Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ ozlutevfik@yahoo.com Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesi Başhekimi

1. Hasta HaklarıHasta Memnuniyeti Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ ozlutevfik@yahoo.com Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesi Başhekimi KTÜ Hasta Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Hasta Hakları ve Sağlıklı Yaşam Derneği Kurucu Yönetim Kurulu Üyesi Trabzon

2. “On iki gündür Hematoloji Servisinde yatıyorum. Hocalar, asistanlarıyla birlikte her gün vizite geliyorlar. Kendi aralarında konuşup, bana bir şey demeden odadan çıkıp gidiyorlar. Konuştukları benim hastalığım, ama konuşmalarından bir şey anlamıyorum. İçlerinden biri bari, benim anlayacağım şekilde bilgi verse olmaz mı? • Her gün bir sürü tahlil yapılıyor, benden kan alıyorlar. Sonuçlarından haberim olmuyor. Dosyaya bakıyorum, benim anlayabileceğim gibi değil. Eş, dost gelip durumumu soruyor. Ben kendi durumumu bilmiyorum ki, onlara söyleyeyim”

3. İş Odaklılık Ekipman Donanım Sağlık Çalışanları Tanı Tedavi Organizasyon Fizik Alt Yapı

4. Amaç Sorunu çözmek (?) Astımı tedavi etmek

5. Amaç Hastaya yardımcı olmak, onu memnun etmektir. Astımlı hastayı tedavi etmek, Hastayı iyileştirmektir Soruna değil, hastaya odaklanmak

6. Hasta merkezli Tıp Hekim Sağlık çalışanları Hasta organizasyon Fizik alt yapı

7. Etik ilkeler • Hasta hakları • Hukuki mevzuat • Hasta güvenliği • Analizler, bildirimler • Hasta beklentileri • Anketler • Hasta şikayetleri • Şikayet kutuları, hasta iletişim üniteleri • Hasta ihtiyaçları • Araştırmalar, gözlemler • Hasta memnuniyeti • Anketler, araştırmalar

8. Hekimin Hedefi • Doğru teşhis koymak • Doğru tedavi uygulamak

9. Hasta Beklentileri • Doğru teşhis, doğru tedavi • Ağrı ve ıstırabın bir an önce dinmesi dinmesi • Endişe ve korkuların giderilmesi • Bilgi edinme, soruların yanıtlanması • Hastalığıyla başa çıkmak için bilgi, beceri ve motivasyon edinme • Saygı, ilgi, hakkaniyet, güven, gizlilik, konfor…

10. Geçmişte Hasta-Hekim İlişkisi Hasta Hekim Tıbbî bakım

11. Günümüzde hasta-hekim ilişkisi Hekim, hemşire, laborant, röntgen teknisyeni, Güvenlik görevlisi, otopark elemanı, tıbbi sekreter Sermaye, hastane yönetimi, Maliye, sigorta/sosyal güvenlik kurumları İlaç sektörü ve eczaneler Tıbbî teknoloji ve ürün sunanlar Ulusal/uluslararası aktörler Hukuk Medya Etik Kurullar Haklar Politikalar Hasta Tıbbî Bakım Toplumsal değerler Ödevler Meslek Odaları Dernekler Teknoloji Meslek Etiği

12. Sorun Hasta, hekim veya sağlık kurumu karşısında haklarını koruyabilecek bilgi ve donanıma sahip değildir

13. Sağlığını Koruyup Geliştirme Sağlık Sistemine Katılma Hizmetten (Eşit) Yararlanma Hekim, Sağlık Kurumu Seçme Güncel, Bilimsel Tıbbi Bakım Özen Görme Kayıt/Belgelere Ulaşma/Düzeltme Aydınlatılmış Onam Tedaviyi Reddetme Tıbbî Araştırmalarda Korunma Mahremiyetinin Korunması Saygı ve Şefkat Görme Konfor ve Güvenliğin Temini Moral ve Manevi Destek Alma Refakatçi, Ziyaretçi Bulundurma Şikayet ve Zararı Tazmin etme Acısının Dindirilmesini İsteme Onuruyla Ölme Hasta Hakları

14. Özetle… Hastalar • İhtiyaçları olan hizmete kolayca ulaşabilmeli • Hastalık ve tedavileri konusunda bilgilenmeli • Kendileriyle ilgili özerk karar verebilmeli • Hakkaniyet, özen ve saygı görmeli • Mahremiyetleri korunmalı • Tıbbi uygulamalardan zarar görmeleri önlenmeli

15. Neden Hasta Hakları? • Bireyselleşme ve hak kullanma bilincinde artış • Otoriter ilişkiden eşit ilişkiye doğru kayma • Yaşlı ve kronik hasta popülasyonunda artış • Tıbbi girişimlerin niteliğindeki artış • Gen ve kök hücre tedavileri, organ nakli • Tıbbi girişimlerin niceliksel artışı • Tıbbın suiistimal edilebildiğinin anlaşılması • Tıbbın karmaşıklaşması • Sağlık giderlerinin artması • Tıpta bilgisayar ağının kullanımı

16. Hasta Haklarıyla İlgili Uluslararası Düzenlemeler • Amerikan Hastane Birliği Hasta Hakları Beyannamesi(1972) • Dünya Tabipler Birliği Bildirgesi (Lizbon, 1981) • Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi (Amsterdam, 1994) • Dünya Tabipler Birliğinin Gözden Geçirilmiş Bildirgesi (Bali,1995) • Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (Oviedo, 1997) • Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü (Roma, 2002)

17. Hasta Haklarıyla İlgili Mevzuatımız • Anayasa (Madde 17,20,56) • Sağlık Mevzuatı (180 kanun, tüzük, yönetmelik…) • Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun • Tıbbi Deontoloji Tüzüğü • Hekimlik Meslek Etiği Kuralları • Hemşirelik Kanunu • Organ Ve Doku Alınması, Saklanması Ve Nakli Hakkında Kanun • İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik • Hasta Hakları Yönetmeliği (1998) • Sağlık  Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge (2003) • İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’nin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun(2003) • Hasta Hakları Uygulama Yönergesi (2005)

18. Hasta Hakları tamam da ya bizim haklarımız ne olacak?

19. Mesleğini serbest seçme, icra etme Güncel tıbbı uygulama Etiğe uygun çalışma Baskı altında kalmama Değerlerine ters düşmeme Sağlığını koruma Yeterli gelir temini Nitelikli eğitim ve kendilerini yenileme Yönetime katılma Konsültasyon isteme Makul iş yükü Tanıklıktan çekilme Tedaviyi seçme Hastayı reddetme Doğru bilgi alma Yeterli zaman ayırma Acil hizmet yükünün azaltılması İyileşme garantisi vermeme Hekim Hakları

20. Hastaların hakları, çoğu kez hekimlerin ödevleridir Hekimlerin hakları, çoğu kez hastaların ödevi değildir Aynı şey değil!

21. Kuşkular, Korkular, Tepkiler • Hastaların hakkı mı yenmiş? • Hak değirmende olur • Hastaların hakkı mı olurmuş? • Bu hasta hakları da nereden çıktı? • Ya bizim hakkımız ne olacak? • Hastaya çok hak verirsen tepene çıkar • Hasta hastalığını bilsin • Böyle giderse hekimlik yapamayız • Hepsi iyi güzel de, bize uymaz

22. BAŞLICA HASTA HAKLARI Sağlığını Koruyup Geliştirebilme Hizmetten Eşit Olarak Yararlanma Hekim ve Sağlık Kurumu Seçme Doğru ve Özenle Tedavi Görme Bilgilenme,Tıbbî Kayıt/Belgelere Ulaşma Aydınlatılmış Onam ve Tedaviyi Reddetme Tıbbî Araştırmalardan Korunma Mahremiyetin Korunması Saygı ve Şefkat Görme Konfor ve Güvenlik Moral ve Manevi Destek Alma Refakatçi ve Ziyaretçi Bulundurma Şikayet ve Zararını Tazmin Etme Onurla Ölme İnsanlar sağlığını koruyup geliştirememeli Hastalar arasında ayrımcılık yapılabilir Hasta istediği hekime gidememeli Yanlış ve baştan savma tedavi normaldir Hastalara bilgi ve dosyaları verilmemeli Hasta yaşamı ve geleceği hakkında karar veremez Hastalar denek olarak kullanılabilir Hastaların özel hayatı deşifre edilebilir Hastalara acımasız ve kaba davranılabilir Hastaların morale ihtiyacı yoktur Yanlış teşhis ve tedavilere bağlı ölüm ve sakatlanmalar karşılıksız kalmalıdır Hastaların onuru olmaz Hasta haklarına karşı çıkmak ne anlama geliyor?

23. Ne istiyorlar? Ne istiyoruz?

24. Hekimler ve Hasta Hakları • Hasta hakları süreci hekim örgütlerince başlatılmış ve geliştirilmiştir. • Hasta hakları hareketini destekleyip, sürdürenler çoğunlukla hekimlerdir. • Hasta hakları, hekimlik mesleğinin etik ilke ve kurallarından ibarettir. • Hasta hakları alanında elde edilecek gelişmeler hekimlerin de lehinedir.

25. Vekilin sorumluluğu • Vekalet sözleşmesine göre, vekil müvekkilinin çıkar ve yararını gözetmeli ve onun haklarını savunmalıdır. • Hastanın hakkını korumak, hastanın yararını gözetmek hekimin temel ödevidir.

26. Hasta Hakları; • Sağlık çalışanlarının ellerini kollarını bağlamak için tanımlanmamıştır. • Hastaların haksız kazanımlar elde ederek, avantajlı konuma gelmelerini amaçlamaz. • Hastaların her halükarda haklı oldukları anlamına gelmez.

27. Hasta Hakları: Kurumsal Kazanım • Sağlık çalışanlarının işlerini kolaylaştırır. • Hizmette amaçlanan yararın alınmasını sağlar • Ürettiğimiz hizmetin nitelik ve kalitesini yükseltir • Her gün yaşanan çatışmaları önler • Kurumları daha kaliteli, üretken hale getirir • Hasta memnuniyetini elde etmemizi sağlar • Toplam kalite yönetiminin bir parçasıdır • Şikayetler, yöneticiler için yol göstericidir

28. Hasta Hakları: Bireysel Kazanım • Mesleki tatminimizi artırır • Hizmeti alanların memnuniyetini artırarak onların gözünde bize saygınlık kazandırır • Bizi başarıya ulaştırır Hasta hakları, sadece hastalar için değil; sağlık çalışanları ve sağlık kurumları için de geliştirilmeli ve öne çıkarılmalıdır.

29. Hasta Hakları: Yükselen Değer • Hastalarının haklarına saygı duyup, kendisini buna göre yapılandırabilen sağlık kurumları başarılı olacaktır • Hasta haklarını dikkate almayan hekimler ve kurumlar, hizmet verdikleri kitle karşısında güven ve itibar kaybına uğrayacaklardır • Bu, onları başarısız ve yetersiz konuma düşürecektir

30. Sağlıklı ve onurlu bir yaşam için…. Tevfik ÖZLÜ Sedat BOSTAN Teşekkürler