Wyznaczenie prędkości dźwięku w powietrzu .

1. Wyznaczenie prędkości dźwięku w powietrzu. Maciej Siekacz 3e Ziemowit Gawrysiak 3c Opiekun: Iwona Birecka XVIII Liceum Ogólnokształcące w Łodzi Przy ulicy Perla 11 Tel. 42 633 93 23

2. Wykonaliśmy pomiar prędkości dźwięku w powietrzu dwoma metodami.Pierwsza metoda:

3. Wykorzystane materiały do doświadczenia Komputer z zainstalowanym programem Audacity oraz mikrofonem http://www.dobreprogramy.pl/Audacity,Program,Windows,11826.html Laptop z zainstalowanym programem Audacity oraz mikrofonem http://www.dobreprogramy.pl/Audacity,Program,Windows,11826.html Dwie metalowe pokrywki Sznurek o długości 1 metra

4. Ogólny przebieg pomiarów • Instalujemy na dwóch komputerach program Audacity pochodzący z internetu http://www.dobreprogramy.pl/Audacity,Program,Windows,11826.html • Podłączamy mikrofony do komputerów • Odmierzamy sznurkiem odległość 48 metrów wzdłuż korytarza szkolnego • Zaznaczamy początek i koniec tej odległości • Włączamy jednocześnie na dwóch komputerach program Audacity • (We wskazanym miejscu na obrazku przez strzałkę uruchamialiśmy funkcję nagrywania dźwięku)

5. 6. Jeden uczeń z laptopem idzie na koniec odległości 48 metrów a drugi zostaje na początku z komputerem stacjonarnym

6. Ogólny przebieg pomiarów 7. Uderzamy pokrywką o pokrywkę przy mikrofonie w komputerze stacjonarnym

7. Ogólny przebieg pomiarów 8. Na komputerze stacjonarnym dźwięk jest rejestrowany trochę szybciej niż na laptopie 9. Odczytujemy czas dojścia sygnału na stacjonarnym komputerze, potem na laptopie. 10. Odejmujemy czas dojścia dźwięku na stacjonarnym od tego na laptopie 11. Jest to czas, jaki potrzebuje dźwięk na przebycie drogi 48 metrów Początek nagranego dźwięku pokrywek

8. 12. Mniej więcej wyglądało to tak:

9. Wyniki doświadczenia są w dołączonym arkuszu excel:

10. Obliczenie prędkości Korzystając ze wzoru na prędkość w ruchu jednostajnym (V=S/t), obliczamy prędkość dźwięku.

11. Uśrednianie wyniku Z otrzymanych wyników prędkości dźwięku obliczamy średnią.

12. Obliczanie niepewności pomiarowej:

13. WYNIK OTRZYMANY W PIERWSZYM SPOSOBIE POMIARU:V=(333 +/- 91) m/s

14. DRUGI SPOSÓB:

15. Celem doświadczenia jest wyznaczenie prędkości dźwięku w powietrzu. Założyliśmy sobie, że takie doświadczenie każdy uczeń może wykonać w domu. Potrzebne do tego są tylko: Komputer z zainstalowanym wirtualnym oscyloskopem, pobranym ze strony: http://fizyka.zamkor.pl/artykul/66/208-oscyloskop/ Telefon komórkowy i miękka szmatka Wirownica lub adapter mikrofon Stoper on-line http://pl.e-stopwatch.eu/

16. przebieg POMIARów: Do pomiaru prędkości dźwięku w powietrzu wykorzystamy efekt Dopplera. • Po zainstalowaniu w komputerze programu SoundcardScope (dołączamy ten program + instrukcję obsługi w folderze oscyloskop). • Wchodzimy do zakładki 4, czyli generatora sygnałów (signalgenerator). Tam nagrywamy na komputerze sygnał sinusoidalny o częstotliwości 440Hz, trwający około 2 minut. Następnie zapisany przez nas sygnał przenosimy do telefonu komórkowego.

17. przebieg POMIARów: • Źródłem dźwięku będzie odtwarzany w telefonie komórkowym właśnie ten dźwięk. Gdy to źródło dźwięku będzie zbliżało się do „obserwatora” (mikrofonu podłączonego do komputera) częstotliwość odbieranego przez niego dźwięku powinna być większa niż 440 Hz a gdy oddalało mniejsza. • „Obserwatorem” będzie komputer do którego podłączony jest mikrofon. Otwarty jest program SoundcardScope na analizie częstotliwości (FrequencyAnalysis). Gdy nasz telefon komórkowy z włączonym dźwiękiem się nie porusza można odczytać główną częstotliwość analizowanego sygnału przez mikrofon, która widnieje w polu mainfrequency. U nas oczywiście była to częstotliwość 440 Hz. Był to nasz pierwszy pomiar.

18. przebieg POMIARów: • Następnie kładliśmy telefon komórkowy na szmatce w odległości 10m od mikrofonu, szmatkę na nitce doczepialiśmy do wirownicy, ustawialiśmy określoną liczbę obrotów i w ten sposób po pewnym czasie (w odległości 7m od mikrofonu) otrzymywaliśmy w przybliżeniu ruch jednostajny prostoliniowy naszego telefonu komórkowego. • W telefonie cały czas włączony był dźwięk o częstotliwości 440Hz. Rejestrowaliśmy częstotliwość dźwięku komórki zbliżającej się do mikrofonu i oddalającej się od niego (w polu mainfrequency jak poprzednio). Telefon komórkowy

19. Doświadczenie: Źródło dźwięku porusza się względem nieruchomego obserwatora

20. na drodze od 10 metrów do 7 metrów od mikrofonu komórka nabierała prędkości a Potem był to już ruch ze stałą prędkością. MIERZYLIŚMY wtedy CZAS „JAZDY” KOMÓRKI, na której był odtwarzany dźwięk NA ZMIERZONEJ WCZEŚNIEJ ODLEGŁOŚCI 7 METRÓW, uruchamiając elektroniczny STOPER

21. DANE WPISYWALIŚMY DO TABELI przygotowanego wcześniej arkusza excel:

22. Obliczenie prędkości źródła dźwięku (telefonu komórkowego):

23. Zmiana znaku – prędkość jest ujemna, gdy źródło dźwięku się oddala: (za dodatnią przyjmujemy prędkość przy zbliżaniu się telefonu do mikrofonu, za ujemną przyjmujemy prędkość przy oddalaniu się źródła dźwięku od mikrofonu)

24. Analiza teoretyczna pomiaru prędkości dźwięku: Przy założeniu, że prędkość źródła dźwięku jest dużo mniejsza od prędkości przemieszczania się dźwięku w powietrzu możemy założyć, że zależność częstotliwości odebranego sygnału przez mikrofon od prędkości przemieszczania się źródła dźwięku jest funkcją liniową: gdzie u - prędkość dźwięku w powietrzu v –prędkość źródła f – częstotliwość przy prędkości źródła v fo- częstotliwość rzeczywista źródła dźwięku

25. Analiza teoretyczna pomiaru prędkości dźwięku: Stąd współczynnik kierunkowy prostej: a tym samym u - prędkość dźwięku w powietrzu możemy obliczyć ze wzoru: Co oznacza, że gdy będziemy mieć współczynnik kierunkowy prostej będziemy mogli obliczyć prędkość dźwięku w powietrzu.

26. Dlatego W excelu rysujemy wykres punktowy, na osi x jest prędkość źródła dźwięku [m/s] a na osi y częstotliwość [Hz]

27. Wstawiamy linię trendu:

28. Formatujemy linię trendu: wymuszamy aby przechodziła przez punkt przecięcia (0, 440), regresję liniową oraz by wyświetlało się jej równanie

29. Zaznaczamy słupki błędów pomiarowych:

30. Korzystając z instrukcjiregresji liniowej w exceluotrzymujemy wszystkie współczynniki metody najmniejszych kwadratów:

31. Oto nasze wyniki w arkuszu excel.Z uzyskanych danych otrzymaliśmy, prędkość dźwięku:

32. Analiza wyników i niepewności pomiarowych: Z wyznaczonego z zależności f(v) metodą najmniejszych kwadratów (w excelu) współczynnika kierunkowego prostej a=1,834 wyznaczyliśmy prędkość rozchodzenia się dźwięku w powietrzu: = 440/1,834=371m/s Maksymalny błąd bezwzględny popełniony przy wyznaczeniu tej prędkości obliczyliśmy ze wzoru:

33. Analiza wyników i niepewności pomiarowych: Co daje ostateczny wynik:

34. Prędkość dźwięku w powietrzu w temperaturze 20 stopni Celsjusza i normalnym ciśnieniu powinna wynosić około 343 m/s. Prędkość, którą otrzymaliśmy zgadza się w granicach błędu z tym pomiarem. Prędkość dźwięku zależy od temperatury. Im większa jest temperatura powietrza, tym większa jest prędkość dźwięku. W typowych warunkach, zmiana temperatury o około 10 stopni Celsjusza spowoduje zmianę prędkości dźwięku o ok. 5m/s.