çÎÙ ÕæÎ ç×^è ×ð´ ÂØæü# Ù×è ãôÙð ÂÚU ÂýØô» ·¤ÚUð´Ð ßáæü Áfl‡Ê· ‚Ê◊ª˝Ë ¿æÚUæ ’ßæÚU ¿æÚUæ ’ßæÚU ¹ ¹Ú ÚUU ÂÌ Ìß ßææÚ ÚUU  ÂýýÕ Õ´´Ï ÏÙ Ù- - âæ×æ‹Ø ¹ÚUÂÌßæÚU ×ôÍæ- âæ§ÂÚUâ ÚUôÅU´Çâ, ÎêÕ-çâÙôÇôÙ Çð?UÅUæ§ÜôÙ ¥õÚU ¥‹Ø ¿õǸè Â?æè ßæÜð ¹ÚUÂÌßæÚU ãñ´Ð ¹ÚUÂÌßæÚU ȤâÜ ßëçh ·Ô¤ ÂýæÚU´çÖ·¤ ¿ÚU‡æô´ ×ð´ °·¤ ÕǸè â×SØæ ãñ ¥õÚU ÂæÙè ¥õÚU Âôá·¤ ̈ßô´ ·Ô¤ çÜ° ÂýçÌSÂÏæü ·¤ÚUÌð ãñ´Ð ¥‘Àè ÌÚUã âð ÌñØæÚU Öêç×, §CÌ× ÕèÁ ÎÚU ¥õÚU ¥‘Àæ ¥´·¤éÚU‡æ ¥æ×ÌõÚU ÂÚU ¹ÚUÂÌßæÚUô´ ·¤ô ÁËÎè ÎÕæ ÎðÌð ãñ´Ð ȤâÜ ·¤è ÀÌÚUè ¹ÚUÂÌßæÚUô´ ·¤ô ÁèçßÌ Ùãè´ ÚUãÙð ÎðÌèÐ ¹ðÌ ×ð´ ¹ÚUÂÌßæÚU ÚU¹Ùð ·Ô¤ çÜ° »ýèc×·¤æÜèÙ ÁéÌæ§ü ·¤ÚUð´Ð ȤâÜ ÕôÙð ·Ô¤ vz-w® çÎÙô´ ·Ô¤ ÕæÎ ×é?UÌ ¥õÚU v-w çÙÚUæ§ü-»éǸæ§ü ·¤ÚUÙð âð ¹ÚUÂÌßæÚU ·¤æȤè ãÎ Ì·¤ ·¤× ãô ÁæÌð ãñ´Ð °ÅþæÁ¸èÙ @ ®.z ç·¤»ýæ °.¥æ§ü/ãð. ·¤æ çÀǸ·¤æß ÂýÖæßè M¤Â âð ¹ÚUÂÌßæÚUô´ ·¤ô çÙØ´ç˜æÌ ·¤ÚUÌæ ãñÐ ¹ÚUÂÌßæÚUÙæàæè ·¤æ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð Õéßæ§ü ·Ô¤ y} ƒæ´ÅUð ·Ô¤ ÌéÚU´Ì ÕæÎ çÜØæ ÁæÙæ ¿æçã°, ¥õÚU Øã âéçÙçpÌ ·¤ÚUÙð ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãñ ç·¤ ç×^è ·¤è âÌã Ù× ãôÐ çç× ×ççŸ ŸææÌ Ì È È¤ ¤â âÜ Ü - - ¿æÚUð ·Ô¤ âæÍ ÜôçÕØæ, ‚ßæÚU ÕèÙ, ×ê´», ©Ç¸Î Øæ ¥ÚUãÚU Áñâè ȤçÜØô´ ·¤è Õéßæ§ü ’ßæÚU wÑv ·Ô¤ ¥ÙéÂæÌ ×ð´ ¿æÚUð ·¤è ©ÂÁ ¥õÚU »é‡æß?ææ ÕɸæÌæ ãñÐ ·¤× ßáæü Øæ ·¤× çâ´ç¿Ì ÿæð˜æô´ ×ð´ ç×çŸæÌ ’ßæÚU ¥õÚU ‚ßæÚU ·¤è ȤâÜ ßæ´ÀÙèØ ãñÐ çâ´ç¿Ì Øæ ¥çÏ·¤ ßáæü ßæÜð ÿæð˜æô´ ×ð´ ç×çŸæÌ È¤âÜ ·Ô¤ âæÍ ÜôçÕØæ ©‘¿ ãÚUð ¿æÚUð ·¤è ©ÂÁ ÎðÌæ ãñÐ ( (? ? ôôÌ Ì Ñ Ñ ¥ ¥ææ§ §üüâ âèè° °¥ ¥ææÚ ÚUU- -§ §¢¢ççÇ ÇUUØ ØÙ Ù § §¢¢S SÅ ÅUUèèÅ Å÷÷UUØ ØêêÅ ÅUU ¥ ¥ææòòÈ È¤ ¤ çç× ×Ü ÜððÅ Å÷÷UUâ â ççÚ ÚUUâ â¿ ¿üü, , ã ãññUU¼ ¼Ú ÚUUææÕ Õææ¼ ¼) ) çâ´ç¿Ì ÿæð˜æô´ ×ð´ y® ÕðâÜ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ç·¤»ýæ °Ù/ãð?UÅUðØÚU ·¤ô ÂýæÍç×·¤Ìæ Îè ÁæÌè ãñÐ ×ËÅUè-·¤ÅU ç·¤S×ô´ ×ð´, ÌèÙ çßÖæçÁÌ ¹éÚUæ·¤ô´ ×ð´ v®®-vw® ç·¤Üô»ýæ× °Ù ÂýçÌ ãð?UÅUðØÚU ·¤è çâȤæçÚUàæ ·¤è ÁæÌè ãñÐ âÕâð ÂãÜð, °·¤ çÌãæ§ü Õéßæ§ü ·Ô¤ â×Ø Ü»æØð´Ð ÂãÜð ·¤ÅU ·Ô¤ ÕæÎ °·¤ çÌãæ§ü ·¤è ÎêâÚUè ¹éÚUæ·¤ Îè ÁæÌè ãñ ¥õÚU ÎêâÚUè ·¤ÅU ·Ô¤ ÕæÎ °·¤ çÌãæ§ü àæðáÐ ÂØæü# ç×^è ×ð´ Ù×è ãôÙð ÂÚU Øð çßÖæçÁÌ ¹éÚUæ·¤ Îè ÁæØðÐ ° °· ·¤ ¤èè· ·ëë¤ ¤Ì Ì Â Âôôá á· ·¤ ¤ Ì Ìˆ ˆß ß Â ÂýýÕ Õ´´Ï ÏÙ Ù- - ç×^è ×ð´ Õéßæ§ü âð ÂãÜð }-v® ÅUÙ/ãð?UÅUðØÚU ·¤?ÂôSÅU Øæ »ôÕÚU ¹æÎ ÇæÜð´Ð xz-yz ç·¤Üô»ýæ× Ùæ§ÅþôÁÙ/ãð?UÅUðØÚU Õéßæ§ü ·Ô¤ y® çÎÙ ÕæÎ çâ´»Ü ·¤ÅU (Øæ) v®-vz ÅUÙ/ãð?UÅUðØÚU ¹æÎ/Õéßæ§ü âð ÂãÜð y®-yz ç·¤Üô»ýæ× Ùæ§ÅþôÁÙ/ ×ËÅUè-·¤ÅU âôÚUƒæ× ×ð´ ÂýˆØð·¤ ·¤ÅUæ§ü (¥´çÌ× ·¤ÅUæ§ü ·¤ô ÀôǸ·¤ÚU) ·Ô¤ ÕæÎ â×æÙ çßÖæçÁÌ ¹éÚUæ·¤ ×ð´UÐ ççâ â´´¿ ¿ææ§ §üü/ /Á ÁÜ Ü Â ÂýýÕ Õ´´Ï ÏÙ Ù- - âæ×æ‹ØÌÑ ßáæü «¤Ìé ×ð´ Õô§ü ÁæÙð ßæÜè ’ßæÚU ·¤è ȤâÜ ·¤ô ç·¤âè çâ´¿æ§ü ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ Ùãè´ ãôÌè ãñÐ °·¤ Øæ Îô çâ´¿æ§ü ÁM¤ÚUÌ ÂǸÙð ÂÚU Øæ Ü´Õð â×Ø Ì·¤ âê¹ð ·Ô¤ ÎõÚUæÙ vz-w® çÎÙô´ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ÂÚU çÎØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÂæÙè ÆãÚUæß âð Õ¿ð´Ð ×æ¿ü/¥ÂýñÜ ×ð´ Õô§ü ÁæÙð ßæÜè ȤâÜ ·¤ô Õéßæ§ü ·Ô¤ vz-w® çÎÙô´ ·Ô¤ ÕæÎ ÂãÜè çâ´¿æ§ü ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãô»è ¥õÚU ÕæÎ ×ð´ v®-vz çÎÙô´ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ÂÚU çâ´¿æ§ü ·¤è âÜæã Îè ÁæÌè ãñÐ ×ËÅUè-·¤ÅU ç·¤S×ô´ ×ð´, ȤâÜ ãôÙè ¿æçã°Ð ·ë¤á·¤ô´ ·ð¤ çÜ° âÜæã ççß ßççÖ Öó óææ Ú ÚUUææ’ ’Ø Øôô´´ · ·ÔÔ¤ ¤ ççÜ Ü° ° ¥ ¥Ù Ùééà àææ´´ççâ âÌ Ì Ù Ùß ßèèÙ ÙÌ Ì× × ¥ ¥õõÚ ÚUU Ü Üôô· ·¤ ¤çç ÂýýØ Ø çç· ·¤ ¤S S× ×ôô´´ · ·¤ ¤èè â âêê¿ ¿èè ççâ â´´» »Ü Ü · ·¤ ¤Å ÅUU çç· ·¤ ¤S S× ×ðð´´ × ×Ë ËÅ ÅUUèè · ·¤ ¤Å ÅUU â â´´· ·¤ ¤Ú ÚUU ¥æòÜ §´çÇØæ °¿âè x®}, Âèâè°¿ v®{, Â´Ì ¿æÚUè z,âè°âßè x®°È¤, âè°âßè wv°È¤ ãçÚUØæ‡ææ ÁðÁð w®, Áð°â w{x,w~-v, °¿Áð zvx, °¿Áð zyv ´ÁæÕ - Ú ÚUUææ’ ’Ø Ø × ×Ë ËÅ ÅUUèè · ·¤ ¤Å ÅUU çç· ·¤ ¤S S× ×ðð´´ âè°âßè xx°×°È¤, °â°âÁè z~-x, Âêâæ ¿æÚUè {, Âêâæ ¿æÚUè wx - âè°â°¿ w®°×°È¤, âè°â°¿ wy°×°È¤ - ´ÁæÕ âéÇð?Uâ ¿æÚUè v, ´ÁæÕ âéÇð?Uâ ¿æÚUè y - °â°Ü yy Ìç×ÜÙæÇé ·ð¤v, ·ð¤|, âè°âßè xw°È¤ âè¥ô°È¤°âw~, âè°âßè xx°×°È¤ Áè°È¤°ây - Â´Ì ¿æÚUè {, Â´Ì ¿æÚUè } âè°âßè xx°×°È¤ »éÁÚUæÌ ÚUæÁSÍæÙ ©?æÚUæ¹´Ç ×ãæÚUæCþ Áè°È¤°â°¿ v, Áè°È¤°â z - ÂýÌæ ¿æÚUè v®}® Â´Ì ¿æÚUè | L¤ç¿ÚUæ, âè°âßè xw°È¤ - - âè°â°¿ wy°×°È¤ ? · ·¤ ¤´´Ç Çß ßææ Ú ÚUUôô» » ( (Ü ÜêêÁ Á S S× ×Å ÅUU) )Ñ Ñ Øã ÕèÁ ÁçÙÌ È¤È¤ê¡Îè ÁçÙÌ ÚUô» ãñÐ §â ÚUô» ×ð´ ÕæçÜØô´ ×ð´ ÕèÁ ·Ô¤ SÍæÙ ÂÚU ·¤æÜæ ¿ê‡æü ÕÙ ÁæÌæ ãñÐ ÌÍæ ÂéÚUæÙè ÂýÁæçÌØô´ ×ð´ ÖæÚUÌ ·Ô¤ âÖè çãSâô´ ×ð´ Îð¹æ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ §â·Ô¤ ©Â¿æÚU ãðÌé ÚUô» ÂýÖæçßÌ ÂõÏô´ ·¤ô ©¹æǸ·¤ÚU âæßÏæÙèÂêßü·¤ ÍñçÜØô´ ×ð´ Õ´Î ·¤ÚU ç×^è ×ð´ ÎÕæØð´ ¥Íßæ ÁÜæ δð, ?UØô´ç·¤ Øã ÚUô» ãßæ âð Èñ¤ÜÌæ ãñÐ §Uâ·Ô¤ çÜ° ÕèÁ ·¤ô Åþ槷¤ôÇÚU×æ çßÚUèÇè y »ýæ./ç·¤. ÕèÁ Øæ ·¤æÕôüç?UâÙ (ßèÅUæßñ?Uâ |z Ç?ËØê. Âè.) v.wz »ýæ./ ç?ߢ. ÕèÁ Øæ ÅUðÕé·¤ôÙæÁæðÜ (ÚUñç?UâÜ w Çè. °â.) v.® »ýæ./ç·¤. ÕèÁ ·Ô¤ çãâæÕ âð ÕèÁ ·¤ô ©Â¿æçÚUÌ ·¤ÚU·Ô¤ ãè ©ÂØô» ·¤ÚUð´Ð ? »ðãê¡ ·Ô¤ çÜ° âæ×æ‹ØÌØæ Ù˜æÁÙ, SȤéÚU ß ÂôÅUæàæ-yÑwÑv ·Ô¤ ¥ÙéÂæÌ ×ð´ Îð´Ð âèç×Ì çâ´¿æ§ü ×ð´ }®Ñy®Ñw®, çâ´ç¿Ì ¹ðÌè ×ð´ y®Ñ|®Ñxz ÌÍæ ÎðÚU âð Õéßæ§ü ×ð´ ®®Ñz®Ñwz ç·¤Üô»ýæ× ÂýçÌ ãð?UÅUðØÚU ·Ô¤ ¥ÙéÂæÌ ×ð´ ©ßüÚU·¤ Îð´Ð ? Âê‡æü çâ´ç¿Ì â×Ø âð Õéßæ§ü ×ð´ w®-w® çÎÙ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ÂÚU y çâ´¿æ§ü ·¤ÚUð´Ð ?¥æßàØ·¤Ìæ âð ¥çÏ·¤ çâ´¿æ§ü ·¤ÚUÙð ÂÚU ȤâÜ ç»ÚU â·¤Ìè ãñ, ÎæÙô´ ×ð´ ÎêçÏØæ Ï?Õð ¥æ ÁæÌð ãñ´ ÌÍæ ©ÂÁ ·¤× ãô ÁæÌè ãñÐ ? ÕæçÜØæ¡ çÙ·¤ÜÌð â×Ø È¤ÃßæÚUæ çßçÏ âð çâ´¿æ§ü Ù ·¤ÚUð´ ¥‹ØÍæ ȤêÜ ç¹ÚU ÁæÌð ãñ´, ÎæÙô´ ·¤æ ×é¡ã ·¤æÜæ ÂǸ ÁæÌæ ãñ ß ·¤ÚUÙæÜ Õ´ÅU ÌÍæ ·¤´Çé¥æ ÃØæçÏ ·Ô¤ Âý·¤ô ·¤æ ÇÚU ÚUãÌæ ãñÐ ? ÂæÜð ·¤è â´ÖæßÙæ ãô Ìô §ââð Õ¿æß ·Ô¤ çÜ° ȤâÜô´ ×ð´ çSÂý´·¤ÜÚU ·Ô¤ ×æŠØ× âð ãË·¤è çâ´¿æ§ü ·¤ÚUð´, ÍæØô ØêçÚUØæ ·¤è z®® »ýæ× ×æ˜ææ ·¤æ v®®® ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ƒæôÜ ÕÙæ·¤ÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´ ¥Íßæ } âð v® ç·¤Üô»ýæ× âËȤÚU Âæ©ÇÚU ÂýçÌ °·¤Ç¸ ·¤æ ÖéÚU·¤æß ·¤ÚUð´ ¥Íßæ ƒæéÜÙàæèÜ âËȤÚU x »ýæ× ÂýçÌ ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ƒæôÜ ÕÙæ·¤ÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´ ¥Íßæ ®.| ÂýçÌàæÌ ÃØæÂæçÚU·¤ âË?UØêçÚU·¤ ¥?Ü (»´Ï·¤ ·¤æ ¥?Ü) ·¤æ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð ? » »ððã ãêê¡¡ È È¤ ¤â âÜ Ü × ×ðð´´ × ×éé? ?Ø ØÌ ÌÑ Ñ Îô ÌÚUã ·Ô¤ ¹ÚUÂÌßæÚU ãôÌð ã´ñÐ ¿ ¿õõÇ Ç¸¸èè  Â? ?ææèèÑ Ñ ÕÍéßæ, ¿õÜæ§ü, âð´Áè, ÎêÏè, ·¤æâÙè Á»´Üè ÂæÜ·¤, Á»´Üè ×ÅUÚU, ·¤ëc‡æ ÙèÜ, çãÚUÙ¹éÚUè ÌÍæ â â´´· ·¤ ¤Ú ÚUUèè  Â? ?ææèè Ñ Ñ »é„è-Ç‹Çæ, ×ôÍæ, Á´»Üè Á§ü, ·¤æ´â ¥æçÎÐ ? ¿õǸè Â?æè ßæÜð ¹ÚUÂÌßæÚU ·Ô¤ çÜ° w,y-Çè ·¤è ®.{z ç·¤Üô»ýæ× Øæ ×ñÅUâË?UØêÚUæòÙ ç×Íæ§Ü ·¤è y »ýæ×/ ãð?UÅUðØÚU ·¤è ÎÚU âð Õéßæ§ü ·Ô¤ x®- xz çÎÙ ÕæÎ, ÁÕ ¹ÚUÂÌßæÚU w-y Â?æè ßæÜð ãô´, çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð ? â´·¤ÚUè Â?æè ßæÜð ¹ÚUÂÌßæÚU ·Ô¤ çÜ° ç`¤ÙæÜæðȤæò ÂýõÂÚUçÁÜ {® »ýæ×/ãð?UÅUðØÚU ·¤è ÎÚU âð wz-xz çÎÙ ·¤è ȤâÜ ×ð´ ÁÕ ¹ÚUÂÌßæÚU w-y Â?æè ßæÜð ãô´, çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð ? â âññççÙ Ù· ·¤ ¤ · ·¤ ¤èèÅ ÅUU ( (¥ ¥ææ× ×èèüü ß ß× ×üü) )Ñ Ñ §â·Ô¤ ÜæÚUßæ (âé‹Çè) Öêç× ·¤è âÌã âð ÂõÏð ·Ô¤ ÌÙð ·¤ô ·¤æÅUÌæ ãñÐ Øð ÂýæØÑ çÎÙ ×ð´ ÀéÂð ÚUãÌð ãñ´ ÌÍæ ÚUæÌ ãôÙð ÂÚU çÙ·¤ÜÌð ãñ´ ÌÍæ ÂõÏð ·¤è ÁÇ´¸ð ·¤æÅU ÎðÌð ãñ´Ð ȤÜSßM¤Â ȤâÜ âê¹Ùæ ÂýæÚU?Ö ãô ÁæÌè ãñÐ §â·¤è ÚUô·¤Íæ× ãðÌé v.z ÂýçÌàæÌ ç`¤ÙæÜȤæòâ x|z ‚æýæ× âç·ý¤Ø Ìˆß ÂýçÌ ãð?UÅUðØÚU âéÕã Øæ àææ× ·Ô¤ â×Ø ÂýØô» ·¤ÚUð´ ¥õÚU ÕæÎ ×ð´ çâ´¿æ§ü ·¤ÚUð´Ð ? ×æãê ·¤æ Âý·¤ô »ðãê´ ×ð´ ª¤ÂÚUè Öæ» (ÌÙæ ß Â?æô´) ÂÚU ãôÙð ·¤è Îàææ ×ð´ §ç×Çæ?UÜôçÂýÇ wz® ç×Üè »ýæ× ÂýçÌ ãð?UÅUðØÚU ·¤è ÎÚU âð ÂæÙè ×´ð ƒæôÜ ÕÙæ·¤ÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð ? ÁǸ ×æãê (M¤ÅU °çȤÇ) »ðãê´ ·Ô¤ ÂõÏð ·¤ô ÁǸ âð ÚUâ ¿êâ·¤ÚU ÂõÏô´ ·¤ô âé¹æ ÎðÌð ãñ´Ð ÁǸ ×æãê ·Ô¤ çÙØ´˜æ‡æ ·Ô¤ çÜ° ÕèÁ ©Â¿æÚU »æª¤¿æð ÚUâæØÙ âð x »ýæ× ÂýçÌ ç·¤Üô »ýæ× ÕèÁ ·¤è ÎÚU âð ©Â¿æçÚUÌ ·¤ÚUð´ ¥Íßæ §ç×Çæ?UÜôçÂýÇ |.} °â °Ü ·¤è wz® ç×Üè Øæ Íæ§×ð‰ææð?Uâ× ·¤è w®® »ýæ×/ãð. ·¤è ÎÚU âð x®®-y®® Üè. ÂæÙè ×´ð ƒæôÜ ÕÙæ·¤ÚU çÀÇ·¤æß ·¤ÚUð´Ð ? » »ððM M¤ ¤¥ ¥ææÑ Ñ àæÚUÕÌè- -¿‹Îõâè »ðãê´U ·Ô¤ âæÍ ×æÜßè »ðãê´ ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð âð »ðL¤¥æ ÚUô» ·¤è â?ÖæßÙæ ·¤× ãô ÁæÌè ãñÐ âæ×æ‹ØÌÑ ¿‹Îõâè ç·¤S×ð´ ÖêÚUæ »ðM¤¥æ ÌÍæ ×æÜßè »ðãê¡ ×ð´ ·¤æÜæ »ðM¤¥æ ¥æÌæ ãñÐ »ðM¤¥æ ÚUô» âð ÁËÎè »ýSÌ ãôÙð ßæÜè ÂéÚUæÙè ÁæçÌØæð´ ·¤è ¹ðÌè Ù ·¤ÚUð´ ÌÍæ çßEâÙèØ SÍæÙô´ âð ãè àæéh ÕèÁ ·¤æ ¿ØÙ ·¤ÚUð´Ð »ðM¤¥æ ÚUô» âð ÂýçÌÚUôÏè Ù§ü ÂýæÁæçÌØô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUð´Ð ¥çÏ·¤ Âýæ·¤ô ãôÙð ÂÚU ÂýôÂè·¤ôÙæÁôÜ (®.|. ÂýçÌàæÌ) ç×Üè/Üè. Øæ ÅUðÕé·¤ôÙðÁæðÜ (®.| ÂýçÌàæÌ) ç×Üè/Üè. Îßæ ·¤æ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð Ö ÖêêÚ ÚUUææ » »ððM M¤ ¤¥ ¥ææ · ·¤ ¤ææÜ Üææ » »ððM M¤ ¤¥ ¥ææ · ·¢¢¤ ¤Ç ÇUUß ßææ ( (Ü ÜêêÁ Á S S× ×Å ÅUU) ) ? ¿êãô´ ·Ô¤ çÙØ´˜æ‡æ ·Ô¤ çÜ° x-y »ýæ× çÁ´·¤ ȤæòSȤæ§üÇ ·¤ô °·¤ ç·¤Üô»ýæ× ¥æÅUæ, ÍôǸæ âæ »éǸ ß ÌðÜ ç×Üæ·¤ÚU ÀôÅUè-ÀôÅUè »ôÜè ÕÙæ Üð´ ÌÍæ ©Ù·¤ô ¿êãô´ ·Ô¤ çÕÜô´ ·Ô¤ Âæâ ÚU¹ð´Ð ? ¹ðÌ ×ð´ »ðãê´, ·Ô¤ ÂõÏð ·Ô¤ âê¹Ùð ¥Íßæ ÂèÜð ÂǸÙð ÂÚU Áô ç·¤ ç·¤âè ·¤èÅU, Õè×æÚUè ¥Íßæ Âôá·¤ Ìˆß ·¤è ·¤×è âð ãô â·¤Ìæ ãñ, ÌéÚU‹Ì çßàæðá™æ ·¤è âÜæã Üð·¤ÚU ©â·¤æ àæèƒæý ©Â¿æÚU ·¤ÚUð´Ð ß ßññ™ ™ææææççÙ Ù· ·¤ ¤Ñ Ñ ? Ç Çææòò.. ° °..· ·ÔÔ¤ ¤.. ççâ â´´ã ã - - · ·¤ ¤ëëççá á  Âýýâ âææÚ ÚUU, , × ×ôô.. } }x xv v~ ~x x{ {~ ~y y~ ~v v, , ? ? Ç Çææòò.. · ·ÔÔ¤ ¤..â âèè.. à àææ× ×ææüü - - â âS SØ Ø ççß ß™ ™ææææÙ Ù, , × ×ôô.. ~ ~w w® ®® ®w wx x~ ~| |} }z z, , ? ? Ç Çææòò.. Ç Çèè..· ·ÔÔ¤ ¤.. ß ß× ×ææüü - -  ÂææΠΠ  ÂýýÁ ÁÙ ÙÙ Ù, , × ×ôô.. ~ ~y yv v~ ~® ®x xx xy y} }w w, , ? ? Ç Çææòò.. Á Áðð..Õ Õèè.. ççâ â´´ã ã - -  ÂææΠΠ  ÂýýÁ ÁÙ ÙÙ Ù, , × ×ôô.. ~ ~| |z zw wv vz z~ ~z zv vw w, , ? ? Ç Çææòò..  Âýý· ·¤ ¤ææà àææ Å ÅUUèè.. ° °Ü Ü.. - -  ÂææÎ ÎÂ Â Ú ÚUUôô» » ççß ß™ ™ææææÙ Ù, , × ×ôô.. } }} }v v| |{ {® ®z z} }® ®| |, , ? ? Ç Çææòò.. Ú ÚUUææã ãééÜ Ü » »Á Áƒ ƒææææÅ ÅUUðð - -  ÂææΠΠ  ÂýýÁ ÁÙ ÙÙ Ù, , × ×ôô.. } }x xv v| |® ®x x{ {{ {z z} }.. ? ? Ç Çææòò.. © ©Â Âðð‹ ‹Î Îýý ççâ â´´ã ã - - â âS SØ Ø ççß ß™ ™ææææÙ Ù, , × ×ôô.. | |~ ~} }| |x xz zx x| |® ®y y Á ÁÇ Ç¸¸ × ×ææã ãêê ( (M M¤ ¤Å ÅUU ° °ççÈ È¤ ¤Ç Ç) ) â âññççÙ Ù· ·¤ ¤ · ·¤ ¤èèÅ ÅUU ( (¥ ¥ææ× ×èèüü ß ß× ×üü) )

8. 8 •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org ◊äÿÊflø ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ? ? ◊œÈ∑§⁄U ¬flÊ⁄U, ◊Ù. — }||Æwv}|}z Á¿¥ ŒflÊ«∏Ê ‚ ∑§Ù߸ wz Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ŒÍ⁄U ’ÒÃÍ‹- ◊È‹ÃÊ߸ ◊ʪ¸ ¬⁄U ª˝Ê◊ ’ŒŸÍ⁄U ∑§Ë •Ê’ÊŒË ∑§⁄UË’ ŒÙ „¡Ê⁄U „Ò– ªÊ¥fl ◊¥ ‹ÉÊÈ •ı⁄U ‚Ë◊ʥà Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ íÿÊŒÊ „Ò– flÒ‚ ∑§È‹ Á◊‹Ê∑§⁄U ∑§⁄UË’ wzÆ Á∑§‚ÊŸ „Ù¥ª Á¡Ÿ◊¥ ‚ •Áœ∑§Ê¥‡Ê Á∑§‚ÊŸ π⁄UË»§ ∑‘§ ◊ı‚◊ ◊¥ ‚ÙÿÊ’ËŸ, ◊P§Ê, íflÊ⁄U, ◊Í¥ª, ◊Í¥ª»§‹Ë •ÊÁŒ ∑§Ë »§‚‹ ‹ªÊÃ „¥Ò– ª„Í¥ ⁄U’Ë ∑§Ë ◊ÈÅÿ »§‚‹ „Ò– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ ¬˝Êÿ— ‚÷Ë Á∑§‚ÊŸ »§Í‹ªÙ÷Ë, ≈U◊Ê≈U⁄U, ’Ë¥‚, Á÷¥«Ë, ªÊ¡⁄U, øÈ∑§È¥Œ⁄U •ÊÁŒ ‚Áé¡ÿÙ¥ ∑§Ë πÃË ’«∏ ¬Ò◊ÊŸ ¬⁄U ∑§⁄UÃ „Ò¥– ‚Áé¡ÿÙ¥ ◊¥ •ãÿ »§‚‹Ù¥ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ •Áœ∑§ ¬ÊŸË ∑§Ë ¡M§⁄Uà „ÙÃË „Ò– ‚ÊÕ „Ë ‚Áé¡ÿÙ¥ ◊¥ ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ πÊŒ •ı⁄U ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§ ŒflÊ߸ÿÙ¥ ∑§Ê ÷Ë •àÿÁœ∑§ ßSÃ◊Ê‹ „ÙÃÊ „Ò– ªÊ¥fl ◊¥ ‚ûÊ⁄U-•S‚Ë ∑‘§ Œ‡Ê∑§ ◊¥ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ∑§È•Ù¥ ∑§Ê „Ë ©¬ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ ⁄U„Ê „Ò– ‚Ÿ˜ v~}v ◊¥ ’ŒŸÍ⁄U ◊¥ ¬„‹Ê Ÿ‹∑§Í¬ ∑§Ê πŸŸ „È•Ê– ©‚ ‚◊ÿ ∑§⁄UË’ ‚flÊ ‚ı »§È≈U ∑§Ê ª„⁄UÊ߸ ¬⁄U ¬ÿʸ# ¬ÊŸË ÁŸ∑§‹ •ÊÿÊ ÕÊ •ı⁄U ‚◊Á‚¸’‹ ◊Ù≈U⁄U |Æ »§È≈U ª„⁄UÊ߸ ¬⁄U ‹ªÊ߸ ªß¸ ÕË– ß‚ Ÿ‹∑§Í¬ ∑§Ë ‚»§‹ÃÊ ∑‘§ ’ÊŒ Á∑§‚ÊŸÙ¥ Ÿ Ÿ‹∑§Í¬ πŸŸ ◊¥ M§Áø ‹ŸÊ ¬˝Ê⁄Uê÷ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– ‚Ÿ˜ v~}v ‚ ‹∑§⁄U •÷Ë Ã∑§ ªÊ¥fl ◊¥ ÃËŸ ‚ı ‚ •Áœ∑§ Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ∑§Ê πŸŸ „Ù øÈ∑§Ê „Ò Á¡Ÿ◊¥ ‚ ß‚ ‚◊ÿ ∑‘§fl‹ zÆ-{Æ Ÿ‹∑§Í¬ „Ë øÊ‹Í „Ê‹Ã ◊¥ „Ò– Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ¬˝Êÿ— ‚÷Ë ◊äÿ◊ •ı⁄U ’«∏ Á∑§‚ÊŸÙ¥ Ÿ •¬Ÿ πÃÙ¥ ◊¥ ŒÙ ‚ •Áœ∑§ Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ∑§Ê πŸŸ Á∑§ÿÊ „Ò– Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ’…∏Ÿ ∑‘§ ‚ÊÕ „Ë ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ Áª⁄UÊfl≈U •ÊÃË ⁄U„Ë– ¬„‹ Ÿ‹∑§Í¬ ∑‘§ πŸŸ ∑‘§ ‚◊ÿ ¡„Ê¥ ◊ÊòÊ ‚ı-‚flÊ ‚ı »§È≈U ¬⁄U ¬ÿʸ# ◊ÊòÊÊ ◊¥ ¬ÊŸË ÁŸ∑§‹ •ÊÃÊ ÕÊ– flø◊ÊŸ ◊¥ vÆÆÆ ‚ vwÆÆ »§È≈U ∑§Ë ª„⁄UÊ߸ ◊¥ ¬ÊŸË ÁŸ∑§‹ ⁄U„Ê „Ò– ‚’◊Á‚¸’‹ ◊Ù≈U⁄U ∑§Ù ∑§⁄UË’ }ÆÆ ‚ ~ÆÆ »§È≈U ª„⁄UÊ߸ ◊¥ ‹ªÊÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– „Ê‹Ê¥Á∑§ •÷Ë ÷Ë •Ÿ∑§ Á∑§‚ÊŸ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ∑§È•Ù¥ ¬⁄U „Ë ÁŸ÷¸⁄U „Ò¥ ‹Á∑§Ÿ fl ⁄U’Ë ∑§Ë »§‚‹ „Ë Á∑§‚Ë Ã⁄U„ ‹ ¬ÊÃ „Ò¥ ¡’Á∑§ ª⁄U◊Ë ∑§Ë »§‚‹ Ÿ„Ë¥ ‹ ¬ÊÃ „Ò¥– Á¬¿‹ fl·¸ wÆww ◊¥ fl·Ê¸ ÷Ë •ë¿Ë „È߸ „Ò– ß‚‚ ª„Í¥ ∑§Ë ’ÙflŸË „ÙŸ Ã∑§ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑‘§ ø„⁄U Áπ‹ „Èÿ Õ– ©ã„¥ ©ê◊ËŒ ÕË Á∑§ ß‚ ’Ê⁄U ∑§È•Ù¥ ◊¥ ¬ÿʸ# ¬ÊŸË ©¬‹éœ ⁄U„ªÊ Á¡‚‚ fl ⁄U’Ë ∑§Ë »§‚‹ ∑‘§ ‚ÊÕ ‚Áé¡ÿÙ¥ ∑§Ë ÷Ë •ë¿Ë ¬ÒŒÊflÊ⁄U ∑§⁄U ‚∑‘§¥ª– ‹Á∑§Ÿ ¡Ò‚ „Ë ª„Í¥ ∑§Ë »§‚‹ ◊¥ Á‚¥øÊ߸ ∑§Ë ’Ê⁄UË •Ê߸... ∑§È•Ù¥ ◊¥ ¬ÊŸË ∑§Ê»§Ë ∑§◊ „Ù ªÿÊ „Ò– }z ÂýçÌàæÌ âð ¥çÏ·¤ ÖêÁÜ ·¤æ ÎôãÙ ÂæÙè ÂèÙð ·Ô¤ çÜØð ãè ç×Ü ÁæØð »Ùè×Ì ãñU ÃÊ‹Ê’ ’ŸÊÿ– ߟ ÃÊ‹Ê’Ù¥ ◊¥ ’⁄U‚Êà ∑‘§ ÁŒŸÙ¥ ◊¥ ¬ÊŸË ÷⁄U ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚‚ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U ÃÙ „È•Ê „Ë „Ò, ‚ÊÕ „Ë ◊¿‹Ë ¬Ê‹Ÿ ÷Ë ∑§⁄UÃ „Ò¥ Á¡‚‚ ©ã„¥ •ÁÃÁ⁄UQ§ •Êÿ ÷Ë „Ù ¡ÊÃË „Ò– ß‚Ë Ã¡¸ ¬⁄U Á¡Ÿ ªÊ¥flÙ¥ ◊¥ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ∑§◊ „Ù ªÿÊ „Ò, fl„Ê¥ ÿ„ ¬˝ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ȤâÜ ¿·ý¤ ×ð´ ÂçÚUßÌüÙ ∑§È¿ Œ‡Ê∑§ ¬„‹ ◊P§Ê, íflÊ⁄U, œÊŸ, •⁄U„⁄U •ÊÁŒ »§‚‹¥ π⁄UË»§ ∑‘§ ◊ı‚◊ ◊¥ ‹ªÊ߸ ¡ÊÃË ÕË– ߟ »§‚‹Ù¥ ∑‘§ πÃÙ¥ ◊¥ ¬ÊŸË ¡◊Ê ⁄U„ÃÊ ÕÊ, ÃÙ ÷Ë íÿÊŒÊ ŸÈ∑§‚ÊŸ Ÿ„Ë¥ „ÙÃÊ ÕÊ– πÃÙ¥ ◊¥ ¬ÊŸË ¡◊Ê ⁄U„Ÿ ‚ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ ∑§◊Ë Ÿ„Ë¥ „ÙÃË ÕË– ‹Á∑§Ÿ ¡’ ‚ ‚ÙÿÊ’ËŸ ∑§Ë »§‚‹ ‹ªÊŸ ‹ª „Ò¥, ©¬ÿȸQ§ »§‚‹Ù¥ ∑§Ê ⁄U∑§’Ê ∑§Ê»§Ë ∑§◊ „Ù ªÿÊ „Ò– ‚ÙÿÊ’ËŸ ∑‘§ πÃÙ¥ ◊¥ ¬ÊŸË ¡◊Ê ⁄U„Ÿ ‚ »§‚‹ ∑§Ù ŸÈ∑§‚ÊŸ „ÙÃÊ „Ò– ß‚Á‹ÿ ‚ÙÿÊ’ËŸ ∑‘§ πÃÙ¥ ◊¥ ¬ÊŸË ¡◊Ê Ÿ„Ë¥ „ÙŸ ŒÃ– ÿÁŒ »§‚‹ ø∑˝§ ∑§Ê äÿÊŸ ÁŒÿÊ ¡Êÿ ÃÙ ß‚ ÁSÕÁà ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– Õ´ÁÚU Öêç× ÂÚU ßëÿææÚUôÂ‡æ ª˝Ê◊ËáÊ ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ¬«∏Ù¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ¬„‹ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ ∑§Ê»§Ë ∑§◊ „Ù ªß¸ „Ò– •’ ÃÙ ¡‹Ê™§ ‹∑§«∏Ë ∑§Ë ÷Ë ∑§◊Ë ¬«∏Ÿ ‹ªË „Ò– ÷Í¡‹ SÃ⁄U ’…∏ÊŸ ◊¥ flΡÊÙ¥ ∑§Ë ◊„àfl¬Íáʸ ÷ÍÁ◊∑§Ê „ÙÃË „Ò– ∞‚Ê ŒπÊ ªÿÊ „Ò Á∑§ Á¡Ÿ ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ¬«∏-¬ıœÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ •Áœ∑§ „Ò, fl„Ê¥ ÷Í¡‹ SÃ⁄U •ãÿ ˇÊòÊÙ¥ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ •Áœ∑§ ⁄U„ÃÊ „Ò– ß‚Á‹ÿ •ŸÈ¬ÿÙªË •ı⁄U ’¥¡⁄U ÷ÍÁ◊ ¬⁄U fl΄Œ flΡÊÊ⁄UÙ¬áÊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹ÿ ¬˝Á⁄Uà ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„ÿ– ªÊ¥fl ∑‘§ ∞∑§ ¬˝ªÁÇÊË‹ Á∑§‚ÊŸ ªÙflœ¸Ÿ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ∑‘§fl‹ ŒÙ-ÃËŸ ÉÊ¥≈U „Ë Á‚¥øÊ߸ ∑§⁄U ¬ÊÃ „Ò¥ ¡’Á∑§ ∑§È¿ ’⁄U‚ ¬„‹ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ÷⁄U¬Í⁄U ¬ÊŸË ©¬‹éœ ÕÊ •ı⁄U ∑§È•Ù¥ ∑§Ê ¬ÊŸË πà◊ Ÿ„Ë¥ „ÙÃÊ ÕÊ– ª⁄U◊Ë ∑‘§ ÁŒŸÙ¥ ◊¥ ¡’ ¬ÊŸË ∑§◊ „Ù ¡ÊÃÊ ÕÊ, Ã’ ∑§È•Ê¥ ∑§Ë ÕÙ«∏Ë πÈŒÊ߸ ∑§⁄U ŒÃ Õ– ß‚‚ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ¬ÿʸ# ◊ÊòÊÊ ◊¥ ¬ÊŸË Á◊‹ ¡ÊÃÊ ÕÊ– Á∑§‚ÊŸ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ •÷Ë ’⁄U‚Êà ∑§Ù ‚◊Ê# „Èÿ ∑§⁄UË’ ÃËŸ ◊„ËŸ „Ë „Èÿ „Ò¥ •ı⁄U •÷Ë ‚ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ∑§È•Ù¥ ◊¥ ¬ÊŸË ¬ÿʸ# Ÿ„Ë¥ „Ò– »§⁄Ufl⁄UË ◊Êø¸ ◊¥ ÄUÿÊ ÁSÕÁà „ÙªË, ß‚∑§Ë ∑§À¬ŸÊ ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ª⁄U◊Ë ∑‘§ ÁŒŸÙ¥ ◊¥ »§‚‹ ∑‘§ Á‹ÿ ÃÙ ¿Ù«∏Ù, ¬ËŸ ∑‘§ Á‹ÿ „Ë Á◊‹ ¡Êÿ ÃÙ ªŸË◊à ‚◊Á¤Êÿ– ∑§Èÿ¥ ÃÙ ∞∑§- ŒÙ ◊„ËŸ ◊¥ „Ë ‚ÊÕ ¿Ù«∏ Œ¥ª, Ã’ Ÿ‹∑§Í¬ „Ë ∞∑§◊ÊòÊ ‚„Ê⁄UÊ ⁄U„ªÊ– ‹Á∑§Ÿ Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ‚ Á‚¥øÊ߸ ∑‘§ Á‹ÿ ¬ÿʸ# ¬ÊŸË Á◊‹ ‚∑‘§ªÊ, ß‚◊¥ ÷Ë ‚¥Œ„ „Ò– ¬ëøË‚-ÃË‚ ‚Ê‹ ¬„‹ Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ∑§◊ „Ë ÕË •ı⁄U Á‚¥øÊ߸ ∑§È•Ù¥ ‚ „Ë ∑§Ë ¡ÊÃË ÕË– ‹Á∑§Ÿ Ÿ‹∑§Í¬ ∑‘§ ‚Íπ ¡ÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ Ÿÿ Ÿ‹∑§Í¬ ∑§Ê πŸŸ „ÙÃÊ ⁄U„Ê „Ò– ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ ‹ªÊÃÊ⁄U Áª⁄UÊfl≈U ∑§Ê ∞∑§ ¬˝◊Èπ ∑§Ê⁄UáÊ ÿ„ ÷Ë „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò Á∑§ Ÿ‹∑§Í¬ ‚ ÷Í¡‹ ∑§Ê ’ÄʇÊÊ ŒÙ„Ÿ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ ⁄U„Ê ‹Á∑§Ÿ ¡‹ ¬ÈŸ÷¸⁄UáÊ •ÕʸØ Á⁄UøÊ¡¸ ¬⁄U Á’À∑§È‹ ÷Ë äÿÊŸ Ÿ„Ë¥ ÁŒÿÊ ªÿÊ– ¡’ ‹ªÊÃÊ⁄U Ÿ‹∑§Í¬ πŸŸ „ÙÃ ⁄U„ •ı⁄U ¡‹ ¬ÈŸ÷¸⁄UáÊ Ÿ„Ë¥ „È•Ê ÃÙ ∞‚ „Ê‹Êà ©à¬ÛÊ „Ù ªÿ „Ò¥ Á∑§ •ÊŸ flÊ‹ ‚◊ÿ ◊¥ ¬ÿ¡‹ ∑‘§ Á‹ÿ Ã⁄U‚ŸÊ Ÿ ¬«∏ ¡Êÿ– ÿ„ ÁSÕÁà ∑‘§fl‹ ª˝Ê◊ ’ŒŸÍ⁄U ∑§Ë „Ë Ÿ„Ë¥ ’ÁÀ∑§ ∞‚ ‚Ò∑§«∏Ù¥ ªÊ¥fl „Ò¥ ¡„Ê° ÷Í¡‹ SÃ⁄U ∑§Ê»§Ë ŸËø ¡Ê øÈ∑§Ê „Ò– ∑§È•Ù¥ ◊¥ ∑‘§fl‹ ’⁄U‚Êà ◊¥ „Ë ¬ÊŸË ⁄U„ÃÊ „Ò •ı⁄U ¡Ò‚ „Ë ’⁄U‚Êà ∑§Ê ◊ı‚◊ ‚◊Ê# „ÙÃÊ „Ò, ¬ÊŸË ∑§Ê»§Ë ∑§◊ „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ÁÜ ·¤ô ÏÚUæ ×ð´ ©ÌæÚUô´ ¥õÚU ÖÚUÂêÚU ȤâÜ Üô Œ‡Ê ◊¥ ¬ÿʸ# •ı⁄U •ı‚à ’ÊÁ⁄U‚ „ÙŸ ∑‘§ ’ÊŒ ÷Ë ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ ÁŸ⁄U¥Ã⁄U „Ù ⁄U„Ë Áª⁄UÊfl≈U ∑‘§ ◊gŸ¡⁄U ¬˝÷ÊflË •ı⁄U ∑§Ê⁄Uª⁄U ∑§Œ◊ ©ΔÊŸ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ß‚∑‘§ Á‹ÿ fl·Ê¸ ∑‘§ ¡‹ ∑§Ù ⁄UÙ∑§Ÿ ∑‘§ ‚ÊÕ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ∑§Ù ’…∏ÊŸ ∑‘§ ∑§Êÿ¸ ∑§Ù ¬˝ÊÕÁ◊∑§ÃÊ ‚ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ŒÍ‚⁄U ‚⁄U‹ ‡ÊéŒÙ¥ ◊¥ ß‚ ¡‹ ∑§Ë πÃË ∑§⁄UŸÊ ÷Ë ∑§„Ã „Ò¥– ¡‹ ∑§Ë ’ÙflŸË ∑§⁄UÙ ÿÊŸË ¡‹ ∑§Ù œ⁄UÊ ◊¥ ©ÃÊ⁄UÙ¥ •ı⁄U ÷⁄U¬Í⁄U »§‚‹ ‹Ù– ß‚∑‘§ Äà ÁŸêŸÁ‹Áπà ©¬ÊÿÙ¥ ¬⁄U ∑§Êÿ¸ ∑§⁄UŸ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „Ò– ¡ËÁflà •ı⁄U ‚Íπ Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ∑§Ê Á⁄UøÊ¡¸, S≈Uʬ «◊Ù¥ ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ, ’¥¡⁄U ÷ÍÁ◊ ¬⁄U ¿Ù≈- ¿Ù≈U ÃÊ‹Ê’Ù¥ ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ, »§‚‹ ø∑˝§ ◊¥ ¬Á⁄UfløŸ, fl΄Œ flΡÊÊ⁄UÙ¬áÊ •ÊÁŒ ©¬Êÿ Á∑§ÿ ¡Ê ‚∑§Ã „Ò¥– SÅUæ Çð×ô´ ·¤æ çÙ×æü‡æ ªÊ¥fl ◊¥ ¿Ù≈U-¿Ù≈U ŸÊ‹ „ÙÃ „Ò¥ Á¡Ÿ ¬⁄U ¬Ê¥ø-¬Ê¥ø ‚ı ◊Ë≈U⁄U ∑§Ë ŒÍ⁄UË ¬⁄U S≈Uʬ «◊ ’ŸÊ∑§⁄U ¬ÊŸË ⁄UÙ∑§Ê ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ¬ÊŸË ¡◊Ê „ÙŸ ‚ •Ê‚¬Ê‚ ∑‘§ ÷Í¡‹ ◊¥ flÎÁh „٪˖ ‚ÊÕ „Ë ¡’ Ã∑§ ¬ÊŸË S≈Uʬ «◊ ◊¥ ¡◊Ê ⁄U„ªÊ Ã’ Ã∑§ πÃÙ¥ ◊¥ S≈Uʬ «◊Ù¥ ‚ Á‚¥øÊ߸ ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ÀôÅUð ÌæÜæÕô´ ·¤æ çÙ×æü‡æ ŒflÊ‚ Á¡‹Ê ∑‘§ ≈UÙ¥∑§πÈŒ¸ Áfl∑§Ê‚𥫠◊¥ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ∑§Ê»§Ë ŸËø „Ò– ‚Ÿ wÆÆ{-Æ| ∑‘§ Œı⁄UÊŸ Ãà∑§Ê‹ËŸ ∑§‹ÄU≈U⁄U Ÿ ª˝Ê◊ËáÊÙ¥ ∑§Ù •¬Ÿ πÃÙ¥ ◊¥ ’„Èà ¿Ù≈U- ¿Ù≈U ÃÊ‹Ê’ ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹ÿ ¬˝Á⁄Uà Á∑§ÿÊ ÕÊ– Á∑§‚ÊŸÙ¥ Ÿ •¬Ÿ - •¬Ÿ πÃÙ¥ ◊¥ ¿Ù≈U-¿Ù≈U ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ¡‹ ‚¥‚ÊœŸ ◊¥òÊÊ‹ÿ ∞‚ ˇÊòÊÙ¥ ∑§Ù «Ê∑§¸ ∞Á⁄UÿÊ ÿÊ •Áà ŒÙ„Ÿ ˇÊòÊ ÉÊÙÁ·Ã ∑§⁄U ŒÃÊ „Ò ¡„Ê¥ }z ¬˝ÁÇÊà ‚ •Áœ∑§ ÷Í¡‹ ∑§Ê ŒÙ„Ÿ ∑§⁄U Á‹ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– Œ‡Ê ∑‘§ v{ ¬˝ÁÇÊà ÃÊ‹È∑§Ê, ◊¥«‹, é‹ÊÚ∑§ SÃ⁄UËÿ ß∑§ÊßÿÙ¥ ◊¥ ÷ÍÁ◊ªÃ ¡‹ ∑§Ê •àÿÁœ∑§ ŒÙ„Ÿ „È•Ê „Ò– ¡’Á∑§ Œ‡Ê ∑‘§ øÊ⁄U »§Ë‚ŒË ß‹Ê∑§Ù¥ ◊¥ ÷ÍÁ◊ªÃ ¡‹ ∑§Ê SÃ⁄U ßÃŸÊ Áª⁄U øÈ∑§Ê „Ò Á∑§ ß‚ “Áfl∑§≈U ÁSÕÁÔ ’ÃÊÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ÷Í¡‹ ’Ù«¸ ∑‘§ •Ê¥∑§«∏Ù¥ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U Œ‡Ê ∑‘§ {,z}y é‹Ê∑§, ◊¥«‹Ù¥, Ä‚Ë‹Ù¥ ∑‘§ ÷Í¡‹ ∑‘§ SÃ⁄U ∑‘§ Á‹ÿ Á∑§ÿ ªÿ ‚fl¸ˇÊáÊ ◊¥ ∑‘§fl‹ y,zwÆ ß∑§ÊßÿÊ¥ „Ë ‚È⁄UÁˇÊà „Ò¥– ¡’Á∑§ v,Æxy ß∑§ÊßÿÙ¥ ∑§Ù •àÿÁœ∑§ ŒÙ„Ÿ ∑§Ë ¡ÊŸ flÊ‹Ë üÊáÊË ◊¥ «Ê‹Ê ªÿÊ „Ò– ß‚◊¥ ∑§⁄UË’ {}v é‹Ê∑§, ◊¥«‹, ÃÊ‹È∑§Ê ∑‘§ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ •Áà Áfl∑§≈U üÊáÊË ◊¥ ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò– ¡’Á∑§ wzx ∑§Ù Áfl∑§≈U üÊáÊË ◊¥ ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò– ·¤× ÂæÙè ¥õÚU ¥çÏ·¤ ©ˆÂæÎÙ ßæÜè ç·¤S×ð´ ∑§ÎÁ· flÒôÊÊÁŸ∑§Ù¥ Ÿ ∑§◊ ¬ÊŸË ◊¥ •Áœ∑§ ©à¬ÊŒŸ flÊ‹Ë Á∑§S◊¥ Áfl∑§Á‚à ∑§Ë „Ò¥– Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ∞‚Ë »§‚‹¥ ’ÙŸ ∑‘§ Á‹ÿ ¬˝Á⁄Uà ∑§⁄UŸ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò Á¡Ÿ‚ ∑§◊ ¬ÊŸË •ı⁄U ∑§◊ ‹ÊªÃ ◊¥ •Áœ∑§ ©à¬ÊŒŸ Á◊‹ ‚∑‘§– ‚ÊÕ „Ë Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¡ÊªM§∑§ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹ÿ ¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ •Á÷ÿÊŸ ø‹Êÿ ¡ÊŸ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „Ò– ß‚‚ »§‚‹Ù¥ ∑§Ù Á¡ÃŸ ¬ÊŸË ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò, ©ÃŸË „Ë Á‚¥øÊ߸ ∑§Ë ¡ÊŸË øÊÁ„ÿ– ∞‚Ê ∑§⁄U Á∑§‚ÊŸ ¬ÊŸË ∑‘§ ‚ÊÕ Á’¡‹Ë ∑§Ë ÷Ë ’øà ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ÁèçßÌ ¥õÚU âê¹ð ÙÜ·¤êÂô´ ·¤æ çÚU¿æÁü πÃÙ¥ ◊¥ Á¡ÃŸ ÷Ë Ÿ‹∑§Í¬ ‚Íπ ªÿ „Ò¥, ©ã„¥ ’⁄U‚Êà ∑‘§ ‚◊ÿ Á⁄UøÊ¡¸ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ‚Íπ Ÿ‹∑§Í¬ ∑‘§ ¬Ê‚ ŒÙ Á¬≈U ’ŸÊ∑§⁄U ©Ÿ◊¥ ߸¥≈U, ’ÙÀ«⁄U, ⁄Uà •ÊÁŒ ÷⁄U Œ¥– ¬Ê߸¬ ∑‘§ ¡Á⁄Uÿ ŒÍ‚⁄U Á¬≈U ◊¥ ¬ÊŸË ‚Ê»§ „Ù∑§⁄U ‹ ¡ÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ÿ„Ê¥ ¬ÊŸË Á»§⁄U ‚ ‚Ê»§ „ÙÃÊ „Ò Á¡‚ Ÿ‹∑§Í¬ ◊¥ «Ê‹Ê ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ÿÁŒ ªÊ¥flÙ¥ ∑‘§ ‚Íπ „Èÿ ‚÷Ë Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ◊¥ ’⁄U‚Êà ∑‘§ ◊ı‚◊ ◊¥ ¬ÊŸË «Ê‹Ê ¡ÊÿªÊ ÃÙ ∑§Ê»§Ë ◊ÊòÊÊ ◊¥ ¬ÊŸË ¡◊ËŸ ∑‘§ •¥Œ⁄U ¬„È°øªÊ Á¡‚‚ ÷Í¡‹ SÃ⁄U ◊¥ ÁŸÁpà „Ë flÎÁh „٪˖ ‡Ê„⁄UÙ¥ ◊¥ •Ÿ∑§ Ÿª⁄U ÁŸ∑§ÊÿÙ¥ Ÿ Ÿ‹∑§Í¬ flÊ‹ ÉÊ⁄UÙ¥ •ı⁄U ¬Á⁄U‚⁄UÙ¥ ◊¥ ’⁄U‚Êà ∑‘§ ÁŒŸÙ¥ ◊¥ Ÿ‹∑§Í¬Ù¥ ∑‘§ Á⁄UøÊ¡¸ ∑§⁄UŸÊ •ÁŸflÊÿ¸ ∑§⁄U ÁŒÿÊ „Ò– ß‚∑‘§ ‚ÊÕ¸∑§ ¬Á⁄UáÊÊ◊ ÁŒπÊ߸ Œ ⁄U„ „Ò¥–

9. 9 •’ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ fl’‚Êß≈U ¬⁄U ÷Ë ©U¬‹éœ www.krishakjagat.org flÒÁŒ∑§ ÁfllʬËΔ◊ ◊¥ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸ ‚¥ÿ¥òÊ ∑§Ê ‹Ù∑§Ê¬¸áÊ ◊äÿÊflø ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ªÊ¢fl ∑§ ∑§ø⁄‘U ∑§Ê ©U¬ÿÙª ‚«∏U∑§ ÁŸ◊ʸáÊ ◊¥ „UÙªÊ, ¬¢øÊÿà ∑§Ë ’…∏UªË •Ê◊ºŸË Á¡‹Ê ¬¥øÊÿà ÷٬ʋ ∑§Ê ÁòʬˇÊËÿ •ŸÈ’¥œ ÷٬ʋ– Á¡‹Ê ¬¥øÊÿà ÷٬ʋ ∑§ ÄUà Sflë¿ ÷Ê⁄Uà Á◊‡ÊŸ-(ª˝Ê◊ËáÊ) ÿÙ¡ŸÊãê¸Ã ¬˝Œ‡Ê ∑§Ê ¬„‹Ê å‹ÊÁS≈U∑§ flS≈U ¬ŒÊÕ¸ ©¬ÿÙª „ÃÈ ∞◊•ÙÿÍ. „SÃÊˇÊ⁄U ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∞◊¬Ë•Ê⁄U•Ê⁄U«Ë∞, Á¡‹Ê ¬¥øÊÿà ÷٬ʋ ∞fl¥ ‚◊Õ¸Ÿ ‚Ë∞‹∞»§ ∑‘§ ∑§Êÿ¸¬Ê‹Ÿ •Áœ∑§Ê⁄UË, Á¡‹Ê ¬¥øÊÿà ÷٬ʋ ©¬ÁSÕÁà Õ– •ŸÈ’¥œ ∑‘§ »§‹SflM§¬ ª˝Ê◊ËáÊ ∑§ø⁄U ‚ ÁŸ∑§‹Ÿ flÊ‹ å‹ÊÁS≈U∑§ ∑§Ù üÊÁ«¥ª ∑§⁄U∑‘§ ∞◊¬Ë•Ê⁄U•Ê⁄U«Ë∞ ∑§Ù Áfl∑˝§ÿ Á∑§ÿÊ ¡ÊÿªÊ ÷٬ʋ– ∑§ÎÁ· ◊¥òÊË üÊË ∑§◊‹ ¬≈U‹ Ÿ „⁄UŒÊ Á¡‹ ∑‘§ ¿Ë¬ÊŸ⁄U ◊¥ flÒÁŒ∑§ ÁfllʬËΔ◊ ◊¥ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸ ‚¥ÿ¥òÊ ∑§Ê ‹Ù∑§Ê¬¸áÊ Á∑§ÿÊ– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸, ¬ÿʸfl⁄UáÊ-‚¥⁄UˇÊáÊ ∑‘§ Á‹ÿ ©¬ÿÙªË „Ò– ¬˝∑§ÎÁà Ÿ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸ ∑§Ê •ˇÊÿ ÷á«Ê⁄U „◊¥ ÁŒÿÊ „Ò– „◊¥ ß‚∑§Ê ©¬ÿÙª ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„ÿ– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ˇÊòÊËÿ ‚Ê¥‚Œ üÊË «Ë.«Ë. ©ß∑‘§, flÁ⁄UD ⁄UÊ¡ŸËÁÃôÊ üÊË ¬Ë. ◊È⁄U‹Ëœ⁄U ⁄UÊfl, üÊË ¬¥∑§¡ ¡Ù‡ÊË, üÊË •◊⁄U Á‚¥„ ◊ËáÊÊ •ı⁄U •ãÿ ¡Ÿ- ¬˝ÁÃÁŸÁœ ◊ı¡ÍŒ ⁄U„– •äÿˇÊ ™§¡Ê¸ Áfl∑§Ê‚ ÁŸª◊ üÊË Áª⁄Uʸ¡ Œá«ÙÁÃÿÊ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸ ∑§Ù ’…∏ÊflÊ ŒŸ ∑‘§ Á‹ÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ÁŸ⁄U¥Ã⁄U ‚„ÊÿÃÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄U ⁄U„Ë „Ò– •ÊŸ flÊ‹ ‚◊ÿ ◊¥ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸ ∑§Ê ©à¬ÊŒŸ Ã¡Ë ‚ ’…∏ªÊ– ß‚‚ ÁfllÈà ™§¡Ê¸ ¬⁄U „◊Ê⁄UË ÁŸ÷¸⁄UÃÊ ÷Ë ∑§◊ „٪˖ ¬˝’¥œ ‚¥øÊ‹∑§ ∞Ÿ∞ø«Ë‚Ë üÊË Áfl¡ÿ ∑§È◊Ê⁄U Á‚ã„Ê Ÿ •ÁÃÁÕÿÙ¥ ∑§Ê •Ê÷Ê⁄U ◊ÊŸÊ– ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ãÿÊÿ Áfl÷ʪ ∑§Ê ŸÊ◊ ’º‹Ê ÷٬ʋ– ⁄UÊíÿ ‡ÊÊ‚Ÿ Ÿ ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ãÿÊÿ ∞fl¥ ÁŸ—‡ÊQ§¡Ÿ ∑§ÀÿÊáÊ Áfl÷Êʪ ∑§Ê ŸÿÊ ŸÊ◊ ¬Á⁄UflÁøà ∑§⁄U ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ãÿÊÿ ∞fl¥ ÁŒ√ÿÊ¥ª¡Ÿ ‚‡ÊÁQ§∑§⁄UáÊ ∑§⁄U ÁŒÿÊ „Ò– ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ ∑§Ê ŸÿÊ ŸÊ◊ ‚¥øÊ‹ŸÊ‹ÿ, ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ãÿÊÿ ∞fl¥ ‚‡ÊÁQ§∑§⁄UáÊ „٪ʖ ⁄UÊ¡¬òÊ ◊¥ •Áœ‚ÍøŸÊ ¡Ê⁄UË ∑§⁄U ŒË ªß¸ „Ò– ◊äÿ „ÈU•Ê– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ‚ÈüÊË ÁflŸË ◊„Ê¡Ÿ ‚Áøfl, ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ¡‹‡ÊÁQ§ ◊¥òÊÊ‹ÿ, ¬ÿ¡‹ ∞fl¥ Sflë¿ÃÊ Áfl÷ʪ ∞fl¥ üÊË ◊‹ÿ üÊËflÊSÃfl, •¬⁄U ◊ÈÅÿ ‚Áøfl, ¬¥øÊÿà ∞fl¥ ª˝Ê◊ËáÊ Áfl∑§Ê‚, ◊äÿ¬˝Œ‡Ê, üÊË ∑‘§ŒÊ⁄U Á‚¥„, ⁄UÊíÿ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ •Áœ∑§Ê⁄UË, ⁄UÊíÿ Sflë¿ ÷Ê⁄Uà Á◊‡ÊŸ-(ª˝Ê◊ËáÊ), ◊äÿ¬˝Œ‡Ê, üÊË ÃŸflË ‚ÈÁŸŒ˝ÿÊ‹, ◊ÈÅÿ ∑§Êÿ¸¬Ê‹Ÿ •Áœ∑§Ê⁄UË, ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ª˝Ê◊ËáÊ ‚«∏∑§ Áfl∑§Ê‚ ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∞fl¥ ´§ÃÈ⁄UÊ¡ Á‚¥„ ◊ÈÅÿ Á¡‚‚ ‚«∏∑§ ÁŸ◊ʸáÊ ◊¥ ß‚ flS≈U ∑§Ê ©¬ÿÙª „٪ʖ Á¡‚‚ ¬ÿʸfl⁄UáÊ ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U ∞fl¥ ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿà ∑§Ë •Êÿ ◊¥ flÎÁh „ÙªË – ©Q§ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ üÊË •Ê⁄U.∑‘§.fl◊ʸ, •ÁÃÁ⁄UQ§ ◊ÈÅÿ ∑§Êÿ¸¬Ê‹Ÿ •Áœ∑§Ê⁄UË, Á¡‹Ê ¬¥øÊÿÃ, üÊË ©¬ãŒ˝ ‚¥ª⁄U, ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ •Áœ∑§Ê⁄UË, Á¡‹Ê ¬¥øÊÿÃ, ¡Ÿ¬Œ ¬¥øÊÿà »§¥ŒÊ ∞fl¥ ’Ò⁄UÁ‚ÿÊ ∑‘§ ◊ÈÅÿ ∑§Êÿ¸¬Ê‹Ÿ •Áœ∑§Ê⁄UË ∞fl¥ Á¡‹Ê /¡Ÿ¬Œ SÃ⁄U ¬⁄U ¬ŒSÕ Sflë¿ÃÊ ≈UË◊ ©¬ÁSÕà ÕË–

10. 10 •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org Á¡‹ ∑§Ë π’⁄‘¥U ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx Œ‹„ŸË »§‚‹ ª«◊‹ ∑§Ù Ÿß¸ ¬„øÊŸ Áº‹ÊŸ ◊¥ ¡È≈U flÒôÊÊÁŸ∑§ ¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ πÃË ‚ ©U¬Ê¡Ê߸ »§‚‹ „UÙÃË ªÈáÊÙ¥ ‚ ÷⁄U¬Í⁄U — üÊË Á’‹ÒÿÊ ∑§ÎÁ· ’ÒÃÍ‹– ©ªÊ߸ ¡ÊŸ flÊ‹Ë ª«◊‹ ∞∑§ Ÿß¸ Œ‹„ŸË »§‚‹ „Ò, Á¡‚∑§Ë Œ‡Ê ÿÊ ÁflE SÃ⁄U ¬⁄U ∑§„Ë¥ ∑§Ù߸ flÒôÊÊÁŸ∑§ ¬„øÊŸ Ÿ„Ë¥ „Ò– ÿ„ »§‚‹ ‹≈U π⁄UË»§ ÿÊŸË Á‚Ã¥’⁄U ◊Ê„ ◊¥ ’Ù߸ ¡ÊÃË „Ò, ‹ª÷ª ~Æ ÁŒŸ ◊¥ ¬∑§∑§⁄U ÃÒÿÊ⁄U „ÙÃË „Ò– ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ ∑§Ê⁄UáÊÙ¥ ‚ π⁄UË»§ ∑§Ë ¬˝◊È𠻧‚‹¥ •‚»§‹ „ÙŸ ¬⁄U ß‚∑§Ê ©à¬ÊŒŸ Á‹ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– «ÊÚ. ’Ê⁄U¬≈U Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ÿ„ Œ‹„ŸË »§‚‹ •ÊÁŒflÊÁ‚ÿÙ¥ ∑‘§ mÊ⁄UÊ ŒÊ‹ ∑‘§ M§¬ ◊¥ ∞fl¥ ß‚∑§Ê •Ê≈UÊ ’ŸÊ∑§⁄U ⁄UÙ≈UË ∑‘§ M§¬ ◊¥ ©¬ÿÙª ∑§Ë ¡ÊÃË „Ò– Áfl·ÊáÊÈ ⁄UÙª ◊Ù¡∑§ ∑‘§ ¬˝∑§Ù¬ ‚ ß‚∑§Ê ˇÊòÊ»§‹ ∞fl¥ ©à¬ÊŒŸ ∑§◊ „È•Ê „Ò– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ⁄UÊC˛Ëÿ ¬ÊŒ¬ •ÊŸÈflÊ¥Á‡Ê∑§ ‚¥‚ÊœŸ éÿÍ⁄UÙ Ÿß¸ ÁŒÑË ∑‘§ flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ∑§È‹ŒË¬ ÁòʬÊΔË mÊ⁄UÊ ª«◊‹ ∑‘§ ’Ë¡, ¬ıœ, »§Í‹ •ÊÁŒ ∑‘§ Ÿ◊ÍŸ ∞∑§òÊ Á∑§∞ ª∞– flÒôÊÊÁŸ∑§ •äÿÿŸ ∑‘§ ¬pÊà ߂ »§‚‹ ∑§Ù Œ‡Ê •ı⁄U ÁflE ∑‘§ SÃ⁄U ¬⁄U ¬„øÊŸ ∞fl¥ ‚¥⁄UˇÊáÊ Á◊‹Ÿ ∑§Ë ‚¥÷ÊflŸÊ „Ò– ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ mÊ⁄UÊ ß‚ »§‚‹ ∑§Ù Á¡‹ ∑‘§ ŸÊ◊ ¬⁄U ¡Ë•Ê߸ ≈Uª ÁŒ‹flÊŸ „ÃÈ ¬˝ÿÊ‚ Á∑§ÿ ¡Ê ⁄U„ „Ò¥– ÁflôÊÊŸ ∑‘§¥Œ˝ ’ÒÃÍ‹ ◊¥ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ¬⁄U ∞∑§ ÁŒfl‚Ëÿ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U ‚¥ÿÈQ§ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· ÷٬ʋ ∞fl¥ Ÿ◊¸ŒÊ ¬È⁄U◊ ‚¥÷ʪ üÊË ’Ë.∞‹. Á’‹ÒÿÊ Ÿ ‚¥’ÙÁœÃ ∑§⁄U ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË mÊ⁄UÊ ©à¬ÊÁŒÃ »§‚‹Ù¥ ∑§Ù ªÈáÊÙ¥ ◊¥ ÷⁄U¬Í⁄U ’ÃÊÿÊ ∞fl¥ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑‘§ ÁflÁ÷ÛÊ ‚ÍòÊ ¡Ò‚ ¡ËflÊ◊ÎÃ, ’Ë¡Ê◊ÎÃ,ÉÊŸ¡ËflÊ◊ÎÃ, Œ‡Ê¬áÊ˸, ŸË◊ÊSòÊ ∑§Ê ©¬ÿÙª ∑§⁄UŸ ∑§Ë ‚‹Ê„ ŒË– ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ◊¥ Á‡Ê⁄U«Ë ‚¥SÕÊŸ ∑§Ë ◊Á„‹Ê ‚◊Í„ ÷Ë ‚Áê◊Á‹Ã „È߸– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ◊ÉÊÊ ŒÈ’ mÊ⁄UÊ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ◊¥ ©¬ÿÙª „ÙŸ flÊ‹ ÁflÁ÷ÛÊ Ã⁄UË∑‘§ ÁflSÃÊ⁄U ‚ ’ÃÊ∞– ß‚ Œı⁄UÊŸ ’ÒÃÍ‹ ’ÒÃÍ‹ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ¬⁄U ‹ªÊ߸ ªß¸ ¬˝Œ‡Ê¸ŸË ∑§Ê •fl‹Ù∑§Ÿ •ÁÃÁÕÿÙ¥ mÊ⁄UÊ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ∞◊.¬Ë. ߥª‹ mÊ⁄UÊ ◊‡ÊM§◊ ©à¬ÊŒŸ ∑‘§¥Œ˝ ∑‘§ ¬˝◊Èπ flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. √„Ë.∑‘§. fl◊ʸ mÊ⁄UÊ •ÊÁŒflÊ‚Ë ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ◊Á„‹Ê•Ù¥ mÊ⁄UÊ ∑§ÙŒÙ, ∑§È≈U∑§Ë, ⁄UÊªË •ÊÁŒ »§‚‹ ©ªÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝Á⁄Uà Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· üÊË •Ê⁄. ¡Ë. ⁄U¡∑§, ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ©lÊÁŸ∑§Ë üÊË •Ê⁄U.∑‘§. ∑§Ù⁄UË ∑‘§¥Œ˝ ∑‘§ ∑§ÎÁ· flÒôÊÊÁŸ∑§ ‚Á„à ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ ∑‘§ •Áœ∑§Ê⁄UË ∞fl¥ ∑§◊¸øÊ⁄UË ©¬ÁSÕà Õ– ’ÒÃÍ‹– ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ mÊ⁄UÊ Œ‹„ŸË »§‚‹ ª«◊‹ ∑§Ù ¬„øÊŸ ÁŒ‹ÊŸ ∞fl¥ ß‚∑‘§ ‚¥⁄UˇÊáÊ „ÃÈ ⁄UÊC˛Ëÿ ¬ÊŒ¬ •ÊŸÈflÊ¥Á‡Ê∑§ ‚¥‚ÊœŸ éÿÍ⁄UÙ, ÷Ê⁄UÃËÿ ∑§ÎÁ· •ŸÈ‚¥œÊŸ ¬Á⁄U·Œ Ÿß¸ ÁŒÑË ∑‘§ ‚„ÿÙª ‚ ªÃ ÁŒŸÙ¥ Áfl∑§Ê‚𥫠÷Ë◊¬È⁄U ∑‘§ ª˝Ê◊ ŒÊ◊¡Ë¬È⁄UÊ ◊¥ ª«◊‹ ÁŒfl‚ ◊ŸÊÿÊ ªÿÊ– ß‚ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ⁄UÊC˛Ëÿ ¬ÊŒ¬ •ÊŸÈflÊ¥Á‡Ê∑§ ‚¥‚ÊœŸ éÿÍ⁄UÙ Ÿß¸ ÁŒÑË ∑‘§ flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ∑§È‹ŒË¬ ÁòʬÊΔË, ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ ∑‘§ flÁ⁄UD flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ ¬˝◊Èπ «ÊÚ. √„Ë∑‘§ fl◊ʸ, flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. •Ê⁄U«Ë ’Ê⁄U¬≈U ∞fl¥ «ÊÚ. ◊ÉÊÊ ŒÈ’ Ÿ ÷ʪ Á‹ÿÊ– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ «ÊÚ. ’Ê⁄U¬≈U Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á¡‹ ∑‘§ Áfl∑§Ê‚𥫠÷Ë◊¬È⁄U ∑‘§ •ÊÁŒflÊ‚Ë ªÊ¥flÙ¥- ŒÊ◊¡Ë¬È⁄UÊ, ’≈U∑§Ë, «È‹ÊÁ⁄UÿÊ, ªÙ’⁄U’‹ ¡Ò‚ ‹ª÷ª wz ªÊ¥flÙ¥ ∑‘§ •ÊÁŒflÊ‚Ë ∑§Î·∑§Ù¥ mÊ⁄UÊ ◊ÉÊŸª⁄U ∑§Ë ‡ÊÊ¢Áà ’ŸË Á◊‚Ê‹ ¤ÊÊ’È•Ê– ◊ÉÊŸª⁄U Áfl∑§Ê‚πá« ˇÊòÊ •ÊÁŒflÊ‚Ë ’„È‹ „Ù∑§⁄U •ë¿Ë ¬Ê⁄Uê¬Á⁄U∑§ πÃË Á∑§‚ÊŸË ∑§⁄UŸ flÊ‹ ˇÊòÊ ∑‘§ M§¬ ¡ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– Á¡‚◊¥ üÊ◊ ∑§Ë ’„Èà •Áœ∑§ ¡∏M§⁄Uà „ÙÃË „Ò– ‹Á∑§Ÿ •’ ÁflÁ÷ÛÊ ¬˝∑§Ê⁄U ∑‘§ ŸflÊøÊ⁄UÙ¥ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ Áfl∑§Ê‚πá« ∑‘§ ∑§Î·∑§ ©ÛÊà Ã∑§ŸË∑§Ë ‚ ¡È«∏Ÿ ‹ª „Ò¥ •ı⁄U ÿ¥òÊË∑§⁄UáÊ ÷Ë •¬ŸÊŸ ‹ª „Ò¥– ß‚Ë ∑˝§◊ ◊¥ ◊ÉÊŸª⁄U Áfl∑§Ê‚πá« ‚ } Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ŒÍ⁄U ÁSÕà ª˝Ê◊ ŸıªÊ¥flÊ ∑§Ë ¡È¤ÊÊM§ ◊Á„‹Ê ∑§Î·∑§ üÊË◊ÃË ‡ÊÊÁãÃ-πȇÊÊ‹ ÿ¥òÊË∑§⁄UáÊ •¬ŸÊ ∑§⁄U •ãÿ ∑§Î·∑§Ù¥ ∑‘§ Á‹∞ Á◊‚Ê‹ ’Ÿ ªß¸ „Ò¥– üÊË◊ÃË ‡ÊÊÁãà πȇÊÊ‹ Áfl∑§Ê‚πá« ◊ÉÊŸª⁄U ∑‘§ ª˝Ê◊ ŸıªÊ¥flÊ ∑‘§ ©◊⁄UŒÊ »§‹Ëÿ ÁŸflÊ‚Ë üÊË◊ÃË ‡ÊÊÁãà πȇÊÊ‹ íÿÊŒÊ ¬…∏Ë Á‹πË Ÿ„Ë¥ „Ò– ªÎÁ„áÊË „ÙŸ ∑‘§ ‚ÊÕ „Ë fl πÃË ∑‘§ ‚÷Ë ∑§Ê◊ ∑§⁄U ‹ÃË „Ò¥– ߟ∑‘§ ¬Áà Á‡ÊˇÊ∑§ „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ∑§ÎÁ· ◊¥ íÿÊŒÊ äÿÊŸ Ÿ„Ë¥ Œ ¬ÊÃ Õ– ß‚ ∑§Ê⁄UáÊ πÃË ∑§⁄UŸ ◊¥ ∑§ß¸ ∑§ÁΔŸÊßÿÙ¥ ∑§Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑§⁄UŸÊ ¬«∏ÃÊ ÕÊ– πÃË ‚ íÿÊŒÊ ◊ÈŸÊ»§Ê Ÿ„Ë¥ „Ù ¬ÊÃÊ ÕÊ, ÄUÿÙ¥Á∑§ ∑§ÎÁ· ◊¡ŒÍ⁄UÙ¥ ¬⁄U ÁŸ÷¸⁄U ⁄U„ ªß¸ ÕË– πø¸ ∑§Ê≈U ∑§⁄U ‚¥ÃÈÁC ÷⁄UË •Ê◊ŒŸË ÷Ë ¬˝Ê# Ÿ„Ë¥ „Ù ⁄U„Ë ÕË– ‹Á∑§Ÿ ‡ÊÊ¥Áà Ÿ „Ê⁄U Ÿ„Ë¥ ◊ÊŸË •ı⁄U πÈŒ Ÿ ÉÊ⁄U‹Í ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑‘§ ‚ÊÕ- ‚ÊÕ ∑§ÎÁ· ∑§Êÿ¸ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ΔÊŸË– •Êà◊Ê ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ∞fl¥ ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ ∑‘§ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑‘§ ‚Ãà ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ ◊¥ ∑§ÎÁ· ∑§Ë Ÿß¸ Ã∑§ŸË∑§Ë ¡ÊŸË– ߟ∑‘§ ≈UËø⁄U ¬Áà Ÿ ÷Ë ∑§ÎÁ· ∑§Ë Ÿß¸ Ÿß¸ Ã∑§ŸË∑§Ë ¡ÊŸË ÃÕÊ ©‚∑§Ê ©¬ÿÙª •¬ŸË πÃË ◊¥ Á∑§ÿÊ– ª„⁄UË ¡ÈÃÊ߸ fl ⁄Uí« ’« Ã∑§ŸË∑§Ë ‚ πÃË ∑§Ë ÃÙ flÒôÊÊÁŸ∑§ ¬hÁà •ı⁄U Áfl÷ʪ ∑§Ë ÿÙ¡ŸÊ•Ù¥ ¬⁄U ÁflEÊ‚ ’…∏ÃÊ ªÿÊ– Ÿß¸-Ÿß¸ Ã∑§ŸËÁ∑§ÿÙ¥ ∑§Ù •¬ŸÊ ∑§⁄U Sflÿ¥ ∑§Ù ∑§ÎÁ· ◊¥ ©ÛÊà ’ŸÊÿÊ– üÊË◊ÃË ‡ÊÊÁãà ’ÃÊÃË „Ò¥ Á∑§ ∑§ÎÁ· ◊¥ Ÿ∞-Ÿ∞ ÿ¥òÊÙ¥ ∑‘§ •ÊŸ ‚ ∑§ÎÁ· ∑§ÊÿÙ¥¸ ◊¥ ‚È‹÷ÃÊ „Ù ªß¸ „Ò– ÉÊ¥≈UÙ¥ ∑‘§ ∑§Ê◊ ø㌠Á◊Ÿ≈UÙ¥ ◊¥ ¬Í⁄U „Ù ¡ÊÃ „Ò¥– ∑§Î·∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U ⁄UÙ≈UÊfl≈U⁄U ∑§Ê ©¬ÿÙª ÉÊ⁄U ∑‘§ •ÁÃÁ⁄UQ§ ÷Ê«∏ ¬⁄U ¬˝Áà ‚Ë¡Ÿ •ı‚ß |Æ ÉÊá≈U ø‹ÃÊ „Ò, Á¡‚‚ vÆÆÆ L§. ¬˝Áà ÉÊá≈U ∑‘§ Á„‚Ê’ ‚ |ÆÆÆÆ M§. •Êÿ ¬˝Ê# „ÙÃË „ÒÒ– •Êß‚’ÊÚÄU‚ flÊ‹Ë ’Êß∑§ ’…∏Ê∞ªË ◊¿‹Ë ∑§Ë Á’∑˝§Ë ∑§Ê◊ÿÊ’ Á∑§‚ÊŸ ∑§Ë ∑§„ÊŸË ◊„⁄U’ÊŸÁ‚¥„ ¬⁄U „È߸ Áª⁄U ªÊÿÙ¥ ∑§Ë ◊„⁄U’ÊŸË ŒÍœ •Áœ∑§ ⁄UÙª ¬˝ÁÃ⁄UÙœ∑§ ˇÊ◊ÃÊ ’…∏ÊÃÊ „Ò– ¬⁄Uê¬⁄Uʪà πÃË - üÊË øıœ⁄UË wÆvy -vz Ã∑§ •Ê‹Í -‹„‚ÈŸ ∑§Ë πÃË ’«∏ ¬Ò◊ÊŸ ¬⁄U ∑§⁄UÃ Õ, ‹Á∑§Ÿ •’ ¬⁄Uê¬⁄Uʪà πÃË „Ë ∑§⁄UÃ „Ò¥– π⁄UË»§ ◊¥ ‚ÙÿÊ’ËŸ/◊P§Ê •ı⁄U ⁄U’Ë ◊¥ ª„Í¥/øŸÊ ∑§Ë »§‚‹ ‹Ã „Ò¥– ªÙ¬Ê‹ ¬È⁄US∑§Ê⁄U/©à∑§ÎC ∑§Î·∑§ ‚ê◊ÊŸ- ߥŒı⁄U (Áfl‡Ê· ¬˝ÁÃÁŸÁœ)– ªÊÿ ∑§Ù „◊Ê⁄U Œ‡Ê ◊¥ ◊ÊÃÊ ∑§Ê Œ¡∏ʸ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– ªı ◊ÊÃÊ ∑§Ë ‚flÊ ∑§Ù ¬Èáÿ ∑§Ê ∑§Êÿ¸ ◊ÊŸÊ ªÿÊ „Ò– ß‚‚ ¬Èáÿ ∑‘§ ‚ÊÕ •Êÿ ÷Ë •Á¡¸Ã „ÙÃË „Ò– ߥŒı⁄U Á¡‹ ∑§Ë ¤ÊÊ’È•Ê ‚Ê¥fl⁄U Ä‚Ë‹ ∑‘§ ª˝Ê◊ •¡È¸Ÿ ’«∏ÙŒÊ ∑‘§ ©ÛÊà ∑§Î·∑§ üÊË ◊„⁄U’ÊŸÁ‚¥„ øıœ⁄UË Á¬¿‹ | ‚Ê‹Ù¥ ‚ Œ‚Ë ŸS‹ ∑§Ë Áª⁄U ªÊÿÙ¥ ∑§Ê ¬Ê‹Ÿ ∑§⁄U ⁄U„ „Ò¥– wÆv{ ◊¥ w ªÊÿÙ¥ ‚ ‡ÊÈM§ „È•Ê ÿ„ Á‚‹Á‚‹Ê •’ wÆ ªÊÿÙ¥ Ã∑§ ¬„È°ø ªÿÊ „Ò– fl·¸ wÆv~ ◊¥ ßã„¥ ߥŒı⁄U Á¡‹ ∑§Ê ¬˝Õ◊ •ı⁄U ÁmÃËÿ ªÙ¬Ê‹ ¬È⁄US∑§Ê⁄U Á◊‹ øÈ∑§Ê „Ò– Áª⁄U ªÊÿÙ¥ ∑§Ë ªÊÕÊ - üÊË øıœ⁄UË Ÿ ∑§Î·∑§ ¡ªÃ ∑§Ù ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¬„‹ ©Ÿ∑‘§ ¬Ê‚ wv Œ‚Ë ªÊÿ •ı⁄U ’¿«∏ Õ, ‹Á∑§Ÿ wÆvy-vz ◊¥ »Ò§‹Ë •ôÊÊà ’Ë◊Ê⁄UË ◊¥ vy ¬‡ÊÈ ◊⁄U ª∞– | ’ø ¬‡ÊÈ•Ù¥ ◊¥ ∞∑§ ‚Ê¥«, ªÊÿ •ı⁄U ∑‘§«∏ „Ë ’ø– ß‚∑‘§ ’ÊŒ wÆv{ ◊¥ ªÈ¡⁄UÊà ‚ Áª⁄U ŸS‹ ∑§Ë ŒÙ ªÊÿ¥ ‹Ê∞– •Ê¡ ÿ„ ‚¥ÅÿÊ wÆ Ã∑§ ¬„È°ø ªß¸ „Ò– Á»§‹„Ê‹ { ªÊÿ¥ ŒÍœ Œ ⁄U„Ë „Ò¥– ∑§È¿ ªÊÿ¥ ªÊÁ÷Ÿ „Ò¥– ÿ„ ∑˝§◊ ø‹ÃÊ ⁄U„ÃÊ „Ò– Á»§‹„Ê‹ ∑§⁄UË’ xz-yÆ ‹Ë≈U⁄U ŒÍœ ∞∑§ÁòÊà „Ù ⁄U„Ê „Ò– ªı •Ê„Ê⁄U- üÊË øıœ⁄UË Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ªÊÿÙ¥ ∑§Ù ’⁄U‚Ë◊, „⁄UË ÉÊÊ‚, ø⁄UË, ŸÊÁ⁄Uÿ‹ ∑§Ë π‹Ë •ı⁄U ’Ê¡∏Ê⁄U ◊¥ ©¬‹éœ ¬‡ÊÈ •Ê„Ê⁄U ÷Ë Áπ‹ÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ªÊÿÙ¥ ∑§Ù fl·¸ ÷⁄U „⁄UË ÉÊÊ‚ Á◊‹ÃË ⁄U„ ß‚∑‘§ Á‹∞ ŒÙ ’ËÉÊÊ ◊¥ ø⁄UË/Á⁄U¡∑§Ê ÷Ë ‹ªÊÿÊ „Ò– ߟ ªÊÿÙ¥ ∑§Ù ¬Ê‹ŸÊ ÉÊÊ≈U ∑§Ê ‚ıŒÊ Ÿ„Ë¥ „Ò, ÄUÿÙ¥Á∑§ ߟ∑§Ë Áfl‡Ê· Œπ-⁄Uπ Ÿ„Ë¥ ∑§⁄UŸË ¬«∏ÃË „Ò– ¡‚˸ ªÊÿ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ Áª⁄U ªÊÿ ∑§Ê üÊË øıœ⁄UË ∑§Ù ¬‡ÊÈ ¬Ê‹Ÿ Áfl÷ʪ ߥŒı⁄U mÊ⁄UÊ fl·¸ wÆv~ ◊¥ Á¡‹ ◊¥ ¬˝Õ◊ •ı⁄U ÁmÃËÿ ªÙ¬Ê‹ ¬È⁄US∑§Ê⁄U ¬˝ŒÊŸ Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ÿ„ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ◊¥ ŒÙ ªÊÿÙ¥ ∑§Ù ‹∑§⁄U ª∞ Õ– ¬„‹Ë ªÊÿ Ÿ ∞∑§ ≈UÊß◊ ◊¥ ~.wz ‹Ë≈U⁄U •ı⁄U ÃËŸ ≈UÊß◊ ◊¥ w| ‹Ë≈U⁄U ŒÍœ Œ∑§⁄U ¬˝Õ◊ ¬È⁄US∑§Ê⁄U „ÊÁ‚‹ Á∑§ÿÊ ÕÊ– ¡’Á∑§ ŒÍ‚⁄UË ªÊÿ mÊ⁄UÊ ∞∑§ ≈UÊß◊ ◊¥ |.z ‹Ë≈U⁄U ŒÍœ ŒŸ ¬⁄U ÁmÃËÿ ¬È⁄US∑§Ê⁄U Á◊‹Ê ÕÊ– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ üÊË øıœ⁄UË ∑§Ù „Ê‹ „Ë ◊¥ ÷Ê⁄UÃËÿ ‚ÙÿÊ’ËŸ •ŸÈ‚¥œÊŸ ‚¥SÕÊŸ, ߥŒı⁄U ∑‘§ SÕʬŸÊ ÁŒfl‚ (vv ÁŒ‚¥’⁄U) ¬⁄U ‚ÙÿÊ’ËŸ »§‚‹ ∑§Ë •ŸÈ‡Ê¥Á‚à Ã∑§ŸË∑§ ∑§Ù •¬ŸÊŸ •ı⁄U ©‚∑‘§ ¬˝‚Ê⁄U ◊¥ ‚„ÿÙª ∑§⁄UŸ ∑‘§ »§‹SflM§¬ “©à∑§ÎC ∑§Î·∑§ ‚ê◊ÊŸ” ‚ ‚ê◊ÊÁŸÃ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– üÊË ◊„⁄U’ÊŸÁ‚¥„, Áª⁄U ªÊÿÙ¥ ∑§Ë ß‚ ◊„⁄U’ÊŸË ‚ ‚Èπ, ‚◊ÎÁh, SflÊSâÿ •ı⁄U ‚ê◊ÊŸ Á◊‹Ÿ ¬⁄U ’„Èà πÈ‡Ê „Ò¥– ‚ê¬∑§¸ — ~~~xvÆxÆ|Æ ŒflÊ‚– ◊àSÿ Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ ŒË ªß¸ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ◊àSÿ ‚ê¬ŒÊ ÿÙ¡ŸÊ ◊¥ Á¡‹ ◊¥ ◊Ÿ⁄UªÊ •¥Ãª¸Ã ∞∑§ „ÄU≈Uÿ⁄U ‚ ÃËŸ „ÄU≈Uÿ⁄U ∑‘§ xw •◊Îà ‚⁄UÙfl⁄U ∞fl¥ x| ¬Èc∑§⁄U ‚⁄UÙfl⁄U ∑§È‹ {~ ÃÊ‹Ê’Ù¥ ◊¥ ‚◊Í„ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ z ‹Êπ ~v „¡Ê⁄U Á»§¥ª⁄UÁ‹¥ª Á◊ÁüÊà ’Ë¡ ∑§Ê ‚¥øÿŸ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– Á¡‚◊¥ w{-zÆ ∞◊∞◊ •Ê∑§Ê⁄U ∑§Ë ∑§Ã‹Ê, ⁄UÙ„Í, Ÿ⁄UŸ •ı⁄U ∑§Ê◊Ÿ ∑§Ê¬¸ ¬˝¡ÊÁà ∑‘§ ’Ë¡ „Ò¥– ß‚ ÁflûÊËÿ fl·¸ ◊¥ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ◊àSÿ ‚ê¬ŒÊ ÿÙ¡ŸÊ ◊¥ ◊Ù≈U⁄U ‚Êÿ∑§‹ ÁflÕ •Êß‚’ÊÚÄU‚ vx Á„ê˝ÊÁ„ÿÙ¥ ∑§Ù ŒË ªß¸– Á¡‚∑§Ë ∑§È‹ ⁄UÊÁ‡Ê z ‹Êπ }z „¡Ê⁄U M§¬ÿ „Ò– Á„ê˝ÊÁ„ÿÙ¥ ∑§Ù ◊Ù≈U⁄U ‚Êÿ∑§‹ ÁflÕ •Êß‚’ÊÚÄU‚ ŒŸ ‚ ‚Ȫ◊ÃÊ ‚ Áfl∑˝§ÿ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– •Êß‚’ÊÚÄU‚ „ÙŸ ‚ ◊¿‹Ë ÷Ë π⁄UÊ’ Ÿ„Ë¥ „٪˖ ¬Èc∑§⁄U œ⁄UÙ„⁄U ‚◊ÎÁh •Á÷ÿÊŸ ∑‘§ Äà ¬È⁄UÊŸ ÃÊ‹Ê’Ù¥ ∑§Ê ¡ËáÊÙ¸hÊ⁄U ∑§⁄U v}{ ¬Èc∑§⁄U ÃÊ‹Ê’ ’ŸÊÿ ¡Ê ⁄U„ „Ò¥, Á¡‚◊¥ {z ¬Èc∑§⁄U ÃÊ‹Ê’Ù¥ ∑§Ê ŒflÊ‚ ∑§Êÿ¸ ¬Íáʸ „Ù ªÿÊ „Ò ÃÕÊ vwv ¬Èc∑§⁄U ÃÊ‹Ê’Ù¥ ∑§Ê ∑§Êÿ¸ ¬˝ªÁÃ⁄Uà „Ò– Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ Á„ê˝ÊÁ„ÿÙ¥ ∑§Ù ◊¿‹Ë ¬Ê‹Ÿ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ÁŒÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– Á∑§‚ÊŸ ∑˝§Á«≈U ∑§Ê«¸ ∑§Ë ‚ÈÁflœÊ ÷Ë ©¬‹éœ ∑§⁄UÊ߸ ¡Ê ⁄U„Ë „Ò–

11. 11 •’ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ fl’‚Êß≈U ¬⁄U ÷Ë ©U¬‹éœ www.krishakjagat.org ‚◊SÿÊ-‚◊ʜʟ ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx â×SØæ -â×æÏæÙ â×SØæ -â×æÏæÙ ‚◊SÿÊ - ‚⁄U‚Ù¥ ◊¥ ∑§Ë≈U ‚◊SÿÊ ∑§ ÁŸflÊ⁄UáÊ ∑§ Á‹ÿ ©UÁøà ©U¬Êÿ ’ÃÊÿ¢– ÃÊÁ∑§ „UÊÁŸ ‚ ⁄UÙ∑§Ê ¡Ê ‚∑§– •ãÿ Ã∑§ŸË∑§Ë ’ÃÊÿ¥– - ‚È⁄‘U‡Ê øı⁄‘UU ‚◊ʜʟ- ø嬟 ∑§º˜ºÍ ∑§Ë ∑§ÊSà •÷Ë ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „ÒU– ¡M§⁄Uà ∑§fl‹ ßÃŸË „ÒU Á∑§ ß‚∑§ ’Ë¡ ∑§Ë ’È•Ê߸ ∑§⁄UŸ ◊¥ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ◊¥ Á◊≈˜U≈UË πʺ «UÊ‹∑§⁄U ∑§⁄‘¥U •¢∑ȧ⁄UáÊ ©U¬⁄Uʢà ◊ÈÅÿ πà ◊¥ ⁄UÙ¬¢ ÃÊÁ∑§ ‚Ãà Áª⁄UÃ Ãʬ∑˝§◊ ‚ •¢∑ȧ⁄UáÊ ∑§Ù „ÙŸ flÊ‹ ‚¢÷ÊÁflà ŸÈ∑§‚ÊŸ ‚ ⁄UÙ∑§Ê ¡Ê ‚∑§– ß‚ ∑§º˜ºÍ ◊¥ Áfl≈UÊÁ◊Ÿ ∞, ’Ë,‚Ë ÃÕÊ ∑§Ê¬⁄U ∞fl¢ ◊ÒÇŸÁ‡Êÿ◊ ∑§Ê»§Ë ◊ÊòÊÊ ◊¥ „UÙÃÊ „ÒU– ? Á∑§S◊Ù¥ ◊¥ ¬¢¡Ê’ ø嬟 ∑§º˜ºÍ, ¬Í‚Ê •‹¢∑§Ê⁄U, •ÊÚS≈˛UÁ‹ÿŸ ª˝ËŸ ßàÿÊÁº „ÒU– ? ÷ÍÁ◊ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄UË •ë¿UË Ã⁄U„U ‚ ∑§Ë ¡Êÿ ÃÕÊ ÷ÍÁ◊ ◊¥ ªÙ’⁄U πʺ ÷Ë «UÊ‹Ë ¡Êÿ– ? Á’¡Ê߸ Ÿflê’⁄U-Áº‚ê’⁄U ◊¥ «U…∏U ‚ w Á∑§‹Ù ’Ë¡ ¬˝Áç∞∑§«∏U ◊¢ ‹ªªÊ– ? ©UΔUË „ÈU߸ ÄÿÊÁ⁄UÿÊ¢ πà ◊¥ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄‘¥U ÃÕÊ zÆ&zÆ ‚.◊Ë. ºÍ⁄UË ¬⁄U w-x ’Ë¡ „UÊÕ ‚ «UÊ‹¢– ? ªÙ’⁄U πʺ }-vÆ ≈UŸ, yÆ Á∑§‹Ù ÿÍÁ⁄UÿÊ, |Æ Á∑§‹Ù Á‚¢ª‹ ‚Ȭ⁄U »§ÊS»§≈U ÃÕÊ v| Á∑§‹Ù êÿÍ⁄‘U≈U •ÊÚ»§ ¬Ù≈UʇÊ/∑§Ë º⁄U ‚ ÁºÿÊ ¡Êÿ– ? ¬„U‹Ë ÃÈ«∏UÊ߸ ’È•Ê߸ ∑§ wz-zÆ ÁºŸÙ¥ ’ʺ ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „ÒU– ? ß‚ flÄà ¬ıœÙ¥ ∑§Ù ¬ÊŸË ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „UÙÃË „ÒU– ÕÊ‹Ê ’ŸÊ∑§⁄U ÿÍÁ⁄UÿÊ zÆÆ ª˝Ê◊/Á∑§‹Ù «UÊ‹¢– Á‚¢øÊ߸ ¬„U‹ ∑§⁄‘¥U Á»§⁄U ÿÍÁ⁄UÿÊ ÁºÿÊ ¡Êÿ– ? ÿÍÁ⁄UÿÊ ∑§Ê vz ¬˝ÁÇÊà ÉÊÙ‹ («U…∏U ª˝Ê◊/ ‹Ë≈U⁄U ¬ÊŸË) ÃÕÊ Æ.z ¬˝ÁÇÊà (•ÊœÊ ª˝Ê◊/ ‹Ë≈U⁄U ¬ÊŸË) ◊¥ ÉÊÙ‹ ’ŸÊ∑§⁄U Á¿U«∏U∑§Êfl ∑§⁄UŸÊ ÷Ë ‹Ê÷∑§Ê⁄UË „U٪ʖ ? »§‹ ◊ÄπË ∑§Ê ¬˝∑§Ù¬ ’„ÈUà „UÙÃÊ „ÒU– zÆÆ Á◊.‹Ë. ⁄UÙª⁄U xÆ ß¸.‚Ë. •ÕflÊ ◊≈UÊÁ‚S≈UÊÚÄ‚ wz ߸.‚Ë. {ÆÆ Á◊.‹Ë. ÉÊÙ‹ ’ŸÊ∑§⁄U Á¿U«∏U∑§Êfl ∑§⁄‘¥U– ? ¬ÁàÃÿÙ¥ ¬⁄U ÷÷ÍÁÃÿÊ ∑§ ‹ˇÊáÊ ÁºπÊ߸ ºŸ ¬⁄U zÆÆ ª˝Ê◊ ‚À»§Ä‚ ‚ wzÆ ‹Ë≈U⁄U ¬ÊŸË ◊¥ ÿÊ ∑§⁄UÊÁÕÿÊŸ wÆÆ Á◊.‹Ë. wÆÆ ‹Ë≈U⁄U ¬ÊŸË ◊¥ ÉÊÙ‹ ’ŸÊ∑§⁄U vz ÁºŸÙ¥ ∑§ •¢Ã⁄U ‚ ºÙ Á¿U«∏U∑§Êfl ∑§⁄‘¥U– ¬„U‹Ê Á¿U«∏U∑§Êfl »Í§‹ •flSÕÊ ◊¥ ÃÕÊ ºÍ‚⁄UÊ ◊≈U⁄U ∑§ •Ê∑§Ê⁄U ∑§ »§‹ ’ŸÃ ‚◊ÿ ∑§⁄‘¥U– ‚◊SÿÊ- ªÊÿ/÷Ò¥‚Ù¥ ∑§Ù πÊ‹Ë ’⁄U‚Ë◊ Áπ‹ÊŸ ‚ ¬⁄‘U‡ÊÊŸË „UÙÃË „ÒU ÄÿÊ ∑§⁄‘¥U– - øãŒ˝∑§Ê¢Ã ¬≈U‹ Á¬¿U‹Ë ’È•Ê߸ ∑§ Á‹ÿ SŸÙflÊ‹ v{ Á∑§S◊ ©U¬ÿÈÄà „U٪˖ ? •ªÃË »§‚‹ ◊¥ ∑§Ë≈UÙ¥ ∑§Ë ºπ÷Ê‹ ∑§ Á‹ÿ yÆÆ Á◊.‹Ë. ◊Ò‹ÊÁÕÿÊŸ zÆ ß¸.‚Ë. ∑§Ù wzÆ ‹Ë.U ¬ÊŸË ◊¥ ÉÊÙ‹∑§⁄U/∞∑§«∏U ∑§ Á„U‚Ê’ ‚ vz ÁºŸÙ¥ ∑§ •¢Ã⁄U ‚ ºÙ Á¿U«∏U∑§Êfl ∑§⁄‘¥U– ? ºflÊ Á¿«∏U∑§Êfl ∑§ ’ʺ |-} ÁºŸÙ¥ Ã∑§ »Í§‹ Ÿ„UË¥ ÃÙ«∏¥U– ? ’¢º ªÙ÷Ë, ◊Í‹Ë, ªÊ¡⁄U ¬⁄U ÷Ë ß‚ ÁflÁœ ‚ Á¿U«∏U∑§Êfl Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „ÒU– ? «UÊÿ◊¢«U ◊ÊÚÕ ‚’‚ πÃ⁄UŸÊ∑§ ∑§Ë≈U „ÒU ©U‚∑§ ÁŸÿ¢òÊáÊ ∑§ Á‹ÿ ∞◊Ê◊ÁÄ≈UŸ ’¢¡Ù∞≈U z ∞‚¡ËU ∑§Ê ©U¬ÿÙª ∑§⁄‘¥U– ‚◊SÿÊ- ◊Ò¥ ø嬟 ∑§º˜ºÍ ∑§Ë πÃË ∑§⁄UŸÊ øÊ„UÃÊ „Í¢U ∑§’ Ã∑§ ‹ªÊ™¢§, ∑§ıŸ‚Ë ¡ÊÁÃÿÊ¢ ‚◊ʜʟ- ‚⁄U‚Ù¥ ∑§Ë »§‚‹ ◊¥ ß‚ flÄà ◊Ê„UÙ ∑§ •‹ÊflÊ ∑ȧ¿U •ı⁄U ∑§Ë≈U •Ê ‚∑§Ã „Ò¥U– ©UŸ∑§Ù ÁŸÿ¢ÁòÊà ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹ÿ ©U¬Êÿ Ãà∑§Ê‹ ∑§⁄‘¥U •ãÿÕÊ ©Uà¬ÊºŸ ¬˝÷ÊÁflà „UÙ ‚∑§ÃÊ „ÒU– ? ÁøÃ∑§’⁄UÊ ∑§Ë≈U (¬¥«UË’ª) ∑§ •‹ÊflÊ •Ê⁄UÊ◊ÄπË ’„ÈUÃÊÿà ‚ ÁºπÃË „ÒU •ÊÒ⁄U ˇÊÁà ¬„¢UÈøÊÃË „ÒU– ß‚∑§ Á‹∞ ßÁ◊«UÊÄ‹ÙÁ¬˝«U |Æ ¬˝ÁÇÊà «UéÀÿÍ∞‚ ∑§Ê ©U¬ÿÙª ∑§⁄‘¥U –U ? ’Ê‹Ù¥ flÊ‹Ë ‚Í¢«Ë ∑§ ¬˝∑§Ù¬ ∑§Ù ⁄UÙ∑§Ÿ ∑§ Á‹ÿ zÆÆ Á◊.‹Ë., ∞∑§Ê‹ÊÄ‚ wz ߸.‚Ë •ÕflÊ wÆÆ Á◊.‹Ë. ŸÈflÊŸ |{ ߸.‚Ë. ∑§Ù wÆÆ ‹Ë≈U⁄U ¬ÊŸË ◊¥ ¬˝Áà ∞∑§«∏U ∑§ Á„U‚Ê’ ‚ ºÙ Á¿U«∏U∑§Êfl vz ÁºŸÙ¥ ∑§ •¢Ã⁄U ‚ ∑§⁄‘¥U– ? Ãʬ◊ÊŸ ’…∏UŸ ¬⁄U (»§⁄Ufl⁄UË ◊¥) »§‚‹ ¬⁄U ÷÷ÍÁÃÿÊ ⁄UÙª ÷Ë •Ê ‚∑§ÃÊ „ÒU– ’øÊfl „UÃÈ w ª˝Ê◊ ‚À»§Ä‚/‹Ë≈U⁄U ¬ÊŸË ◊¥ ÉÊÙ‹ ’ŸÊ∑§⁄U vz ÁºŸÙ¥ ∑§ •¢Ã⁄U ‚ ºÙ Á¿U«∏U∑§Êfl ∑§⁄‘¥U– ‚◊SÿÊ- ’⁄U ∑§Ë »§‚‹ ◊¥ •ë¿UÊ ©Uà¬ÊºŸ ∑§ Á‹ÿ ÄÿÊ ∑§⁄‘¥U, ∑ȧ¿U flÎˇÊ „U◊Ê⁄‘U ÿ„UÊ¢ ‹ª „Ò¥U– - ¿UªŸ‹Ê‹ øı⁄‘U ‚◊ʜʟ- ’⁄U‚Ë◊ ∑§Ê ©U¬ÿÙª ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§ Á‹ÿ ‹Ê÷∑§Ê⁄UË „UÙÃÊ „ÒU „U⁄UÊ ¬ºÊÕ¸ •ı⁄U ¬˝Ù≈UËŸ Á◊‹ÃÊ „ÒU ¬⁄¢UÃÈ ÁŸπÊÁ‹‚ ’⁄U‚Ë◊ Áπ‹ÊŸ ‚ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ù •»§⁄UÊ ŸÊ◊∑§ Ã∑§‹Ë»§ „UÙ ¡ÊÃË „ÒU Á¡‚◊¥ ¬≈U »Í§‹Ÿ ‹ªÃÊ „ÒU– ’⁄U‚Ë◊ ∑§Ê ¬Í⁄UÊ ‹Ê÷ ¬˝Êåà ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹ÿ ©U‚◊¥ •ÊœË ◊ÊòÊÊ ◊¥ ∑§≈UÊ „ÈU•Ê ‚ÍπÊ ÷Í‚Ê ª„Í¢U ∑§Ê ÿÁº Á◊‹Ê ÁºÿÊ ¡Êÿ ÃÙ fl„UË ’⁄U‚Ë◊ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ù •Áœ∑§ ¬ıÁc≈U∑§ „UÙªÊ ÃÕÊ ¬≈U »Í§‹ŸÊ •»§⁄UÊ ¡Ò‚Ë Ã∑§‹Ë»§ ‚ ÁŸ¡Êà Á◊‹ ‚∑§ªË– ? ÿÁº Á∑§‚Ë ¬‡ÊÈ ∑§Ù •»§⁄UÊ „UÙ ªÿÊ „ÒU ÃÙ zÆ Á◊.‹Ë. ÃÊ⁄U¬ËŸ ∑§Ê Ã‹ •ÊœÊ ‹Ë≈U⁄U ‚⁄U‚Ù¥ ÿÊ •‹‚Ë ∑§ Ã‹ ◊¥ Á◊‹Ê∑§⁄U ÿÁº º¢ ÃÙ •»§⁄UÊ ΔUË∑§ „UÙ ¡ÊÃÊ „ÒU– ? ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ù ‚¢ÃÈÁ‹Ã •Ê„UÊ⁄U Á◊‹ ⁄U„UÊ „ÒU ß‚ ¬⁄U ÁŸª⁄UÊŸË ÷Ë ⁄Uπ¥– ‚◊SÿÊ- ◊Ò¥ »Í§‹ªÙ÷Ë ‹ªÊŸÊ øÊ„UÃÊ „Í¢U •ªÃË »Í§‹ªÙ÷Ë ∑§Ë »§‚‹ πà ◊¥ „ÒU ∑§Ë≈U ‚◊SÿÊ•Ê¥ ‚ ÁŸ¬≈UŸ ∑§ Á‹ÿ ‚‹Ê„U º¥– - ªÙ⁄‘U‹Ê‹ ÿʺflU ‚◊ʜʟ- ’⁄U ∞∑§ •àÿ¢Ã ¬Ù·∑§ »§‹ „ÒU Á¡‚∑§Ë Áfl∑§Á‚à ¡ÊÁÃÿÙ¥ ∑§Ê ∑§Êÿ¸ ◊„UÊ⁄UÊc≈˛U ◊¥ ’„ÈUà Á∑§ÿÊ ªÿÊ „ÒU ∑Χ·∑§ Áfl∑§Á‚à ’⁄U ‹ªÊ∑§⁄U •ë¿UÊ πÊ‚Ê ¬Ò‚Ê ∑§◊Ê ⁄U„U „Ò¢U– •Ê¬ ÷Ë ÁŸêŸ ∑§⁄‘¥U •ı⁄U ◊ËΔU-◊ËΔU ’⁄U πÊÿ¢ •ı⁄U ’ø∑§⁄U ‹Ê÷ ∑§◊Êÿ¥– ÁŸflŒŸ ‚◊SÿÊ-‚◊ʜʟ Sâ÷ ◊¥ ¬ÊΔU∑§Ù¥ ‚ ÁŸflŒŸ „ÒU Á∑§ •¬ŸË πÃË-Á∑§‚ÊŸË ‚¢’¢œË ‚◊SÿÊ ∑ΧÁ· Áfl‡Ê·ôÊÙ¥ ‚ ÁŸ⁄UÊ∑§⁄UáÊ ∑§⁄UŸ „UÃÈ flÊ≈˜U‚∞¬ ¬⁄U ÷¡¥. ∞∑§ ’Ê⁄U ◊¥ ∑§fl‹ ∞∑§ ¬˝◊Èπ ‚◊SÿÊ „UË flÊ≈˜U‚∞¬ ¬⁄U Á‹π∑§⁄U ÷¡¥. flÊ≈U˜‚∞¬ „UÀ¬‹ÊßUŸ Ÿ¢. {w{wv{{www. ‚◊SÿÊ-‚◊ʜʟ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ vy, ߢÁŒ⁄UÊ ¬˝‚ ∑§Êêå‹Ä‚, ◊„UÊ⁄UÊáÊÊ ¬˝Ãʬ Ÿª⁄U, ÷٬ʋ (◊.¬˝.) »§ÙŸ-Æ|zz-ywy}vÆÆ,wzzy}{y - ªı⁄Uˇʢ∑§⁄U ‚ÒŸË ? ‚◊ʜʟ- »Í§‹ªÙ÷Ë ∑§Ë Á¬¿U‹Ë »§‚‹ ∑§ Á‹ÿ ¬ıœ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹ÿ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ’Òª ◊¥ Á◊≈˜U≈UË πʺ «UÊ‹∑§⁄U ’ÙŸË ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „ÒU– øÍ¢Á∑§ Ãʬ◊ÊŸ ‚Ãà Áª⁄U ⁄U„UÊ „ÒU– πÈ‹ ◊¥ •¢∑ȧ⁄UáÊ ¬˝÷ÊÁflà „UÙ ‚∑§ÃÊ „ÒU–

12. 12 •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org ÁflÁfläÊ/¬¥øÊ¥ª/•äÿÊà◊ âñÚU ·¤ÚU ¼éçÙØæ ·¤è »æçÈ¤Ü ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx (ªÃÊ¢∑§ ‚ •Êª) üÊË◊º˜÷ªflº˜ªËÃÊ –– ÿÕÊÕ¸ ªËÃÊ–– (˙ üÊË ¬⁄U◊Êà◊Ÿ Ÿ◊—) H •Õ ‚#Œ‡ÊÙ˘äÿÊÿ—H ‹Á‹Ã ÁŸ’¢œ ? ? Ç ÇUUææòò.. â âææŠ ŠææÙ Ùææ » »´´» »Ú ÚUUææÇ Ç¸¸ðð, , × ×ôô.. Ñ Ñ ~ ~} }w w{ {~ ~® ®} }} }{ {y y Email : drsadhanagangrade@gmail.com Øæ˜æè Øæ ƒæé×?·¤Ç¸U, Âðàæð âð Sß‘À´UÎÌæßæ¼è ãUôÌæ ãñU, ÂÜ-ÂÜ ¥æÙ¢¢¼ ©UÆUæÌæ ãñU, Áôç¹× ÜðÙð ·¤ô ÌñØæÚU ãUôÌæ ãñUÐ çÕÙæ ¥ÂÙæ â¢ÌéÜÙ ¹ôØð Øæ˜ææ ×ð´ SßØ¢ ·¤ô ÜèÙ ·¤ÚU ¼ðÌæ ãñU, ¼éçÙØæ ƒæê×Ùð ·¤è ¿æãUÌ Ù ãUôÌè Ìô ·é¤¼ÚUÌ ·ð¤ ·¤§ü ·¤çÚUà×ð ¥æÁ ãU×ð´ ¼ð¹Ùð ·¤ô ÙãUè´ ç×ÜÌðÐ Øæ˜æè, ¢Íè, ÚUãU»éÁÚU, ØæØæßÚU, ÂçÍ·¤, ×éâæçȤÚU ·¤è §â ÂçÚUÖæáæ ·¤è Øæ˜ææ ·ð¤ çÜØð Øæ˜æè ãUôÙæ ÁM¤ÚUè ãUôÌæ ãñUÐ ÁèßÙ·¤æÜ ×ð´ ãUÚU ÃØç?Ì ·¤Öè Ù ·¤Öè ·¤ô§ü Ù ·¤ô§ü Øæ˜ææ ¥ßàØ ·¤ÚUÌæ ãñUÐ ÂÚ¢UÌé âðßæçÙßëç?æ ·ð¤ ÕæÎ Üô» âç·ý¤Ø ãUô ÁæÌð ãñ´U, ßð Õ¢ÏÙ ×éQ¤ ãUô ÁæÌð ã¢ñUÐ ©UÙ·¤è àææÚUèçÚU·¤, ×æÙçâ·¤ çSÍçÌ ÕðãUÌÚU ãUæðÌè ãñÐ ßð Âð´àæÙ °ß¢ ÂæòçÜâè âð çãUÜ SÅðUàæÙ, ÌèÍüØæ˜ææ, ¥‹Ø SÍæÙô´ ·ð¤ Öýׇæ ÂÚU ÁæÌð ã¢ñUÐ ¥ÂÙð ¹æÙ-ÂæÙ ·¤æ ŠØæÙ ÚU¹Ìð ã¢ñU ¥õÚU ÕðãUÌÚU çÁ¢Î»è ÁèÌð ãñU¢Ð Øæ˜ææ ·¤è âêÿ× ¹êÕâêÚUÌèØæð´ ×ð´ âð °·¤ ãñU ç·¤ ØãU ¥æ·¤æð ç·¤âè Á»ãU ·ð¤ ×ãUˆß ·¤æð â×ÛæÙð ×ð´ ×ÎÎ ·¤ÚUÌè ãñUÐ Øæ˜ææ â´S·ë¤çÌ ·¤æð ÂéÙüÁèçßÌ ·¤ÚUÌè ãñUÐ ƒæê×Ùæ ×çSÌc·¤ ·ð¤ ç×ÁæÁ ¥æñÚU ¥ßSÍæ¥æð´ ·ð¤ âæÍ ç·¤Øð ãéUØð ¥æ´ÌçÚU·¤ ÚUæSÌæð´ ·¤è Øæ˜ææ ·¤ÚUæÌæ ãñUÐ ÎôSÌô´ ¥õÚU â¢Õ¢çÏØô´ ·ð¤ âæÍ Øæ˜ææ Sß â¢ÌéçCïU ÂýÎæÙ ·¤ÚUÌè ãñU °ðâè Øæ˜ææ ×ð´ ƒæÚU ·¤è ÂÚðUàææçÙØæ¢, SßØ¢ ·¤æ Îé¹, Ì·¤ÜèȤ, Õè×æÚUè âÕ ·é¤ÀU ÖêÜ·¤ÚU âæÍ ÚUãUÌæ ãñU, °·¤-ÎêâÚðU ·ð¤ â¢S×ÚU‡æ, ©UˆâæãU °ß¢ Áôàæ ·ð¤ ¢¹ Áô ×ÙécØ ·ð¤ ×Ù ·¤ô ãUË·¤æ ·¤ÚU ©Uâ×ð´ ª¤UÁæü ·¤æ ⢿æÚU ·¤ÚUÌð ãñ´UÐ ØãU °·¤ ¥ÙêÆUæ ·¤Î× ãñÐ ßÚUÙæ °·¤ ãUè àæãUÚU ·ð¤ Üô» °·¤-ÎêâÚðU ·¤è ¹ÕÚU Ì·¤ ÙãUè´ Üð ÂæÌð ã¢ñUÐ §â çßÇ¢UÕÙæ ·¤ô ¼ð¹Ìð ãéU° ÇUæò. ÕàæèÚU Õ¼ý ȤÚU×æÌð ãñ´U- §âè àæãUÚU ×ð´ ·¤§ü âæÜ âð, ×ðÚðU ·é¤ÀU ·¤ÚUèÕ, ¥ÁèÁ ãñ´UÐ ©U‹ãð´U ×ðÚUè ·é¤ÀU ¹ÕÚU ÙãUè´, ×éÛæð ©UÙ·¤æ ·¤ô§ü ÂÌæ ÙãUè´H ·é¤ÀU âëÁÙæˆ×·¤ ÂýçÌÖæ ·ð¤ ÏÙè ¥ÂÙè Øæ˜ææ ·ð¤ ¥ÙéÖß ÂæÆU·¤ô´ ·ð¤ â?×é¹ ÂýSÌéÌ ·¤ÚU Øæ˜ææ âæçãUˆØ ·¤è ÚU¿Ùæ ·¤ÚUÙð ×ð´ âÿæ× ãUôÌð ã¢ñUÐ Üð¹·¤ Øæ˜ææ ·ð¤ ¥ÙéÖß ·¤ô ÂæÆU·¤ô´ ·ð¤ âæÍ Õæ¢ÅUÌæ ãñU ¥õÚU ÂæÆU·¤ô´ ·¤ô ©UÙ SÍæÙô´ ÂÚU Øæ˜ææ ·¤ÚUÙð ·ð¤ çÜØð ÂýðçÚUÌ ·¤ÚUÌæ ãñUÐ §Ù SÍæÙô´ ·¤è Âýæ·ë¤çÌ·¤ çßçàæcÅUÌæ, âæ×æçÁ·¤ â¢ÚUU¿Ùæ, ßãUæ¢ ·¤è Öæáæ, â¢S·ë¤çÌ ¥õÚU âô¿ ·¤è ÁæÙ·¤æÚUè ¼ðÌæ ãñUÐ §âçÜØð ¹êÕ ƒæêç×° ¥õÚU ÂØüÅUÙ ·ð¤ ¥ÂÙð ¥ÙéÖß Öè âæÛææ ·¤çÚU°Ð °·¤ Ùæ×è àææØÚU ·ð¤ ×éÌæçÕ·¤ - âñÚU ·¤ÚU ¼éçÙØæ ·¤è »æçȤÜ, Øð çÁ‹¼»æÙè çȤÚU ·¤ãUæ¢, çÁ‹¼»æÙè ·é¤ÀU ÚUãUè Ìô, Øð ÁßæÙè çȤÚU ·¤ãUæ¢Ð ¥¢»ýðÁè Áé×Üæ ãñU-Travel makes a man perfect.×ÙécØ ·ð¤ ÃØç?Ìˆß ×ð´ §â ÂÚUÈð¤?àæÙ, §â Âê‡æüÌæ ·¤ô ÂýæŒÌ ·¤ÚUÙð ·ð¤ çÜØð ÂÆUÙ- ÂæÆUÙ ·ð¤ âæÍ ÂØüÅUÙ Öè ÁM¤ÚUè ãô ÁæÌæ ãñUÐ Âýæ¿èÙ ÖæÚUÌèØ »ý¢Íô´ ×ð´ SÂcÅU M¤Â âð ×æÙß ·ð¤ çß·¤æâ, âé¹ ¥õÚU àææ¢çÌ ·¤è â¢ÌéçcÅU ß ™ææÙ ·ð¤ çÜØð ÂØüÅUÙ ·¤ô ¥çÌ ¥æßàØ·¤ ×æÙæ ãñÐU ãU×æÚÔU ¼ðàæ ע𠫤çá-×éçÙØô´ Ùð Öè ÂØüÅUÙ ·¤ô ÂýÍ× ×ãUˆß ç¼ØæÐ Âýæ¿èÙ »éM¤¥æð´ Ùð ØãU Öè ·¤ãUæ ÒçÕÙæ ÂØüÅUÙ, ×æÙß ¥¢Ï·¤æÚU Âýð×è ãUô·¤ÚU ÚUãU ÁæØð»æÓÐ Âçà¿× ·ð¤ â¢Ì ¥æ»çSÅUÙ Ùð ·¤ãUæ ÒçÕÙæ çßàß ¼àæüÙ ™ææÙ ãUè ¥ÏêÚUæ ãñUÐÓ ÂØüÅUÙ °·¤ °ðâè Øæ˜ææ ãñU Áô ™ææÙ ·ð¤ âæÍ ×ÙôÚ¢UÁÙ ¥õÚU Èé¤ÚUâÌ ·ð¤ ÿæ‡æô´ ·¤æ ¥æÙ¢¼ ©UÆUæÙð ·ð¤ ©UgðàØô´ âð ·¤è ÁæÌè ãñUÐ ¥ÚUÕè Öæáæ ×ð´ °·¤ àæ?¼ ãñU ÒçÚUãUÜæÓ çÁâ·¤æ ¥Íü ãñU Øæ˜ææ, ÖýׇæÐ ØãU àæ?¼ ©Uâ ç·¤ÌæÕ ·¤æ Ùæ× ãñU çÁâð çܹÙð ßæÜð Ùð ¥ÂÙð Ùæ× âð Ü¢Õè Øæ˜ææ°¢ ·¤è¢Ð ßã ãñU ¥Õé ¥?¼éËÜæ ×éãU?×¼ §?Ù ¥?¼éËÜæ ¥Ü ÜæßÌè ¥Ü ÌÙÁè §?Ù ÕÌêÌæ ØæÙè §?ÙÕÌêÌæÐ §â àæ?â Ùð Ìèâ âæÜ ·¤è Øæ˜ææ ×ð´ ·¤§ü â×éÎýô´ ·¤è »ãUÚUæ§üØô´ ¥õÚU Á×èÙè ¼êçÚUØô´ ·¤ô ÙæÂæ ¥õÚU ÉðUÚU ÚUô×梿ô´ ·¤æ ¹ÁæÙæ §·¤Å÷UÆUæ ç·¤ØæÐ Á×èÙ âð Üð·¤ÚU â×¢¼ÚU, ÕȤèüÜè ¼éçÙØæ ¥õÚU ÂãUæǸUô¢, Á¢»Üô´ âð Üð·¤ÚU ¥æâ×æÙ Ì·¤ ·¤ô ¹ôÁÙæ çâÈü¤ ¥õÚU çâÈü¤ ƒæé×?·¤Ç¸Uô´ ·ð¤ ßàæ ·¤è ÕæÌ ãñUÐ ÁÚÔüU-ÁÚÔüU ·¤ô ÀUæÙ ·¤ÚU ¼éçÙØæ ƒæê×Ùð ·¤è ¿æãUÌ ¥»ÚU Ù ãUôÌè Ìô ·é¤¼ÚUÌ ·ð¤ ·¤§ü ·¤çÚUà×ð ¥æÁ ãU×ð´ ¼ð¹Ùð ·¤ô ÙãUè´ ç×ÜÌðÐ Øæ˜ææ ·¤ÚUÙæ ×ÙécØ ·¤è Ùñâç»ü·¤ ÂýßëçˆÌ ãñÐ ×ÙécØ ¥æÚ¢UÖ âð ãUè çÁ™ææâé ÂýßëçˆÌ ·¤æ ãñUÐ ÙØð-ÙØð ¼àæüÙèØ SÍæÙô´ ·¤è ¹ôÁ, ßãUæ¢ ·ð¤ ÙØÙæçÖÚUæ× ¼ëàØô´ ·¤æ ¥ßÜô·¤Ù, Âýæ·ë¤çÌ·¤ âõ´¼Øü ·¤æ ÖÚUÂêÚU ÚUâÂæÙ, çßçÖ‹Ù Âýæ¢Ì ·ð¤ çÙßæçâØô´ âð ç×ÜÙæ §âè ¥çÖÜæáæ âð ×ÙécØ Øæ˜ææ ÌÍæ ÂØüÅUÙ ·¤è ¥ôÚU ¥æ·¤çáüÌ ÚUãUÌæ ãñUÐ ÖæÚUÌ ×ð´ ÂØüÅUÙ ·¤æ ¿ÜÙ Øé»ô´ âð ãñU §âçÜØð ÌèÍü Øæ˜ææ ·¤æ Âý¿ÜÙ ÕÙæÐ ÂýˆØð·¤ ©U×ý ·ð¤ ÃØç?ÌØô´ ×ð´ Øæ˜ææ ·ð¤ ÂýçÌ Ü»æß ãUôÌæ ãñUÐ Õ“æð Ìô Øæ˜ææ ·ð¤ ¼èßæÙð ãUôÌð ãñ´UÐ ÀéUçÅ÷UÅUØô´ ×ð´ ÕæãUÚU ÁæÙð ·ð¤ çÜØð ©UˆÌðçÁÌ ÚUãUÌð ãñ´UÐ ÚUôÁ×ÚUæü ·¤è ©UÕæÙð ßæÜè çÁ¢¼»è ×ð´ ÂçÚUßÌüÙ Üæ·¤ÚU ÂéÙÑ Ù§ü SÈê¤çÌü ÂæÙð ·ð¤ çÜØð ÂßüÌô´, Ùç¼Øô´, âæ»ÚUô´, ßÙô´ ¥æç¼ ·ð¤ Âýæ·ë¤çÌ·¤ âõ‹¼Øü ·¤æ ÚUâÂæÙ ·¤ÚUÙð ·ð¤ çÜØð Âçߘæ ÌèÍü SÍæÙô´ ·ð¤ ¼àæüÙ ·¤ÚUÙð ·ð¤ çÜØð ©Uˆâé·¤ ÚUãUÌð ã¢ñUÐ π‹, ŸÎàÿ •ı⁄U ÃÒ⁄UŸÊ »§ÊÿŒ◊¥Œ SflÊ◊Ë üÊË •«∏Uª«∏UÊŸ¢º ¡Ë ◊„UÊ⁄UÊ¡ ÿ„Ê° ∑§„Ã „Ò¥, “‚Ô ∞‚ ¬⁄U◊Êà◊Ê ∑§Ê ÿ„ ŸÊ◊ “‚jÊfl”- ‚àÿ ∑‘§ ¬˝Áà ÷Êfl ◊¥ •ı⁄U ‚ÊœÈ÷Êfl ◊¥ ¬˝ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò •ı⁄U „ ¬ÊÕ¸! ¡’ ÁŸÿà ∑§◊¸ ‚Ê¥ªÙ¬Ê¥ª ÷‹Ë ¬˝∑§Ê⁄U „ÙŸ ‹ª, Ã’ ‚Ø ‡ÊéŒ ∑§Ê ¬˝ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ‚àÊ ∑§Ê •Õ¸ ÿ„ Ÿ„Ë¥ „Ò Á∑§ ÿ„ flSÃÈ∞° „◊Ê⁄UË „Ò¥– ¡’ ‡Ê⁄UË⁄U „Ë „◊Ê⁄UÊ Ÿ„Ë¥ „Ò, ÃÙ ß‚∑‘§ ©¬÷Ùª ◊¥ •ÊŸflÊ‹Ë flSÃÈ∞° „◊Ê⁄UË ∑§’ „Ò¥– ÿ„ ‚Ø Ÿ„Ë¥ „Ò– ‚Ø ∑§Ê ¬˝ÿÙª ∑‘§fl‹ ∞∑§ ÁŒ‡ÊÊ ◊¥ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò- ‚jÊfl ◊¥– •Êà◊Ê „Ë ¬⁄U◊ ‚àÿ „Ò- ß‚ ‚àÿ ∑‘§ ¬˝Áà ÷Êfl „Ù, ©‚ ‚ÊœŸ ∑‘§ Á‹ÿ ‚ÊœÈ÷Êfl „Ù •ı⁄U ©‚∑§Ë ¬˝ÊÁ# ∑§⁄UÊŸflÊ‹Ê ∑§◊¸ ¬˝‡ÊSà …¥ª ‚ „ÙŸ ‹ª, fl„Ë¥ ‚Ø ‡ÊéŒ ∑§Ê ¬˝ÿÙª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚Ë ¬⁄U ÿÙªE⁄U •ª˝Ã⁄U ∑§„Ã „Ò¥- ÿôÊ ìÁ‚ ŒÊŸ ø ÁSÕÁ× ‚ÁŒÁà øÙëÿÃ– ∑§◊¸ øÒfl ÃŒÕ˸ÿ¥ ‚ÁŒàÿflÊÁ÷œËÿÃ–– w|–– ÿôÊ, ì •ı⁄U ŒÊŸ ∑§Ù ∑§⁄UŸ ◊¥ ¡Ù ÁSÕÁà Á◊‹ÃË „Ò, fl„ ÷Ë ‚Ø „Ò- ∞‚Ê ∑§„Ê ¡ÊÃÊ „Ò– “ÃŒÕ˸ÿ◊˜“- ©‚ ¬⁄U◊Êà◊Ê ∑§Ë ¬˝ÊÁ# ∑‘§ Á‹ÿ Á∑§ÿÊ „È•Ê ∑§◊¸ „Ë ‚Ø „Ò, ∞‚Ê ∑§„Ê ¡ÊÃÊ „Ò– •ÕʸØ ©‚ ¬⁄U◊Êà◊Ê ∑§Ë ¬˝ÊÁ#flÊ‹Ê ∑§◊¸ „Ë ‚Ø „Ò– ÿôÊ, ŒÊŸ, ì ÃÙ ß‚ ∑§◊¸ ∑‘§ ¬Í⁄U∑§ „Ò¥– •ãà ◊¥ ÁŸáʸÿ ŒÃ „È∞ ∑§„Ã „Ò¥ Á∑§ ߟ ‚’∑‘§ Á‹ÿ üÊhÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– •üÊhÿÊ „ÈÃ¥ ŒûÊ¢ ìSÃ#¥ ∑§ÎÃ¥ ø ÿØ– •‚ÁŒàÿÈëÿÃ ¬ÊÕ¸ Ÿ ø Ãà¬˝àÿ ŸÙ ß„––w}–– „ ¬ÊÕ¸! Á’ŸÊ üÊhÊ ∑‘§ Á∑§ÿÊ „È•Ê „flŸ, ÁŒÿÊ „È•Ê ŒÊŸ, Ã¬Ê „È•Ê Ã¬ •ı⁄U ¡Ù ∑§È¿ ÷Ë Á∑§ÿÊ „È•Ê ∑§◊¸ „Ò, fl„ ‚’ •‚Ø „Ò- ∞‚Ê ∑§„Ê ¡ÊÃÊ „Ò– fl„ Ÿ ÃÙ ß‚ ‹Ù∑§ ◊¥ •ı⁄U Ÿ ¬⁄U‹Ù∑§ ◊¥ „Ë ‹Ê÷ŒÊÿ∑§ „Ò– •Ã— ‚◊¬¸áÊ ∑‘§ ‚ÊÕ üÊhÊ ÁŸÃÊãà •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– ÁŸc∑§·¸- •äÿÊÿ ∑‘§ •Ê⁄Uê÷ ◊¥ „Ë •¡È¸Ÿ Ÿ ¬˝‡Ÿ Á∑§ÿÊ Á∑§- ÷ªflŸ˜! ¡Ù ‡ÊÊùÁflÁœ ∑§Ù àÿʪ∑§⁄U •ı⁄U üÊhÊ ‚ ÿÈQ§ „Ù∑§⁄U ÿ¡Ÿ ∑§⁄UÃ „Ò¥ (‹Ùª ÷ÍÃ, ÷flÊŸË •ãÿÊãÿ ¬Í¡Ã „Ë ⁄U„Ã „Ò¥) ÃÙ ©Ÿ∑§Ë üÊhÊ ∑Ò§‚Ë „Ò¥? ‚ÊÁàfl∑§Ë „Ò, ⁄UÊ¡‚Ë „Ò •ÕflÊ ÃÊ◊‚Ë? ß‚ ¬⁄U ÿÙªE⁄U üÊË∑§ÎcáÊ Ÿ ∑§„Ê- •¡È¸Ÿ! ÿ„¬ÈL§· üÊhÊ ∑§Ê SflM§¬ (¬ÈËÊ) „Ò, ∑§„Ë¥-Ÿ-∑§¥„Ë¥ ©Ÿ∑§Ë üÊhÊ „ÙªË „Ë– ¡Ò‚Ë üÊhÊ flÒ‚Ê ¬L§·. ¡Ò‚Ë flÁûÊ flÒ‚Ê ¬L§·– ©Ÿ∑§Ë fl„ üÊhÊ ‚ÊÁàfl∑§Ë ⁄UÊ¡‚Ë •ı⁄U ÃÊ◊‚Ë ÃËŸ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ë „ÙÃË „Ò– ‚ÊÁàfl∑§Ë üÊhÊflÊ‹ ºflÃÊ•Ù¢ ∑§Ù, ⁄UÊ¡‚Ë üÊhÊflÊ‹ ÿˇÊ (¡Ù ÿ‡Ê, ‡Êıÿ¸ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄U), ⁄UÊˇÊ‚Ù¥ (¡Ù ‚È⁄UˇÊÊ º ‚∑‘§) ∑§Ê ¬Ë¿Ê ∑§⁄UÃ „Ò¥ •ı⁄U ÃÊ◊‚Ë üÊhÊflÊ‹ ÷ÍÃ-¬˝ÃÙ¥ ∑§Ù ¬Í¡Ã „Ò¥ ‡ÊÊSòÊÁflÁœ ‚ ⁄UÁ„à ߟ ¬Í¡Ê•Ù¥ mÊ⁄UÊ ÿ ÃËŸÙ¥ ¬˝∑§Ê⁄U ∑‘§ üÊhÊ‹È ‡Ê⁄UË⁄U ◊¥ ÷ÍÂ◊ÈŒÊÿ •ÕʸØ •¬Ÿ ‚¥∑§À¬Ù¥ •ı⁄U NŒÿ-Œ‡Ê ◊¥ ÁSÕà ◊È¤Ê •ãÃÿʸ◊Ë ∑§Ù ÷Ë ∑Χ‡Ê ∑§⁄UÃ „Ò¥U, Ÿ Á∑§ ¬¡Ã „Ò¥– ©Ÿ ‚’∑§Ù ÁŸ‡øÿ „Ë ÃÍ •‚È⁄U ¡ÊŸ •ÕʸØ ÷ÍÃ, ¬˝Ã, ÿˇÊ, ⁄UÊˇÊ‚ ÃÕÊ ŒflÃÊ•Ù¥ ∑§Ù ¬Í¡ŸflÊ‹ •‚È⁄U „Ò¥– ŒflÃÊ-¬˝‚¥ª ∑§Ù üÊË∑§ÎcáÊ Ÿ ÿ„Ê° ÃË‚⁄UË ’Ê⁄U ©ΔÊÿÊ „Ò– ¬„‹ •äÿÊÿ ‚Êà ◊¥ ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§- •¡È¸Ÿ ! ∑§Ê◊ŸÊ•Ù¥ Ÿ Á¡Ÿ∑§Ê ôÊÊŸ „⁄U Á‹ÿÊ „Ò, fl„Ë ◊Í…∏’ÈÁh •ãÿ ŒflÃÊ•Ù¥ ∑§Ë ¬Í¡Ê ∑§⁄UÃ „Ò¥– ŒÍ‚⁄UË ’Ê⁄U •äÿÊÿ Ÿı ◊¥ ©‚Ë ¬˝‡Ÿ ∑§Ù ŒÈ„⁄UÊÃ „È∞ ∑§„Ê- ¡Ù •ãÿÊãÿ ŒflÃÊ•Ù¥ ∑§Ë ¬Í¡Ê ∑§⁄UÃ „Ò¥, fl ÷Ë ◊ȤÊ „Ë ¬Í¡Ã „Ò¥; Á∑§ãÃÈ ©Ÿ∑§Ê fl„ ¬Í¡Ÿ •ÁflÁœ¬Ífl¸∑§ •ÕʸØ ‡ÊÊù ◊¥ ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ÁflÁœ ‚ Á÷ÛÊ „Ò, •Ã— fl„ ŸC „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ÿ„Ê° •äÿÊÿ ‚òÊ„ ◊¥ ©ã„¥ •Ê‚È⁄UË Sfl÷ÊflflÊ‹Ê ∑§„∑§⁄U ‚ê’ÙÁœÃ Á∑§ÿÊ– üÊË∑§ÎcáÊ ∑‘§ ‡ÊéŒÙ¥ ◊¥ ∞∑§ ¬⁄U◊Êà◊Ê ∑§Ë „Ë ¬Í¡Ê ∑§Ê ÁflœÊŸ „Ò– ÃŒŸãÃ⁄U ÿÙªE⁄U üÊË∑§ÎcáÊ Ÿ øÊ⁄U ¬˝‡Ÿ Á‹ÿ- •Ê„Ê⁄U, ÿôÊ, ì •ı⁄U ŒÊŸ– •Ê„Ê⁄U ÃËŸ ¬˝∑§Ê⁄U ∑‘§ „ÙÃ „Ò¥– ‚ÊÁûʘfl∑§ ¬ÈL§· ∑§Ù ÃÙ •Ê⁄UÙÇÿ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸflÊ‹, SflÊ÷ÊÁfl∑§ Á¬˝ÿ ‹ªŸflÊ‹, ÁFÇœ •Ê„Ê⁄U Á¬˝ÿ „ÙÃ „Ò¥– (¬˝SÃÈÁ× ‚È÷Ê· ¬≈U‹), ◊Ù.— ~ÆÆ~|w{xzw email : subhashpatel072@gmail.com ¬ÊÁˇÊ∑§ ¬¢øÊ¢ª ~ ‚ ww ¡Ÿfl⁄UË wÆwx Áfl∑˝§◊ ‚¢flØ wÆ|~ ◊ÊÉÊ ∑ΧcáÊ w ‚ ◊ÊÉÊ ‡ÊÈÄ‹ v Ã∑§ flÊ⁄U U ÁÃÁÕ/àÿı„UÊ⁄U ‚Ù◊ ◊ÊÉÊ ∑ΧcáÊ ◊¢ª‹ --------- x ‚¢∑§≈UÊ øıÕ ’Èœ --------- y ªÈL§ --------- z ‡ÊÈ∑˝§ --------- { ‹Ù„U«∏UË ©Uà‚fl ‡ÊÁŸ --------- | ◊∑§⁄U ‚¢∑˝§Ê¢Áà ⁄UÁfl --------- } ¬Ù¥ª‹ ‚Ù◊ --------- ~ ◊¢ª‹ --------- vÆ ’Èœ --------- vv ·≈˜UÁÃ‹Ê ∞∑§Êº‡ÊË fl˝Ã ªÈL§ --------- vw ¬˝ºÙ· fl˝Ã ‡ÊÈ∑˝§ --------- vx/vy Á‡Êfl øÃȺ¸‡ÊË fl˝Ã ‡ÊÁŸ --------- xÆ ◊ÊÉÊË ◊ıŸË •◊ÊflSÿÊ ⁄UÁfl ◊ÊÉÊ ‡ÊÈÄ‹ Áº. ◊Ê„ Æ~ ¡Ÿfl⁄UË vÆ ¡Ÿfl⁄UË vv ¡Ÿfl⁄UË vw ¡Ÿfl⁄UË vx ¡Ÿfl⁄UË vy ¡Ÿfl⁄UË vz ¡Ÿfl⁄UË v{ ¡Ÿfl⁄UË v| ¡Ÿfl⁄UË v} ¡Ÿfl⁄UË v~ ¡Ÿfl⁄UË wÆ ¡Ÿfl⁄UË wv ¡Ÿfl⁄UË ww ¡Ÿfl⁄UË w Á»§≈UŸ‚ ∑‘§ Á‹∞ »§È≈U’ÊÚ‹ •ı⁄U flÊÚ‹Ë’ÊÚ‹ ∑‘§ ŒÙ ª◊ ¬ÿʸ# „Ò¥– ŒÙŸÙ¥ π‹Ù¥ ∑‘§ Á‹∞ ¬Í⁄UË ≈UË◊ „Ù, ¡M§⁄UË Ÿ„Ë¥ „Ò– ‡Êı∑§ ∑‘§ Ãı⁄U ¬⁄U •ÊœË ≈UË◊ ‚ ÷Ë ßã„¥ π‹Ê ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ’Ò«Á◊¥≈UŸ ÷Ë ∞∑§ ¡’⁄UŒSà ∑§‚⁄Uà „Ò– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ «Ê¥Á‚¥ª ÿÊŸË ∞⁄UÙÁ’ÄU‚ ÷Ë ∞∑§ Ã⁄U„ ∑§Ë ∑§‚⁄Uà „Ë „Ò– ß‚‚ ÁŒ‹ •ı⁄U »‘§»§«∏ ◊¡’Íà „Ù ¡ÊÃ „Ò¥– ‚ÊÕ „Ë ‡ÊÊ⁄UËÁ⁄U∑§ ‚¥ÃÈ‹Ÿ ÷Ë ‚Èœ⁄U ¡ÊÃÊ „Ò– •Ê¬ Á¡ÃŸË ◊¡Ë¸ „Ù, ©ÃŸ ‚◊ÿ Ã∑§ «Ê¥‚ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ∑§„Ê ¡ÊÃÊ „Ò Á∑§ ÃÒ⁄UŸ •ı⁄U ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄UË ‚ ’«∏Ë ∑§Ù߸ ∑§‚⁄Uà Ÿ„Ë¥ „ÙÃË, Á¡‚◊¥ ‡Ê⁄UË⁄U ∑‘§ „⁄U Á„S‚ ∑§Ê ßSÃ◊Ê‹ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ÃÒ⁄UÊ∑§Ë ‡ÊÈM§ ∑§⁄UŸ ◊¥ ©ÃŸÊ ÷Ë πø¸ Ÿ„Ë¥ ∑§⁄UŸÊ ¬«∏ÃÊ, Á¡ÃŸÊ Œı«∏Ÿ ∑‘§ ¡ÍÃ π⁄UËŒŸ ◊¥ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– Œ⁄U•‚‹ ÃÒ⁄UÊ∑§Ë ∑‘§ Á‹∞ •Ê¬∑§Ù Á‚»§¸ ∞∑§ ’Á…∏ÿÊ SflËÁ◊¥ª-∑§ÊÚS≈U˜ÿÍ◊ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „ÙÃË „Ò– · ·ýý¤ ¤× ×à àææÑ Ñ v

13. 13 •’ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ fl’‚Êß≈U ¬⁄U ÷Ë ©U¬‹éœ www.krishakjagat.org ©fl¸⁄U∑§ √ÿʬÊ⁄U ÁŸÿ◊Ù¥ ◊¥ ‚¥‡ÊÙœŸ ∑§⁄UŸ ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ⁄UÊíÿ◊¥òÊË ‚ •¬Ë‹ Á¡‹ ∑§ ‚◊ÊøÊ⁄U ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ’ÃÊÿÊ ¡ÒÁfl∑§ πÊŒ •ı⁄U ⁄U‚ÊÿÁŸ∑§ ©fl¸⁄U∑§Ù¥ ∑§Ê ÃÊ‹◊‹ ∑§ÎÁ· Á‚¥„, üÊË ¬˝◊ÙŒ Á‚¥„ ©¬ÁSÕà Õ– ¬⁄U ¡Ù⁄U ÁŒÿÊ ∞fl¥ «ÊÚ. ∞ø.∞‚.ΔÊ∑§È⁄U Ÿ ⁄U’Ë »§‚‹Ù¥ •Êª⁄U ◊Ê‹flÊ •Êª⁄U ◊Ê‹flÊ– ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ •Êª⁄U mÊ⁄UÊ Á∑§‚ÊŸ ÁŒfl‚ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝, ¬Á⁄U‚⁄U ◊¥ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– Á¡‚∑‘§ •¥Ãª¸Ã ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ¡ÊªM§∑§ÃÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∞fl¥ Á∑§‚ÊŸ ◊‹Ê •ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ’«∏Ë ‚¥ÅÿÊ ◊¥ Á∑§‚ÊŸÙ¥ Ÿ ÷ʪ Á‹ÿÊ– ∑§ÎÁ· ◊„ÊÁfllÊ‹ÿ ßãŒı⁄U «ÊÚ. ∞ø.∞‚.ΔÊ∑§È⁄U, ¬˝Êäÿʬ∑§ (‚flÊÁŸ.), ¬˝œÊŸ flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ ¬˝◊Èπ ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ «ÊÚ. ∞.∑‘§. ŒËÁˇÊÃ, flÁ⁄UD flÒôÊÊÁŸ∑§ ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ «ÊÚ. •Ê⁄U.¬Ë.∞‚. ‡ÊQ§Êflà ∞fl¥ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· üÊË ∞Ÿ.’Ë. fl◊ʸ, ÷Ê⁄UÃËÿ Á∑§‚ÊŸ ‚¥ÉÊ ∑‘§ Á¡‹ÊäÿˇÊ üÊË ⁄UÊ◊ŸÊ⁄UÊÿáÊ Ã¡⁄UÊ, ◊„Ê◊¥òÊË üÊË ⁄UÊÉÊÙÁ‚¥„, ¬˝Ê¥ÃËÿ ◊„Ê‚Áøfl üÊË «Í¥ª⁄U ߟ∑§◊ ≈UÒÄU‚ ÁŸÿ◊ Á‡ÊÁÕ‹ÃÊ, ¬Ë•Ù∞‚ ◊‡ÊËŸ ∑‘§ •¥Ãª¸Ã ≈UÊÚ¬ wÆ ∑§Ë ◊ÊÁ‚∑§ ‚ÍøË ∑§Ù Ãà∑§Ê‹ ’¥Œ Á∑§ÿÊ ¡Êfl, ≈UÁ∑§¥ª ¬˝ÕÊ πà◊ ∑§Ë ¡Êfl, ÿÍÁ⁄UÿÊ ŒÍ⁄UŒ⁄UÊ¡ ˇÊòÊÙ¥ ◊¥ ∞»§ •Ù •Ê⁄U. •ÊœÊ⁄U ¬⁄U ©¬‹éœ „Ù ¡Ò‚Ë ◊Ê¥ªÙ¥ ∑§Ê ôÊʬŸ ◊¥ ©Ñπ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ Ÿ ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ◊¥òÊË ‚ ◊Ê¥ª ∑§Ë „Ò Á∑§ ¡’ ÷Ë ©fl¸⁄U∑§ ÁŸÿ¥òÊáÊ •ÊŒ‡Ê v~~z ◊¥ ‚¥‡ÊÙœŸ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ Ã’ √ÿʬÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑‘§ ‚ȤÊÊflÙ¥ ∑§Ù ‡ÊÊÁ◊‹ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ Á¡‚‚ ©fl¸⁄U∑§ √ÿfl‚Êÿ ‚Ȫ◊ÃÊ ‚ „ÙªÊ •ı⁄U Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ©fl¸⁄U∑§ ©¬‹éœ ∑§⁄UÊŸ ◊¥ ¬⁄U‡ÊÊŸË ÷Ë Ÿ„Ë¥ •ÊÿªË– ŒflÊ‚– ¬Ê‹Ê ⁄U’Ë ∑‘§ ◊ı‚◊ ◊¥ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ë ∞∑§ ¬˝◊Èπ ‚◊SÿÊ „ÙÃË „Ò– ß‚ ◊ı‚◊ ◊¥ Ãʬ◊ÊŸ ∑§◊ „ÙŸ ∑‘§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ ¡Ò‚ „Ë Δ¥« ’…∏ÃË „Ò •ı⁄U Ãʬ◊ÊŸ ∑§◊ „ÙÃ-„ÙÃ ¡◊Êfl Á’ãŒÈ Ã∑§ •Ê ¡ÊÃÊ „Ò, Á¡‚‚ flÊÃÊfl⁄UáÊ ◊¥ ¬Ê‹ ∑§Ë ÁSÕÁà ’ŸŸ ‹ªÃË „Ò– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· üÊË •Ê⁄U.¬Ë. ∑§ŸÁ⁄UÿÊ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¬˝Êÿ— ¬Ê‹Ê ¬«∏Ÿ ∑§Ë ‚¥÷ÊflŸÊ ©‚ ⁄UÊà ◊¥ íÿÊŒÊ ⁄U„ÃË „Ò, ¡’ ÿ ÁSÕÁÃÿÊ¥ ’ŸÃË „Ò¥—- ? ¡’ ÁŒŸ ∑‘§ ‚◊ÿ Δ¥« •àÿÁœ∑§ „Ù ¬⁄UãÃÈ •Ê∑§Ê‡Ê ‚Ê» „Ù– ? ÷ÍÁ◊ ∑‘§ ÁŸ∑§≈U ∑§Ê Ãʬ◊ÊŸ ‡ÊÍãÿ Á«ª˝Ë ‚ã≈U˪˝« •ÕflÊ •ı⁄U ÷Ë ∑§◊ „Ù– ?‡ÊÊ◊ ∑‘§ ‚◊ÿ „flÊ •øÊŸ∑§ M§∑§ ¡Ê∞ ∞fl¥ „flÊ ◊¥ Ÿ◊Ë ∑§Ë •àÿÁœ∑§ ∑§◊Ë „Ù– ‚È⁄UˇÊÊ ∑‘§ ©¬Êÿ— ? ÿÁŒ ¬Ê‹Ê ¬«∏Ÿ ∑§Ë ‚¥÷ÊflŸÊ „Ù ÿÊ ◊ı‚◊ Áfl÷ʪ Ÿ ¬Ê‹Ê ¬«∏Ÿ ∑§Ë øÃÊflŸË ŒË „Ù, ÃÙ »§‚‹Ù¥ ◊¥ „À∑§Ë Á‚¥øÊ߸ ∑§⁄¥, Á¡‚‚ πà ∑‘§ Ãʬ◊ÊŸ ◊¥ Æ.z ‚ w Á«ª˝Ë ‚.ª˝. Ã∑§ flÎÁh „Ù ¡ÊÃË Ÿß¸ ÁŒÑË «ÊÚ. ∞.∑‘§. ŒËÁˇÊà Ÿ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑§Ë M§¬⁄UπÊ ∞fl¥ ‚¥ÁˇÊ# ¬Á⁄Uøÿ ∑‘§ ‚ÊÕ »§‚‹Ù¥ ◊¥ ¬Ù·áÊ ©¬ÿÙÁªÃÊ, ◊„àfl ∑§Ë ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË ∞fl¥ Œ‡ÊË fl ¡ÒÁfl∑§ πʌ٥ ∑‘§ ‚ÊÕ ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ ©fl¸⁄U∑§Ù¥ ∑‘§ ‚Ê◊¥¡Sÿ SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄U ‚¥ÃÈÁ‹Ã fl ‚◊Áãflà ¬Ù·∑§ Ãàfl ¬˝’¥œŸ ◊¥ ¬Ù·∑§ Ãàfl ¬˝’¥œŸ ∞fl¥ ¡ÒÁfl∑§ ∑§ÎÁ· ∑‘§ ’Ê⁄U ◊¥ ÁflSÃÎà ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË– «ÊÚ. •Ê⁄U.¬Ë.∞‚. ‡ÊQ§Êflà Ÿ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑‘§ ’Ê⁄U ◊¥ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· üÊË ∞Ÿ.’Ë. fl◊ʸ, Ÿ ∑§Î·∑§Ù¥ ∑§Ù ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ ‚¥øÊÁ‹Ã ÿÙ¡ŸÊ•Ù¥ ∑§Ë ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË– ’Ë«∏ •äÿˇÊ üÊË ◊Ÿ◊Ù„Ÿ ∑§‹¥òÊË Ÿ ôÊʬŸ ‚ı¥¬Ê – ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ◊¥òÊË ∑§Ù ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á¬¿‹ ∑§ß¸ fl·Ù¥¸ ‚ ©fl¸⁄U∑§ ÁŸ◊ʸÃÊ ∑§¥¬ÁŸÿÙ¥ Ÿ »§ÊS»‘§Á≈U∑§ ©fl¸⁄U∑§Ù¥ ¬⁄U «Ë‹⁄U ◊ÊÁ¡¸Ÿ Ÿ„Ë¥ ’…∏Êÿ ¡ÊŸÊ, ©fl¸⁄U∑§ ÁŸÿ¥òÊáÊ •ÊŒ‡Ê v~~z ◊¥ ‚¥‡ÊÙœŸ, Ÿß¸ ÁŒÑË– (◊„Ê⁄UÊC˛) ¬˝flÊ‚ ¬⁄U •Ê∞ ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ©fl¸⁄U∑§ ⁄UÊíÿ ◊¥òÊË üÊË ÷ªfl¥Ã πÈflÊ ∑§Ù ©fl¸⁄U∑§ √ÿʬÊ⁄U ◊¥ √ÿʬÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù •Ê ⁄U„Ë ¬⁄U‡ÊÊÁŸÿÙ¥ ‚ •flªÃ ∑§⁄UÊÃ „È∞ ©ã„¥ ∞ª˝Ù ߟ¬È≈U˜‚ «Ë‹⁄U ∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ Ÿß¸ ÁŒÑË ∑‘§ ⁄UÊC˛Ëÿ üÊË ‡Ê◊ʸ ‚flÊÁŸflÎûÊ ¬˝’¥œŸ ∑§Ë ¬Ê‹Ê fl ‡ÊËË„⁄U ‚ »§‚‹ ‚È⁄UˇÊÊ ∑‘§ ©¬Êÿ ’«∏flÊŸË– ©¬‚¥øÊ‹∑§ Á∑§‚ÊŸ ∑§ÀÿÊáÊ ÃÕÊ ∑§ÎÁ· Áfl∑§Ê‚ Áfl÷ʪ ∑§Êÿʸ‹ÿ ◊¥ ¬ŒSÕ ‹πÊ •Áœ∑§Ê⁄UË üÊË ‚È⁄U¥Œ˝ ‡Ê◊ʸ ªÃ ÁŒfl‚ ‚flÊÁŸflÎûÊ „Ù ª∞– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U •ÊÿÙÁ¡Ã ÁflŒÊ߸ ‚◊Ê⁄UÙ„ ◊¥ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· üÊË •Ê⁄.U ∞‹. ¡Ê◊⁄U Ÿ üÊË Á‚⁄UÙ¥ ∑§Ù ¬∑§«∏∑§⁄U πà ∑‘§ ∞∑§ ∑§ÙŸ ‚ ŒÍ‚⁄U ∑§ÙŸ Ã∑§ »§‚‹ ∑§Ù Á„‹ÊŸ ‚ »§‚‹ ¬⁄U ¬«∏Ë „È߸ •Ù¥‚ ŸËø Áª⁄U ¡ÊÃË „Ò ∞fl¥ »§‚‹ ‚È⁄UÁˇÊà ⁄U„ÃË ? »§‚‹Ù¥ ∑§Ù ’«∏flÊŸË „Ò– ŒflÊ‚ ‡Ê◊ʸ ∑§Ê ‡ÊÊ‹ üÊË»§‹ Œ∑§⁄U ‚ê◊ÊŸ ∑§⁄U ©Ÿ∑‘§ Áfl÷ʪ ∑‘§ ¬˝Áà ÁŸDÊ, ÿÙªŒÊŸ ∑§Ë ‚⁄UÊ„ŸÊ ∑§⁄U ‚flÊ ∑§Ê‹ ¬pÊØ ¡ËflŸ ÿʬŸ ∑§Ë ‡ÊÈ÷∑§Ê◊ŸÊ∞¥ ŒË¥– üÊË ‡Ê◊ʸ Ÿ Áfl÷ʪ ◊¥ ߥŒı⁄U Á¡‹ ‚ ‡ÊÈM§•Êà ∑§Ë •Á‹⁄UÊ¡¬È⁄U Á¡‹ ◊¥ ÷Ë ‹ê’ ‚◊ÿ Ã∑§ Áfl÷ʪ ◊¥ ‚flÊ∞¥ ¬˝ŒÊŸ ∑§UË, ’«∏flÊŸË ©Ÿ∑§Ê ÃË‚⁄UÊ Á¡‹Ê ÕÊ– ∞∑§Ê©¥≈U ∑§Êÿ¸ ◊¥ ŸÈ¬ÈáÊÃÊ „ÊÁ‚‹ ÕË– ÁflŒÊ߸ •fl‚⁄U ¬⁄U ‚„Êÿ∑§ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· mUÿ üÊË ‡ÊÊ¥ÁËʋ ¬flÊ⁄U, üÊË ⁄UÊ¡ãŒ˝ Á‚¥ªÊ⁄U, üÊË ÷Ê⁄Uà Á‚¥„ ‚Ù‹¥∑§Ë, üÊË ¡ÿ¬Ê‹ ¬≈U‹, •Êà◊Ê ‚ üÊË •¥ÁÃ◊ ÁŒÁˇÊÃ, üÊË ‡Ê¥∑§⁄U øı„ÊŸ ‚Á„à ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· ∞fl¥ ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ‚¥øÊ‹∑§ •Êà◊Ê ∑‘§ •Áœ∑§Ê⁄UË ∞fl¥ ∑§◊¸øÊ⁄UË ©¬ÁSÕà Õ– «˛ÙŸ ‚ ŸÒŸÙ ÿÍÁ⁄UÿÊ ∑§ Á¿«∏∑§Êfl ∑§Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ „Ò– ?Á¡‚ ⁄UÊÁòÊ ◊¥ ¬Ê‹Ê ¬«∏Ÿ ∑§Ë ‚¥÷ÊflŸÊ „Ù ©‚ ‚◊ÿ πà ∑§Ë ¬Áp◊Ë ◊«∏Ù¥ ¬⁄U ∑§⁄UË’ •ÊœË ⁄UÊà ∑§Ù ÉÊÊ‚-»§Í¥‚ ∞∑§ÁòÊà ∑§⁄U ¡‹Ê∞¥, Á¡‚‚ œÈ¥•Ê ‚Ê⁄U πà ◊¥ ¿Ê ¡Ê∞ªÊ– ÿ„ ¬˝Á∑˝§ÿÊ πà ∑‘§ ∑§ß¸ SÕÊŸÙ¥ ¬⁄U ∑§⁄U¥, Á¡‚‚ Ãʬ◊ÊŸ ◊¥ flÎÁh „٪˖ ? ¬Ê‹ ∑‘§ ‚◊ÿ ⁄US‚Ë ∑§Ê ©¬ÿÙª ∑§⁄UŸÊ ∑§Ê»§Ë ¬˝÷ÊflË ⁄U„ÃÊ „Ò– ß‚∑‘§ Á‹∞ ŒÙ √ÿÁQ§ ‚È’„ ∑‘§ ‚◊ÿ (÷Ù⁄U ◊¥) ∞∑§ ⁄US‚Ë ∑§Ù ©‚∑‘§ ŒÙŸÙ¥ ¬Ê‹ ‚ ’øÊŸ ∑‘§ Á‹∞ πà ∑‘§ ©ûÊ⁄-¬Áp◊ ◊«∏ ¬⁄U ÃÕÊ ’Ëø-’Ëø ◊¥ flÊÿÈ⁄UÙœ∑§ ¬«∏ ¡Ò‚—- ‡ÊˇÊ◊, ’’Í‹, ¡Ê◊ÈŸ, ‡Ê„ÃÍà ÃÕÊ •Ê◊ ∑‘§ ¬ıœ ‹ªÊÿ¥– ? ¬Ê‹Ê ¬«∏Ÿ ∑§Ë ‚¥÷ÊflŸÊ „ÙŸ ¬⁄U w ¬˝ÁÇÊà ÿÍÁ⁄UÿÊ ∑§Ê Á¿«∏∑§Êfl Á∑§ÿÊ ¡Êÿ ÃÙ ¬Ê‹ ∑§Ê ¬˝÷Êfl ∑§◊ „٪ʖ ÄUÿÙ¥Á∑§ ÿÍÁ⁄UÿÊ ∑‘§ Á¿«∏∑§Êfl ‚ ∑§ÙÁ‡Ê∑§Ê•Ù¥ ◊¥ ¬ÊŸË •ÊŸ ¡ÊŸ ∑§Ë ˇÊ◊ÃÊ ’…∏ ¡ÊÃË „Ò– »§‹ •ŸÈ‚¥œÊŸ ∑‘§ãŒ˝ ∑ȧΔÈÁ‹ÿÊ ◊¥ ◊ŸÊÿÊ ªÿÊ “•◊M§Œ ÁŒfl‚” ∑‘§ãŒ˝, œÊ⁄U mÊ⁄UÊ Á¡‹ ∑‘§ ÁflÁ÷ÛÊ Áfl∑§Ê‚πá«Ù¥ ∑‘§ ª˝Ê◊Ù¥ ◊¥ Á∑§‚ÊŸ «˛ÙŸ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ∑§ÎcÊ∑§Ù¥ ∑‘§ πÃÙ¥ ‚ ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§/ ©fl¸⁄U∑§Ù¥ ∑‘§ Á¿«∏∑§Êfl ∑§Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ßU‚ •fl‚⁄U ¬⁄U üÊË ¡Ë.∞‚. ◊Ù„ÁŸÿÊ, ©¬‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁcÊ, œÊ⁄U, «ÊÚ. ¡Ë. ∞‚. ªÊÁΔÿ, ‚Sÿ flÒôÊÊÁŸ∑§, «ÊÚ. ∞‚.∞‚ øı„ÊŸ, ◊ÎŒÊ flÒôÊÊÁŸ∑§, üÊË Áfl∑§Ê‚ øı⁄UÁ‚ÿÊ, ß»§∑§Ù, Á¡‹Ê ¬˝’¥œ∑§, œÊ⁄ Ÿ ∑§ÎcÊ∑§Ù¥ ∑§Ù •flªÃ ∑§⁄UÊÿÊ ∞fl¥ «˛ÙŸ ∑§ÎÁcÊ ◊¥ ©¬ÿÙª ∞fl¥ ©‚‚ „ÙŸ flÊ‹ •Áœ∑§ •ÊÁÕ¸∑§ ‹Ê÷ ∑‘§ ‚¥’¥œ ◊¥ ∑§ÎcÊ∑§Ù¥ ∑§Ù ¡ÊªM§∑§ Á∑§ÿÊ– ©Q§ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ◊¥ ª˝Ê◊Ù¥ ∑‘§ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑‘§ ‚ÊÕ ∑§ÎÁcÊ Áfl÷ʪ ‚ üÊË ∞.∑‘§. ‚àÿÊÕ˸, üÊË ªÙÁfl㌠◊ıÿ¸, üÊË ÁŒ‹Ë¬ ¡Ê◊⁄U ∞fl¥ Á¡ÃãŒ˝ ŸÊÿ∑§ ©¬ÁSÕà ⁄U„– ⁄UËflÊ ⁄UËflÊ– ÷Ê⁄UÃËÿ ∑§ÎÁ· •ŸÈ‚¥œÊŸ ¬Á⁄U·Œ Ÿß¸ ÁŒÑË ∑‘§ •¥Ãª¸Ã •Áπ‹ ÷Ê⁄UÃËÿ »§‹ •ŸÈ‚¥œÊŸ ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ∑‘§ ÁŸŒ¸‡ÊŸ ◊¥ »§‹ •ŸÈ‚¥œÊŸ ∑‘§ãŒ˝ ⁄UËflÊ ◊¥ ªÃÁºŸÙ¥ ∑§ÎÁ· ◊„ÊÁfllÊ‹ÿ ∑‘§ •ÁœDÊÃÊ «ÊÚ. ∞‚. ∑‘§. ¬ÿÊ‚Ë ∑‘§ ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ ◊¥ ““•◊M§Œ ÁŒfl‚”” ◊ŸÊÿÊ ªÿÊ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U ⁄UËflÊ é‹Ê∑§ ∑‘§ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù •◊M§Œ ∑§Ë ©ûÊ◊ Ã∑§ŸË∑§Ë ∞fl¥ Ÿß¸U ¬˝¡ÊÁà ∑‘§ Áfl·ÿ ◊¥ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË »§‹ •ŸÈ‚¥œÊŸ ∑‘§ãŒ˝ ∑‘§ flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ÿÍ. ∞‚. ’Ù‚, «ÊÚ. ≈UË. ∑‘§. Á‚¥„ ∞fl¥ üÊË ‚ÈœË⁄U Á‚¥„ mÊ⁄UÊ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË ªß¸– •◊M§Œ ◊¥ •ÊŸ flÊ‹Ë ’Ë◊ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∞fl¥ ∑§Ë≈UÙ¥ ∑‘§ Áfl·ÿ ◊¥ «ÊÚ. •Áπ‹‡Ê ∑§È◊Ê⁄U Ÿ ’ÃÊÿÊ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U •‡ÊÙ∑§ ∑§È◊Ê⁄U Á◊üÊÊ, üÊË •Ê⁄U. flË. ÁÃflÊ⁄UË ∞fl¥ üÊË ªı⁄Ufl ŸÊ◊Œfl ©¬ÁSÕà ⁄U„– äÊÊ⁄U œÊ⁄U– ÷Ê⁄UÃËÿ ∑§ÎÁcÊ •ŸÈ‚¥œÊŸ ¬Á⁄UcÊŒ, Ÿß¸ ÁŒÑË, ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë ◊„àflÊ∑§Ê¥ˇÊË ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ““∑§ÎÁcÊ ◊¥ «˛ÙŸ Ã∑§ŸË∑§Ë ∑‘§ ¬˝ÿÙª”” •¥Ãª¸Ã ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝, œÊ⁄U mÊ⁄UÊ Á¡‹ ∑‘§ ª˝Ê◊ ™§≈UÊflŒ, ’Êÿπ«∏Ê, πÊ◊‹Ê ∞fl¥ •ãÿ ª˝Ê◊Ù¥ ∑‘§ ∑§ÎcÊ∑§Ù¥ ∑‘§ πÃÙ¥ ◊¥ «˛ÙŸ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ŸÒŸÙ ÿÍÁ⁄UÿÊ ∞fl¥ •ãÿ ©fl¸⁄U∑§Ù¥ ∑‘§ ¬˝ÿÙª ∑§Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ Á∑§ÿÊ ªÿÊ, Á¡‚◊¥ ª˝Ê◊Ù¥ ‚ ÷Ê⁄UË ‚¥ÅÿÊ ◊¥ ∑§ÎcÊ∑§Ù¥ Ÿ ©ÛÊà Ã∑§ŸË∑§Ë ∑§Ù ŒπŸ ∞fl¥ ‚◊¤ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ÷ʪ Á‹ÿÊ– ∑‘§ãŒ˝ ∑‘§ ¬˝œÊŸ flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ ¬˝◊Èπ «ÊÚ. ∑‘§.¬Ë. •‚Ê≈UË Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ÷Ê⁄UÃËÿ ∑§ÎÁcÊ •ŸÈ‚¥œÊŸ ¬Á⁄cÊŒ, Ÿß¸ ÁŒÑË, ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë ◊„àflÊ∑§Ê¥ˇÊË ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ““∑§ÎÁcÊ ◊¥ «˛ÙŸ Ã∑§ŸË∑§Ë ∑‘§ ¬˝ÿÙª”” •¥Ãª¸Ã ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ

14. 14 œÁŸÿÊ ©à¬ÊŒŸ ¬⁄U Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ •ÊÚŸ‹Ê߸Ÿ ‚ºSÿÃÊ ∑§ Á‹∞ ‹ÊÚª ߟ ∑§⁄‘¥U www.krishakjagat.org flªË¸∑ΧÃ/‚◊ÊøÊ⁄U ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ πÃË ∑§⁄U ÷ÍÁ◊ ∑§Ë ©fl¸⁄UʇÊÁQ§ ‚Ȍ΅∏ ªÈ«« Ÿ œÁŸÿÊ ∑‘§ ªÈáÊflûÊʬÍáʸ ©à¬ÊŒŸ ∑‘§ Á‹∞ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ◊„àfl¬Íáʸ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ¬˝ŒÊŸ ∑§Ë– ∑§ÎÁ· flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ’Ë∞‹ ¬˝¡Ê¬Áà Ÿ ªÈáÊflûÊʬÍáʸ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑‘§ ◊„àfl ¬⁄U øøʸ ∑§Ë– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ◊ı‚◊ flÒôÊÊÁŸ∑§ üÊË ⁄UÁfl∑§Ê¥Ã ø¥Œ˝fl¥‡ÊË Ÿ œÁŸÿÊ »§‚‹ ◊¥ ◊ı‚◊ ∑‘§ ¬˝÷Êfl ¬⁄U øøʸ ∑§⁄UÃ „È∞ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¬Ê‹Ê ¬«∏Ÿ ¬⁄U œÁŸÿÊ »§‚‹ ∑§Ù ∑Ò§‚ ‚È⁄UÁˇÊà ⁄UπÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– π⁄UªÙŸ– ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§¥Œ˝ π⁄UªÙŸ ◊¥ Á∑§‚ÊŸ ÁŒfl‚ ∑‘§ •fl‚⁄U ¬⁄U ∑§Êÿ¸∑˝§◊ •ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ ªÿÊ– flÁ⁄UD flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ ¬˝◊Èπ «ÊÚ. ¡Ë∞‚ ∑§È‹◊Ë ∑‘§ ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ ◊¥ ÿ„ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ •ÊÿÙÁ¡Ã „È•Ê– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ‚÷Ë ~ ¡Ÿ¬ŒÙ¥ ∑‘§ wy{ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑§Ë ÁflSÃÎà ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË ªß¸– Á∑§‚ÊŸ üÊË •ÁflŸÊ‡Ê Á‚¥„ ŒÊ¥ªË ∑‘§ ◊ÈÅÿ •ÊÁÃâÿ ∞fl¥ üÊË ◊Ù„Ÿ Á‚¥„ Á‚‚ÙÁŒÿÊ ∑§Ë •äÿˇÊÃÊ ◊¥ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ‚ê¬ÛÊ „È•Ê– ◊ÈÅÿ •ÁÃÁÕ üÊË •ÁflŸÊ‡Ê ŒÊ¥ªË Ÿ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑‘§ ‚ÊÕ •¬Ÿ •ŸÈ÷fl ‚ʤÊÊ ∑§⁄U ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ Ã∑§ŸË∑§ ∑§Ë ‚‹Ê„ ÷Ë ŒË– «ÊÚ. ∑§È‹◊Ë Ÿ ∑§„Ê Á∑§ flø◊ÊŸ ◊¥ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË •Áà ◊„àfl¬Íáʸ Áfl·ÿ ’Ÿ ªÿÊ „Ò, Á¡‚‚ ∑§Î·∑§Ù¥ ∑§Ù •¬Ÿ πÃÙ¥ ∑§Ë ¡ÒÁfl∑§ Œ‡ÊÊ ∑§Ù ‚Ȍ΅∏ ©lÊÁŸ∑§Ë Áfl÷ʪ ◊¥ Á⁄U‚Ù‚¸ ¬‚¸Ÿ ∑‘§ Á‹∞ •ÊflŒŸ •Ê◊¥ÁòÊà ∑§⁄UŸ ◊¥ ‚„ÊÿÃÊ Á◊‹ªË– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§Î·∑§Ù¥ ∑§Ù •ÊuÊŸ ∑§⁄UÃ „È∞ ‚ËÁ◊à ˇÊòÊ ◊¥ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË •¬ŸÊŸ ∑§Ë ’Êà ∑§„Ë– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑‘§ ŸÙ«‹ •Áœ∑§Ê⁄UË «ÊÚ. ‚¥¡Ëfl fl◊ʸ Ÿ ∑§Î·∑§Ù¥ ‚ ∑§„Ê Á∑§ •àÿÁœ∑§ ⁄‚ÊÿÁŸ∑§ ©fl¸⁄U∑§Ù¥ ∞fl¥ ∑§Ë≈UŸÊ‡Ê∑§Ù¥ ∑‘§ ©¬ÿÙª ‚ πà ◊¥ ‚͡◊ ¡ËflÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ •‚¥ÃÈÁ‹Ã „Ù ªß¸ „Ò, Á¡‚∑‘§ ¬Á⁄UáÊÊ◊SflM§¬ Á◊^Ë ∑§Ë ©fl¸⁄UʇÊÁQ§ ˇÊËáÊ „Ù ⁄U„Ë „Ò– ∑‘§¥Œ˝ ∑‘§ flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. •Ê⁄U∑‘§ Á‚¥„ Ÿ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑§Ë ÁflSÃÎà ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË– «ÊÚ. ∞‚∑‘§ àÿÊªË Ÿ ©lÊÁŸ∑§Ë »§‚‹Ù¥ ◊¥ ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑‘§ ◊„àfl ∑§Ù ‚ÁflSÃÊ⁄U ∑§Î·∑§Ù¥ ∑§Ù ’ÃÊÿÊ– fl„Ë¥ •ãÿ ¬˝◊Èπ flQ§Ê•Ù¥ ◊¥ ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ ∑‘§ üÊË ¬Ë∞‚ ’Êø¸ ∞fl¥ üÊË ‚¥ÃÙ· ¬Ê≈UËŒÊ⁄U mÊ⁄UÊ ∑§Î·∑§Ù¥ ∑§Ù ¬˝Ê∑§ÎÁÃ∑§ πÃË ∑§Ë ÁflSÃÎà ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË ªß¸– °»ýô °‡ÇU ÕæØôÅðU·¤ ( ªÈŸÊ œÁŸÿÊ ©à¬ÊŒŸ ∑‘§ „ÃÈ ªÈŸÊ– S¬Êß‚ ’Ù«¸ ∑‘§ ¬˝ÊŒÁ‡Ê∑§ ∑§Êÿʸ‹ÿ ªÈŸÊ ∞fl¥ ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ •Ê⁄UÙŸ Ÿ ‚¥ÿÈQ§ M§¬ ‚ œÁŸÿÊ ©à¬ÊŒ∑§ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ Á∑§ÿÊ– ∑§ÎÁ· flÒôÊÊÁŸ∑§ «ÊÚ. ÷Í·áÊ ‹Ê‹ ¬˝¡Ê¬Áà Ÿ ©¬ÁSÕà ∑§Î·∑§Ù¥ ∞fl¥ ©¬ÁSÕà ‚÷Ë ¬ŒÊÁœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ê Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù πÃÙ¥ ◊¥ Ÿ⁄UflÊ߸ Ÿ ¡‹ÊŸ ∑§Ë ‚‹Ê„ Sflʪà Á∑§ÿÊ– S¬Êß‚ ’Ù«¸ ‚ ¬œÊ⁄U üÊË •Ê‡ÊË· ¡Ò‚flÊ‹ Ÿ S¬Êß‚ ’Ù«¸ ∑‘§ ©g‡ÿ ∑§Ù Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑‘§ ‚◊ˇÊ ¬˝SÃÈà Á∑§ÿÊ– flÁ⁄UD flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ ¬˝◊Èπ «ÊÚ. •Áπ‹‡Ê üÊËflÊSÃfl Ÿ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ŸflËŸ ∑§ÎÁ· Ã∑§ŸËÁ∑§ÿÙ¥ ∑§Ê ¬˝ÿÙª ∑§⁄U ‹Ê÷ ‹Ÿ ∑§Ê •Êª˝„ Á∑§ÿÊ– S¬Êß‚ ’Ù«¸ ‚ üÊË ÷Ê⁄Uà ÚUæãè ÚUæãè âèÇ÷â ) ÷٬ʋ– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù πÃÙ¥ ◊¥ Ÿ⁄UflÊ߸ Ÿ ¡‹ÊŸ ∑§Ë •¬Ë‹ ∑§Ë ªß¸ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ©¬‹éœ »§‚‹ •fl‡Ê·Ù¥ ∑§Ù ¡‹ÊŸ ∑§Ë ’¡Ê∞ flʬ‚ ÷ÍÁ◊ ◊¥ Á◊‹Ê ŒŸ ‚ ∑§ß¸ ‹Ê÷ ¬˝Ê# „Ù ‚∑‘§¥ª– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ »§‚‹ •fl‡Ê· πÃÙ¥ ◊¥ ‚…∏∑§⁄U, ◊ÎŒÊ ∑§Ê’¸ÁŸ∑§ ¬ŒÊÕ¸ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ ◊¥ flÎÁh ∑§⁄UÃ „Ò¥ •ı⁄U ∑§Ê’¸ÁŸ∑§ ¬ŒÊÕ¸ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ ’…∏Ÿ ‚ Á◊^Ë ‚Ä ∑§Ë ∑§ΔÙ⁄UÃÊ ∑§◊ ∑§⁄UÃÊ „Ò– ¡‹œÊ⁄UáÊ ˇÊ◊ÃÊ ∞fl¥ ÷ÍÁ◊ flÊß ◊¥ flÎÁh „ÙÃË „Ò– Á◊^Ë ∑‘§ ⁄U‚ÊÿÁŸ∑§ ªÈáÊ ¡Ò‚ ©¬‹éœ ¬Ù·∑§ ÃàflÙ¥ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ, Á◊^Ë ∑§Ë ÁfllÈà øÊ‹∑§ÃÊ ∞fl¥ Á◊^Ë ∑‘§ ¬Ë∞ø ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U „ÙÃÊ „Ò– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ üÊË◊ÃË ‚È◊Ÿ ¬˝‚ÊŒ Ÿ ’ÃÊÿÊ •Á‹⁄UÊ¡¬È⁄U ◊¥ ø‹ªÊ Á◊‹≈U Á◊‡ÊŸ ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U •Á÷ÿÊŸ Á∑§ πÃÙ¥ ◊¥ Ÿ⁄UflÊ߸ ¡‹ÊŸ ‚ ÁflÁ÷ÛÊ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ë ‚◊SÿÊ∞¥ ©à¬ÛÊ „ÙÃË „Ò¥ Á¡‚◊¥ Á◊^Ë ∑§Ë ©fl¸⁄UʇÊÁQ§ ŸC „ÙŸÊ, ÷ÍÁ◊ ‚Åà „ÙŸÊ, ÷ÍÁ◊ ∑§Ë ¡‹œÊ⁄UáÊ ˇÊ◊ÃÊ ◊¥ ∑§◊Ë, Á◊^Ë ◊¥ ∑§Ê’¸Ÿ ◊ÊòÊÊ ◊¥ ∑§◊ „ÙŸ ∑‘§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ, œ⁄UÃË ∑§Ê Ãʬ◊ÊŸ ’…∏ŸÊ, ÷Í‚ ∑§Ë ∑§◊Ë •ı⁄U ¡‹ œŸ ¡¥ª‹ ∑‘§ ŸC „ÙŸ ∑§Ê πÃ⁄UÊ ’ŸÊ ⁄U„ÃÊ „Ò– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ üÊË◊ÃË ¬˝‚ÊŒ Ÿ •¬Ë‹ ∑§Ë „Ò Á∑§ Á∑§‚ÊŸ Ÿ⁄UflÊ߸ ∑§Ê ©¬ÿÙª πÊŒ ∞fl¥ ÷Í‚Ê ’ŸÊŸ ◊¥ ∑§⁄U¥– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÷Í‚ •ı⁄U «¥Δ‹ ∑§Ù πà ◊¥ „Ë ∞◊.’Ë.å‹Ê™§ ‚ ª„⁄UË ¡ÈÃÊ߸ ∑§⁄U ©‚∑§Ù Á◊^Ë ◊¥ Œ’Ê∞¥ Á¡‚‚ ß‚∑§Ê πÊŒ ’Ÿ ‚∑‘§– πÃÙ¥ ◊¥ å‹Ê™§ ∑§⁄UŸ ‚ fl·Ê¸ ∑§Ê ¬ÊŸË •Áœ∑§ ‚ •Áœ∑§ πà ◊¥ ‚¥øÿ „ÙÃÊ „Ò– ©ëø πÃË Ã∑§ŸË∑§Ë fl ÃÒÿÊ⁄U ªÈáÊflûÊÊ ∑§Á· »§‚‹Ù¥ fl ‚é¡Ë ’Ë¡Ù¥ ∑§Ë Ÿß¸-Ÿß¸ Á⁄U‚ø¸/¬˝◊ÊÁáÊà Á∑§S◊Ù¥ ∑‘§ Á◊‹Ÿ ∑§Ê ∞∑§◊ÊòÊ ¬˝Ù‚Á‚¢ª ‚ Î ŒflÊ‚– ©lÊÁŸ∑§Ë Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ‚͡◊ πÊl ©l◊ ©ÛÊÿŸ ÿÙ¡ŸÊ •¥Ãª¸Ã Á⁄U‚Ù‚¸ ¬‚¸Ÿ ∑‘§ Á‹∞ •ÊflŒŸ •Ê◊¥ÁòÊà Á∑§∞ „Ò¥– ß‚∑‘§ Á‹∞ v ¡Ÿfl⁄UË ‚ xv ¡Ÿfl⁄UË Ã∑§ •ÊflŒŸ Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ©¬‚¥øÊ‹∑§ ©lÊÁŸ∑§Ë üÊË ¬¥∑§¡ ‡Ê◊ʸ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ πÊl ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ ©lÙª ◊¥òÊÊ‹ÿ ∑‘§ ‚͡◊ ©l◊Ù¥ ∑‘§ ‚ê◊Èπ •ÊŸ flÊ‹Ë øÈŸıÁÃÿÙ¥ ∑§Ê ‚◊ʜʟ ∑§⁄UŸ •Ù⁄U ߟ ©l٪٥ ∑‘§ ©ÛÊÿŸ •ı⁄U •ı¬øÊÁ⁄U∑§ÃÊ ∑‘§ ‚◊Õ¸ ◊¥ ‚◊Í„Ù¥ •ı⁄U ‚„∑§Ê⁄UË ‚Á◊ÁÃÿÙ¥ ∑§Ë ˇÊ◊ÃÊ ∑§Ù ’…∏ÊflÊ ŒŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑‘§ãŒ˝ ¬˝ÊÿÙÁ¡Ã ÿÙ¡ŸÊ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ‚͡◊ πÊl ©l◊ ©ÛÊÿŸ ÿÙ¡ŸÊ •¥Ãª¸Ã Á¡‹Ê Á⁄U‚Ù‚¸ ¬‚¸Ÿ „ÃÈ •ÊflŒŸ v ‚ xv ¡Ÿfl⁄UË wÆwx Ã∑§ •Ê◊¥ÁòÊà Á∑§∞ ¡ÊÃ „Ò¥– SÕÊŸ- ⁄UÁ¡. •ÊÚÁ»§‚ — vÆ|, ∞‚.•Ê⁄U. ∑§¬Ê©¥« ‹‚Á«ÿÊ ◊Ù⁄UË ¢ , È ∏ , ŒflÊ‚ ŸÊ∑§Ê , ߥŒı⁄U Email : rahiakl@gmail.com. (◊.¬˝.), Æ|xv-y~}Æ|yx, ~~~xÆ~Æ|yx ÑÑ çßÌÚU·¤ ÑÑ dy’k lhM~l fy- ,Q-,e-lh- bafM;k izk-fy- jkek QkWLQsV~l fy- M;wikWUV bafM;k fy- ea’kk bafM;k fy- ck;ksLVsV bafM;k fy- ? ?kjM+k dsfedYl fy- ? th-,u-,Q-lh- ? y fØLV Ø Loky dkiksZjs’ku fy- ckW;j dkWi lkbal ? /kkuqdk ,xzhVsd fy- ? ? ? ? vrqy ,xzhVsd fy- ? balsDVhlkbM~l bafM;k fy- ? ki lkbal Mkm,xzks lkbalsl ? es?keuh vkxsZfuDl ch,,l,Q ,xzh lpZ bafM;k vnkek bafM;k fy- ? ? ? •Á‹⁄UÊ¡¬È⁄– ‚¥ÿÈQ§ ⁄UÊc≈˛U mÊ⁄UÊ fl·¸ wÆwx ∑§Ù •¥Ã⁄Uʸc≈˛UËÿ Á◊‹≈U fl·¸ ÉÊÙÁ·Ã Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚Ë ÃÊ⁄UÃêÿ ◊¥ ⁄UÊíÿ ‡ÊÊ‚Ÿ mÊ⁄UÊ Á◊‹≈U »§‚‹Ù¥ ∑§Ù ’…∏ÊflÊ ÁŒÿ ¡ÊŸ „ÃÈ ⁄UÊíÿ Á◊‹≈U Á◊‡ÊŸ ÿÙ¡ŸÊ ¬˝Ê⁄U¥÷ ∑§Ë ªß¸ „Ò– •Á‹⁄UÊ¡¬È⁄U ◊¥ Á◊‹≈U ¬„øÊŸ SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ Á◊‹≈U »§‚‹Ù¥ ∑§Ê ©à¬ÊŒŸ, Áfl¬áÊŸ, ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ, ©¬÷Ùª ∞fl¥ ¡Ÿ M§Áø ©à¬ÛÊ ∑§⁄UŸ „ÃÈ Á¡‹ ◊¥ √ÿʬ∑§ ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ß‚ ‚¥’¥œ ◊¥ Á◊‹≈U »§‚‹Ù¥ ‚ ‚¥’¥ÁœÃ ‚ÊÁ„àÿ ∞fl¥ ⁄UÊc≈˛UËÿ ªÙ∑ȧ‹ Á◊‡ÊŸ ÿÙ¡ŸÊ ◊¥ ∑§⁄U¥ •ÊflŒŸ ’˝Ù‡Ê⁄U ∑§ÎÁ· flÒôÊÊÁŸ∑§Ù¥ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄U ¬¥øÊÿà ∞fl¥ ª˝Ê◊ SÃ⁄U ¬⁄U Á∑§‚ÊŸ ‚÷Ê∞¥ /Á∑§‚ÊŸ øı¬Ê‹ ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ ∑‘§ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ / ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ mÊ⁄UÊ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ Œ∑§⁄U ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ◊ÈÅÿ M§¬ ‚ ∑§ÎÁ· ∞fl¥ ∑§ÎÁ· ‚ ‚¥’¥ÁœÃ Áfl÷ʪ, Áfl∑§Ê‚, ◊Á„‹Ê ∞fl¥ ’Ê‹ Áfl∑§Ê‚, Áfl¬áÊŸ ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ ‚ ¡È«∏Ë ‚¥SÕÊ∞¥ ∑§ÎÁ· ◊„ÊÁfllÊ‹ÿ, •ŸÈ‚¥œÊŸ ∑‘§ãŒ˝, ∞Ÿ¡Ë•Ù ∞fl¥ ∞»§¬Ë•Ù, Sfl ‚„ÊÿÃÊ ‚◊Í„ ∞fl¥ ÁŸ¡Ë ∑§¥¬ÁŸÿÙ¥ ∑§Ë ‚„÷ÊÁªÃÊ ∑§Ë ¡ÊÿªË– flø◊ÊŸ ◊¥ •Á‹⁄UÊ¡¬È⁄U Á¡‹ ∑‘§ ‚÷Ë Áfl∑§Ê‚π¥«Ù¥ ◊¥ ◊ÈÅÿ× Á◊‹≈U˜‚ »§‚‹ íflÊ⁄U, ’Ê¡⁄UÊ, ‚ÊflÊ¥, ÷ÊŒË ∞fl¥ øËŸÊ •ÊÁŒ „Ù ⁄U„Ë „Ò– ∑§‹ÄU≈U⁄U ∑‘§ ÁŸŒ¸‡ÊŸ ∞fl¥ ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· ∑‘§ ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ ◊¥ ©Q§ »§‚‹Ù¥ ∑‘§ ¬Ù·∑§ ◊„àfl ∑§Ù ŒÎÁCªÃ ⁄UπÃ „È∞ ߟ∑‘§ ⁄U∑§’ ◊¥ flÎÁh ∑§⁄UŸÊ ∞fl¥ ©à¬ÊŒŸ ∑§Ù ’…∏ÊŸ „ÃÈ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ¡ÊªM§∑§ ∑§⁄U •Ê◊ ‹ÙªÙ¥ ◊¥ ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ ∞fl¥ •ÊªÊ◊Ë π⁄UË»§ ‚Ë¡Ÿ ∑‘§ ¬„‹ Áfl÷ʪËÿ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ / ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ mÊ⁄UÊ Á∑§‚ÊŸÙ¥ ∑§Ê øÿŸ Á∑§ÿÊ ¡Ê∑§⁄U Ã∑§ŸË∑§Ë ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ ◊¥ »§‚‹Ù¥ ∑§Ë ’È•Ê߸ •Áœ∑§ ‚ •Áœ∑§ ⁄U∑§’ ◊¥ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ÷Ë ¬˝ÿÊ‚ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ? ? March. 21 ? ? ? v|, Áfl‡ÊÊ‹ ≈UÊÚfl⁄U, ߢÁº⁄UÊ ∑§ÊꬋÄ‚, Ÿfl‹πÊ øı⁄UÊ„UÊ, ßãºı⁄U (◊.¬˝.) »§ÙŸ — wyÆx{~y, wyÆÆyvw, ◊Ù. — ~ywzÆ||Æ}x ¿UÙ≈UÊ ÁflôÊʬŸ ’«∏UÊ ‹Ê÷ √ÿÁÄêà ċʂ˻§Êß«U ª˝Ê◊ËáÊ çß™ææÂÙ ·ð¤ çÜ° çÙÏæüçÚUÌ ·ñ¤ÅðUU»ÚUèÁ- ? Õð¿Ùæ/¹ÚUè¼Ùæ- ÅþñU?ÅUÚU, ÅþUæÜè, ÍýðàæÚU, ¹ðÌ, ×·¤æÙ, ×ôÅUÚUâ槷¤Ü, Âàæé, ×ôÅUÚU, ÁÙÚÔUÅUÚU ¥æç¼ ?ÕèÁ ?¥õáÏèØ È¤âÜ çß™ææÂÙ ¼ÚU - ×æ˜æ L¤. {®®/- ÂýçÌ â¢S·¤ÚU‡æ Ü»æÌæÚU y âŒÌæãU Ì·¤ ?¥çÏ·¤Ì× wz àæ?¼ ? ¥çÌçÚU?Ì àæ?¼- w L¤. ÂýçÌ àæ?¼, ¥çÏ·¤Ì× y® àæ?¼ô´ Ì·¤ Á«USå‹ Ä‹Ê‚Ë»§Êß«U ‚Ê߸¢ mÊ⁄U∑§Ê ‚Ë«U ‚÷Ë ¬˝∑§Ê⁄U ∑§ ©UãŸÃ Á∑§S◊ ∑§ ’Ë¡ ÁŸ◊ʸÃÊ- ª„Í¢U, øŸÊ, «UÊÚ‹⁄U øŸÊ, ‚ÙÿÊ’ËŸ, ◊Í¢ª-©U«∏Uº, ÃÈ•⁄U, íflÊ⁄U, ’Ê¡⁄UÊ, œÊŸ, ◊Í¢ª»§‹Ë, ‚⁄U‚Ù¥, åÿÊ¡, Á÷¢«UË •ãÿ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§ ’Ë¡ ŸøÈ⁄U‹Ë ÃÒÿÊ⁄U Á∑§ÿ ¡ÊÃ „Ò¥U– ‚ê¬∑¸§ — ‚Ê߸¢ mÊ⁄U∑§Ê ߢ≈U⁄U¬˝Êß¡‚ z}z/w, ºÿÊ‹¬È⁄UÊ ◊ʪ¸, ªÙªÊflÊ, Á¡‹Ê-π⁄UªÙŸ (◊.¬˝.), ◊Ù. — }||ÆÆ{z|x~ ÑÑ L¤. }®®/- ÂýçÌ ¥¢·¤, ÂýçÌ â¢S·¤ÚU‡æ Áè°âÅUè z ÂýçÌàæÌ ¥çÌçÚU?Ì Ñ çȤ?â âæ§Á- } & z = y® ß»ü âð.×è. çß™ææÂÙ ¼ÚU ◊¥Œ‚ı⁄U– ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ¬‡ÊȬʋŸ ∞fl¥ «ÿ⁄UË Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄UÊC˛Ëÿ ªÙ∑§È‹ Á◊‡ÊŸ ÿÙ¡ŸÊ •¥Ãª¸Ã ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ ◊àSÿ, ¬‡ÊȬʋŸ ∞fl¥ «ÿ⁄UË ◊¥òÊÊ‹ÿ ∑‘§ •œËŸ ¬‡ÊȬʋŸ ∞fl¥ «ÿ⁄UË Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ ⁄UÊC˛Ëÿ ªÙ∑§È‹ Á◊‡ÊŸ •¥Ãª¸Ã ’˝Ë« ◊À≈UËå‹Ë∑‘§‡ÊŸ »§Ê◊¸ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑§Ë ¡ÊŸÊ „Ò, Á¡‚∑§Ê ◊ÈÅÿ ©g‡ÿ ¬‡ÊȬʋ∑§Ù¥ ∑§Ù •ë¿Ë •ŸÈflÊ¥Á‡Ê∑§ ªÈáÊÙ¥ ∑§Ë ∑§‹Ù⁄U/¬Ê«Ë („Ë»§⁄U) ‚Ȫ◊ÃÊ ‚ ©¬‹éœ „Ù ‚∑‘§¥– ’˝Ë« ◊À≈UËå‹Ë∑‘§‡ÊŸ »§Ê◊¸ •¥Ãª¸Ã ©ëø •ŸÈflÊ¥Á‡Ê∑§ ªÈáÊÙ¥ ∑‘§ wÆÆ ÷Ê⁄UÃËÿ ŸS‹ ªÊÿ/÷Ò¥‚ (Áª⁄U, ‚Ê„ËflÊ‹, ÁflŒ‡ÊË ‚¥∑§⁄U ŸS‹, ¡‚˸, ∞ø. ∞»§./◊È⁄Uʸ, ¡Ê»§⁄UÊflÊŒË) ∑§Ë ¬˝ˇÊòÊ ∑§Ë SÕʬŸÊ „ÃÈ ‡Ê« ÁŸ◊ʸáÊ, ©¬∑§⁄UáÊ ÃÕÊ ©Q§ ŸS‹Ù¥ ∑‘§ ‚¥⁄UˇÊáÊ ∞fl¥ ∑˝§ÿ „ÃÈ ‹ª÷ª y.zÆ ∑§⁄UÙ«∏ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÙªË, Á¡‚◊¥ ‚ zÆ ¬˝ÁÇÊà ‚Áé‚«Ë ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ ŒË ¡ÊÿªË– ¬ÊòÊ ßë¿È∑§ Á„ê˝Ê„Ë ⁄UÊC˛Ëÿ ªÙ∑§È‹ Á◊‡ÊŸ ∑§Ë ÁflSÃÎà ÁŒ‡ÊÊ ÁŸŒ¸‡ÊÙ¥ ∑‘§ Á‹ÿ Áfl÷ʪ ∑§Ë website- www.dahd.nic.in ¬⁄U ¡Ê∞¥ ÃÕÊ •¬Ÿ ¬˝∑§⁄UáÊ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄U ¬‡ÊȬʋŸ ∞fl¥ «ÿ⁄UË Áfl÷ʪ ◊¥Œ‚ı⁄U ∑§Ù ¡◊Ê ∑§⁄UÊÿ¥– âæ§Á ·ñ¤ÅðUU»ÚUèÁ- ÕèÁ, ·¤èÅUÙæàæ·¤, Áñçß·¤ ¹æ¼, ÅþðUßËâ, ÌèÍü Øæ˜ææ°¢, ¥æßàØ·¤Ìæ, ¥æòÅUô×ôÕæ§Ü ÂæÅü÷Uâ, ·ë¤çá âðßæ ·ð¤‹Îý, çàæÿæ‡æ â¢SÍæ°¢, Âýçàæÿæ‡æ, ÕæÚU¼æÙð, ·¤ôËÇU SÅUôÚÔUÁ, »ô¼æ×, ãUôSÅUÜ, ç߈ÌèØ â¢SÍæ°¢, ç¿ç·¤ˆâ·¤, °»ýè ?ÜèçÙ·¤ ¥æç¼Ð »§⁄U. wx

15. 15 •’ ∑Χ·∑§ ¡ªÃ fl’‚Êß≈U ¬⁄U ÷Ë ©U¬‹éœ www.krishakjagat.org ∑§ê¬ŸË/∑§ÊÚ¬Ê¸⁄‘U≈U ‚◊ÊøÊ⁄U ÷٬ʋ, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx ŒÜæçSÅU·¤ ×çË¿´» ÂðÂÚU ÂÚU ç×Üð ŒØæÁ ·¤æ ¥çÏ·¤ ©ˆÂæÎÙ ∑§ß¸ Á∑§‚ÊŸ å‹ÊÁS≈U∑§ ◊ÁÀø¥ª Ã∑§ŸË∑§ ∑§Ë ‚¥÷ÊÁflà ‹ÊªÃ ‚ «⁄UÃ „Ò¥, ‹Á∑§Ÿ ß‚ ‹ÊªÍ ∑§⁄UŸ ◊¥ ¬˝Áà ∞∑§«∏ ¬¥Œ˝„ „¡Ê⁄U Ã∑§ ∑§Ê „Ë πø¸ •ÊÃÊ „Ò, ¡’Á∑§ ß‚‚ ÷Ë íÿÊŒÊ πø¸ ÁŸ⁄UÊ߸-ªÈ«∏Ê߸, ŒflÊ߸, πÊŒ ◊¥ „ÙÃÊ „Ò– åÿÊ¡ ∑§Ë πÃË ⁄U’Ë ‚Ë¡Ÿ ∑§Ë ¬˝◊È𠻧‚‹Ù¥ ◊¥ ‚ ∞∑§ „Ò– ÷Ê⁄Uà ◊¥ åÿÊ¡ ∑§Ê ‚’‚ ’«∏Ê ©à¬ÊŒ∑§ ⁄UÊíÿ ◊„Ê⁄UÊC˛ „Ò– fl„Ë¥ ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ê ŒÍ‚⁄UÊ Ÿ¥’⁄U „Ò– ÿ„Ê¥ Œ‡Ê ∑§Ê ‹ª÷ª yÆ »§Ë‚ŒË åÿÊ¡ ∑§Ê ©à¬ÊŒŸ „ÙÃÊ „Ò– ◊„Ê⁄UÊC˛ ∑‘§ Á∑§‚ÊŸ åÿÊ¡ ∑§Ë ÃËŸ »§‚‹ ‹Ã „Ò– •‹Ë¸ π⁄UË»§, π⁄UË»§ •ı⁄U ⁄U’Ë ‚Ë¡Ÿ ∑§Ë– •Êfl‡ÿ∑§ ¡‹flÊÿÈ åÿÊ¡ ∑§Ë ’…∏flÊ⁄U ∑‘§ Á‹∞ ‡ÊÈM§ ◊¥ Δ¥«Ë (vw.} ‚ wv.w Á«Uª˝Ë ‚¥≈U˪˝≈U) •ı⁄U ‡ÊÈc∑§ ¡‹flÊÿÈ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÙÃË „Ò– ‹Á∑§Ÿ åÿÊ¡ ∑§Ù ’…∏Ã ‚◊ÿ •Áœ∑§ ª◊˸ •ı⁄U œÍ¬ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „ÙÃË „Ò– ß‚Ë Ã⁄U„ „flÊ ◊¥ Ÿ◊Ë |Æ ¬˝ÁÇÊà Ã∑§ „Ù– ∞∑§ ÿÊ •Áœ∑§ ’ÊÁ⁄U‡Ê ß‚ »§‚‹ ∑‘§ Á‹∞ „ÊÁŸ∑§Ê⁄U∑§ „ÙÃË „Ò– åÿÊ¡ ∑‘§ ‚flÙ¸ûÊ◊ Áfl∑§Ê‚ ∑‘§ Á‹∞ ⁄UÊà ∑§Ù vz ‚ wÆ Á«ª˝Ë ‚ÁÀ‚ÿ‚ ∑‘§ Ãʬ◊ÊŸ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÙÃË „Ò– vv- vw ÉÊ¥≈U ∑§Ë ‚Ê»§ œÍ¬ •ı⁄U |Æ- |z ¬˝ÁÇÊà Ÿ◊Ë ¡L§⁄UË „Ò– ÷ÍÁ◊ ∑§Ê øÿŸ åÿÊ¡ ∑§Ë »§‚‹ ∑§Ë •ë¿Ë ¡‹ ÁŸ∑§Ê‚Ë ∑‘§ Á‹∞ „À∑§Ë ‚ ◊äÿ◊ ÷Ê⁄UË Á◊^Ë ∑§Ê øÿŸ ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„∞– Á◊^Ë ∑§Ê ¬Ë∞ø •ı·œËÿ ∞fl¥ ‚ª¥œËÿ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë πÃË, ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ Áfl¬áÊŸ ¬⁄U ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ w| ¡Ÿfl⁄UË ‚ {.z-| ∑‘§ ’Ëø „Ù– „À∑§Ë Á◊^Ë ◊¥ ¡ÒÁfl∑§ πÊŒ ∑‘§ ¬˝ÿÙª ‚ ’„Ã⁄U ©¬¡ Á◊‹ÃË „Ò– åÿÊ¡ ∑§Ë »∏§‚‹¥ π⁄UÊ’ ¡‹ ÁŸ∑§Ê‚Ë flÊ‹Ë Á◊^Ë ◊¥ Ÿ„Ë¥ ‹ªÊÿ¥ ÄUÿÙ¥Á∑§ ∞‚Ë Á◊^Ë ¬ıœÙ¥ ∑§Ë flÎÁh ∑§Ù ⁄UÙ∑§ÃË „Ò– π⁄UË»§ ‚Ë¡Ÿ ◊¥ åÿÊ¡ ∑§Ë »§‚‹ ∑‘§ Á‹∞ ÷Ê⁄UË Á◊^Ë ∑§Ê øÿŸ Ÿ„Ë¥ ∑§⁄U¥– åÿÊ¡ ∑§Ë πÃË ∑§Ê ‚„Ë ‚◊ÿ Á∑§‚ÊŸ ÷Ê߸ åÿÊ¡ ∑§Ë πÃË ⁄U’Ë •ı⁄U π⁄UË»§ ŒÙŸÙ¥ ‚Ë¡Ÿ ◊¥ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò– π⁄UË»§ ‚Ë¡Ÿ- ‚Ë¡Ÿ ∑‘§ Á‹∞ åÿÊ¡ ∑§Ë ’ÈflÊ߸/⁄UÙ¬Ê߸ •ªSà •ı⁄U Á‚Ã¥’⁄U ◊„ËŸ ∑‘§ ¬˝Ê⁄U¥Á÷∑§ ‚#Ê„ ◊¥ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò ¡Ù ÁŒ‚¥’⁄U •ı⁄U ¡Ÿfl⁄UË ∑‘§ ’Ëø •Ê ¡ÊÃË „Ò– ⁄U’Ë ‚Ë¡Ÿ- ÿÁŒ Á∑§‚ÊŸ ⁄U’Ë ∑‘§ ‚Ë¡Ÿ ◊¥ ß‚∑§Ë πÃË ∑§⁄UŸÊ øÊ„Ã „Ò¥ ÃÙ fl ÁŒ‚¥’⁄U •ı⁄U ¡Ÿfl⁄UË ◊¥ åÿÊ¡ ∑§Ë ⁄UÙ¬Ê߸ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ⁄U’Ë ◊ı‚◊ ◊¥ åÿÊ¡ ∑§Ë πÃË ∑§⁄UŸÊ ∑§Ê»§Ë ©ûÊ◊ ‚◊ÿ „ÙÃÊ „Ò– ÷ÍÁ◊ ∑Ò§‚ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄U¥ åÿÊ¡ ∑§Ë »§‚‹ ‚ •ë¿Ê ©à¬ÊŒŸ ‹Ÿ ∑‘§ Á‹∞ πà ∑§Ë vz-wÆ ‚◊Ë πÙ‹ ª„⁄UË ¡ÈÃÊ߸ ∑§⁄U ∑§È¿ ‚◊ÿ ∑‘§ Á‹∞ πà ∑§Ù πÈ‹Ê ¿Ù«∏ Œ¥– ª„⁄UË ¡ÈÃÊ߸ ∑‘§ ’ÊŒ •ë¿Ë Ã⁄U„ ‚«∏Ë ªÙ’⁄U ∑§Ë πÊŒ •ı⁄U ∑§¥¬ÙS≈U x-y ≈˛ÊÚ‹Ë ¬˝Áà ∞∑§«∏ ¡◊ËŸ ◊¥ Œ¥– ’ÊŒ ◊¥ ⁄UÙ≈UÊfl≈U⁄U ø‹Ê∑§Ê⁄U πÊŒ ∑§Ù Á◊ÄU‚ ∑§⁄U Œ¥ •ı⁄U Á◊^Ë ∑§Ù ∑‘§ ’ÊŒ v{ ∞◊∞◊ flÊ‹Ë ŒÙ Á«˛¬ ‹Êߟ ∑§Ù ’« ∑‘§ ™§¬⁄U Á’¿Ê Œ¥– ©‚∑‘§ ’ÊŒ •ë¿Ë ªÈáÊflûÊÊ flÊ‹Ë ª˝Ù߸≈U ¬˝Ë „Ù‹ å‹ÊÁS≈U∑§ ◊ÁÀø¥ª Á»§À◊,¡Ù ◊Àø Á»§À◊ UV ¬˝Ù≈UÄU≈U« „Ò, ©‚∑§Ë S≈˛¥Õ •ë¿Ë „Ò, ∑§‹⁄U ∑§Ë ø◊∑§ •ë¿Ë „Ò, ∞‚Ë å‹ÊÁS≈U∑§ Á»§À◊ ∑§Ê øÿŸ ∑§⁄¥U Á¡‚‚ ¬ıœÙ¥ ∑§Ê Áfl∑§Ê‚ •ë¿Ê „ÙªÊ, π⁄U¬ÃflÊ⁄U ‚ ‚ê¬Íáʸ ‚È⁄UˇÊÊ Á◊‹, flÊß≈U M§≈U ∑§Ê •ë¿Ê Áfl∑§Ê‚ „ÙŸ ‚ πÊŒ •ı⁄U ŒflÊßÿÙ¥ ∑§Ê πøʸ ∑§◊ ⁄U„ÃÊ „Ò ß‚ËÁ‹∞ •ë¿Ë ªÈáÊflûÊÊ flÊ‹Ë å‹ÊÁS≈U∑§ Á»§À◊ ∑§Ê øÿŸ ∑§⁄U¥ •ı⁄U ’« ∑‘§ ™§¬⁄U Á’¿Ê Œ¥– ©‚∑‘§ ’ÊŒ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ’« ∑‘§ ™§¬⁄U ⁄UÙ¬áÊ ∑§⁄U Œ¥– ß‚◊ ª˝Ù߸≈U ¬˝Ë „Ù‹ ◊ÁÀø¥ª „Ò ¡Ò‚ ∑§Ë •ª⁄U •Ê¬ Á’ŸÊ ◊ÁÀø¥ª åÿÊ¡ ∑§Ë πÃË ∑§⁄UÃ „Ò¥ ÃÙ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ∑§◊ •ÊÃË „Ò •ª⁄U ª˝Ù߸≈U ¬˝Ë „Ù‹ ◊ÁÀø¥ª ∑‘§ ‚ÊÕ πÃË ∑§⁄UÃ „Ò¥ ÃÙ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ’…∏ ¡ÊÃË „Ò– ß‚◊ yXy ߥø ∑§Ë ŒÍ⁄UË ¬⁄U „Ù‹ ⁄U„ÃÊ „Ò,¡Ò‚ Á∑§ ∞∑§ ‚Ä ◊¥ vÆ „Ù‹ •ÊÃ „¥Ò •ı⁄U ¬Í⁄U yÆÆ ◊Ë≈U⁄U ◊¥ xzÆÆÆ „Ù‹ •ÊÃ „Ò¥– ∞∑§ ‚◊ÊŸ πÃË ‚ åÿÊ¡ ∑§Ê ∞∑§ ‚◊ÊŸ •Ê∑§Ê⁄U •ı⁄U •ë¿Ë ªÈáÊflûÊÊ ÷Ë ¬˝Ê# „ÙÃË „Ò– Á«˛¬ ∑‘§ ¬Ê߬ Á’¿ÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ ‹’⁄U ∑‘§ ‚ÊÕ ◊ÁÀø¥ª ¬¬⁄U Á’¿Ê Œ¥– ÿ„ ◊ÁÀø¥ª ¬¬⁄U ∑§Ù ÃÊŸ Œ∑§⁄U Á’¿Ê∞¥ •ı⁄U ’Ê¡Í ‚ Á◊^Ë ‚ ¬¬⁄U ∑§Ù Œ’Ê Œ¥ ÃÊÁ∑§ ◊ÁÀø¥ª ¬¬⁄U Á„‹ ŸÊ ‚∑‘§– ⁄UÙ¬Ê߸ ¬ıœ ÃÒÿÊ⁄U „ÙŸ ∑‘§ ’ÊŒ, ©Ÿ∑‘§ ™§¬⁄U ∑§Ê ÷ʪ ∑§Ê≈U ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò •ı⁄U Æ.v ¬˝ÁÇÊà ∑§Ê’Z«ÊÁ¡◊ ∑‘§ ÉÊÙ‹ ◊¥ «Í’Ù∑§⁄U ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ⁄UÙ¬Ê߸ ∑§⁄U Œ¥– ’ÊŒ ◊¥ •Ê¬∑§Ù ¬Í⁄UÊ »§Á≈U¸ª‡ÊŸ ‡Ê«˜ÿÈ‹ Á«˛¬ ß⁄U˪‡ÊŸ mÊ⁄UÊ ŒŸÊ „Ò– åÿÊ¡ ∑‘§ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë Á‚¥øÊ߸ Ÿ‚¸⁄UË ⁄UÙ¬Ê߸ ∑‘§ ’ÊŒ „À∑§Ë Á‚¥øÊ߸ ∑§⁄U Œ¥– ‚ŒË¸ ◊¥ Á‚øÊ߸ ∑§⁄UË’ } ‚ vÆ ÁŒŸ ∑‘§ •¥Ã⁄UÊ‹ ◊¥ ∑§⁄U¥ ÃÕÊ ª◊˸ ◊¥ ¬˝Áà ‚#Ê„ Á‚¥øÊ߸ ∑§Ë ¡L§⁄Uà „ÙÃË „Ò– Á¡‚ ‚◊ÿ åÿÊ¡ ∑§Ê ∑§¥Œ ’…∏ ⁄U„Ê „Ù ©‚ ‚◊ÿ Á‚¥øÊ߸ ¡ÀŒË ∑§⁄UÃ ⁄U„¥– •ª⁄U ¬ÊŸË ∑§Ë ∑§◊Ë ⁄U„ªË ÃÙ ∑§¥Œ •ë¿Ë Ã⁄U„ ‚ Ÿ„Ë¥ ’…∏ ¬ÊÿªÊ– åÿÊ¡ »§‚‹ ∑‘§ Á‹∞ Á«˛¬ mÊ⁄UÊ Á‚¥øÊ߸ ©ûÊ◊ ◊ÊŸË ªß¸ „Ò– »§‚‹ ∑§Ë ∑§≈UÊ߸ ¡’ ¬ıœÙ¥ ∑‘§ ß ‚ÍπŸ ‹ª¥ •ı⁄U ‚Íπ∑§⁄U ÃŸÊ ¬Ë¿ ◊È«∏Ÿ ‹ª Ã’ åÿÊ¡ ∑‘§ ¬ûÊÙ¥ ∑§Ë ∑§≈UÊ߸ ∑§⁄U¥ •ı⁄U ◊ÁÀø¥ª ¬¬⁄U ∑§Ù ß∑§_Ê ∑§⁄U¥– ’ÊŒ ◊¥ åÿÊ¡ ∑§Ù ß∑§_Ê ∑§⁄U¥– å‹ÊÁS≈U∑§ ◊ÁÀø¥ª ∑§Ë fl¡„ ‚ åÿÊ¡ ∑§Ë »§‚‹ ∑§Ë ∑§≈UÊ߸ ‚⁄U‹ „Ù ¡ÊÃË „Ò– åÿÊ¡ ∑‘§ ∑§¥ŒÙ¥ ∑§Ù πÈ⁄U¬Ë ∑§Ë ‚„ÊÿÃÊ ‚ ©πÊ«∏ŸÊ Ÿ„Ë¥ ¬«∏ÃÊ– ◊ÁÀø¥ª ∑§Ë fl¡„ ‚ ¡◊ËŸ Ÿ◊Ë ’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ⁄U„ÃË „Ò– ©à¬ÊŒŸ •ª⁄U »§≈U˸ª‡ÊŸ ‡Ê«˜ÿÍ‹ •ë¿Ê „Ò, ∑§Ë≈U •ı⁄U ⁄UÙª ∑§Ê ¬˝’¥œŸ •ë¿ ‚ Á∑§ÿÊ „Ù ÃÙ v|Æ-wÆÆ Á`§¥≈U‹ ÿÊŸË v|-wÆ ≈UŸ ¬˝Áà ∞∑§«∏ Ã∑§ ∑§Ê ©à¬ÊŒŸ Á◊‹ÃÊ „Ò– •ª⁄U •Ê¬ ª˝Ù߸≈U ¬˝Ë „Ù‹ å‹ÊÁS≈U∑§ ◊ÁÀø¥ª Á»§À◊ ∑§Ê ©¬ÿÙª ∑§⁄UÃ „¥Ò ÃÙ wÆ-wz ≈UŸ ¬˝Áà ∞∑§«∏ Ã∑§ ©à¬ÊŒŸ Á◊‹ ‚∑§ÃÊ „Ò– ∞ª˝ÊŸÊÚÁ◊S≈U ≈UË◊ ª˝Ê߸U≈U ߥUÁ«UÿÊ ¬˝Ê. Á‹., ‚Í⁄Uà åÿÊ¡ ◊¥ ª˝Ù߸≈U ¬˝Ë „Ù‹ å‹ÊÁS≈U∑§ ◊ÁÀø¥ª ÄUÿÊ »§ÊÿŒ „Ò¥? ? ¬˝Áà ∞∑§«∏ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ’…∏ ¡ÊÃË „Ò– ? ¬˝Áà ∞∑§«∏ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ’…∏Ÿ ‚ ©à¬ÊŒŸ ◊¥ xÆ-zÆ ¬˝ÁÇÊà ∑§Ë flÎÁh– ? ¬ıœ ª‹Ÿ ⁄UÙª Ÿ„Ë¥ „ÙÃÊ „Ò– ? ∑§◊ ‚◊ÿ ◊¥ »§‚‹ ÃÒÿÊ⁄U „Ù ¡ÊÃË „Ò– ? åÿÊ¡ ◊¥ ∞∑§ ¡Ò‚Ë ø◊∑§ •ı⁄U ⁄U¥ª •ÊÃÊ „Ò– ? åÿÊ¡ ∑§Ë ÷¥«Ê⁄UáÊ ˇÊ◊ÃÊ ’…∏ÃË „Ò– ? π⁄U¬ÃflÊ⁄U ‚ ’øÊfl „ÙÃÊ „Ò,ß‚‚ ÁŸ⁄UÊ߸-ªÈ«∏Ê߸ ∑§Ê πøʸ ∑§◊ „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ? ¬ıœÙ¥ ∑§Ë ¡«∏Ù¥ ∑§Ê Áfl∑§Ê‚ •ë¿Ë Ã⁄U„ ‚ „ÙÃÊ „Ò– ? ◊ÁÀø¥ª ‚ Á◊^Ë ◊¥ Ÿ◊Ë ’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ⁄U„ÃË „Ò– ? Á◊^Ë ‚ ¬ÊŸË ∑§Ê flÊc¬Ë∑§⁄UáÊ Ÿ„Ë¥ „ÙŸ ¬ÊÃÊ „Ò– ? ¬ıœÙ¥ ∑§Ë flÎÁh ∑‘§ Á‹∞ •ŸÈ∑§Í‹ flÊÃÊfl⁄UáÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃË „Ò– ’Ë¡ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ x ‚ x.z Á∑§‹Ù ¬˝Áà ∞∑§«∏– Ÿ‚¸⁄UË Á¬˝¬⁄U‡ÊŸ åÿÊ¡ ∑‘§ ’Ë¡ ∑§Ù ÄUÿÊÁ⁄UÿÙ¥ ¬⁄U „Ë ’ÙŸÊ øÊÁ„∞– Ÿ‚¸⁄UË ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ yÆ-yz ÁŒŸ ‹ªÃ „¥Ò– ß‚ ÷È⁄U÷È⁄UÊ ’ŸÊÿ¥– ÷ÍÁ◊ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄UË åÿÊ¡ ∑§Ë »§‚‹ ŒÙ Ã⁄UË∑‘§ ‚ ‹Ë ¡ÊÃË „Ò– ∞∑§ ÃÙ å‹ÊÁS≈U∑§ ◊Àø ∑‘§ ‚ÊÕ •ı⁄U ŒÍ‚⁄UÊ Á’ŸÊ å‹ÊÁS≈U∑§ ◊Àø ∑‘§– ≈˛ÒÄU≈U⁄U ∑‘§ ‚ÊÕ ’ŸÊÿ „È∞ ’« ‚„Ë ⁄U„Ã „Ò¥– ’« ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ •Ê¬∑§Ù y ‚ y.z Á»§≈U ∑§Ê ’« ’ŸÊŸÊ „Ò– •ÊœÊ⁄U πÊŒ Á∑§ÃŸÊ «Ê‹¥ ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ πÊŒ ∑‘§ M§¬ ◊¥ •Ê¬∑§Ù •¬ŸË Á◊≈U˜≈UË ∑§Ê ¬⁄UˡÊáÊ ∑§⁄UflÊ ∑‘§ Á¡Ÿ ¬Ù·∑§ ûÊàflÙ¥ ∑§Ë ∑§◊Ë „Ù ⁄U„Ë „Ò flÙ ∞Ÿ¬Ë∑‘§ πÊŒ •Ê¬ πà ◊¥ «Ê‹ ∑§⁄U πÊŒ ∑§Ë ¬ÍÁø ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥U– Á«˛¬ •ı⁄U ◊ÁÀø¥ª •ÊœÊ⁄U πÊŒ «Ê‹Ÿ ∑‘§ ’ÊŒ ◊¥ ’« ’ŸÊ∞¥– ’« ’ŸÊŸ ÷٬ʋ– ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ •ı·œËÿ ‚ª¥œËÿ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë πÃË, ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ •ı⁄U Áfl¬áÊŸ ‚¥÷ÊflŸÊ•Ù¥ ¬⁄U ©lÁ◊ÃÊ Áfl∑§Ê‚ ∑‘§¥Œ˝ ◊¬˝ (‚«◊Ò¬) mÊ⁄UÊ z ÁŒfl‚Ëÿ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ •ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ÿ„ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ¬Í⁄UË Ã⁄U„ ‚ •⁄U„flÊ‚Ë ⁄U„ªÊ, ¡Ù w| ‚ xv ¡Ÿfl⁄UË Ã∑§ ©lÁ◊ÃÊ ÷flŸ, v{-∞ •⁄U⁄UÊ Á„À‚ ÷٬ʋ ◊¥ •ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ßë¿È∑§ √ÿÁQ§ wz ¡Ÿfl⁄UË wÆwx Ã∑§ •ÊflŒŸ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ‚«◊Ò¬ ∑‘§ flÁ⁄UD ¬˝Á‡ÊˇÊ∑§ «ÊÚ. flŒ ¬˝∑§Ê‡Ê Á‚¥„ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¡Ù ÷Ë √ÿÁQ§ •ı·œËÿ ‚ª¥œËÿ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë πÃË, ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ •ı⁄U Áfl¬áÊŸ ◊¥ M§Áø ⁄UπÃ „Ò¥ fl ß‚ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ‚Áê◊Á‹Ã „Ù ‚∑§Ã „Ò¥– ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑‘§ ßë¿È∑§ √ÿÁQ§ »§ÊŸ — Æ|zz-yÆÆÆ~vx ÿÊ ◊Ù.—U ~ywzx}{yÆ~, ~y|~~xz}yz ÿÊ ß¸◊‹ pmuhead.cedmap@gmail.com¬⁄U ‚ê¬∑§¸ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ◊¥ ‚Áê◊Á‹Ã „ÙŸ ∑‘§ Á‹∞ ¬Ífl¸ ¬¥¡ËÿŸ ∑§⁄UÊÿÊ ¡ÊŸÊ •Êfl‡ÿ∑§ „Ò– ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ◊¥ ¬˝◊Èπ •ı·œËÿ ¬ıœ ¡Ò‚ ‚»‘§Œ ◊Í‚‹Ë, ‚ÃÊfl⁄UË, •Eª¥œÊ, ‚¬¸ª¥œÊ, ∑§Ê‹◊ÉÊ •ÊÁŒ •ı⁄U ‚ª¥œËÿ ¬ıœ ¡Ò‚ ◊ãÕÊ, ‹◊Ÿª˝Ê‚, ¬Ê◊Ê⁄UÙ¡Ê, Á‚≈˛ÙŸ‹Ê, ªÈ‹Ê’, ¡Ê◊Ê ⁄UÙ¡Ê, ª¥ŒÊ •ÊÁŒ ∑‘§ ∑§ÎÁ·∑§⁄UáÊ Ã∑§ŸË∑§, ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ •ı⁄U ◊Ê∑‘§¸Á≈U¥ª ¬⁄U ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ ¬˝ŒÊŸ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ∑§ÎÁ· ∑§Ù ‹Ê÷ ∑§Ê √ÿfl‚Êÿ ’ŸÊŸ, ∑§Î·∑§Ù¥ ∑§Ë •Êÿ •ı⁄U ‚Ê◊ÈŒÊÁÿ∑§ SflÊSâÿ ∑‘§ SÃ⁄U ◊¥ flÎÁh ∑§⁄UŸ ∑‘§ ©g‡ÿ ‚ •ı·œËÿ ‚ª¥œËÿ ¬ıœÙ¥ ∑§Ë πÃË, ¬˝‚¥S∑§⁄UáÊ •ı⁄U Áfl¬áÊŸ ¬⁄U ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ •ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò, Á¡‚◊¥ flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ •ılÙÁª∑§ •ŸÈ‚¥œÊŸ ¬Á⁄U·Œ ÃÕÊ ÷Ê⁄UÃËÿ ∑§ÎÁ· •ŸÈ‚¥œŸ ¬Á⁄U·Œ •ı⁄U ∑§ÎÁ· ÁflEÁfllÊ‹ÿÙ¥ ∑‘§ flÒôÊÊÁŸ∑§ ∞fl¥ Áfl·ÿ Áfl‡Ê·ôÊ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄U¥ª, ß‚ Œı⁄UÊŸ ∞∑§ ÁŒfl‚Ëÿ »§ËÀ« ÁflÁ¡≈U ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ ÷Ë Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ??????????? ???????????? ??????????????????????????? ?????????????????????

16. ¬˝·∑§ — ∑Χ·∑§ ¡ªÃ Post Bag No. 37,BHOPAL- 462011 ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ∑ΧÁ· Áfl¬áÊŸ ’Ù«¸ ∑§Ë ⁄UÊÁ‡Ê Áfl∑§Ê‚ ∑§Ê◊Ù¥ ◊¥ ‹ª — üÊË øı„ÊŸ «UÊ∑§ ¬˝·áÊ ∑§Ê ÁºŸ- ‚Ù◊flÊ⁄U, ◊¢ª‹flÊ⁄ ¬ÎDU - v{ ÷Ê¬Ê‹, ~ ¡Ÿfl⁄UËU wÆwx Postal Regn. No.MP/Bhopal/143/2022-24 RNI No. 1832/57 ∑§⁄U‹Ë ªÈ«∏, ªÊ«⁄UflÊ⁄UÊ ŒÊ‹ ‚ ¬„øÊŸ ’ŸÊÃ ‡Ê„⁄U Ÿ⁄UÁ‚¥„¬È⁄U– Á¡‹ ∑‘§ ŒÙŸÙ¥ ©à¬ÊŒÙ¥ ∑§Ù Ÿ◊¸ŒÊ ŸÒøÈ⁄U‹ ’˝Ê¢Á«¢Uª ‚ ÁflÁ‡ÊC ¬„øÊŸ ÁŒ‹ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ÷٬ʋ ◊¥ ÃËŸ ÁŒfl‚Ëÿ ◊‹Ê ÷٬ʋ „Ê≈U ◊¥ •ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ ªÿÊ – ◊‹ ∑§Ê ‡ÊÈ÷Ê⁄U¥÷ •¬⁄U ◊ÈÅÿ ‚Áøfl ∑§ÎÁ· üÊË •‡ÊÙ∑§ ’áʸflÊ‹ Ÿ ∑§⁄UÃ „È∞ S≈UÊ‹ ¬⁄U ¬˝ŒÁ‡Ê¸Ã ªÈ«∏ ∞fl¥ ŒÊ‹ ∑§Ê •fl‹Ù∑§Ÿ Á∑§ÿÊ– ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ ∞∑§ Á¡‹Ê ∞∑§ ©à¬ÊŒ ◊¥ ªÈ«∏ ∞fl¥ ◊¬˝ ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ ŒÊ‹ øÿÁŸÃ „Ò– ◊‹ ◊¥ ‹ªÊÿ wz S≈UÊ‹Ù¥ ◊¥ vx ≈UŸ ªÈ«∏, z ≈UŸ ŒÊ‹ ∑‘§ •‹ÊflÊ ¬ı·∑§ (Á◊‹≈U˜‚), ¡ÒÁfl∑§ ©à¬ÊŒ Á¡‹ ∑‘§ ∑§Î·∑§Ù¥ ∞fl¥ »§Ê◊¸⁄U ¬˝Ê«˜ÿÍ‚‚¸ ∑§¥¬ŸË Ÿ Áfl∑˝§ÿ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝ŒÁ‡Ê¸Ã Á∑§∞ „Ò¥– Á¡‹Ê ÷٬ʋ– ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË Á‡Êfl⁄UÊ¡ Á‚¥„ øı„ÊŸ Ÿ ∑§„Ê „Ò Á∑§ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ⁄UÊíÿ ∑§ÎÁ· Áfl¬áÊŸ ’Ù«¸ mÊ⁄UÊ ÁflÁ÷ÛÊ ÁŸÁœÿÙ¥ ∑§Ë ⁄UÊÁ‡Ê ∑§Ê ©¬ÿÙª Áfl∑§Ê‚ ∑§ÊÿÙ¥¸ ◊¥ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞– ◊¥«Ë ’Ù«¸ mÊ⁄UÊ ¬Ífl¸ ◊¥ ’ŸÊ߸ ªß¸ ‚«∏∑§Ù¥ ∑§Ê ‚¥œÊ⁄UáÊ ¬˝ÊÕÁ◊∑§ÃÊ ∑‘§ ‚ÊÕ •ı⁄U Ã¡Ë ‚ „Ù– üÊË øı„ÊŸ ◊¥òÊÊ‹ÿ ◊¥ ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ⁄UÊíÿ ∑§ÎÁ· Áfl¬áÊŸ ’Ù«¸ ∑‘§ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ë ‚◊ˡÊÊ ∑§⁄U ⁄U„ Õ– ∑§ÎÁ· ◊¥òÊË üÊË ∑§◊‹ ¬≈U‹, ◊ÈÅÿ ‚Áøfl üÊË ß∑§’Ê‹ Á‚¥„ ’Ò¥‚ ‚Á„à flÁ⁄UD •Áœ∑§Ê⁄UË ©¬ÁSÕà Õ– ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË øı„ÊŸ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ◊¥«Ë •œÙ- ‚¥⁄UøŸÊ Áfl∑§Ê‚ ÁŸÁœ ‚ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ë SflË∑§ÎÁà ∑§Ë ¬˝Á∑˝§ÿÊ Ã¡ ∑§Ë ¡Ê∞– ∑§ÎÁ· •ŸÈ‚¥œÊŸ ÁŸÁœ ‚ ∑§ÎÁ· ÁflEÁfllÊ‹ÿÙ¥ ◊¥ ’Ë¡ ∞fl¥ ¬⁄UˡÊáÊ ÃÕÊ ∑§ÎÁ· ©¬¡ ◊¥«Ë ‚Á◊ÁÃÿÙ¥ ◊¥ Á◊^Ë ∑‘§ ¬⁄UˡÊáÊ ∑§Ë ‚ÈÁflœÊ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝ÿÙª‡ÊÊ‹Ê•Ù¥ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑§Ë ¡Ê∞– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ’Ë¡ ©à¬ÊŒŸ •ı⁄U ©lÊÁŸ∑§Ë »§‚‹Ù¥ ∑§Ë Ÿß¸ ¬˝¡ÊÁÃÿÙ¥ ∑§Ë ⁄UÙ¬áÊ ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ◊Ù≈U •ŸÊ¡ ∑‘§ ©¬ÿÙª ∑§Ù ’…∏ÊflÊ ŒŸ „Ù¥ª »Í§«U »‘§ÁS≈Ufl‹, ⁄UÙ« ‡ÊÙ •¥Ã⁄Uʸc≈˛UËÿ Á◊‹≈U fl·¸ wÆwx ∑§Ê ∑‘§‹á«⁄U ¡Ê⁄UË ‚Ê◊Áª˝ÿÙ¥ ∑§Ê •ı⁄U ¬⁄UˡÊáÊ ∑§Ë ‚ÈÁflœÊ ∑‘§ Á‹∞ •œÙ-‚¥⁄UøŸÊ•Ù¥ ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ Á∑§ÿÊ ¡Êÿ– ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË øı„ÊŸ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÁŸÁœ ‚ ÁŸ◊ʸáÊ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ë SflË∑§ÎÁà ∑§Ë ¬˝Á∑˝§ÿÊ ÁŸÿ◊ÊŸÈ‚Ê⁄U ∑§Ë ¡Ê∞– ’Ù«¸ mÊ⁄UÊ ◊¥«Ë ÁŸÁœ ‚ v „¡Ê⁄U vÆ| Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ‚«∏∑§ •÷Ë Ã∑§ ’ŸÊ߸ ªß¸ „Ò, Á¡‚◊¥ ‚ wvÆ Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ‚«∏∑§ ∞◊¬Ë•Ê⁄U•Ê⁄U«Ë∞ ∑§Ù „SÃÊ¥ÃÁ⁄Uà ∑§Ë ªß¸ „Ò– ‡Ê· {~} Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ‚«∏∑§ ∞◊¬Ë•Ê⁄U•Ê⁄U«Ë∞ ∑§Ù •¥ÃÁ⁄Uà Á∑§∞ ¡ÊŸ ∑§Ê ∑§Êÿ¸ ‡ÊËÉÊ˝ÃÊ ‚ ∑§⁄U¥– ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË øı„ÊŸ Ÿ ’Ù«¸ ∑§Ë ÁflÁ÷ÛÊ ÁŸÁœÿÙ¥ ∑§Ë ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ¬˝Ê# ∑§Ë– ß‚◊¥ Á∑§‚ÊŸ ‚«∏∑§ ÁŸÁœ, •Ê⁄U•Ê⁄U«Ë∞ ∑§Ë •¥‡Ê ⁄UÊÁ‡Ê, ◊¥«Ë ’Ù«¸ ∑§Ë •¥‡Ê ⁄UÊÁ‡Ê •ÊÁŒ ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¥– ◊ÈÅÿ◊¥òÊË üÊË øı„ÊŸ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ªı-‚¥flœ¸Ÿ ÁŸÁœ, ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ∑§Î·∑§ ¡ËflŸ ∑§ÀÿÊáÊ ÁŸÁœ, ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U ∞fl¥ ∑§Î·∑§ ‚ê◊‹Ÿ ÁŸÁœ ‚Á„à ÁflÁ÷ÛÊ ÁŸÁœÿÙ¥ ∑§Ê ©¬ÿÙª ‚◊ÿ-‚Ë◊Ê ◊¥ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U Á‹ÿÊ ¡Ê∞– ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ ªÈ«∏ ∞fl¥ ŒÊ‹ ∑‘§ •‹ÊflÊ ’⁄U◊ÊŸ ∑‘§ ÷≈U ∑§Ù ¡Ë•Ê߸ ≈UÒª ÁŒ‹ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ¬˝ÿÊ‚⁄Uà „Ò– ◊‹Ê ‡ÊÈ÷Ê⁄U¥÷ •fl‚⁄U ¬⁄U Œ‹„Ÿ •ŸÈ‚¥œÊŸ ∑‘§¥Œ˝ ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ◊¬˝ ∑‘§ ¬Ífl¸ ÁŸŒ‡Ê∑§ üÊË ∞. ∑‘§. ÁÃflÊ⁄UË, ÷٬ʋ Á¡‹ ∑§Ë ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· üÊË◊ÃË ‚È◊Ÿ ¬˝‚ÊŒ, Ÿ⁄UÁ‚¥„¬È⁄U ∑‘§ ¬˝÷Ê⁄UË ©¬ ‚¥øÊ‹∑§ ∑§ÎÁ· «ÊÚ. •Ê⁄U.∞Ÿ. ¬≈U‹, ©¬ ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ‚¥øÊ‹∑§ •Êà◊Ê üÊË◊ÃË Á‡ÊÀ¬Ë Ÿ◊Ê, ÷٬ʋ ∑‘§ üÊË •Á◊à ¬˝Ãʬ Á‚¥„ ‚Á„à Á¡‹ ∑‘§ ∑§ÎÁ· •Áœ∑§Ê⁄UË ©¬ÁSÕà Õ– •ŸÊ¡ ¡ÊÁà ∑§ÀÿÊáÊ, ©lÊÁŸ∑§Ë ∞fl¥ πÊl ¬˝-‚¥S∑§⁄UáÊ, ‚͡◊, ‹ÉÊÈ ∞fl¥ ◊äÿ◊ ©l◊, ⁄UÊíÿ ¡ÒÁfl∑§ ¬˝◊ÊáÊË∑§⁄UáÊ ’Ù«¸, ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ª˝Ê◊ËáÊ •Ê¡ËÁfl∑§Ê Á◊‡ÊŸ, ∞¬Ë«Ê, ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ⁄UÊíÿ ¬ÿ¸≈UŸ Áfl∑§Ê‚ ÁŸª◊, ŒÍ⁄UŒ‡Ê¸Ÿ, •Ê∑§Ê‡ÊflÊáÊË •ı⁄U ¡Ÿ‚ê¬∑§¸ Áfl÷ʪ ∑§Ë ÷ÍÁ◊∑§Ê∞¥ Ãÿ ∑§Ë ªß¸ „Ò¥– ¡Ÿfl⁄UË ◊Ê„ ∑§Ë ªÁÃÁflÁœÿÊ° •¥Ã⁄Uʸc≈˛UËÿ Á◊‹≈U fl·¸ ∑‘§ ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U ∑‘§ Á‹ÿ ¡Ÿfl⁄UË ◊Ê„ ◊¥ ⁄UÊíÿ, Á¡‹Ê, é‹ÊÚ∑§ •ı⁄U ª˝Ê◊-¬¥øÊÿà SÃ⁄U ¬⁄U ÁflÁ÷ÛÊ ªÁÃÁflÁœÿÊ° „Ù¥ªË– ⁄UÊíÿ-SÃ⁄U ¬⁄U »§Í« »‘§ÁS≈Ufl‹, ⁄UÙ«-‡ÊÙ •ı⁄U Á◊‹≈U ¬⁄U fl∑§¸‡ÊÊÚ¬ „Ù¥ªË– ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ Á¡‹Ù¥ ◊¥ Áfl‡Ê· M§¬ ‚ •ÊÿÙÁ¡Ã ◊‹Ù¥ •ı⁄U ◊„Ùà‚flÙ¥ ◊¥ Á◊‹≈U ªÁÃÁflÁœÿÊ° „Ù¥ªË– ∑§ÎÁ· ÁflEÁfllÊ‹ÿÙ¥ mÊ⁄UÊ •ÊÚŸ‹Êߟ ‚◊ËŸÊ⁄U/ flÁ’ŸÊ⁄U Á∑§ÿ ¡Êÿ¥ª– ◊.¬˝. ⁄UÊíÿ ¬ÿ¸≈UŸ Áfl∑§Ê‚ ÁŸª◊ ∑‘§ „Ù≈U‹Ù¥ ◊¥ ◊Ê„ ◊¥ ∞∑§ ÁŒfl‚ Á◊‹≈U˜‚ •ÊœÊÁ⁄Uà √ÿ¥¡Ÿ ¬˝ŒÁ‡Ê¸Ã ∑§⁄U ¬⁄UÙ‚ ¡Êÿ¥ª– Á¡‹Ê •ı⁄U Áfl∑§Ê‚πá«-SÃ⁄U ¬⁄U ‡ÊÊ‚∑§Ëÿ ÁfllÊ‹ÿÙ¥ ◊¥ Á◊‹≈U˜‚ •ÊœÊÁ⁄Uà ⁄U¥ªÙ‹Ë/¬ÙS≈U‚¸ ÁŸ◊ʸáÊ/ S‹ÙªŸ ¬⁄U ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ „٪˖ „Ê߸ S∑§Í‹/ „Êÿ⁄U ‚∑‘§á«⁄UË ÁfllÊ‹ÿÙ¥ ◊¥ ∑§ÎÁ· ÁflôÊÊŸ ∑‘§ãŒ˝ ∞fl¥ Áfl÷ʪËÿ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ mÊ⁄UÊ Á◊‹≈U ∑‘§ ‹Ê÷ •ÊÁŒ ‚¥’¥œË ◊¥ √ÿÊÅÿÊŸ „Ù¥ª– ª˝Ê◊ ¬¥øÊÿÃÙ¥ ◊¥ w{ ¡Ÿfl⁄UË wÆwx ∑§Ù „ÙŸ flÊ‹Ë ª˝Ê◊ ‚÷Ê ◊¥ Á◊‹≈U »§‚‹Ù¥ ∑§Ù ÷Ù¡Ÿ ◊¥ ‡ÊÊÁ◊‹ ∑§⁄U ß‚∑‘§ ‹Ê÷Ù¥ ‚ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ù •flªÃ ∑§⁄UÊÿÊ ¡ÊÿªÊ– ÷٬ʋ– ‚¥ÿÈQ§ ⁄UÊC˛ mÊ⁄UÊ ÉÊÙÁ·Ã fl·¸ wÆwx ∑§Ù ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ÷Ë •¥Ã⁄UʸC˛Ëÿ Á◊‹≈U fl·¸ ∑‘§ M§¬ ◊¥ ◊ŸÊŸ ∑‘§ Á‹ÿ ∑‘§‹á«⁄U ¡Ê⁄UË ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚ fl·¸ ÁflÁ÷ÛÊ Áfl÷ʪ٥ mÊ⁄UÊ ◊Ù≈U •ŸÊ¡ (Á◊‹≈U) ∑‘§ ©¬ÿÙª ∑§Ù •Áœ∑§ ‚ •Áœ∑§ ’…∏ÊflÊ ŒŸ ∑‘§ Á‹ÿ √ÿʬ∑§ ªÁÃÁflÁœÿÊ° ∑§Ë ¡Êÿ¥ªË– ‚¥’¥ÁœÃ Áfl÷ʪ٥ ∑‘§ Á‹ÿ Áfl÷ʪËÿ ªÁÃÁflÁœÿÊ° Ãÿ ∑§⁄U ŒË ªß¸ „Ò¥– •¥Ã⁄UʸC˛Ëÿ Á◊‹≈U fl·¸ wÆwx ◊¥ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë ◊Ù≈U •ŸÊ¡ (Á◊‹≈U) »§‚‹Ù¥ ∑§Ê ÁŸ⁄U¥Ã⁄U •ı⁄U √ÿʬ∑§ ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U „٪ʖ Á◊‹≈U fl·¸ ◊¥ Á◊‹≈U ‚¥’¥ÁœÃ ©à¬ÊŒŸ, Áfl¬áÊŸ ÃÕÊ Á◊‹≈U »§‚‹Ù¥ ∑‘§ ¬˝Áà •Ê◊¡Ÿ ◊¥ M§Áø ©à¬ÛÊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹ÿ ÁflÁ÷ÛÊ Áfl÷ʪ٥ ∑§Ë ◊Ê„flÊ⁄U ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ∑§Ê ∑‘§‹á«⁄U ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄U ¡Ê⁄UË Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚∑‘§ Á‹ÿ ‚◊ÿ- ‚◊ÿ ¬⁄U •¥ÃÁfl¸÷ʪËÿ ’ÒΔ∑§ ÷Ë „٪˖ ∑§ÎÁ· Áfl÷ʪ, ¬¥øÊÿà ∞fl¥ ª˝Ê◊ËáÊ Áfl∑§Ê‚, ◊Á„‹Ê-’Ê‹ Áfl∑§Ê‚, SflÊSâÿ ∞fl¥ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§ÀÿÊáÊ, S∑§Í‹ Á‡ÊˇÊÊ ∞fl¥ ©ëø Á‡ÊˇÊÊ, •ÊÁŒ◊ «UÊ¢ª⁄UË∑§⁄U ¿UàÃË‚ª…∏U