PROTEL 99SE ServisPack 6

1. PROTEL99SEServisPack 6 Protel , endüstride en çok kullanılan profesyonel elektronik çizim ve baskı devre programlarından birisidir.Çok karmaşık tasarımlar protelde daha kolay yapılabilir.

2. PROTEL – Programın Çalıştırılması • Programı ilk açtığınızda yandaki gibi bir ekran ile karşılasırsınız. • File / New ile yeni projemizi oluşturacağımız pencere açılır. Protel99 programı *.ddb uzantılı bir dosyada içerisinde tüm dosyaları saklayacak şekilde çalışmaktadır. İstenildiğinde dosyalar ayrı ayrıda kullanılabilir.

3. PROTEL – Programın Çalıştırılması

4. PROTEL – Programın Çalıştırılması “New designdatabase” / Location Designstoragetype:Tasarımın saklanacağı dosya sistemini belirler. MS Access Database (MSAD) ile Windows File System (WFS) seçenekleri bulunmaktadır. WFS seçilirse password sekmesi kaybolur. Bu da dizaynımızı şifrelemek ihtiyacımız var ise Access db yapısını seçmemiz gerektiğini gösterir. Database File Name: Projeninismiyazılmalıdır. DatabaseLocation: Tasarımın saklanacağı yeri ayarlanır.

5. PROTEL – Programın Çalıştırılması “New designdatabase” / Password İsteniyorsa tasarıma şifre verilebileceği yerdir. Şifreleme yapılması gerekiyorsa proje başlangıcında şifre verilmelidir. Burada verilen şifre admin şifresidir. Database ismi verilip projenin saklanacağı yer ayarlandıktan sonra ok dediğimizde yeni projemiz oluşmuş olur.

6. PROTEL – Açılış Ekranı Proje ilk açıldığında aşağıdaki görünümle karşılaşırsınız.

7. PROTEL – Açılış Ekranı 1) DesignManager panel: Proje ile ilgili dosyalarının gösterildiği paneldir. 2) Documenttabs : Kullanılan dökümanın içeriğini gösteren penceredir. 3) New Document: Proje açıldıktan sonraki kısımdır.

8. PROTEL – Yeni Proje Dosyası Yeni döküman penceresindeki dosyaları tanıyalım. 1 )CAM output configuration : Projede oluşturulacak olan pcb’nin yaptırılabilmesi için gerekli olan gerber dosyaları oluşturulmasını sağlayan belge. 2 )Document Folder : Proje dosyalarını düzenli hale getirmek için kullanılan belge. İçerisine proje dökümanları klasör mantığı ile eklenebilmektedir. 3 )Pcb Document : Projenin pcb dosyasıdır. 4 )Pcb Library Doc. : Pcb ye ait kütüphanedir. Bu kütüphane pcbye geçilmeden önce oluşturulmalıdır. Şematikteki tüm elemanların footprint karşılıkları bu kütüphaneyi referans eder. Footprint= Decal= Gibi terimler elemanların pcb yüzeyine temas edecekleri yüzeyleri tarif eder. Örnek olarak bir direncin iki ucu vardır. Bu pcb yüzeyine 2 noktadan temas edeceği anlamına gelir. Buna göre pcb yüzeyinde 2 adet delik veya 2 adet pad (yüzey yapıştırmalı elemanların ayaklarına denir) bulunmalıdır. 5 )Pcb Printer : Pcb ye ait layerların (elektriksel kat ) yazıcından cıktı alınabilmesini sağlayan doküman. 6 )Schematic Document : Projenin şematik dosyasıdır. 7 )Schematic Library : Şemaya ait kütüphanedir. Şematiğe konacak her eleman burada daha önceden tanımlanmış olmalıdır.

9. PROTEL – Yeni Proje Dosyası Dosyaları tanıdıktan sonra projemize ilk dosyalarımızı ekleyelim. İlk olarak bir adet doküman klasörü oluşturalım. Adını da project koyuyorum. Bu klasör dosyalarımızı daha düzenli olarak tutmak için. Daha sonra projeye (açtığımız klasör içerisine) 4 adet döküman ekliyorum. Bunlar pcb dosyası, şema dosyası ve bunlara ait kütüphane dosyalarıdır. Her yeni dosya için File / New komutlarından sonra istediğimiz dosyayı seçip ok diyoruz. Bir sonraki slaytda bu dosyaların eklendiğini görebilirsiniz.

10. PROTEL – Yeni Proje Dosyası Bu dosyaları üzerlerine çift tıklama ile açabileceğimiz gibi sol penceredeki isimlerinin üzerlerine gelip fare ile tıkladığımızda açılacaklardır.

11. PROTEL – Şematik Çizim – Ana Ekran Deneme.sch dosyası ile proje üzerinde çalışmaya başlayacağız. Design manager panelden dosyaya tıkladığımızda şematik editör açılacaktır. İki adet araç penceresi göreceksiniz. Bu düğmeleri ekranda uygun yere gelecek şekilde yerleştiriniz. Ben ana tollbarın altına yerleşirdim. Daha sonrada View / Toolbars / Power Objects ile güç objelerinin olduğu toolbarı açarak en sona yerleştirdim.

12. PROTEL – Şematik Çizim - Menüler Menüleri aşağıdaki resimden kısaca tanıyalım. Bir kısmı şematik editörüne ait menülerdir.

13. PROTEL – Şematik Çizim – Sağ Tık • Şema üzerinde sağ tıklandığında yandaki gibi bir menü ile karşılaşacaksınız. Burada bazı çok kullanılan seçenekler bulunmaktadır. • Place part, Place wire, gibi… • Mouse sol tuşu ile ilgili olarak, herhangi bir komutu kullanırken sağ tuşa tıklandığında o komut görevi iptal edilir. Çizim yaparken çizim yapmayı bırakmak istediğimizde sağ tıklama yeterli olacaktır. • Şema ve pcb çizerken sağ tuşa basılı tutarsak, bir el işareti çıkacaktır. Bu el ile sayfayı istediğiniz yönde hareket ettirip istediğiniz görüntüde bırakabilmenizi sağlayacaktır.

14. PROTEL – Şematik Çizim Artık şemaya eleman eklemeye başlayalım. Menülerdeki yerinden (Place / Part ) veya toolbardaki düğme veya fare sağ tıklamasında gelen menüden Placepart penceresini açabiliriz. Bu pencerede LibRefdeğeri eğer biliniyorsa, yerine yazılarak elemanın semaya getirilmesi sağlanabilir. Designator: Kullanılan elemanın ait olduğu türü gösterir. R: Direnç U: Entegre gibi… PartType : Elemanın elektriksel büyüklükleri veya ismini ifade eder. 100k, 7404, PIC16F84, gibi… Footprint :Elemanın pcb kütüphanesindeki ismidir.

15. PROTEL – Şematik Çizim

16. PROTEL – Şematik Çizim Kütüphane olarak kurulumda MiscellaneousDevices.Lib adlı kütüphane eklenmiştir. Diğer hazır kütüphaneleri libraries bölümündeki Add/ Remove ile eklemelisiniz. Sürekli kullanacağınız elemanları kendinize ait oluşturduğumuz kütüphane dosyasına kopyalamalısınız. Ve kendinizin oluşturacağı elemanlarda geldikçe zamanla geniş bir kütüphane dosyanız olacaktır. Hazır kütüphane dosyalarına çok az gereksinim duyar olacaksınız.

17. PROTEL – Şematik Çizim Aşağıdaki gibi elemanları çağırıp yerleştirelim.

18. PROTEL – Şematik Çizim Elemanları çağırdıktan sonra düzgün şematik çizim ve baskı devre çizimi için elemanları aşağıdaki gibi düzgünce yerleştirmemiz gerekir.(Space – Döndürme) Rasgele yerleştirilmiş malzemeler pcb çizimini doğrudan etkileyecektir.

19. PROTEL – Şematik Çizim – Annotate* Tools / Annotate seçimi yapılarak gelen pencerenden parçaların numaralarının otomatik olarak verilmesini sağlayalım. Annote Options dan dan etki şekli ayarlanır. Tüm parçalar etkilenmesi için “All” seçtik. Sadece içinde olduğunuz sayfada etki edecekse “Current sheet only” seçeneği işaretlenir. Bazı elemanların bundan etkilenmesini istemiyorsanız o elemanları bu pencereyi açmadan önce seçerseniz burada “ignore selected part” seçeneği seçildiğinde o elemanların etkilenmesi engellenmiş olur. “AnnoteMethod” olarak 4 tip seçenek bulunmaktadır. Bunları etki şekli yandaki küçük resimde gösterilmektedir. Ben 4. seçeneği kullandım.

20. PROTEL – Şematik Çizim PIC için eksik olan elemanları (kristal, kapasite gibi) ekledim. Annote işlemi uyguladım. Artık elemanlar arasındaki bağlantıları yapmaya başlayalım. Placewire seçilerek eleman bağlantıları çizilir.

21. PROTEL – Şematik Çizim Aşağıdaki şekilde Bağlantıların bitirildiğini göreceksiniz. Ve şemaya eksik olan power objeleri (+5, GND )eklendi. Bunların bağlantıları yapıldı. Bazı netlere isim verilerek bu netlerin şemayı karıştırması engellendi. Bunlar OSC1, OSC2 ve db9_1 netleridir.

22. PROTEL – Şematik Çizim Burada şematik çizim tamamlanmış oluyor. Artık pcbye geçiş için yapılması gereken 1-2 şeyi yapıp pcbye geçebiliriz. Ama daha önce kütüphanelerin nasıl çalıştığını inceleyeceğiz. NOT : Drag  Netleri çizdikten sonra elemanların yerleri değişmesi gerektiğinde elemanları bu seçenek ile hareket ettirmelisin. Bu bağlantılar elamanın gittiği yere doğru kopmadan otomatik olarak gidecektir. Edit / Move / Drag veya klavyedeki “ctrl” tuşuna basarak taşıma yapılırsa, drag etkin olur.

23. PROTEL – Şematik Çizim Şematik kütüphane 2 şekilde açılabilir. Birincisi direk olarak dosya yöneticisinden açmak. İkincisi ise browse penceresinde incelediğimiz herhangi bir eleman için “Edit” tuşuna basarak olur. Edit tuşuna basılması halinde elemanın ait olduğu kütüphane açılır. C:\Program Files\Design Explorer 99 SE\Library\Sch klasörünün içerisinde hazır şematik dosyaları bulunmaktadır. Bunları Add/ Remove ile ekleyip içlerindeki elemanları inceleyiniz.

24. PROTEL – Şematik Çizim Kütüphanelerin isimleri Elemanlar Edit yapılırsa elemanın kütüphanesi açılmış olur. Elemanın Şekli

25. PROTEL – Şematik Çizim Burada istediğimiz değişiklikleri yaptıktan sonra şema update edilir. Bu değişiklikleri anlatabilmek için menüleri inceleyelim.2 menüde çok değişme olduğundan sadece bu ikisine bakacağız. PLACE : Burada elemana pin veya çeşitli resim objeleri eklenir. Bir db9 konnektörü buradaki araçlarla çizgi, kutu, gibi şekiller çizdikten sonra, 9 adet pin eklemesi yapılmış. Pin eklemesi sırasında çıkan çizgide iğne başı gibi olan yer elemana değmeyecek. Elemana farenin tuttuğu yer değmelidir. IEEE Symbols menüsünde daha önceden çizilmiş hazır semboller bulunmaktadır. TOOLS : New compenent ile yeni eleman oluşturulur. Remove ile kütüphaneden silinir. Rename ile ismi değişir. Copy ile o an incelenen eleman hafızaya kopyalanır. Bu şekilde hazır kütüphanelerden çeşitli elemanları kendi kütüphanenize kopyalayınız.

26. PROTEL – Şematik Çizim – Yeni Elem Tools menüsündeki new component seçeneği yeni eleman oluşturabilmemizi sağlayan seçenektir. Yeni elemanları ya hazır kütüphanelerden benzer elemanları editleyip farklı kaydet ile oluşturabileceğimiz gibi sıfırdan kendimiz bu seçenekle oluşturabiliriz. Komut çalıştırıldığında ekrana ilk önce oluşturacağımız elemanın adını soran bir pencere gelecektir. Bu pencereye eleman ismi yazılır. Açılan sayfa boştur. Sayfaya line arc gibi araçları kullanarak elemanın şekli çizilmelidir.

27. PROTEL – Şematik Çizim – Yeni Elem Ben bir direnç oluşturdum. Line aracı ile testere dişleri çizdikten sonra 2 adet pin ekleyerek çizimi tamamladım. Örnek olması için 2 farklı çizim yaptım. 2.çizimde bir kutu içerisine aldım. Kutunun özelliklerinden solid seçeneğini işaretleyerek saydam bir görüntü oluşmasını sağladım.

28. PROTEL – Şematik Çizim – Yeni Elem Pin özelliklerini açtığımızda yandaki gibi bir pencere ortaya çıkar. —Burada ilk olarak pin ismi ve numarası ayarlanır .Pin ismi şematik içerisindeki ismidir. Numarası ise pcbdeki footprintteki pin numaralarına karşılık gelir. Hazır kütüphaneler kullanırken bu numaralara dikkat edilmelidir. Yanlış kullanım sonucunda pinlerin yanlış bağlanması elemanın yanması devrede çeşitli arızaların oluşmasına sebep olabilir. —Pinin koordinatları ayarlanabilir. —Rengi ayarlanabilmekte. —Pin girişi dot veya clk gibi gösterilebilir. —“Electrical type” seçeneği “passive” olarak kullanıldı. Bu farklı elemanlar için input, output, power gibi seçenekler seçilerek kullanılabilir. Bu seçimler ERC de etkili olur. ERC de yapılan kontrolde bir output pinine power neti bağlandıysa hata olarakgösterebilir. Bu seçim daha sonra sizi, yapacağınız hatalara karşı önlem olarak çıkacağından dikkat edilerek kullanılmalıdır. -Hidden ile pinin görünür olup olmayacağı belirlenir. Bazı pinleri şematik içerisinde gizlemek gerektiğinde kullanılır. —Show Name ile isim gözükmesi açılıp kapatılabilir. —Show Number ile numaranın gözükmesi açılıp kapatılabilir. —Pin lenght ile pinin uzunluğu ayarlanır. —Selection pinin seçimini açıp kapatır.

29. PROTEL – Şematik Çizim – Yeni Elem Aşağıda çizilmiş bazı örnekler bulunmakta. Sizde çeşitli kütüphaneleri inceleyerek mantığını anlamaya çalışınız. Eleman çizimi tamamlandıktan sonra place komutuyla şemada kullanılmaya başlanabilir.

30. PROTEL – Baskı Devre (PCB) PLACE TOOLS Arc:3 değişik açı aracı bulunmaktadır. Merkez, kenar ve istenilen açı gibi seçenekleri bulunmaktadır. New Component: Yeni eleman oluşturma sihirbazıdır. Layer Stack Manager: Layerların ayarları yapılır. Mechanical Layers: Bu katlarda board outline (Pcbnin dış kenarları) , dimension (ölçü kılavuzları) türündenden çok katta gözükebilecek objeler yer alır. FullCircle: Daire çizmek için kullanılır. Fill:Dolgulu bir alan oluşturulur. Track: Pcbdeki çizgilere denir. String:Yazı eklemek için kullanılır. Pad:Elemanların ayaklarına denir. Ayak eklemek için kullanılır. Via:Pcbde iki kat arasındaki geçişlerde kullanılan deliklere denir. Keepout:Sınırları belirlemek için kullanılır. (C:\Program Files\Design Explorer 99 SE\Library\Pcb)

31. PROTEL – Baskı Devre (PCB) Projeye hazır kütüphaneleri ekleyerek pek çok türde hazır footprint kütüphanesine erişebilmiş olursunuz. C:\Program Files\Design Explorer 99 SE\Library\Pcb\Generic Footprints klasöründeki Miscellaneous.ddb dosyasını projeye ekledim. Şematik deki gibi, hazır elamanları kendi kütüphane dosyanıza gerektikçe kopyalayınız ve kendi oluşturduğunuz elemanlar ile zamanla iyi bir kütüphaneniz olacaktır.

32. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Tools menüsündeki New Component komutunu çalıştırırsanız yeni eleman hazırlama sihirbaz penceresi açılacaktır. Bura sihirbaz ile pek çok türde elemanın footu saniyeler içerisinde hazırlanabilir.

33. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Next ile birlikte gelen pencerede kullanılacak ölçüm birimi ilk olarak seçilmelidir. Ben mil sistemini kullanıyorum. Metric sistemini kullanmada bir sakınca yoktur. ( 1”=1000 mil= 25,40mm ) Büyük pencereden foot ailelerinden uygun aile seçilmelidir. PIC16F84 için dip16 hazır kütüphanesi seçmiştim ancak burada örnek olması açısından kendim oluşturacağım. Ve bu sebeple DIP ailesini işaretleyerek sonraki aşama için next diyorum.

34. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Burada ayakların iç ve dış çap büyüklükleri ayarlanmaktadır.Şekildeki yazıdan da anlaşılabileceği gibi fare tıklaması ile seçip istediğiniz büyüklükleri ayarlayabilirsiniz.İç çap olarak 37mil dış olarak da 65mil girdikten sonra next diyorum.

35. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Yatay ok entegrenin iki bacak sırası arasındaki mesafeyi gösterir. 300 mil olarak değiştiriyorum. Dikey ok ise iki pin arası mesafedir. Buda genelde bu tip elemanlarda 100 mildir. Next ile sonraki aşama…

36. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Burada istenilen mesafe elemanın paketini (dış kutusu) gösteren çizgilerin mesafesidir. 20 mil olarak ayarlayıp nexte tıklıyorum.

37. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Burada elemanın pin sayısı ayarlanır. 16 olarak ayarlıyorum.

38. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Son olarak elemanın isminin girilmesini istiyor. İsmi istediğiniz gibi verebilirsiniz. Ama belli standartlar dahilinde verirseniz ve bu standartları öğrenirseniz ileride karışıklıklar daha az olacaktır.(ing. k.)

39. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Evet, finish bayrağını görebildik.Tüm işlemler uzun sürüyor gibi görünse de saniyeler içerisinde bitiriliyor aslında…

40. PROTEL – PCB – Yeni Eleman Oluştr Evet, oluşan elemanın bir Pad inin özelliklerini açtığımızda daha önce karşılaştığımız özellik penceresinin bir miktar değişmiş hali karşımıza çıkmakta. Burada gösterilen bilgiler bizim elamanı oluştururken girdiğimiz bilgilerden başka bir şey değil. Bu pencereyi biraz inceleyebilirsiniz. Burada yapacağınız değişikliklerin eleman üzerindeki etkilerini görmeniz faydalı olacaktır.

41. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Evet, en son şematik çizimi bitirmiştik. Kaldığımız yerden şematikde devam edecek olursak, ilk önce şematik de ERC kontrolü yaptıracağım. Kontrolü yaptırdığımda R4 isminde 2 adet eleman bulunduğu rapor ediliyor. Aynı isimde 2 adet eleman olmaması gerektiğinden o elemanın ismini değiştireceğim. Bu şekilde çok eleman olsaydı Annotate yaparak hızlı bir şekilde sonuca gidebilirdim. Düzelttikten sonra tekrar erc yaptırıyorum. Hatasız bir rapor görüyorum. Pcbye geçmek için Design / Update pcb komutunu çalıştırıyorum.

42. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Karşıma çıkan pencere Synchronization ve Warnings sekmeleri bulunmakta. Senkronizasyon sekmesinde Execute tuşuna bastığımızda şematik bilgileri pcbye aktarılarak pcb editörü açılacaktır. Ancak Warnings sekmesini kontrol etmeyi unutmayın. Belki eksik kalan footprintli eleman vardır. Eksik footlu eleman olursa o elemana ait netler pcbye eksik olarak aktarılır.

43. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Preview changes düğmesi ile yapılan değişiklikleri görebilirsiniz. Bu ilk aşamada işinize yaramıyor gibi görünse de pcbyi çizdikten sonra şemada yapılacak değişikliklerden sonra tekrar pcb update denildiğinde nelerin değiştiğini görebilmeniz gerekecektir. Warnings penceresine baktığımda 13 elemanın footunun eksik olduğu rapor ediliyor. Report düğmesine bastığımda eksik olan elemanların bilgileri altta ekrana gelir. Sonunda eksik olan footları tamamlayıp pcb update diyerek pcbye geçiyorum. Execute komutuyla beraber şematik tarafta işimiz bitmiş oluyor.

44. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Daha önceden oluşturduğumuz pcb dosyasını açtığımızda aşağıdaki şekilde gördüğümüz bir görünümle karşılaşıyoruz .

45. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Şematikten PCB ye geçildiğinde deneme adında bir oda da otomatik olarak gelmişti o odayı kullanmayacağımızdan seçip Delete ile siliniz.

46. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Elemanların açıklamaları olan 100k PIC16F84 gibi yazıların ( comment )gözükmesini istemediğimden hepsini kaldırıyorum. Bir açıklamanın özelliklerini açarak global kısmını aktif hale getiriyorum. Daha sonra sol taraftan hide seçip, sağ kısımda da global olarak değiştirmek istediğim özelliklerin seçimini yapıyorum.

47. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Tamam tuşundan sonra tüm comment (açıklamalar ) gösterilmez olmaktadır.

48. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye*** Keepoutkatına tıklayıp bir sınır çizgisi çiziyoruz. Göz kararı bir şeyler çizilebilir.Eleman yerleşimleri tamamlandıktan sonra bu sınır çizgileri küçültülebilir. Daha sonra elemanlar en uygun şekilde yerleşimleri yapılmalıdır. Bu işaretlerin sırası, konnektorlerin olması gerekebileceği yerler, göze hitap etme, gibi birçok şeye bağlı olarak yapılır. Yerleşim çizimi direk olarak etkileyeceğinden dikkat edilmelidir. Interactive Route komutunu çalıştırıp pinlere tıklayarak çizgileri çizmeye başlıyoruz. Her bağlantı tamamlandığında ince yeşil bağlantı kılavuzları kaybolacaktır. Çizim yaparken hangi katta olduğunuza dikkat ediniz.

49. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Aşağıda smd malzemelerin çizimine bir örnek gözükmekte. 1 numaralı pinine bağlı neti top katında bir miktar çizdikten sonra bir via ile bottom katına geçerek çizime devam edilmiştir. Kat değiştirildiğinde tanımladığınız via program tarafından otomatik olarak gelir. Katlar arasındaki geçişi klavyedeki * tuşu ile yapacaksınız. * tuşuna her basışta routing yapılabilecek katlar içerisinde sırayla kat değişimi olur.

50. PROTEL – PCB – Şemadan PCBye Çizim bittikten sonra bottom katına bir poligon aracılığıyla gnd ile kaplayacağım. ÜStde 2 tipte kaplanmış poligon örneği bulunmakta. 1. sinde 45 derecelik hatch tercih edilmiş. Izgara görüntüsü yol kalınlıklarının yeterince kalın olmamasından kaynaklanmakta. İstenirse kalınlık artırılarak 2. şekildeki gibi boşluksuz bir poligon elde edilebilir.