290 likes | 892 Views
Sinif 8 c. Fənn : Fizika Keçirilmə tarixi: 13.03.2014 Mövzu: Cismin qızma və soyuma proseslərində temperaturun dəyişmə qrafikləri.
E N D
Sinif 8c Fənn : Fizika Keçirilmə tarixi: 13.03.2014 Mövzu: Cismin qızma və soyuma proseslərində temperaturun dəyişmə qrafikləri.
Məqsəd:Biliklər: Cismi qızdırmaq üçün lazım olan istilik miqdarı maddənin xüsusi istilik tutumu temperaturlar fərqi.Bacarıqlar: Cismin ətrafdakı cisimlərə istilik verməsi zamanı soyuması istilik alan zaman isə qızması. İstilik tarazlığı yaranmasını aşkar etmək.İş üsulu: Sorğu.Resuslar: kalorimetr termometr isti və soyuq su.
Dərsin gedişi.Keçmiş mövzunu şagirdlərdən sorğu üsulu ilə soruşmaq şəkillər üzərində sorğu aparmaq kiçik qruplara test tapşırıqları verməklə şagirdləri qiymətləndirmək.Keçmiş dərslə yeni dərs arasında əlaqə yaratmaq.
Şəkil nümayiş olunmaqla problemin qoyulması.Yeni mövzununun təcrübələrini şagirdlərin iştirakı ilə aparıb nəticə çıxarmaq.
İstilik hadisələri nəyə deyilir? • Temperatur nədir ? • Cisimlərin temperaturunu ölçmək üçün hansı cihazdan istifadə olunur? • Hansı növ temperatur şkalası tanıyırıq? • Selsi şkalası neçə dərəcələnib? • Hansı növ enerji tanıyırıq? • Daxili enerji nəyə deyilir? • Cismin daxili enerjisi hansı üsullarla dəyişir? • İstilikvermənin hansı növləri var? • İstilikkeçirmə zamanı hansı hadisə baş verir? • Konveksiya nəyə deyilir? • Günəş enerjisi yerə hansı üsulla verilir?
13. Daxili enerji nəyə deyilir? 14. Xüsusi istilik tutumu nəyə deyilir? 15. MC neçə couldur? 16. kC neçə couldur? 17. İstilik tutumu nəyə deyilir? 18. Suyun xüsusi istilik tutumu c=4200 C/kq∙K bu nə deməkdir? 19. Dəmirin xüsusi ist.tutumu c=460C/kq∙K bu nə deməkdir? 20. C=cm hansı kəmiyyətə uyğundur?
1. 17oS neçə Kelvinə uyğundur? a)273K b)400K c)300K d)290K • 400K neçə dərəcə selsiyə uyğundur? • 17oS • 127oS • 27oS • 40oS
3. 27o S neçə Kelvinə uyğundur?a) 400Kb) 300Kc)150K d)190K 4. Kelvin və Selsi şkalaları ilə ölçülən temperaturlar arasındakı asılılıq hansıdır? a) T=t+273 b) T=t-273 c) T=273t d) T=273-t
5. Hansı ifadə xüsusi istilik tutumunun vahidinə uyğundur? • C/ kq.K • C/ K • N∙m • C/N • Daxili enerjinin vahidi hansı ifadəyə uyğundur? a) Pa b) N c)K d) C
7. Cisim qızarkən aldığı istilik miqdarı hansı düsturla ifadə olunur? • Q=cm∆T c) c=Q/m∆T b) c=Q/∆T d)C=cm 8. Xüsusi istilik tutumu hansı düsturla göstərilmişdir? N-7 –nin cavablarına bax. 9. İstilik tutumu hansıdır? N 7-nin cavablarına bax.
Cavablar • D 7. A • B 8. C • B 9. D • A • A • D
Yeni dərsin izahı. Cismin qızmasına sərf olunan istilik miqdarını tapmaq üçün maddənin xüsusi istilik tutumunun düsturundan istifadə edək.c=Q/m∆t düsturundanQ=cm∆t=cm(t2 - t1 )burada m-cismin kütləsi,∆t=t2-t1- temperatur dəyişməsi,t1 – başlanğıc, t2 - son temperaturdur.
Cismi qızdırmaq üçün lazım olan istilik miqdarı maddənin xüsusi istilik tutumu, kütləsi və temperaturları fərqi hasilinə bərabərdir. Cisim ətrafdan istilik miqdarı alarsa qızar,istilik verərsə soyuyar. Cisim soyuduqda t2< t1 Q<0 olar. Cismin temperaturunun dəyişməsi istilik miqdarı ilə düz onun kütləsi və xüsusi istilik tutumu ilə tərs mütənasibdir. ∆t=Q/cm.
t, oC t, oC c1 c1 c2 c2 t1 t1 c1<c2 c1<c2 O O Q, C Q,
Yuxarıdakı şəkildə eyni kütləli iki cismin temperaturunun dəyişməsinin onlara verilən istilik miqdarından asılılıq qrafiki verilmişdir.Eyni istilik miqdarı verdikdə xüsusi istilik tutumu kiçik olan cisim daha tez qızar. Aşağıdakı şəkildə isə xüsusi istilik tutumu kiçik olan cismin daha tez soyuması göstərilmişdir. Qeyd edək ki suyun xüsusi istilik tutumu çox böyükdür.
t, oC c1<c2 t1 c2 c1 O Q, C
Suyun xüsusi istilik tuyumu çox böyük olduğuna görə ondan mənzillərin qızdırıcı sistemlərində daxili yanma mühərriklərinin soyuducu sistemlərində və məişətdə geniş istifadə edirlər. Cismin verdiyi və ya aldığı istilik miqdarını təyin etmək üçün kalorimetr adlanan cihazdan istifadə olunur. Kalorimetr hava aralığı ilə bir-birindən təcrid olunmuş iki qabdan ibarətdir.Daxili qab xarici qabdan istiliyi pis keçirən xüsusi dayaqla ayrılmışdır. Kalorimetrlə maddələrin xüsusi istiliktutumunu təyin edirlər.
Yeni mövzuya aid məsələlər. 1.Kütləsi 2 kq olan suyu 100 S-dən qaynayana kimi qızdırmaq üçün lazım olan istilik miqdarını tapmalı. (suyun qaynama temperaturu 1000 S-dir. c=4200 C/kq 0S ) 2.Kütləsi 200kq olan polad hissəsini 5000S dən 15000S dək qızdırmaq üçün lazım olan istilik miqdarını tapmalı. (c=500C/kq0S)
.. 3.Kütləsi 4 kq olan gümüşü 200S qızdırmaq üçün nə qədər istilik miqdarı lazımdır? (c=250C/kq0S) 4. 100MC istilik miqdarı sərf etməklə neçə kq kütləli poladı 10000S qızdırmaq olar. (c=500C/kq 0S )
756 kC • 100MC • 20kC • 200kq