Workshop 1

1. Workshop 1 Palliatieve sedatie en euthanasie transmuraal Annette van der Velden Paul Beuger

2. Workshop 1

3. De heer van der Aa, 49 jaar • Ziekenverzorger verpleeghuis • 2009 Coloncarcinoom, waarvoor hemicolectomie • Nu: algehele klachten

4. P.A.: solitaire levermetastase • Wie is verantwoordelijk om die uitslag en het onzekere beloop van de ziekte met patiënt te bespreken? • En wat zegt U dan?

5. 1ste verzoek om levensbeëindiging op termijn • Hoe zou U dat bespreken? • Wat moet er nu aan bod komen? • Wat (misschien) later?

6. Scenario 1: dreigend vastlopende of mislukkende palliatieve sedatie • Wat kan het palliatief team regelen? • Hoe ziet dat overleg er idealiter uit? • Wat zijn de verantwoordelijkheden van de huisarts en die van het palliatief team?

7. Scenario 2: Euthanasie • Welke zijn de zorgvuldigheidscriteria? • Hoe reageert de specialist als hij een verzoek krijgt vanuit de eerstelijn? • Is er een ziekenhuisprotocol en wat staat daarin?

8. Workshop 2

9. Mevrouw AB, 78 jaar • Voorgeschiedenis • 2008: niercelcarcinoom, nefrectomie • 2011: ulcerend melanoom vagina, partiele excisie • Opname verdenking ileus

10. Euthanasieverzoek • Huisarts is op vakantie • Vraag: hoe moet de internist verder?

11. Euthanasie • Wat zijn de verantwoordelijkheden van de waarnemend huisarts? • Wat mag er van de internist verwacht worden, die patiënte sinds twee dagen kent? • Kan een huisarts een euthanasie in het ziekenhuis doen en zijn daar protocollen voor?

12. Palliatieve sedatie • Doet de internist dat zelf? • Wat is de rol van het palliatief team? • Kan de huisarts dat overnemen, hoe gaat dat overleg?

13. Opzettelijk levensbeëindigend handelen Verlichten van “lijden” Bijzonder medisch handelen Consultatie verplicht Barbituraten en spierrelaxantia Snelle overdosering Bekort het leven wel Geen natuurlijk overlijden Niet: Geen zinloze handelingen Pijnstilling Handelingen achterwege laten op verzoek patiënt Opzettelijk verlagen van bewustzijn Verlichten van “lijden” Normaal medisch handelen Consultatie wenselijk Sedativa Geleidelijke titratie Bekort het leven niet Wel natuurlijk overlijden Alleen in stervensfase Euthanasie Palliatieve sedatie

14. Euthanasie, spanningsveld • Patiënt heeft recht op verzoek tot euthanasie • Dokter heeft geen juridische plicht tot uitvoeren hiervan • Basis: samen de overtuiging hebben dat het moreel aanvaardbaar is

15. Zorgvuldigheidseisen euthanasie • Vrijwillig en weloverwogen • Uitzichtloos en ondraaglijk lijden • Uitleg over vooruitzichten • Geen andere “oplossingen” • Consultatie van onafhankelijke arts • Medisch zorgvuldige uitvoering van euthanasie

16. Indicaties en voorwaarden palliatieve sedatie • Refractaire symptomen • Verwachte levensduur 1-2 weken • Wens van patiënt en naasten • Expertise binnen het behandelend team • Indicatie • Uitvoering • Consensus binnen het behandelteam

17. Refractaire symptomen • Pijn • Dyspnoe • Delier • Existentieel lijden

18. Contra-indicaties palliatieve sedatie • Absoluut • Euthanasiewens • Afwijzen sedatie door patiënt • Relatief • “goede” klinische conditie • Paradoxale reacties op benzodiazepines

19. Uitvoering palliatieve sedatie in MZH • 1ste stap: midazolam sc of iv • Bolus 10 mg, zn na 2 uur herhalen 5 mg • Onderhoud 1.5-2.5 mg/uur, evt ophogen met 50% • Bij dosis >20 mg/uur: • 2de stap: levomepromazine sc of iv • Bolus 25 mg, evt na 2 uur 50 mg • Onderhoud 0.5-8 mg/uur in combinatie met midazolam

20. Transmurale afspraken MZH • Niet formeel vastgelegd: • Hoe • Wat • Zowel bij euthanasie en palliatieve sedatie gewenst: • Huisarts of specialist ouderenzorg • naasten