1 / 30

GERRAURREKO LITERATURA: PIZKUNDEA

GERRAURREKO LITERATURA: PIZKUNDEA. Testuinguru sozio-kulturala (1923-1936) POLITIKA. Miguel Primo de Riveraren diktadura (1923-1930) Abertzale kutsuko alderdi, langile-elkarte…debekatu. Euskalgintza ezerezera behartu. Bigarren Errepublika (1931-1936)

nikki
Download Presentation

GERRAURREKO LITERATURA: PIZKUNDEA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. GERRAURREKO LITERATURA: PIZKUNDEA

  2. Testuinguru sozio-kulturala(1923-1936)POLITIKA • Miguel Primo de Riveraren diktadura (1923-1930) • Abertzale kutsuko alderdi, langile-elkarte…debekatu. Euskalgintza ezerezera behartu. • Bigarren Errepublika (1931-1936) • Mundu mailako 1929ko krisiak behartua, Primo de Riverak kargua utzi. • Herri bozketa bidez, Bigarren Errepublika ezarri zen.

  3. Testuinguru sozio-kulturala(1923-1936)POLITIKA • Lehen Autonomia Estatutua • Legeak egin nahiz betearazteko gaitasun handiagoa • Lehenbiziko Eusko Jaurlaritza (1936) • Errusiako Iraultza (1917) • Ideologia ezkertiarraren hedakuntza eta alderdi sozialista eta komunisten ugaritzea Mendebaldeko herrialdeetan. • TOTALITARISMOA EUROPAN: ideologia iraultzaileen aurka (Hitler, Franco, Mussolini) • Egoera honetan kokatu behar dira Gerra Zibila eta Bigarren Mundu-Gerra.

  4. Testuinguru sozio-kulturala(1923-1936)KULTURA • Aurreko belaunaldiekin haustura:abangoardismoa (arte autonomoa, didaktismoa edo irakatsi morala alde batera utziz). • Literaturan: espresionismoa (Brecht), ultraismoa (Borges), dadaismoa (Tzara), surrealismoa (Breton) • Arte plastikoetan (pinturan bereziki): espresionismoa (Kandinsky), kubismoa (Picasso) eta surrealismoa (Dalí)

  5. Gerraurrea • Euskal irakaskuntzaren hastapenak • Eusko Ikaskuntzaren biltzarra (1918): irakaskuntza euskalduntzeko beharra • Ikastolen sorrera: hezkuntza herritarra, klase sozial orori irekia, euskalduna, kristaua eta pedagogi korronte berrien aldekoa. • Eusko Ikastolen Batza (1932) • Lehen eskola-liburuak: Umearen laguna (1920), Xabiertxo (1925), Martin Txilibitu (1931)

  6. Gerraurrea • Euskalgintzaren eragileak • Aitzol (1896-1936) • Prentsako artikulu mordoa idatzi eta eragin handia garaiko giro politikoan (1936an fusilatua) • Berari zor zaio euskal kulturaren sustapena eta euskal literaturaren Pizkundea. • Euskaltzaleak elkartea sortu zuen (1927). • Euskal Olerti-Egunak • Euskal Antzerti-Egunak • Euskal Eleberri-Egunak

  7. LIRIKA: OLERKIGINTZAREN PIZKUNDEA • Arlorik landuena eta aberatsena • Aurreko poeten abertzaletasuna oinarri, baina literatura europarraren ildoari jarraitu.

  8. LIRIKA: OLERKIGINTZAREN PIZKUNDEA • Gerraurreko idazleen hainbat ezaugarri: • Zuztar erromantikoak: • Galtzen doazen ohituren nostalgia • Subjektibotasun handia (sentimenduen adierazpena) • Izadiaren eta itsas zein baserri-giroaren erakargarritasuna (hiriari kontrajarriz) • Euskararen goraipamena baina europar ereduetara hurbilduz • Galdera existentzialak (bizitzaren zentzua…) • Elitismoa (kultura jasoaren jabeei zuzendua)

  9. Lirika: “Xabier Lizardi”(1896-1933) • Jose Mari Agirre “Xabier Lizardi” (1896-1933) • Zarautzen jaio eta Tolosan bizi. • Biotz-begietan(1932). Umezurtz olerkiak (1934) hil eta gero. • Estilo berria: zehatz eta trinkoa, elipsiz betea (zaildu ulermena) • Izadiaren (naturaren) pertsonifikazioa: izadia sinbolo bihurtzen du, errealitatearen metaforak egiten ditu. Bultzi-leiotik

  10. Lirika: Esteban Urkiaga “Lauaxeta”(1905-1937) • Laukizen jaioa. • Eguna egunkarian kazetari, atxilotu eta fusilatu zuten arte. • Bi liburu: Bide barrijak (1931), Arrats-Beran (1935) • Estiloa: • Izadiaren garrantzia (edertasunaren adierazpen gisa) • Sinbolismoa • Garbizaletasuna (neologismoak) • Europako korronte modernoen jarraitzaile (garaiko ardura eta kezkak transmititzeko joera).

  11. Lirika: beste olerkari batzuk • Nikolas Ormaetxea “Orixe” (1888-1961) • Joakin Bedoñakoa “Loramendi” (1907-1933)

  12. Narratiba: • Ez zuen olerkigintzaren arrakasta eta ospea lortu. • Ez zen eleberri askorik idatzi (gehienak garaiko aldizkarietan) • Hainbat idazle: • Agustin Anabitarte “Anabi” (1891-1981) • Tomas Agirre “Barrensoro” (1899-1982) • Jean Barbier (1875-1931)

  13. Dramatika: Antzerkiaren Urrezko Aroa • Olerkigintzarekin batera genero arrakastatsuena. • Garbizaletasunetik askeago eta egunerokotasunetik gertuago • Antzerti-Egunak (Euskaltzaleak): sariketa bidez antzerkigile hasiberriak bultzatzeko • Denbora-pasarako sortuak, hartzaile-kopuru zabal bati zuzendua. • Nahaspila handirik gabe, irakaskizuna eskaintzera bideratuta (jendea hezteko).

  14. Dramatika: Antzerkiaren Urrezko Aroa • Antonio Maria LABAIEN (1898-1993) Tolosa. • Ostegun-Gizena (1930), Euskal-Eguna (1930), Mateo Txistu (1932), Irunxeme (1936) • Testu laburrak (2/3 ekitaldikoak), tonu ludikoa • Antzerti aldizkariaren sortzaile (1932): • hilabetekaria, 54 ale argitaratu, egun berrargitaratua. • Antzerki-sorkuntzarako euskarria, berriak, kritikak

  15. Kazetaritza. Aldizkarien ugaritasuna. • Hegoaldeko aldizkarigintza: • Yakintza, 1933 (Aitzolen gidaritzapean) • Kulturaren arlo gehienak jorratu asmoz • Euskaltzale eta abertzalea • RIEV, 1907 (Julio Urkijok sortua) • Kalitate eta maila zientifiko handiko artikuluak • Bospasei hizkuntzatan (euskal gaiez) • Euskera, 1919 (Euskaltzaindiaren ) • Zeruko Argia, 1919 (Kaputxinoek sortua)

  16. Kazetaritza. Aldizkarien ugaritasuna. • Iparraldeko aldizkarigintza: • Eskualduna, Baionan (1887) Louis Etxeberrik sortua. • Xede politikoa eta erlijiosoa • Gure Herria, 1921 • Iparraldeko idazle eta ikerlari nagusiak • Euskal gaiei buruzko lan interesgarriak (euskaraz eta frantsesez)

  17. Galdera: 1 • Aipa itzazu gerraurreko giro nahasiaren arrazoi nagusienak.

  18. Erantzuna: 1 • Miguel Primo de Riveraren diktadura (1923-1930) • Bigarren Errepublika (1931-1936) • Lehen Autonomia Estatutua (1936) • Errusiako Iraultzaren ondorioak (1917tik aurrera) • Totalitarismoa Europan

  19. Galdera: 2 • Zein da garai honetako euskalgintzaren eragilerik nagusiena eta zergatik?

  20. Erantzuna: 2 • Aitzol • Berari zor zaio euskal kulturaren sustapena eta euskal literaturaren Pizkundea. • Euskaltzaleak elkartea sortu zuen (1927). • Euskal Olerti-Egunak • Euskal Antzerti-Egunak • Euskal Eleberri-Egunak

  21. Galdera: 3 • Aipa itzazu gerraurreko olerkarien hainbat ezaugarri.

  22. Erantzuna: 3 • Gerraurreko olerkarien hainbat ezaugarri: • Zuztar erromantikoak: • Galtzen doazen ohituren nostalgia • Subjektibotasun handia (sentimenduen adierazpena) • Izadiaren eta itsas zein baserri-giroaren erakargarritasuna (hiriari kontrajarriz) • Euskararen goraipamena baina europar ereduetara hurbilduz • Galdera existentzialak (bizitzaren zentzua…) • Elitismoa (kultura jasoaren jabeei zuzendua)

  23. Galdera: 4 • Zeintzuk dira Lizardiren estiloaren bi ezaugarri nagusienak.

  24. Erantzuna: 4 • Estilo berria: zehatz eta trinkoa, elipsiz betea (zaildu ulermena) • Izadiaren (naturaren) pertsonifikazioa: izadia sinbolo bihurtzen du, errealitatearen metaforak egiten ditu.

  25. Galdera: 5 • Hona hemen Lizardiren olerki baten zati bat: • Zeren irudi da “asaba zaarren baratza”? □ Arbasoengandik jasotako ohitura eta bizimoduarena. □ Arbasoek galtzen utzitako soroarena. • Zati horretan zertan nabari da sinbolismoa? Ba al du erromantizismoaren zantzurik? Zertan?

  26. Erantzuna: 5 • Arbasoengandik jasotako ohitura eta bizimoduarena. • Alegoria bat da guztia. • Erromantizismoaren ezaugarrietako batekin badu zerikusia: iraganaren nostalgia. Amona zaharra dugu joatear dagoen mundu baten sinboloa.

  27. Galdera: 6 • Garaiko antzerkigintzaren ezaugarri nagusienak aipatu.

  28. Erantzuna: 6 • Jendearekiko hurbiltasuna (hizkuntza eta estiloan). • Denbora-pasarako sortuak, hartzaile-kopuru zabal bati zuzendua. • Nahaspila handirik gabe, irakaskizuna eskaintzera bideratuta (jendea hezteko).

  29. Egilea: Maite Goñi Eizmendi • Euskaljakintza • Jakintza Ikastola (Ordizia) • Euskara, DBHO 2

More Related