Aşılar ve Serumlar

1. Aşılar ve Serumlar Prof.Dr.Zeynep SÜMER

2. Tüm akut hastalıkların %70’i mikroorganizmaların neden olduğu bulaşıcı hastalıklardır. Antibiyotiklerin keşfi ve tedaviye girmesiyle birlikte mikroorganizmalarla mücadelede aşama kaydedilmiştir. Ancak bakterilerin hızla direnç geliştirmeleri ve hastalıkların vücuda verdiği zararlar görüldükçe asıl önemli olanın enfeksiyona yakalanmamak olduğu anlaşılmıştır.

3. Mikroorganizmalara Direnç • Doğal • Genetik • Doğal bariyerler • Kazanılmış • Aktif • Enfeksiyonu geçirerek • Aşılama • Pasif • Serum

4. Aşılar • 1796-Jenner Çiçek Aşısı • 1885- Pasteur Kuduz Aşısı • 1925 Difteri-tetanoz-boğmaca • 1977- WHO Çiçek hastalığının Dünyadan eradike edildiğini açıklamıştır. • Şimdiki hedef ise Çocuk felcinin eradikasyonudur.

5. Başarılı bir aşıda bulunması gereken özellikler • Etkin • Stabil • Ucuz • Güvenli • Erişilebilir

6. Aşılamada genel kurallar • Soğuk zincire uyulmalı • Steril ve tek kullanımlık enjektörler kullanılmalı • Doğru yoldan verilmeli • Eş zamanlı kullanılabilen aşı ve serumlar bilinmeli • Birden çok aşı yapılması gerekiyorsa farklı yerden yapılmalı

7. Eş zamanlı kullanılabilen aşı ve serumlar • İnaktive aşılar farklı ekstremitelerden • Pnömokok ve influenza • MMR ve OPV • IG ve ölü aşı EZ yapılabilir ------------------------------------------------- • Kolera, tifo, veba • Canlı virus aşıları tbc aşısı etkinliğini bozabilir • IG ve canlı atenüe aşı EZ yapılmamalı

8. Aşı Uygulama Yolları • İntramusküler (İM) • İntravenöz (İV) • Deriyi çizmek • İntradermal • Subcutan • Buruna damlatmak veya püskürtmek (Kitle aşılamalarında ) • Ağızdan vermek

9. Aşılama Yaşı • Bağışık yanıtın en iyi alındığı yaş • Enfeksiyonların sık görüldüğü ve riskli olduğu yaşlar • Yan etkilerin azlığı ve çokluğuna göre

10. Aşı Yan Etkileri • Yerel Tepkimeler • Ödem • Ağrı • Lenf bezi şişmesi • Genel Tepkimeler • Kırıklık • Hafif ateş • Bulantı, kusma • Aşı Şoku • Nadir görülür deri altına 1mg. Adrenalin yapılır • Organ Tepkimeleri • Kuduz aşısında allerjik ensafalit • Tüberkülozun alevlenmesi

11. Aşı Kontrendikasyonları • 39ºC’den yüksek ateş • Lösemi ve lenfoma gibi malign hastalıklar • Aktif Tbc • Ağır pnömoni, böbrek yetmezliği, metabolik hastalıklar gibi hastanede tedavi gerektiren hastalıklar • Steroid tedavisi ve radyoterapi

12. Aşı Kontrendikasyonları • Aşı içinde yumurta varsa yumurta allerjisi olanlara • Aynı aşı ile daha önceki karşılaşmada anaflaktik reaksiyon gelişmişse • Gebe ve immun yetmezliklilere canlı aşı yapılmaz

13. Aşı Kontrendikasyonu OLMAYAN durumlar • Prematürite • Anne sütü alıyor olmak • Hafif ateşli enfeksiyonlar • Başka bir nedenle antibiyotik kullanmak • Ailede aşıya bağlı konvülsiyon öyküsü • Nonspesifik allerjik hastalık öyküsü • Annenin gebe olması • Daha önceki DT-P aşısından sonra lokal reaksiyon öyküsü

14. Aşı Çeşitleri • Canlı atenüe aşılar • Cansız aşılar • Toksoid aşılar • Konjüge polisakkarit aşılar • Rekombinant aşılar(Mikroorganizma ürünleri) • Pürifiye aşılar • Peptidler • Çıplak DNA • Mutant aşılar • Reasortan aşılar

15. Canlı atenüe aşılar • Bakteri veya virusun hastalık oluşturan türü ve aynı antijenik yapıyı taşıyan başka suş kullanılır • Kültür ısısı, atmosferi veya besyeri içeriği değirtirilerek • Hafif bir enfeksiyon görülebilir • İmmunizasyon daha uzun süreli ve yüksek dozda olur • Virülan hale geçebilir • Çiçek, kızamık, kızamıkçık,polio(Sabin), kabakulak, sarıhumma ve BCG

16. Cansız Aşılar • Ölü Aşılar Enfeksiyon etkenlerinin fiziksel ve kimyasal etkilerle inaktiva edilerek enfeksiyözitelerinin ortadan kaldırılarak hazırlanan aşılardır.

17. İnaktivasyon • Isı (Çok miktarda protein denatüre olur) • Formalin • Fenol • UV • Eter • Etanol • Aseton İle sağlanır

18. Ölü aşının dezavantajları • Kalıcılık için dozun tekrarı gerekir • Formalinle tam öldürülememişse enfeksiyon görülebilir(Salk; paralitik hastalık) • Hücresel immunite uyarımı zayıftır

19. Toksoid aşılar • Ekzotoksini olan bakterilerin kültür filtrarından elde edilir • Toksin= Toksofor+ Haptofor • Toksofor: Toksik etkili • Haptofor: Antijenik özellik • Anatoksi=Formol toksoid= Toksoid

20. Toksoid aşılarda aşılarda Absorbsiyonu uzatmak ve antijenik etkiyi arttırmak için adjuvan olarak • Alüminyum hidroksit • Potasyum şapı vb. kullanılır • Difteri,Tetanoz, botulismus, gazlı gangren toksoid aşılara örnektir

21. Konjuge Polisakkarit Aşılar • Saflaştırılmış kapsül antijenleri kullanılır • Dezavantajlarını azaltmak için taşıyıcı proteinler kullanılır • Bunlar: • Difteri toksini CRM 197 (non toksik mutant) • Tetanoz toksoidi • Grup B Neisseria meningitidis dış membran proteini vb.

22. Konjuge Polisakkarit Aşıların Dezavantajları • Th hücrelerini uyarmazlar • IgM yapımını uyarırlar Hemen hiç hafıza hücresi geliştirmezler • Taşıyıcı proteinler eklendiğinde IgG’de oluşur.

23. Rekombinant Aşılar • Pürifiye proteinler • Peptidler • Çıplak DNA • Mutasyona uğramış antijenler • İlk kullanılan aşı 1970’de HBV genomu klonlandıktan sonra HBs Ag mayalardan elde edildi.

24. Pürifiye proteinler • İmmunojenik bir proteini kodlayan genler izole edilir, • Bakteri, memeli veya mantar hücresine klonlanır • Üretilen hücrelerden biyokimyasal yolla karbonhidrat veya protein olarak pürifiye edilir(saflaştırılır) • Hepatit B aşıları

25. Peptidler • Protein yapı taşları olan aminoasit dizilerinin aşı antijeni olarak kullanılmasıdır. • Sentetik olarak elde edilebilir. • Saflaştırılması daha kolaydır • Ancak küçük moleküllerin antijenik uyarımı az olabileceğinden taşıyıcı protein veya adjuvanlara gerek duyulabilir.

26. N.gonorrhea • V.cholera B toksini subunit peptidi

27. Çıplak DNA • Lipid olmaksızın DNA enjeksiyonunun immunojenik uyarımının güçlü olmasına dayanır • İnfluenza A’da başarılıdır(İM) • Uzun süreli uyarım yapar • ?? Otoimmun cevaba veya onkojenlere dönüşüm???

28. Mutasyona uğramış antijenler • Ptojen mikroorganizmaların genetik mutasyona uğratılarak patojenitelerini kaybetmeleri ancak immunojinetelerinin devamı sağlanarak elde edilen aşılardır • Salmonella • Kolera

29. Reasortan aşılar • Bazı viruslerin genetik materyallerini komşu viruslerle değiştirerek soğukt üreyip vücut ısısında çoğalamama yeteneği kazandırma esasına dayanır • İnfluenza A • Rota virus • Dezavantajı: Suşun tekrar vücut ısısında üreme yeteneği kazanabilme olasılığıdır.

30. Geliştirilmekte olan aşılar • Malarya • Şistozomiazis • Kolera • Tüberküloz

31. Pasif İmmunizasyon • Hazır immunreaktif serum veya hücrelerin verilmesiyle sağlanan bağışıklık şeklidir. • İnfeksiyöz olan • İnfeksiyöz olmayan durumlarda kullanılır

32. Pasif İmmunizasyonun yan etkileri • Anaflaksi • Serum hastalığı • Demiyelinizan ensefelopati • Viral hastalıklar bulaşabilir(Tam plazma)

33. Neler kullanılıyor • İnsan İmmunglobulinleri • IGIV • Yüksek moleküler ağırlıklı komplexlerden arındırılır • Yüksek dozda verilebilir • Etki erken başlar • Enjeksiyonu ağrısızdır • IGIM’nin 5 katı fiyatlıdır • IGIM • Enjeksiyonu ağrılı • Ucuzdur • Etkinliği nispeten geç başlar • Özgün İnsan İmmunglobulinleri

34. Hayvan Serumları • At veya tavşanlardan elde edilir • İnsan serumlarının bulunmadığı durumlarda kullanılır • Allerji gelişimi sıktır • Kolay elde edilir • Ucuzdur • Antitoksinler

35. İnfeksiyöz olmayan durumlar • Rh İzoimmunizasyonu (Rh- annneye) • Zehirli ısırıklar • Kawasaki sendromu • Genel vaskülit: 5 gün 400mg/gün IgIV • Tek doz 2mg/kg/gün IgIV • ITP(İdiopatik trombositopeni pupura)

36. Sık kullanıldığı İnfeksiyöz durumlar • Tetanoz • Difteri • Hepatit B • Hepatit A • Kuduz • Kızamık • CMV • Varicella Zoster

37. Bilinmesi Gereken Aşılama Şemaları • Kuduz • Tetanoz • Hepatit