BAĞIMLILIĞIN ADLİ YÖNÜ Doç. Dr. Duran ÇAKMAK

1. BAĞIMLILIĞIN ADLİ YÖNÜDoç. Dr. Duran ÇAKMAK

2. Anayasa 58. madde “Devlet gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır.”

3. TÜRK CEZA KANUNU Kanun No. 5237 K. T.: 26.09.2004 TÜRK MEDENÎ KANUNU Kanun No. 4721 K. T.: 22.11.2001 CEZA MUHAKEMESİ KANUNU Kanun No: 5271 K. T.: 04.12.2004 KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU Kanun No: 2918 K. T.: l3.l0.l983 AİLENİN KORUNMASINA İLİŞKİN KANUNU Kanun No: 4320 K. T.: 14.01.1998

4. UYUŞTURUCU MADDELERLE İLGİLİ KANUN Kanun No: 3298 K.T.: 03.06.1986 ÇOCUK KORUMA KANUNU Kanun No: 5395 K.T.: 03.072005 CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN İNFAZI HAKKINDA KANUN Kanun No: 5275 K.T.: 13.12.2004 DENETİMLİ SERBESTLİK VE YARDIM MERKEZLERİ İLE KORUMA KURULLARI KANUNU Kanun No: 5402 K.T.: 03.07.2005 DENETİMLİ SERBESTLİK VE YARDIM MERKEZLERİ İLE KORUMA KURULLARI YÖNETMELİĞİ Kanun No: 26029 K.T: 17.04.2007

5. T.C.K.

6. (1) Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiil ile ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilemez.(2) İradi olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisinde suç işleyen kişi hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz. 34

7. 50 (1) Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar a) Eğitim kurumuna devam etme b) Belirli yere gidememe veya belirli etkinlikleri yapamama c) Ehliyet ve ruhsatın geri alınması

8. 53 (6) Ehliyet ve ruhsatın geri alınması

9. (7) Suç işleyen alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlısı kişilerin, güvenlik tedbiri olarak, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarına özgü sağlık kuruluşunda tedavi altına alınmasına karar verilir.Tedavi, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığından kurtulmalarına kadar devam eder. Yerleştirilen kurumun sağlık kurulunca bu yönde düzenlenecek rapor üzerinemahkeme veya hakim kararıyla serbest bırakılabilir. 57

10. (3) Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasınarağmen araç kullanan kişiye 2 yıla kadar hapis(T.C.K. 53/6. maddesi: Taksirli mahkumiyet halinde3-36 ay meslekten men ve sürücü belgesinin geri alınması)(Kara yolları trafik kanununun 48. maddesi ile debağlantılıdır). 179

11. Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma 187

12. 188-189-190-191-192. yasa maddeleri eski TCK’ da belirtilen403-404-405-406-407-408-409. maddelerin yerini almıştır.

13. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti(1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis(2) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran beş yıldan on beş yıla kadar hapis(3) Eroin, kokain, morfin veya baz morfin olması halinde, ceza yarı oranında artırılır(4) Bir örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır 188

14. (1) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırmak için; a) Özel yer, donanım veya malzeme sağlayan, b) Kullananların yakalanmalarını zorlaştıracak önlemler alan, c) Kullanma yöntemleri konusunda bilgi veren iki yıldan beş yıla kadar hapis(2)Bu suçlar tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile uğraşan kişi tarafından işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır(3)Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını özendiren veya bu nitelikte yayın yapan kişiye iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası 190

15. (1) Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişiye bir yıldan iki yıla kadar hapis cezasıKendisi tarafından kullanılmak üzere uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran bitkileri yetiştiren kişilere bir yıldan iki yıla kadar hapis cezası(Eski TCK 404)(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında, tedaviye ve denetimli serbestlik tedbirine hükmolunur 191

16. 191 (3) Kişi belirlenen kurumda uygulanan tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uygun davranmakla yükümlüdür. Denetimli serbestlik tedbiri hükmedilen kişiye rehberlik edecek bir uzman görevlendirilir. Uzman, güvenlik tedbirinin uygulama süresince, kişiyi uyuşturucu veya uyarıcı maddenin kullanılmasının etki ve sonuçları hakkında bilgilendirir, kişiye sorumluluk bilincinin gelişmesine yönelik olarak öğütte bulunur, yol gösterir; kişinin gelişimi ve davranışları hakkındaüçer aylık sürelerle rapor düzenler

17. (4) Denetimli serbestlik tedbirine, tedavinin sona erdiği tarihtenitibaren bir yıl süreyle devam olunurDenetimli serbestlik tedbirinin uygulanma süresinin uzatılmasınakarar verilebilir süreüç yıldan fazla olamaz (5) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında kullanmakiçin uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veyabulundurmaktan dolayı hükmolunan ceza, tedavi ve denetimli serbestliktedbirinin gereklerine uygun davranmaması hâlinde infaz edilir.Kişi etkin pişmanlıktan yararlanmışsa, davaya devam olunarak hakkındacezaya hükmolunur. 191

18. Etkin pişmanlık(1) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştiraketmiş olan kişi, resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veyaimal edildiği yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesinisağlaması hâlinde, hakkında cezaya hükmolunmaz(2) Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz(Eski TCK 405) 192

19. (3) Bu suçlar haber alındıktan sonra, gönüllü olarak, suçun meydanaçıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet veyardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göredörtte birden yarısına kadarı indirilir(4)Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı hakkında soruşturma başlatılmadan önce, resmî makamlara başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz 192

20. Zehirli madde imal ve ticareti 193

21. Sağlık için tehlike oluşturabilecek maddeleri çocuklara, akıl hastalarına veya uçucu madde kullananlara veren veya tüketimine sunan kişiye altı aydan bir yıla kadar hapis cezası 194

22. (5) Etkin pişmanlıktan yararlanan kişilere, bir yıl süre ile denetimli serbestlik tedbiri uygulanırDenetimli serbestlik tedbirinin süresi üç yıla kadaruzatılabilir 221

23. (3) Velayet hakları kaldırılmış olsa da, itiyadî sarhoşluk, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılması ya da onur kırıcı tavır ve hareketlerinsonucu maddi ve manevi özen noksanlığı nedeni ile çocuklarının ahlak,güvenlik ve sağlığını ağır şekilde tehlikeye sokan ana veya babayaüç aydan bir yıla kadar hapis cezası 233

24. T.M.K.

25. Evlilik töreninde geçici olarak temyiz gücü olmayan eş evliliğin iptalini isteyebilir.(5 yıl süre ile geçerlidir, boşanma değil fesihtir) 148

26. Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle, kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır. 406

27. Kişidinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı,kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebi ile kısıtlanamaz. 409

28. Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı,ağır tehlike arz eden bulaşıcı hastalık veya serserilik sebepleri ile toplum için tehlike oluşturan her ergin kişi kişisel korunmasının başka şekilde sağlanamaması halinde, tedavisi, eğitimi veya ıslahı için, elverişli bir kuruma yerleştirilirveya alıkonulabilir.Görevlerini yaparken bu sebeplerden birinin varlığını öğrenen kamugörevlileri bu durumu, vesayet makamına bildirmek zorundadırlar. İlgili kişi durumu elverir elvermez kurumdan çıkarılır. 432

29. Kuruma yerleştirilen kişi veya yakınları, denetim makamına 10 gün içinde itiraz edebilir. 435

30. Koruma amacıyla özgürlüğün kısıtlanması (5) Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı,ağır tehlike arz eden bulaşıcı hastalığı olanlar resmi sağlık kurulu raporualındıktan sonra hakkında karar verilebilir. (Vesayet makamının daha önceden bilirkişiye başvurmuş olması halinde denetim makamı bundan vazgeçebilir.) 436

31. Bir yıl süre ile şikayet olmazsa vesayet kaldırılabilir. 475

32. C.M.K.

33. 73 (1) Bir suça ilişkin delil elde etmek için şüpheli veya sanık üzerinde iç beden muayenesi yapılabilir ya da vücuttan kan veya benzeri biyolojik örneklerle saç, tükürük, tırnak gibi örnekler alınabilir. (2) Müdahalenin kişinin sağlığına zarar verme tehlikesinin bulunmaması gerekir. (3) Tabip veya sağlık mesleği mensubu tarafından yapılabilir.

34. 75 (5) İki yıldan daha az hapis cezasını gerektiren suçlarda, kişi üzerinde iç beden muayenesi yapılamaz, kişiden kan veya benzeri biyolojik örnekler alınamaz. (saç, tükürük, tırnak gibi) (6) Bu madde gereğince alınacak hâkim veya mahkeme kararlarına itiraz edilebilir. (7) Özel kanunlardaki alkol muayenesine ve kan örneği alınmasına ilişkin hükümler saklıdır.

35. Tutuklama nedenleri(1) Kuvvetli suç şüphesinin olması ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir.(2)(6) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (T.C.K. 188) 100

36. Adlî kontrol(1) 100. maddede belirtilen tutuklama sebeplerinin varlığı halinde,üst sınırı üç yıl veya daha az hapis cezasını gerektiren bir suç sebebiyle yürütülen soruşturmada, şüphelinin tutuklanması yerine, adlî kontrolaltına alınmasına karar verilebilir.(2) Kanunda tutuklama yasağı öngörülen hallerde de, adlî kontrole ilişkin hükümler uygulanabilir.(3) Adlî kontrol, şüphelinin aşağıda gösterilen bir veya birden fazlayükümlülüğe tabi tutulmasını içerir(4) Özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek. 109

37. (1) Adlî kontrol hükümlerini isteyerek yerine getirmeyen şüpheli veyasanık hakkında, hükmedilebilecek hapis cezasının süresi ne olursa olsun,yetkili yargı mercii hemen tutuklama kararı verebilir. 112

38. KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU

39. Alkollü içki ve uyuşturucu veya keyif verici maddeleri alarak,güvenli sürme yeteneklerini kaybetmiş kişilerinkarayolunda araç sürmeleri yasaktır.Bu madde hükmüne uymayan sürücüler derhalaraç kullanmaktan men olunurToplu taşım araçlarında sigara içilemez. İçenler hakkında 4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun hükümleri uygulanır. 48

40. Geriye doğru beş yıl içinde alkollü araç kullanan sürücülerin belgeleri- Birinci defasında altı ay süreli- İkinci defasındaiki yıl süreli(Sürücü davranışlarını geliştirme eğitimi)- Üç veya üçten fazlasında ise, beş yıl süreligeri alınır.(Psiko-teknik değerlendirme ve psikiyatri muayenesi)(6 aydan aşağı olmamak üzere hafif hapis cezası) 48

41. Uyuşturucu veya keyif verici maddeleri alarak araç kullananlar, eylemi başka bir suç oluştursa bile ayrıca, altı ay hafif hapis cezası verilir, sürücü belgeleri süresiz olarak geri alınır.

42. Haşhaş ekim bölgelerinde izin belgesi almadan ekimyapanlar,altı aydan üç seneye kadar hapis,Ekim bölgeleri dışında haşhaş ekimi yapanlar hakkında1 yıldan 5 yıla kadar hapis,Ürettikleri ham afyon veya kapsülün tamamını teslimetmeyenler hakkında yukarıdakicezaların iki katı uygulanır. Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun

43. (1-f)Alkollü veya uyuşturucu herhangi bir madde kullanılmış olarakortak konuta gelmemesi veya ortak konutta bu maddeleri kullanmaması.(Öngörülen süre altı ayı geçemez ve aykırı davranılması halinde tutuklanacağı kusurlu eşe ihtar olunur.)(2) Fiili başka bir suç oluştursa bile, koruma kararına aykırı davranan eşeayrıcaüç aydan altı aya kadar hapis Ailenin Korumasına İlişkin Kanun

44. Çoçuk Koruma Kanunu 5 (1) Koruyucu ve destekleyici tedbirler, çocuğun öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerdir. d) Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına yönelik tedbirdir.

45. Çoçuk Koruma Kanunu 20 (1) Suça sürüklenen çocuklar hakkında soruşturma veya kovuşturma evrelerindeadlî kontrol tedbiriolarak C.M.K’nun 109 uncu maddesinde sayılanlar ile aşağıdaki tedbirlerden bir ya da birkaçına karar verilebilir: a) Belirlenen çevre sınırları dışına çıkmamak. b) Belirlenen bazı yerlere gidememek veya bazı yerlere gidebilmek. c) Belirlenen kişi ve kuruluşlarla ilişki kurmamak.

46. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun a) Kamuya yararlı bir işte çalışma (105) b) Koşullu salıverme (107) c) Mükerrirlere özgü infaz rejimi denetimli serbestlik tedbiri (108) d) Özel infaz usulleri (110) (kadın ve 65 yaş üzeri)

47. Kanunlar • Adli Kontrol (C.M.K. 109) • Denetimli Serbestlik Tedbiri (T.C.K. 191) • Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar (T.C.K. 50) • Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (T.C.K. 53)

48. DENETİMLİ SERBESTLİK VE YARDIM MERKEZLERİ İLE KORUMA KURULLARI YÖNETMELİĞİ

49. 19 Adli kontrol (1) Şüpheli veya sanığın, bir veya birden fazla yükümlülüğe tâbi tutulmasını içerir.

50. Adli kontrol yükümlülükleri 20 (1) Bu yükümlülükler; d) Özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek.