Warunki mieszkaniowe rodzin z dziećmi w enklawach biedy

1. Warunki mieszkaniowe rodzin z dziećmi w enklawach biedy Paulina Bunio-Mroczek Katedra Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki Konferencja „Edukacja i lokalna polityka społeczna – przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży” Urząd Miasta Łodzi, 2 grudnia 2011

2. Główne tezy prezentacji • Warunki mieszkaniowe rodzin z dziećmi w enklawach biedy są złe, zarówno w opinii badaczy, jak i samych członków tych rodzin • Złe warunki mieszkaniowe negatywnie wpływają na możliwości funkcjonowania w innych obszarach życia i potęgują zagrożenie wykluczeniem społecznym Zdjęcie wykonała Katarzyna Roszak

3. Projekt „Wzmocnić szanse i osłabić transmisję biedy wśród mieszkańców miast województwa łódzkiego – WZLOT” współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Działania 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 1.07.2008 – 30.06.2010 Moduł badawczy „Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym” 3

4. Badania z udziałem członków rodzin z dziećmi w enklawach biedy realizowaliśmy • W domach respondentów, co umożliwiło nam na własnej skórze doświadczać warunków, w jakich mieszkają • Techniką wywiadu swobodnego pogłębionego, co dało nam szansę dowiedzieć się, jak sami oceniają swoje warunki mieszkaniowe, jak (nie) dają sobie rady z utrzymywaniem swoich lokali, jak sytuacja mieszkaniowa wpływa na inne obszary ich funkcjonowania

5. Badane rodziny z dziećmi • Zgodnie z założeniami projektu zamieszkiwały „enklawy biedy” – silnie zdegradowane społecznie i materialnie rejony miasta o dużej koncentracji ludności biednej (klientów pomocy społecznej) • Jeśli zmieniały miejsce zamieszkania, to w ramach jednej „enklawy”, ewentualnie przenosiły się z jednej „enklawy” do innej • Ich członkowie mieli świadomość specyfiki miejsc, które zamieszkują „Ulice cudów” „No na pewno tutaj nikt kariery nie zrobi” • Rodzice uważali, że miejsca, w których mieszkają, nie są odpowiednie dla wychowywania dzieci. W swojej okolicy czuli się jednak bezpiecznie („Wszyscy wszystkich znają”) Zdjęcie wykonała Katarzyna Roszak

6. Mieszkania badanych rodzin • to lokale komunalne (czynsz – stawka bazowa 4,19 zł/m2, średni realny czynsz 2,18/m2) bądź socjalne (0,50 zł/m2) w starych kamienicach w szeroko pojętym centrum Łodzi* • niemalże wszystkie budynki, w których się mieszczą, osoby prowadzące badanie określiły jako „zaniedbane” lub „zniszczone” • ich stan jest w zdecydowanej większości zły: panuje chłód, wilgoć, często brak jest dostępu do bieżącej ciepłej wody, nie ma łazienki, toalety Zdjęcie wykonała Katarzyna Roszak *stawka odtworzeniowa (gwarantująca zahamowanie dekapitalizacji) – 11,20 zł/m2)

7. Mieszkania badanych rodzin – c.d. • ich duża kubatura w połączeniu ze starymi, nieszczelnymi oknami, a czasem również z dużą powierzchnią sprawia, że koszty ogrzewania są bardzo wysokie • są skromnie wyposażone w najpotrzebniejsze (często zniszczone) sprzęty • bywa, że gotuje się na turystycznych kuchenkach gazowych bądź elektrycznych • w żaden sposób nie są przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych członków (np. matka pięciorga dzieci mieszkająca przy ul. Abramowskiego na rękach znosi 11-letniego niepełnosprawnego syna do toalety z trzeciego piętra na parter, WR.M.026.PB) Ale, co pozytywne: • bardzo często wyposażone są w komputer, często z dostępem do Internetu Zdjęcie wykonała Katarzyna Roszak

8. Młode matki samodzielnie wychowujące dzieci • najczęściej mieszkają wraz z rodzicami i rodzeństwem, tworząc wielopokoleniowe gospodarstwa domowe, w których jeden pokój musi dzielić nawet 5 osób (przypadek rodziny A) lub • otrzymują do dyspozycji jednopokojowe mieszkania o powierzchni około dwudziestu metrów kwadratowych, które pełnią jednocześnie rolę salonu, sypialni, kuchni, łazienki, które z powodu wysokich kosztów eksploatacji trudno im samodzielnie utrzymać bez zadłużania się (przypadek rodziny B)

9. Przypadek rodziny A - przeludnienie • 9-osobowa rodzina zajmuje lokal komunalny w Śródmieściu • Mieszkanie ma 56 m2, usytuowane jest na parterze, w oficynie kamienicy, składa się z przedpokoju, kuchni, WC zbudowanego własnym sumptem przez najemców, oraz dwóch pokoi (jeden przechodni); łazienki brak • Pokój przechodni (większy) pełni funkcję pokoju dziennego i sypialni dwojga rodziców (55 i 60 lat) oraz dwóch dorosłych synów (27 i 24) • Mniejszy pokój to sypialnia trzech córek (22, 18 i 16 lat) i dwójki dzieci (3,5 roku, 11 miesięcy) najstarszej z nich • Mieszkanie osoba realizująca badanie opisała jako „czyste, ciepłe, skromne”, a atmosferę w domu jako „spokojną, przyjemną” • Wszyscy członkowie rodziny pracują, nie zarabiają jednak tyle, żeby mogli samodzielnie utrzymać mieszkanie • Młodszy z synów ma dziecko i partnerkę; nie mieszkają razem, bo nie mają gdzie • Rodzina wcześniej zajmowała 80-metrowe mieszkanie w okolicy, z którego musiała się wyprowadzić z powodu zagrzybienia. W większym mieszkaniu mieszkali jeszcze najstarszy syn z żoną 08.WR.M.043.PB

10. Przypadek rodziny B - zadłużenie • 22-letnia kobieta z dwójką dzieci w wieku 3 lata i 10 miesięcy zajmuje lokal socjalny w Śródmieściu – 23 m2, jeden pokój na ostatnim piętrze kamienicy, w którego rogu najemczyni bez zgody zamontowała natrysk, ogólnodostępna toaleta znajduje się na korytarzu • Mieszkanie zostało opisane jako „połączenie pokoju dziecięcego z pokojem nastolatki” – kolorowo, dużo zabawek, meble i sprzęty kobieta kupiła ze środków na usamodzielnienie dla wychowanków domów dziecka oraz dostała od znajomych • Mimo zimowych temperatur na zewnątrz jest ciepło – najemczyni stara się nie dopuścić do ochłodzenia, które przy panującym zawilgoceniu spowodowałoby zamarznięcie szyb od wewnątrz; używa elektrycznych grzejników • Budżet rodziny wynosi 1222,10 zł miesięcznie, na co składają się: świadczenie na kontynuację nauki (496,10 zł), świadczenia rodzinne na 2 dzieci (96 zł), świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego na jedno dziecko (220 zł), zasiłek rodzinny z tytułu samotnego wychowywania drugiego dziecka (170 zł), zasiłek okresowy (240 zł) • Zadłużenie w elektrowni w momencie wywiadu (listopad) już wynosi 600 zł • Mimo niskiej opłaty za lokal socjalny i relatywnie wysokiego budżetu, kobieta posiadając dwójkę dzieci nie jest w stanie w sezonie jesienno-zimowym regulować rachunków 08.WR.M.002.PB

11. Warunki mieszkaniowe a wykluczenie społeczne dzieci i młodzieży

12. Dziękuję za uwagę paulinabunio@uni.lodz.pl