GÜNEŞ TUTULMASI

1. GÜNEŞ TUTULMASI Güneş tutulması, Ay'ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ay'ın Güneş'i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doğa olayıdır. Tutulma olabilmesı için Ay, Güneş ve Dünya aynı doğrultuda olmalıdır.

2. Ay Dünya etrafında yılda 12 kez dolanır. Eğer Dünya ile Ay’ın yörünge düzlemi çakışık olsaydı bir yılda 12 kez Güneş tutulması olması gerekirdi. Fakat Ay’ın yörünge düzlemi ile Dünya’nınki arasında 5 derece kadar açı farkı vardır. Bu açı nedeniyle Dünya, Ay, Güneş her dönüşte aynı doğrultuda buluşamaz bu sadece yılda en az 2 en fazla 5 kez olur. Ay Güneş'ten yaklaşık 400 kere daha küçük, fakat bize Güneş'ten 400 kere daha yakın olduğu için gökyüzünde ikisi de aynı büyüklükte gözükür.

3. Başlangıçtan sona kadar toplam Güneş Tutulması

4. Ay Dünya’ nın heryerinden aynımı gözükür? Hayır, bulunduğumuz yarıkürelere göre değişir. Güney yarım kürede Kuzey Yarımkürede

5. Tutulma Türleri • Tam Güneş Tutulması: Tutulma anında Ay Dünya’ya yeteri kadar yakınsa, Ay’ın görünen çapı Güneş’in görünen çapından büyük olur ve böylece Güneş diskinin tamamı örtülür. • Halkalı Güneş Tutulması:Ay Güneş’in önünden tam kavuşumlu şekilde geçerken Güneş’i tam örtemediği zaman gerçekleşir. • Parçalı Güneş Tutulması:Ay'ın Güneş'i kısmen örtmesi sonucunda oluşur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak başlar ve tam kavuşumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter. • Hibrit Güneş Tutulması:Tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi sonucu oluşur.

6. AY TUTULMASI Ay dünya etrafındaki yörüngesini tamamlarken, dünyanın güneş ve ay arasında kalmasına neden olabilir. Bu durumda ay yüzeyine düşen güneş ışınları dünya tarafından engellenmiş olur. Karanlıkta kalan ay kısa süreli de olsa dünyadan gözlenemez ve bu olaya ay tutulması adı verilir.

8. İnsan vücudunda hangi elementler bulunur?

9. Vücudumuzda atomlar nerede bulunur? Yaşam Düzeni Atom /  Element Molekül / Bileşik Organel Hücre Doku Organ • Bütün yaşayan canlılar hücrelerden oluşur. Hücre, ışık mikroskobuyla görülebilir. • Ancak küçük bakteriler, virüsler, proteinler, küçük moleküller ve atomlar elektron mikroskobuyla görülebilir. Not: Mitokondri, Endoplazmik retikulum ve Golgi aygıtı organellerdir.

10. Evrende en çok hangi elementler bulunur? • Hidrojen %74 • Helyum %24 • Diğer %2 • Bu bilgilere yıldızlardan gelen ışığın spektrumu incelenerek ulaşılmıştır. Evrendeki element bolluğunun atom numarası ile ilişkisi

11. Elementler • Doğa’ da doğal olarak bulunan element sayısı 93’ dür. • Yapay yöntemlerle de 25 yeni elementler oluşturulmuştur. • Periyodik tabloda en son verilere göre 118 element mevcuttur. • İnsan vücudunda yaklaşık 100 trilyon hücre, 200 çeşit hücre vardır. • Demire kadar olan elementler yıldızlarda sentezlenir. Demirden sonrası süpernova patlamaları ile oluşur.

12. Yıldızlarda Çekirdek Sentezi 16 http://images.google.com.tr/images?hl=tr&q=nucleosynthesis

13. 20 http://images.google.com.tr/images?hl=tr&q=nucleosynthesis

14. GÖKYÜZÜ NEDEN MAVİDİR? • Gökyüzü aslında mavi değildir, ama mavi görünür. • Güneş’ten gelen ışınlar atmosferdeki gaz molekülleri ve diğer parçacıklara çarparak saçılır. En kısa dalgaboylu ışınlar atmosferin üst tabakalarında saçılmaya uğrar ve gökyüzü bu sayede mavi gözükür.

15. GÖKYÜZÜ NEDEN MOR DEĞİLDİR? • Eğer kısa dalgaboyları çok büyük miktarlarda saçılıyorsa gökyüzü mor görünmelidir. Çünkü görünür bölgede dalgabıyu en kısa en kısa olan renk mordur. Güneşten yayınlanan ışığın spektrumu tüm dalgaboylarını içerir ve ilaveten atmosferin yüksek bölgelerinde emilir. Bu nedenle güneşten dünyaya gelen ışıkta a z miktarda mor kalır. • Gözlerimiz mora daha az duyarlıdır. Ancak gökmkusağında mor rengin görülmesi görünür ışığın yeteri kadar mor renk içerdiğini gösterir. İnsan gözüdeki retinada üç tip renk algılayıcısı vardır. Bunlar kırmızı, mavi ve yeişdir. Bu nedenle bu renk algılayıcıları daha çok bu dalgaboylarındaki ışığı güçlü olarak algılar.

16. GÖKYÜZÜ NEDEN MOR DEĞİLDİR? (II) Güneş en çok 500 nm’ de ışıma yapar. Buna karşılık gelen renk ise yeşildir. Wien yerdeğiştirme yasasına göre, Burada λmax pikin dalgaboyu, T siyah cismin mutlak sıcaklığı ve b, değeri 2.8977685(51)×10−3 m·K olan orantı sabitidir.Güneşin yüzey sıcaklığı yaklaşık 5500 K olduğundan λmax 500 nm çıkar.

17. Güneş batarken neden kırmızımsı görünür? (ı) • Güneş öğleyin tepedeyken güneş ışıkları kafamızın üstüne gelir. Bu durumda ışığın aldığı yol yani atmosferin kalınlığı daha azdır. Ama Güneş ufuktayken güneş ışıkları daha uzun bir yol katederek gelir. Böylece Güneş ışığı atmosferde daha çok molekülle karşılaşır. Mavi ışık çok daha fazla saçılır ve bu nedenle gözümüze daha çok kırmızı ışık gelir. Böylece Güneş kırmızı görünür.

18. Güneş batarken nedenkırmızımsı görünür? (ıı) Güneş kırmızı, yeşil,mavi ve ultraviyole renklerinde ışıma yapar. Kırmızı atmosferdeki moleküllerin çoğundan daha uzun dalgaboyuna sahiptir. Sonuç olarak kırmızı ışık hava moleküllerini saçılmaya ve kırılmaya uğramadan geçer. Böylece kırmızı ışık gözümüze direk gelir. Mavi veya yeşil ışık ise kırmızıdan daha küçük dalgaboyuna sahiptir.Mavi ve yeşil ışık uzaklara saçılır. Buda kırmızı ışığın doğruca gözümüze gelmesine neden olur. Güneş öğleyin tepedeyken güneş ışıkları kafamızın üstüne gelir. Bu durumda ışığın aldığı yol yani atmosferin kalınlığı daha azdır. Ama Güneş ufuktayken güneş ışıkları daha uzun bir yol katederek gelir. Böylece Güneş ışığı atmosferde daha çok molekülle karşılaşır. Mavi ışık çok daha fazla saçılır ve bu nedenle gözümüze daha çok kırmızı ışık gelir. Böylece Güneş kırmızı görünür.

19. Atmosferin Katmanları

20. GÖKKUŞAĞI Gökkuşağı, güneş ışınlarının yağmur damlalarında veya sis bulutlarında yansıması ve kırılmasıyla meydana gelen ve ışık tayfı renklerinin bir yay şeklinde göründüğü meteorolojik bir olaydır. Gökkuşağında görülen yedi renk; kırmızı, turuncu, sarı, yeşil,mavi,lacivert ve mordur.

21. ÇEŞİTLERİ: • İlkel (birinci) gök kuşağı: merkez açı 42˚. Kırmızı renk dış tarafta, mor renk iç tarafta olur. • Tali (ikinci) gök kuşağı: merkez açı 50˚. Mor renk dış tarafta, kırmızı renk iç tarafta olur.

24. Yağmur ve güneş ile ilişkisi ilk olarak milattan önce 310 yıllarında Aristoteles tarafından ileri sürüldü. • Herkesin bakış yönüne göre gördüğü gökkuşağı farklı yerde olur. • Gökkuşağının görüldüğü yere doğru gidildiğinde, görülebildiği sürece kişiye hep aynı mesafede kalır.

25. YILDIRIM, ŞİMŞEK ve GÖKGÜRÜLTÜSÜ • Yıldırım ve şimşek genellikle sıcak ve nemli yaz günlerinde olur. Sıcak nemli hava, hızlıca yükselir ve koyu renkli yağmur bulutlarını oluşturur. • Hafif pozitif yükler bulutun üstünde, ağır negatif yüklü buz parçacıkları ve su bulutun alt kısımda toplanır. Aslında bulutun alt kısmında da pozitif yükler vardır. Bu bulutlar içinde hava akımları oluşur ve su damlaları ve buz parçacıkları birbirine sürtünür. Yükler arasında elektriklenme olur ve aralarında yeteri kadar fark oluştuğunda nötr olurlar ve elektrik, ışık çakması şeklinde açığa çıkar. • Bulutla yer arasındaki elektrik yükü farkı arttıkça, aradaki havanın da delinmesi ve belli bir değerden sonra havanın delinmesiyle başlar. • Yıldırım düştüğünde çevresindeki havayı yaklaşık güneşin yüzey sıcaklığının 6 katı yani 30,000 °C ‘ ye kadar ısıtır. Böylece hava çok hızlı bir şekilde adeta patlayarak genleşir. İşte tamda bu sırada duyulan şey gökgürültüsüdür. • Bulutla bulut arasında olan elektriksel boşalmaya şimşek ve bulutla toprak arasındaki elektriksel boşalmaya ise yıldırım denir.

26. Işık daima en kısa yolu tercih eder ve genellikle ağaç ve uzun binalar gibi yüksek ve izole cisimlere çarpar. Bu nedenle eğer içeride isek en güvenli yer paratonerlerin olduğu binalar, eğer dışarıda isek araba içleridir. Çünkü arabalar iletken metallerden yapılır. İletkenlerde elektrik yükleri dış yüzeyde toplandığından (faraday kafesi) bize zarar gelmez.

27. Yıldırım ve Şimşeğin Oluşumu Bir şimşek animasyonu • Gökgürültüsü ve şimşek aynı anda oluşmasına rağmen, önce şimşeğin parlaması görülür, sonra yıldırımın sesi duyulur. Bunun nedeni ışığın sesten daha hızlı yolalmasıdır.

28. 1. Eksi yüklü elektronlar aşağı doğru zigzag yapmaya başlar.2. Artı yüklü parçacıklar da yerde bulut tabanının altında toplanır.3. Bulut yer yüzüne iyice yaklaşınca önce eksi yükler yere inerek bir yol açarlar ve sonra da yerden buluta doğru elektrik akımı başlar.4. Artı yükler saniyede 100 000 km’yi aşan bir hızla buluta akar.

29. SİS nedir? Nasıl oluşur? • Nemli hava, yeterince soğuduğu zaman içindeki su buharının bir bölümü yoğunlaşarak küçük su damlacıklarına dönüşür. Havadaki nemin yoğunlaşmaya başladığı sıcaklığa çiy noktası denir. Çiy noktası havadaki nem miktarına bağlı olarak değişir. • Hava yeterince nemliyken geceleyin toprağın çok soğumasıyla ve nemli havanın hareket ederek denizlerdeki soğuk su akıntılarından birinin üzerine ya da soğuk bir kara parçasının üzerine gelmesiyle sis oluşabilir. • Rüzgâr olmadığı zamanlar soğuk hava alçalarak vadiler gibi alçak yerlere doğru hareket eder. Bu nedenle vadilerde sık sık sabah sisi görülür. Rüzgâr sisi dağıttığı için rüzgârlı yerlerde de çok az sis olur.

30. Yağmur nasıl oluşur? (I) • Yağmurun oluşmasında 2 işlem gerçekleşiyor: Yoğunlaşma ve buharlaşma. Güneş ışığının etkisi ile her gün yüz binlerce metreküp su buharlaşarak atmosfere doğru yükseliyor. Ve yükseldikçe soğumaya başlıyor. Öyle biran geliyor ki su buharı işinin çok düşük olduğu bir bölgeye geliyor.Soğuk hava katmanına rastlayan buhar tanecikleri havadaki toz parçacıklarına tutunarak su damlaları haline dönüşüyor. Bunlar birleşerek bulutları olusturuyor. Bu su damlacıklarının yeryüzüne düşmesi yani yağmur oluşturması için belirli bir büyüklüğe gelmesi gerekiyor. Bu da yüz binlerce su damlacığının birleşmesi anlamına geliyor. • Bütün bu anlattığımız işlemler ise ortalama 8 gün sürüyor. • Hava kapalı olduğu halde bazen yağmur yağmaz bunun sebebi ise; su damlalarının sıcak ve kuru bir hava katmanından geçiyor olmasıdır. Burada su damlaları yeniden buharlaşır ve yağmur oluşmaz. • Yağmur damlalarının yeryüzüne inerken soğuk ve nemli hava ile karşılaşmasıdır. Soğuk ve nemli katmandan geçen damlalar buharlaşmadan yeryüzüne inerler. Bu sırada hacim yönünden büyüdükleri gibi havanın nemini de aldıkları için daha da büyürler. Ve sağanak yağmurda ilk taneler daha büyük olur.

31. Yağmurun Oluşumu (II) • Buluttaki su tanecikleri rüzgarın etkisi ile bir oraya bir buraya itilirler. Birbirlerine çarptıkça birleşerek su damlacıklarını oluştururlar. Oluşan su damlacıkları da kümeleşerek su damlalarını meydana getirirler. Bu damlalar belirli bir ağırlığa ulaşınca havadan daha ağır hale gelerek yere yağmur olarak düşerler.

32. Kar nedir? Nasıl oluşur? • Havadaki su buharının sıvı hale geçmeden • direk donarak buz kristallerine dönüşmesiyle • kar oluşur. • Mikroskopla büyütülen kar taneleri • üzerinde yapılan araştırmalarda, • kristal yapıları birbirinin aynı olan • iki kar tanesine rastlanmamıştır. • 1988 Wisconsin’ de birbirine benzeyen • iki kar tanesi gözlendiği bildirilmiştir. Karkristalleri üzerinde ilk araştırmaları yapan ABD'li , elli yıl boyunca karkristalinin 6.000 fotoğrafı çekmiştir.

33. Kar neden beyazdır? • Kar taneleri buz kristallerinden oluşur. Herbir kartanesi altı-köşeli ve yaklaşık 200 buz kristalinden oluşur. • Kara uzun süre bakıldığında göz rahatsız olur. Çünkü çok parlaktır. Bunun nedeni karın beyaz ışığı yansıtmasıdır. Işığı emmek yerine karın kompleks yapısı onun kristal örgüleri arasında dolaştırarak ışığın dışarı çıkmasını engeller. • Kar tanelerine giren beyaz ışık ışını trilyonlarca buz kristali tarafından hızlı bir şekilde saçılır. Birçok doğal cisim rengini emdiği ışıktan alıyorken, kar ışığı yansıttığı için beyaz görünür.

34. Suyun Acayiplikleri • Aşağıdaki web adresine girerek videoyu izleyin. Çok ilginç… • http://www.dailymotion.com/video/xd8bsj_dr-masaru-emoto-nun-deneyi-turkce-a_lifestyle Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Jale Y. SÜNGÜ Kocaeli Üniversitesi Fizik Bölümü