A IK BESI ISLETMESI

1. A�IK BESI ISLETMESI

2. Gen� erkek sigirlarin b�y�me d�nemlerinde, uygun yemlerle, en kisa s�rede ekonomik canli agirliklarina ulastirilmalarina BESI denir. Uygun yemlerden s�z ederken protein, enerji, vitamin, mineral, kaba ve kesif yem, su ve kuru madde a�isindan uygun rasyonlar kastedilmektedir. Besi danalarinin canli agirlik artislari beslenmelerine bagli olacagi gibi, irklarina da baglidir. Et�i irk sigirlarin erkek danalari daha hizli canli agirlik artisi saglarlar.(Hereford, Sarole, Angus, Limousin, Bel�ika Mavisi gibi irklarin yemden yararlanma orani y�ksektir.) Ayni zamanda, kesim sonrasi, kiymetli et dedigimiz kontrfile, bonfile, antrikot, nuar, sokum, yumurta v.b. kisimlari da daha b�y�kt�r.

3. �lkemizde bu irklarin danalari hen�z �ok az oldugundan besicilikte Holstayn,Brown Swiss ,Simmental,Montafon gibi irklarin erkek danalari ,Yerli Irklarla Melezler ve Yerli Irk sigirlar kullanilmaktadir. Anadolu sigirlari �� aylik kisa d�nem besilere uygundur. Ancak, ger�ek anlamda, alti aylik uzun d�nem besicilik i�in Holstein, Brown Swiss, Simmental ve bunlarin melezlerini tercih etmek yerinde olur. Irklara g�re besi sonunda ulasilacak canli agirlik degisir.

4. K�lt�r irklarinda en uygun kesime gitme canli agirligi 550 kg, en fazla 600 kg�dir. Bu irklarin erkek danalari daha uzun s�re beslenirlerse agirlik artisi saglayabilirler. Fakat, kazandiklari artis yedikleri yemle kiyas edildiginde ekonomik olmaz. Yani daha �ok yedikleri halde ayni agirlik artisini s�rd�r�rler. ��nk� her hayvan canli agirligina orantili bi�imde yem t�ketir.

5. NEDEN ? A�ikta serbest sistem besicilik ! Hayvanlar daha hizli agirlik artisi saglarlar, daha saglikli olurlar, kesim sonrasi tercih edilen yagsiz et elde edilir. Ilk defa yapilacak besi yerleri i�in sabit yatirim tutari �ok d�s�kt�r. A�ikta besicilik i�in akla her zaman soguktan dolayi zararlar gelse de, soguktan degil, sicaktan korkmak gerekir. Sicak, sigirlarin istahini kesen ve agirlik artisini azaltan en �nemli etkendir. 

6. Sicak g�nlerde danalarin korunabilmesi i�in bir g�lgelik yapilmasi, �zerlerine su p�sk�rt�lmesi yerinde olur. Kapali ahirlar canli agirlik artisini azaltacagi gibi solunum yolu enfeksiyonlarinin artmasina sebep olabilir. Hayvanlarin �n�nde daima yem bulunmali, suluklar samandirali olmalidir. Her bir b�lmeye konulacak hayvan gruplari m�mk�n oldugu kadar bir seferde olusturulmali, gruplar arasinda degisiklikler yapilmamali, mutlaka yapilmasi gerekiyorsa gece yapilmalidir.

7. Gruplar birbirine yakin c�ssedeki danalardan olusturulmali, �ok k���klerle, �ok iriler ayni padoga konulmamalidir. Sundurmali a�ik sistem besi yerlerinde hayvan basina 10 � 20 m2 net alan d�s�n�lmeli, gruplari olusturabilme a�isindan, danalar yirmiserlik gruplar halinde konulmalidir. Eger hayvan basina 20 m2 alan tahsis edilirse g�bre temizligi yagis durumuna g�re d�nem sonunda yapilabilir. Sayet 10 m2 alan tahsis edilirse g�bre temizligini d�nem i�ersinde birka� kez yapmak gerekli olabilir. Yeterli alan varsa hayvan basina 20 m2 ayrilmasi tavsiye edilir.

9. SIGIR BASINA D�SEN ALANIN PLANI

10. Besi yerleri sadece hayvanlarin konulduklari padoklardan ibaret degildir. Indirme � bindirme padoklari, asilama ve ila�lama i�in sikistirma bokslari planlanmalidir. Kayit sistemine, �zellikle giris � �ikis agirliklarina ve tarihlerine �nem verilmelidir. A�ik serbest sistemde yemlik �zerine bir sundurma konulabilir. Sundurma her iki tarafa egilimli olursa �atinin hayvanlara dogru olan egimine bir oluk sistemi konulmasi gerekir. Ancak disa dogru tek egim �zellikle tavsiye edilir. ABD'deki b�y�k besi yerlerinde yemlik �zerinde de sundurma yoktur.

12. Yemliklere bir boyun demiri veya bir �elik halat konulmasi gerekir. �elik halatlar gerildiginde y�ksekligi ayarli sekilde yapilabilir. Danalar k���kken daha al�ak, danalar b�y�d�k�e biraz daha y�ksek sekilde germek m�mk�nd�r. A�ik besi yerlerinin ortalarina k���k tepecikler yapilirsa �ok yagisli havalarda danalar bu y�kseltileri kullanirlar. �evre �itleri demir borulardan, tahta kalaslardan yapilabilecegi gibi daha ince materyelden de yapilabilir. B�yle durumlarda elektrikli �itler kullanilmasinda fayda vardir.

16. Suluklar mutlaka samandirali olmalidir. Kisin donmadan, yazin isinmadan korumak i�in �ift cidarli suluklar tercih edilebilir. Bir suluk her iki b�lmenin ortak kullanimina sunulabilir. A�ik sistem barinaklarda hi�bir sekilde duvar yapilmamalidir. Ancak; hakim ve siddetli r�zgarlardan korunmak isteniyorsa perde gerilebilir. Perde tamamen ge�ici bir �nlem olup, gerekmedik�e kullanilmaz. Kalici duvarlar �rmekten ka�inilmalidir.

18. Besi Danalarinin Yem Form�lasyonlari Hakkinda �nemli Bilgiler: Besi danalari arpa-bugday-misir gibi taneli yemlerden t�kettikleri zaman canli agirlik artisi saglarlar. Taneli yemler daima iri kirilmis veya ezilmis olmali, kesinlikle un haline getirilmemelidir. Rasyonda kaba yem, kesif yem, protein-enerji dengeleri �ok �nemlidir. Asidoz yapmayacak kadar kaba yem (yonca, saman) verilmeli, ancak kaba-kesif yem orani % 15 - % 85 gibi tutulmalidir. Su ve yem tamamen serbest olmalidir. Hayvanlarin yem t�ketimi canli agirliklarina orantilidir.

19. Yem degisiklilerinde ve ilk defa besiye baslandiginda mutlaka 10-15 g�nl�k alistirma periyodu ge�irilmelidir. Yem form�lasyonlarinda posalarin %10 civarinda kuru madde ihtiva ettikleri akilda tutulmalidir. Silajlar ise kesim d�nemine bagli olarak % 30 civarinda kuru madde i�erirler. Zaten bunun altinda kuru madde i�erigi olan silajlar �Kaliteli silaj� degildirler Baslanan yem rasyonunun besi d�nemi boyunca degistirilmemesi iskembe fonksiyonlari ve dolayisiyla besinin iyi sonu� vermesi bakimindan �ok �nemlidir.

20. �RNEK YEM RASYONLARI

21. HAYVAN SAGLIGI A�ISINDAN BESIYE NASIL BASLIYALIM? Yoldan gelmis, yol yorgunlugu, a�lik, susuzluk, rasyon degisikligi, vitamin mineral noksanligi, iklim degisikligi gibi stres fakt�rlerine maruz kalmis danalara �iftlige kabulde mutlaka uzun etkili bir antibiyotik uygulanmalidir. Besi yerine gelen danalara i� parazitlere karsi kombine bir parazit ilaci uygulanmalidir. Ayrica t�m danalar i�in dis parazit ila�lamasi yapilmalidir.

22. Ilk geliste bir kereye mahsus olmak �zere bir ADE vitamin kombinasyonu enjekte edilebilir. Daha sonraki vitamin gereksinimleri, yeme katmak suretiyle karsilanabilir. Asi uygulamalari: Sap asisi mutlaka uygulanmalidir. Bunun disinda sarbon ve yanikara gibi hastaliklarin asilari da sayet b�lgede son yillarda bu problemler g�r�ld�yse kesinlikle yapilmalidir. Ayrica solunum sistemi enfeksiyonlarina karsi Karma asilari ve pasteurella asilarini; diger yandan, uygun g�r�len Clostridyum asilarini uygulamak yararli olabilir. Besinin yapildigi yer ya da danalarin temin edildigi yerler a�isindan "Leptospirosis" s�phesi varsa Leptospiroz asisi yapilmasi gerekir. Sap ve diger bulasici hastaliklarin �nlenmesi amaci ile temizlik ve dezenfeksiyon islemlerine dikkat edilmelidir.

29. KAYNAK OLARAK EGEVET INTERNET SITESINDEKI BILGILER VE RESIMLER; KONYA-KARATAY BESI �IFTLIGI RESIMLERINDEN YARARLANILMISTIR. 04.12.2006 HAZIRLAYAN Ahmet KOYUNCU Veteriner Hekim