Maria Wanda Kopertyńska Akademia Ekonomiczna Wrocław

1. Maria Wanda Kopertyńska Akademia EkonomicznaWrocław Równowaga między pracą zawodową a życiem pozazawodowym - istotny problem dla pracownika i pracodawców

2. Istota i znaczenie pracy 1) Praca zarobkowa stanowi podstawę egzystencji większości rodzin; wysokość uzyskiwanych dochodów z pracy decyduje o poziomie zaspokajania bieżących potrzeb rodziny, a także o jej zasobności. 2) Praca stanowi płaszczyznę wykorzystania własnych umiejętności, umożliwia zaspokojenie ambicji i samorealizację. 3) Praca zawodowa pełni szczególną rolę w procesach socjalizacji dzieci i młodzieży i kształtowaniu ich systemów wartości; stosunek do pracy, osiągnięta przez rodziców pozycja zawodowa – stanowią wzorce osobowościowe dla młodej generacji.

3. 4) Praca jest podstawowym wyznacznikiem wszelkich sukcesów życiowych każdego człowieka, łącznie z życiem rodzinnym i w relacjach towarzyskich oraz towarzyszące pracy kontakty z innymi pracownikami umożliwiają bardziej świadome kształtowanie własnej osobowości. Satysfakcja z osiągnięć w pracy zawodowej, świadomość przydatności społecznej stanowią podstawę zadowolenia z życia. 5) Praca jest jedyną z podstawowych dziedzin aktywności życiowej człowieka. stanowi więc szczególną wartość, gdyż dzięki wykonywaniu określonego rodzaju pracy, zwanej zawodową, człowiek uzyskuje nie tylko środki zapewniające mu egzystencję materialną i szerzej mówiąc intelektualno-kulturową, lecz również stosowną do niej pozycję zawodową, a zarazem społeczną.

4. Praca zawodowa angażuje czas. Część czasu poza pracą zawodową, która jest wolna od wszelkiego rodzaju niezbędnych obowiązków jest czasem wolnym. W potocznym rozumieniu czas wolny traktowany jest jako czas odpoczynku, rozrywki, aktywności jednostki ludzkiej. To również czas, który pracownik może przeznaczyć rodzinie, rozwojowi intelektualnemu i fizycznemu Praca, rodzina, czas wolny to sfery życia między którymi trzeba doprowadzić do równowagi aby prowadzić udane pełne stabilizacji życie. Nie sposób też nie zauważyć, iż od co najmniej kilkunastu lat w literaturze biznesowej coraz częściej porusza się problem równowagi (czy raczej jej braku) między pracą a życiem prywatnym Wynika to między innymi z tego, iż cechą współczesnych społeczeństw w krajach bogatych jest pracoholizm. Pracoholizm stał się chorobą o charakterze globalnym. Japońskie pojęcie karoshi, amerykański termin burn-out są już rozpoznawalne w Polsce.

5. Modele organizacji czasu pracy w praktyce przedsiębiorstw Istnieją dwa podstawowe modele organizacji czasu pracy, tj. standardowy (tradycyjny) oraz elastyczny. Model tradycyjny zakłada, że technologia i organizacja pracy wymagają jednolitego uregulowania czasu pracy. Cechy tradycyjnego modelu czasu pracy to: • dzienny czas pracy wynosi 8 godzin, • stałe momenty zaczynania i kończenia pracy w godzinach od 7.00 do 15.00, • tygodniowy czas pracy w granicach 40 godzin, • tygodniowy czas pracy rozłożony na 5 dni roboczych od poniedziałku do piątku, • równomierne rozłożenie dziennego i tygodniowego czasu pracy na 12 miesięcy z przerwą na urlop.

6. Elastyczność czasu pracy oznacza odejście od stałych, przyjętych na nieokreślony termin uregulowań czasu pracy, które obowiązują bez względu na stopień wykorzystania zasobów, wahania popytu, indywidualne zadania i życiowe sytuacje pracowników na rzecz kształtowania wymiaru i rozkładu czasu pracy przez pracodawców i/lub pracowników w zależności od istniejących uwarunkowań.

7. Tabela 1. Elastyczna organizacja czasu pracy

8. Elastyczny czas pracy Do elastycznych form organizacji czasu pracy zalicza się rozwiązania, które stanowią kompromis między wymogami wynikającymi z celów przedsiębiorstwa oraz potrzebami i oczekiwaniami pracowników, przy uwzględnieniu wymogów medycyny i psychologii pracy. Elastyczne kształtowanie czasu pracy: • sprzyja również koordynacji działalności zawodowej z życiem rodzinnym, co jest istotne zwłaszcza dla kobiet chcących pracować zawodowo i zajmować się domem. • ma dla pracowników znaczenie także z punktu widzenia czynności każdego organizmu, w tym szczególnie rytmów biologicznych i stanu zdrowia.

9. Równowaga między pracą a życiem osobistym U podstaw naruszenia równowagi między pracą a życiem prywatnym leży splot czynników: • globalizacja jak i rozwój hi-tech, zwłaszcza technologii informacyjnej i telekomunikacyjnej, • następnie zmiany demograficzne, wzrost znaczenia sektora usług i odsetka małych przedsiębiorstw, w których ochrona pracy jest słabsza, a stosunki pracy oparte są na zasadzie wzajemności, a wreszcie osłabienie roli zbiorowych stosunków pracy w związku z rosnącą ich indywidualizacją.

10. wzrost konkurencyjności; skłania ona pracodawców do zmiany wymagań wobec pracowników, większej elastyczności, kreatywności, zaangażowania w sprawy organizacji, ciągłego uczenia się, umiejętności współpracy w grupie, dobrej komunikacji i otwartości na zmiany. • możliwości obniżki kosztów, w tym kosztów pracy, a ta z kolei prowadzi do redukcji zatrudnienia, elastycznych form zatrudnienia i organizacji pracy, która głównie obejmuje organizację czasu i miejsca pracy. Czas pracy, mimo, że formalnie skracany jest przez kraje Unii Europejskiej, to ulega faktycznemu, często nieformalnemu i dodatkowo nieopłacalnemu wydłużeniu, ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami tego zjawiska. • czynnikiem skłaniającym do pracy w wydłużonym czasie pracy jest niekiedy orientacja na karierę, kiedy indziej – chęć dodatkowego zarobku, ale też lęk przed utratą pracy.

11. Następują zmiany w charakterze pracy i wynikające z nich paradoksy dla równowagi między pracą i życiem pozazawodowym, do których należy głównie zaliczyć: • Wydłużanie jawnych i niejawnych (bezpłatnych) godzin nadliczbowych. • Pozostawanie w pracy po godzinach i wykonywanie pracy zbędnej w obawie, że wyjście z pracy o godzinie przewidzianej w regulaminie będzie odebrane przez szefa jako brak zaangażowania w sprawy firmy, albo też w dążeniu do szybszej kariery. • Rezygnacja z wykorzystania części lub całości urlopów wypoczynkowych w obawie przed utratą pracy. • Obowiązkowy udział w wyjazdach integracyjnych, przynajmniej częściowo organizowanych w dni wolne od pracy, w nieformalnych spotkaniach pracowników działów po godzinach pracy, itp. • Wydłużanie czasu pracy wskutek wzrostu kultowości korporacyjnej, nadmiernego angażowania w sprawy firmy i silnej orientacji na karierę i sukces zawodowy. • Udział w szkoleniach.

12. Czas pracy i obciążenie w pracy

13. Preferowane wartości

14. Opinie na temat czasu

15. Równowaga między praca zawodową a pozazawodowym

16. Pomoc specjalistów

17. Działania podejmowane przez pracowników dla osiągnięcia równowagi

18. Skutki braku równowagi między pracą a życiem osobistym Tabela 6 Niektóre negatywne konsekwencje braku równowagi pomiędzy pracą i życiem osobistym

19. Miejsce programów praca – życie w działalności przedsiębiorstw Pracodawcy wskazywali na dobrowolną pomoc, którą kierują do swoich pracowników. Pomoc ta kierowana jest głównie do pracowników: 1) mających małe dzieci lub w wieku szkolnym,2) samotnie wychowujących małe dzieci,4) uzupełniających swoją wiedzę,5) których praca wiąże się z częstym przebywaniem poza domem.

20. Wśród głównych form ułatwień w wykonywaniu pracy, które w znacznym stopniu sprzyjają utrzymaniu równowagi między pracą zawodową a życiem, badane firmy deklarowały: • możliwość wykonywania części pracy w domu zamiast w biurze, • elastyczne godziny czasu pracy, • możliwość korzystania z mieszkania służbowego jeśli pracownik odbywa szkolenie poza miejscem zamieszkania, • skorelowanie godzin pracy z godzinami zajęć szkolnych dzieci, • możliwość skorzystania z samochodu służbowego celem odebrania dziecka ze szkoły, • stosowanie urlopów szkoleniowych dla osób, które podjęły naukę na studiach podyplomowych, MBA,

21. finansowanie kosztów podróży dla rodzin odwiedzających pracowników pracujących poza miejscem zamieszkania, • organizowanie imprez kulturalno-oświatowych, • organizowanie aktywnych form wypoczynku dla pracowników w dni wolne od pracy, jak też po pracy. Ponadto coraz częściej wprowadza się takie rozwiązania, jak: rozwiązania, takie jak: • możliwość uzyskania dodatkowego, dłuższego urlopu, częściowo płatnego, • możliwość przejścia na rok na niepełny wymiar czasu pracy, np. praca trzy dni w tygodniu ze zmniejszonym wynagrodzeniem, • przejście do innego działu w firmie, gdzie praca nie wymaga takiego wysiłku, na pewien okres czasu.

22. PODSUMOWANIE Życie to gra, podczas której żonglujemy pięcioma piłkami. Są to: praca, rodzina, zdrowie, przyjaciele i uczciwość. Przy cały czas gdy żonglujemy tymi piłkami staramy się je utrzymać w powietrzu. Nagle gdy żonglujemy tymi piłkami, to dochodzimy do wniosku, że praca to piłka z gumy. Nawet jeśli ją upuścimy, odbija się i wraca. Pozostałe cztery piłki – rodzina, zdrowie, przyjaciele i uczciwość zostały wykonane ze szkła. Gdy któraś z nich upadnie nieodwracalnie porysuje się, pęknie lub co gorsza może nawet się rozbić. Dopiero, gdy człowiek zrozumie naukę płynącą z tej opowieści o pięciu piłkach może zacząć pracować nad zachowaniem niezbędnej w życiu równowagi. James Patterson