1 / 25

HIRIEN PIZKUNDEA

HIRIEN PIZKUNDEA. 8. GAIA. DBH 2. HIRIEN PIZKUNDEA EUROPAN. XI. mendetik aurrera (Mendebaldeko Europan) Gerrak urritu Bakea eta egonkortasun politikoa Nekazaritzak garapen handia (uzta onak = elikadura hobetu) Biztanleriak gora Merkataritza eta hiriko bizitza suspertu

loki
Download Presentation

HIRIEN PIZKUNDEA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. HIRIEN PIZKUNDEA 8. GAIA DBH 2

  2. HIRIEN PIZKUNDEA EUROPAN • XI. mendetik aurrera (Mendebaldeko Europan) • Gerrak urritu • Bakea eta egonkortasun politikoa • Nekazaritzak garapen handia (uzta onak = elikadura hobetu) • Biztanleriak gora • Merkataritza eta hiriko bizitza suspertu • Burgesia indartu (gizarte-klase berria)

  3. Nekazaritzaren garapena • Biztanleriaren hazkundea = laborantza-lur gehiago landatu behar (nekazaritzaren errendimendua handitu) • Laborantza-lur gehiagoren beharra = Nekazaritzako ekoizpenaren eta produktibitatearen gorakada XII-XIII.m • Basoak moztu • Leku zingiratsuak drainatu • Itsasoari lurrak kendu • Laborantza teknika berriak: • Hiru urteko txandaketa (lugorria) • Ongarrien erabilera • Ureztaketa (mediterraneo aldean)

  4. Berrikuntza teknikoak • Golde gurpildunak eta berridunak • Gurdi-abereak • Haize-errotak eta errota hidraulikoak • Lanabes berriak • Biztanleriaren hazkundea • Nekazarien elikadura hobetu = Ez hain erraz gaixotzea (bizitza luzeagoa, haur gutxiago hil) • Biztanleria izugarri hazi

  5. ERDI AROKO HIRIAK • Hirien pizkundea • XI. Mendetik aurrera aberastasunak sortu nekazaritzagatik = merkataritza-trukea sustatu • Burgu izeneko auzoak sortu ziren eskulangile eta merkatariek • Suspertutako hiri horietako biztanleei burgesak deitzen zitzaien

  6. Hirietako gobernua • Burgesen helburuak: • a)Hiriak antolatzea eta gobernatzea • b)Jaun feudalen agintetik askatzea • c)Bidaiatzeko, negozioak egiteko eta merkataritza aritzeko askatasuna • d)Ondasunak edukitzea, jarauntsi izatea eta ezkotzeko askatasuna • Pribilegio-gutunak • Monarkek botere feudala murriztu nahi zuten • Burgesen alde egin = pribilegio-gutunak eman (frankizia-gutunak/foroak) • Askatasunak finkatu eta jaun feudalarekiko menpekotasunetik askatzen zituzten • Truke giriak zerga batzuk ordaintzen zizkion erregeari

  7. Hirietako bizitza • Hiri gehienak harresiz inguratuta • Hiriak elizaren eta azoka-plazaren inguruan antolatu • Hiriak: • a)Planifikaziorik gabeak • b)Kale estuak • c)Etxeak elkarren ondoan eta oso txikiak (herri batzuetan) • Burgesen etxeak: • Biltegia • Lantegia • Patioa • Baratza • Etxeak zurezkoak ziren+elkarrengandik hurbil = sute asko • Hiriko biztanleek auzoak sortu (lanbidearen edo jatorriaren arabera normalean) • Harresietatik kanpoko auzoak = aldiriak • Kaleak: • Ez zeuden harriztatuta ezta espaloiekin • Zikinak • Estolda gabe • Gaixotasunak erraz zabaldu

  8. HIRIA: MERKATARITZA-GUNEA • XII-XIII. Mendean • Nor bizi zen hirian? • Gizarte-talde berri bat = burgesia = pertsona askeak = eskulangintza eta merkataritzan • 1. Burgesia txikia (eskulangile eta merkatari txikiak) = apala • 2. Goi-burgesia (merkatari aberatsak eta bankariak) • Noble latifundistak = udal-politikan • Hirietako biztanleak: • 1. Ikastunak • 2. Mirabeak • 3. Lanbiderik gabekoak • 4. Eskaleak • 5. Txiroak

  9. Gremioak eratu • 1. Produktuen kalitatea bermatzeko • 2. Lan egiteko metodoak kontrolatzeko • 3. Erakundeko eskulangileei laguntzeko • 4. Beren interesak babesteko • Merkataritza = asteroko azokak + feriak (garrantzi handia) • Merkataritza sustatu = lonjetan • 1. Merkataritza-teknika • 2. Itsas merkataritza

  10. FEUDALISMOAREN AMAIERARANTZ • XIII. mendetik aurrera = aldaketa ekonomiko + sozialak • Noble feudalek boterea gutxitu • Erregeek boterea hazi = erresumak sortu • 1. Lurralde gehiago • 2. Burgesiaren laguntza • 3. Erromatar zuzenbidea berreskuratu (aginte gorena justifikatu) • Erakunde berriak: • 1. Errege-kontseilua = erresuma gobernatu + administratu (laguntza) • 2. Batzak legegileak = hiru estamentuek osatu, erregeak bakarrik batzarrerako eskubidea

  11. XII. Mendetik aurrera, lurralde gehiago + gerra ugari • Ehun Urteetako Gerra (1337-1453) = Frantzia Ingalaterraren kontra (Frantziak irabazi) • Gurutzadak (Kristautasunaren sinboloa) = XI. mendean turkiarrek Jerusalem konkistatzean hasi • Aita Santuak Lur Santua askatzeko deia egin

  12. ERDI AROKO KRISIALDIA • XIV. mendean (landa eremuan) = uzta txarrak (lehorteak + eurite handiak) • Gosetea + desnutrizioa = osasuna makaldu = gaixotasunak+epidemiak hedatzeko erraza • Izurriak: • 1. Izurri bubonikoa: arratoien odolean. Sukarra + hanturak (egun gutxitan hil) • 2. Izurri pneumonikoa: arnasketaren bidez kutsatu (bi egunetan hil) • 3. Izurri septizemikoa: Odoljarioak eta odolaren infekzioak (ordu batzutan hil) • 1347an Izurrite Beltza: Krimeatik itsasontzia kutsatuta

  13. Izurritearen hedapenaren faktoreak: • 1. Hirien hazkunde kaotikoa = biztanle asko • 2. Merkataritzaren hedapena • Biztanleriaren herenak iraun bakarrik • Landa eremuan bizitza: • 1. Eskualde asko biztanlez hustu • 2. Laborantza-lurrak landu gabe = elikagaien ekoizpenak behera • 3. Zergak gehitu = nekazariak lursailetan gelditzera behartu • 4. Bizi-baldintzak txartu • 5. Haserrea nekazarien artean = jaun feudalen aurkako matxinadak

  14. Hirietan bizitza: • Bizi-baldintza txarrak • Janari gutxi = produktuak garestiak • Ekonomia-jarduerak gutxitu = asko lanik gabe geratu • Jendeak landara ihes egin = biztanle gabekoetara • Lapurretak + arpilatzeak erraztu • Hirietako matxinadak

  15. KULTURA HIRITARTUA • XII-XIII. mendean hirien garapenak bultzada • Merkataritzaren goraldia = burgesek hezkuntza + prestakuntza hobea • XIII. mendean hezkuntza-gune berriak sortu (biztanle gehienak analfabetoak): • 1. Katedraleko eskolak • 1. Apezpikuak kontrolatu • 2. Nobleen + burgesen seme-alabak ikasteko • 3. Triviuma (gramatika/erretorika/dialektika) erakutsi • 4. Quatrivium (aritmetika/geometria/astronomia/musika) erakutsi • 5. 19 urtera arte • 2. Unibertsitateak • 1. Apezpiku + udalaren menpe (irakasle+ikasle elkarteak) • 2. Goi-burgesiaren seme-alabak ikasteko soilik = oso garestiak • 3. Teologia/kontabilitatea/zuzenbidea/arteak/medikuntza/zientzia esperimentalak/matematika • 4. Denborarekin teologia kentzen • 5. Anatomia ikasten hasi • 6. 16-35 urte bitartean

  16. Aurrerapen zientifikoak Ekialdetik • Zenbaki arabiarrak • Taula astronomikoak +zeruzko mapak • Lehen erloju mekanikoak • Itsasoan orientatzeko baliabideak: iparrorratza, itsas mapak…

  17. ARKITEKTURA • XII. mendearen erdian (XVI. mendera arte toki batzuetan) • Frantzian sortu • Hiriguneetako ekonomiarekin+politikarekin erlazioa • Erakin zibil garrantzitsu asko: • Jauregi handiak • Udaletxeak • Ospitaleak • Lonjak • Katedrala = hiriaren aberastasun + boterearen sinbolo

  18. 360ºko bistak

  19. Katedral gotikoaren ezaugarriak (bertikaltasun handia): • Erromanikoa baino • garaiagoa/altuagoa • Arinagoak • Konplexuagoa • argitasun handiagoa • Gehienek hiru ate • Arrosa-leiho beiradun handiak • Eskulturazko dekorazioak + apaingarriak garrantzitsuak • Gehienetan fatxada nagusiak dorreak • Elementuak: • Arku zorrotza • Gurutze-ganga • Arbotanteak • Pilareak • Horma-bularrak • Luzetarako oinplanoa

  20. BUTROIKO GAZTELUA XIII

  21. ARTEAGAKO GAZTELUA XV

  22. ESKULTURA ETA PINTURA • Erlijio-gaiak ziren nagusi • Eskulturaren ezaugarriak: • Naturaltasuna • Errealismoa • Dotoreagoak • Lirainagoak • Zurruntasun gutxiago • Pertsonaia gizatiarrago (sentimenduak adierazi) • Katedraleko fatxadetan + dorreetan + tinpanoetan + arkiboltetan

  23. Pintura: • Erlijio-eszenen erretaulak ugaritu (elizetako aldareen atzean) • Eskuizkribuak edertzen zituzten miniaturak • Ezaugarriak: • Adierazkorragoak • Naturalagoak • Margolanen hondoan paisaiak eta elementu figuratikoak • Errealitatea erakutsi nahi

  24. ANDRE MARIAREN KANTIGAKXIII. MENDEA

  25. ERRETAULABUONINSEGNAKO DUCCIOLA MESTÁ, SIENA

More Related