14k likes | 48.6k Views
Pang- uri. Kahuluga n. Ang pang- uri ay salitang nagsasaad ng katangian o uri ng tao , hayop , bagay , lunan atb ., na tinutukoy ng pangngalan o panghalip na kasama nito sa loob ng pangungusap. Gamit ng mga Pang- uri. Bilang panuring ng Pangngalan Mabuting tao ang aking ama .
E N D
Kahulugan • Ang pang-uri ay salitangnagsasaadngkatangian o uringtao, hayop, bagay, lunanatb., natinutukoyngpangngalan o panghalipnakasamanitosaloobngpangungusap.
Gamitngmga Pang-uri • BilangpanuringngPangngalan • Mabutingtaoangakingama. • BilangpanuringngPanghalip • Kayongmabubuti ay pagpapalainngDiyos. • BilangPangngalan • Angmabubuti ay pagpapalainngDiyos. • BilangKaganapangPansimuno • Angakingama ay mabuti.
Kayarianng Pang-uri • Payak • Maylapi • Inuulit • Tambalan
Payak • binubuongsalitangwalangpanlapi o salitanglikasangpagiging pang-uri • Halimbawa: • payatnalalaki • Itimnaprutas • Isangbandila
Maylapi • binubuongsalitang-ugatna may panlapi (panlapingmakapang-uri) Angsumusunodangpinakagamitingpanlapi: ka-, kay-, ma-, maka- at mala- • Halimbawa: • kalahing Pilipino • kaygandangtanawin • makakalikasangmamamayan • maladiyosangkagandahan
Inuulit • salitang-ugat o salitangmaylaping may pag-uulit • Halimbawa: • Pag-uulitnaGanap • puting-putingkasuotan • magandang-mandangsayaw • Pag-uulitna Di-ganap • maliliitnapuno • Mabubutingkaibigan
Tambalan • binubuongdalawangsalitangpinag-isa • Halimbawa • Karaniwan • taus-puso • bayad-utang • Patalinghaga • kalatog-pinggan
PAGSASANAY • TUKUYIN ANG PANG-URI SA LOOB NG PANGUNGUSAP AT URIIN ITO AYON SA KAYARIAN.
Angguronatinsa Filipino ay galitna. • Angbunso naming kapatid ay malaanghel. • Bagongkahoyangginamitsaamingbahay. • Atras-abanteangkanyangpagdedesisyon. • Patimgamalalakingbahay ay sinirangbagyo. • Malalawaknalupainangpagmamay-arinamin. • AngtaongnakitakosaEstadosUnidos ay kabayanko. • Totoongmahusay mag-Filipino angmga mag-aaralnamin. • Angagwatngbahayninyosabahaynamin ay malayong-malayo. • Nakalulungkotnasaatingbansaangmgamagsasaka ay anakpawis.
KAILANAN NG PANG-URI • Isahan • Dalawahan • Maramihan
Isahan • Iisalamanganginilalarawan. • Anganyongisahan ay naipakikitasapaggamitngpanlaping pang-isa; tuladng ma-, ka-, pang-, atb., nangwalngpag-uulitngunangpatinig o katinig-patinigngsalitang-ugat o walangpandangmga, o iba pang salitangnagsasaadngbilangnahigitsaisa. • Halimbawa • magandangbulaklak • Kaklasengbabae
Dalawahan • Naipapakitaanganyongdalwahansapaggamitngpanlapingmagka-, magkasing-, magsing-, o sapaggamitngpamilangnadalawa o ngsalitangkapwa. • Halimbawa: • Magkalahi kami. • Magkasinglakisina Anne at Anthony.
Maramihan • Anganyongmaramihan ay naipakikitasapamamgitanngpantukoynamga, sapag-uulitngunangpatinig o katinig-patinigngsalitang-ugat, o sapag-uulitngpantignakasamgapanlapingmagka- at magkasing-; o sapaggamitngsalingnagsasaadngbilangnahigitsadalawa. • Halimbawa: • Magkakalahiangmga Pilipino.
Uri ng Pang-uri • Panlarawan • Pamilang • Pantangi
Pang-uringPamilang • Pamilangnapatakaran o Kardinal • Ginagamitsapagbilang o sapagsasaadngdami • Pamilangnapanunuran o Ordinal • Ginagamitsapagpapahayagngpagkakasunud-sunod (ikawalo, pang-una, pangwalo)
Iba pang uring pang-uringpamilang • Pamilangnapamahagi • Pamilangngpalansak • Pamilangnapahalaga
PamilangnaPamahagi (fraction) • Isangbahagingkabuuan • ikaisangbahagi • Ikalawangbahagi • Ikaapatnabahagi • Kalahati (1/2) • Katlo (1/3) • Kapat (1/4) • Kanim (1/6) • Bahagdan (1/100) • Mahigitsaisangbahagingkabuuan • Dalawang-katlo (2/3) dalawangbahagdan (2/100) • Tatlong-kapat (3/4) • Apatnakalima (4/5) • Pito at walongkasampu (7 8/10)
Pamilangnapalansak o papangkat-pangkat • Pagsasama-samanganumangbilang • Halimbawa: • (Pag-uulitngpamilangnapatakaran) isa-isa, dala-dalawa, pito-pito, walo-walo • (Paggamitngpanlaping -an, -han) isahan, dalawahan, apatan, animan,labing-isahan • (Pag-uulitnguangpatinig o katinig-patinigngpamilangnapatakaran) iisa, dadalawa, tatatlo, lilima, aanim • (Paggamitngtig-) tig-isa, tig-iisa o tigisa, tiglima, tiglilima, tig-apat, tigsampu
PamilangnaPahalaga • Ginagamitparasapagsasaadnghalagangbagay o mgabagay • Halimbawa: • (Paggamitngpanlapingmang-) mamiso (mang-, isangpiso), mamiseta (mang-, isang peseta) • (paggamitngtig-) tigsampungpiso
Tigsisiyam • Tig-iisangdaan • Sasandaan • Animnakapito • Dalawang-kalima • Pito • Pitongpiso • Ikaanimnabahagi • Limampungbahagdan • Kasiyamnabahagi • tatlo-tatlo • Waluhan
Lantay • Katamtaman • Pahambing • Magkatulad • Di-magkatulad • Palamang • Pasahol • Pasukdol
Lantay • Angtuonngpaglalarawan ay nakapokussaisangbagaylamang. Halimbawa: Angmatalinongestudyante ay nilalapatangkanyangnatututuhan.
Katamtaman • Napapakitaitosapaggamitngmedyo, nangbahagya, nangkaunti, atb., o sapag-uulitngsalitang-ugat o dalawangunangpantignito. Halimbawa: Medyohilawangpagkain. Labisnangbahagyaangpagkain. Masarap-sarapnarinangpagkain.
Pahambing • Ito ay naglalarawanngdalawangtao, bagay, lugar, hayop, gawain o pangyayari. • Magkatulad • Di-magkatulad • Palamang • Pasahol
PahambingnaMagkatulad • Gumagamitngmgapanlapingka-, magka-, sing-, sim-, sin-, magsing-, magsim-, magsin- at salitangpareho, kapwaatb. Halimbawa: Kapwamahusayangmagkapatid. Magsintabaang mag-asawa. SintandaniJenny si Jimmy.
Pahambingna Di-magkatulad • Palamang – nakahihigitsakatangianangisasadalwangpinaghahambing. Gumagamitnghigit, lalo, mas, di-hamak Halimbawa: Higitnamabutianglumayasapanloobnaaspetokaysasapisikalnaaspeto.
Pahambingna Di-magkatulad • Pasahol – kulangsakatangianangisasadalawangpinaghahambing. Gumagamitng di-gaano, kaysa, di-tulad, di-gaya, di-hamak Halimbawa: Malayoang Baguio kaysaPangasinan. Sariwaangsimoynghangindito, di-tuladnghanginsainyo.
Pasukdol • Angpaglalarawan o paghahambing ay nakatuonsahigitsadalawangbagay o tao. Angpaglalarawan o paghahambing ay maaaringpinakamababa o pinakamataas. Angpaglalarawan ay masidhi kung kaya maaaringgumamitngmgakatagangsobra, ubod, tunay, talaga, saksakan, haring __, at kung minsa’ypag-ulitng pang-uri. (pinaka-, walangkasing-) Halimbawa: Ubodngtamisangngitingmgataongtunaynamalaya. Pinakatanyagangamingseksyonditosapaaaralan.
Sanggunian • MakabagongBalarilang Filipino ni Alfonso Santiago • Pluma I ni Alma Dayag