Wycena instrumentów finansowych

1. Wycena instrumentów finansowych Bożena Nadolna Wykład 2

2. Terminy wprowadzania do ksiąg rachunkowych aktywów i zobowiązań finansowych • Pod datą zawarcia kontraktu bez względu na przewidziany w umowie termin rozliczenia transakcji • Jeżeli transakcja jest dokonywana na rynku regulowanym można wprowadzić transakcję pod datą rozliczenia transakcji

3. Momenty wyceny instrumentów finansowych • Wycena wstępna (początkowa) • Wycena na dzień bilansowy

4. Wycena początkowa instrumentu finansowego • Aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zawarcia kontraktu w cenie nabycia, • to jest w wartości godziwejponiesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych • Zobowiązania finansowe – • w wartości godziwej uzyskanej kwoty lub wartości otrzymanych innych składników majątkowych. • Przy ustalaniu wartości godziwej na ten dzień uwzględnia się poniesione przez jednostkę koszty transakcji.

5. Koszty transakcji • Koszty poniesione bezpośrednio w związku z przeniesieniem, nabyciem lub zbyciem aktywów finansowych oraz zobowiązań finansowych. • Do kosztów transakcji zalicza się w szczególności prowizje maklerskie, w tym za pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu instrumentów finansowych, opłaty giełdowe i inne nałożone przez uprawnione instytucje w związku z zawarciem transakcji, prowizje za doradztwo, podatki i opłaty wynikające z obowiązujących przepisów,

6. WYCENA NA DZIEŃ SPRAWOZDAWCZY INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

7. Wycena według wartości godziwej • Wartość godziwa jest to kwota za jaką składnik aktywów został wymieniony a zobowiązanie uregulowane między dwiema dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi między sobą stronami, działającymi na aktywnym rynku

8. Podstawy ustalenia wartości godziwej • publikowane notowania kursowe danego instrumentu na aktywnym publicznym rynku papierów wartościowych • sklasyfikowanie instrumentu przez niezależną agencję ratingową i wiarygodny szacunek wynikających zeń przepływów • wykorzystanie właściwego modelu wyceny danego instrumentu finansowego, przy założeniu, że dane wprowadzone do modelu można wiarygodnie wycenić, ponieważ pochodzą z aktywnych rynków

9. Wiarygodnie określona wartość godziwa • Wycena instrumentu finansowego po cenie ustalonej w aktywnym obrocie regulowanym, zaś informacje o tej cenie są ogólnie dostępne, • Oszacowania dłużnych instrumentów finansowych przez wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę świadczącą tego rodzaju usługi, przy czym możliwe jest rzetelne oszacowanie przepływów pieniężnych związanych z tymi instrumentami, • Zastosowania właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego, a wprowadzone do tego modelu dane wejściowe pochodzą z aktywnego obrotu regulowanego, • Oszacowania ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny obrót regulowany, na podstawie publicznie ogłoszonej, notowanej w aktywnym obrocie regulowanym ceny nieróżniącego się istotnie, podobnego instrumentu finansowego, albo cen składników złożonego instrumentu finansowego, • Oszacowania ceny instrumentu finansowego za pomocą metod estymacji powszechnie uznanych za poprawne.

10. Skorygowana cena nabycia – zamortyzowany koszt • Cenę nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa), • pomniejszoną o spłaty wartości nominalnej (kapitału podstawowego), • odpowiednio skorygowaną o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, • wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, • a także pomniejszoną o odpisy aktualizujące wartość,

11. Efektywna stopa procentowa • Stopa, za pomocą której następuje zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem finansowym przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w okresie do terminu wymagalności, a w przypadku instrumentów o zmiennej stopie procentowej - do terminu następnego oszacowania przez rynek poziomu odniesienia. • Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres. • Przy wyliczeniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów finansowych i zobowiązań finansowych za pomocą efektywnej stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub otrzymywane przez strony kontraktu,

12. Wycena instrumentów według wartości godziwej • Aktywa finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty pochodne, wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, • w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa • lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca.

13. Aktywa finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty pochodne, • Wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca.

14. , • Postanowienia te nie dotyczą:1) pożyczek udzielonych i należności własnych, których jednostka nie przeznacza do sprzedaży,2) aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności,3) składników aktywów finansowych, dla których nie istnieje cena rynkowa ustalona w aktywnym obrocie regulowanym albo których wartość godziwa nie może być ustalona w inny wiarygodny sposób,4) składników aktywów finansowych objętych zabezpieczeniem (pozycji zabezpieczanych

15. Aktywa finansowe – dla których nie stosuje się wiarygodnie określonej wartości godziwej • 1) pożyczki udzielone i należności własne, z wyjątkiem zaliczonych do przeznaczonych do obrotu - w wysokości skorygowanej ceny nabycia oszacowanej za pomocą efektywnej stopy procentowej, niezależnie od tego, czy jednostka zamierza utrzymać je do terminu wymagalności czy też nie. • Należności o krótkim terminie wymagalności, dla których nie określono stopy procentowej, można wycenić w kwocie wymaganej zapłaty, jeżeli ustalona za pomocą stopy procentowej przypisanej tej należności wartość bieżąca przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę nie różni się istotnie od kwoty wymaganej zapłaty,2) aktywa finansowe, dla których jest ustalony termin wymagalności - w wysokości skorygowanej ceny nabycia oszacowanej za pomocą efektywnej stopy procentowej,3) aktywa finansowe, dla których nie jest ustalony termin wymagalności - w cenie nabycia

16. Wycena instrumentów finansowych według skorygowanej ceny nabycia • Pożyczki udzielone i należności własne, z wyjątkiem zaliczonych do przeznaczonych do obrotu • Aktywa finansowe, dla których jest ustalony termin wymagalności

17. USTALENIE WYNIKU Z OPERACJI Na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych całości składnika aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej lub cenie nabycia • Ustala się jako różnicę między kwotą osiągniętych wpływów a wartością wydanych aktywów, skorygowaną o odniesione do tego dnia na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny odpisy aktualizujące ich wartość. • Wynik ten zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego

18. USTALENIE WYNIKU Z OPERACJI Na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych tylko części składnika aktywów finansowych • Wartość danego aktywu finansowego oraz związane z nim odpisy aktualizujące odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny rozlicza się między: • część wartości tego składnika pozostającą w księgach rachunkowych i część zbytą, • proporcjonalnie do ustalonych na dzień zbycia wartości godziwych tych części.

19. Przykład I • Spółka Beta posiada pożyczkę o wartości nominalnej 30 000 zł. Pożyczka zostanie spłacona 30 września 2014 roku wraz z odsetkami w wysokości 6 000 zł. 7 marca 2013 roku jednostka sprzedaje podmiotowi X 65% udziałów w pożyczce. Nabywca otrzyma 30 września 2014 roku 65% wartości nominalnej pożyczki i 65 % odsetek. • 30 000 x 0,65 + 6000x 0,65 = 19 500 zł + 3 900 zł = 23 400 zł • Jednostka przeprowadza analizę do wyodrębnionych części składnika aktywów finansowych

20. Jeżeli nie można ustalić wartości godziwej części składnika aktywów finansowych pozostającej w księgach rachunkowych • To wartość tę ustala się w wysokości równej zeru. • W przypadku takim wynik z operacji zbycia części składnika aktywów ustala się jako: • różnicę między kwotą osiągniętych wpływów • a wartością całości danego składnika aktywów finansowych, • skorygowaną o całość odniesionych do tego dnia na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny odpisów aktualizujących jego wartość.

21. jednostka wyłącza z ksiąg rachunkowych składnik aktywów finansowych, a w zamian wprowadza do ksiąg rachunkowych nowe aktywa finansowe lub nowe zobowiązanie finansowe, 1. Nowo powstałe aktywa i zobowiązania wycenia się w ich wartości godziwej ustalonej na dzień tej zamiany. 2. Wynik z operacji zbycia aktywów ustala się jako: - różnicę między osiągniętymi wpływami a wynikającą z ksiąg rachunkowych wartością zbytego składnika aktywów, • skorygowaną o odniesione do tego dnia na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny odpisy aktualizujące jego wartość, • pomniejszoną o wartość godziwą nowo powstałego zobowiązania finansowego • lub powiększoną o wartość godziwą nowo powstałych aktywów finansowych 3. Wynik ten zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego

22. Jeżeli nie można ustalić wartości godziwej nowo powstałych aktywów lub zobowiązań finansowych w sposób POWYŻEJ określony to do ksiąg rachunkowych wprowadza się 1) aktywa finansowe - w wartości równej zeru, • przy czym wynik z operacji zbycia aktywów ustala się jako: • różnicę między kwotą osiągniętych wpływów a wartością wydanych aktywów, • skorygowaną o odniesione do tego dnia na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny odpisy aktualizujące ich wartość. • Wynik ten zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu 2) zobowiązania finansowe - w kwocie zysku, jaki zostałby osiągnięty ze zbycia aktywów, ustalonego jako: • różnicę między kwotą osiągniętych wpływów a wartością wydanych aktywów, • skorygowaną o odniesione do tego dnia na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny odpisy aktualizujące ich wartość. • Wynik ten zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego 3) Jeżeli na operacji zbycia aktywów powstałaby strata, to wprowadza się ją do ksiąg rachunkowych i zalicza do kosztów finansowych okresu sprawozdawczego

23. Skutki okresowej wyceny (przeszacowania) aktywów finansowych, w tym instrumentów pochodnych, oraz zobowiązań finansowych zakwalifikowanych do kategorii przeznaczonych do obrotu, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych i instrumentów zabezpieczających • zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie.

24. Skutki przeszacowania aktywów finansowych zakwalifikowanych do kategorii dostępnych do sprzedaży i wycenianych w wartości godziwej, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych • Wykazuje się w sposób wybrany przez jednostkę do ujęcia wszystkich takich aktywów, od dnia ich nabycia lub powstania do dnia ich wyłączenia z ksiąg rachunkowych. • Jednostka może wybrać następujące sposoby wyceny:1) zyski lub straty z przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie, albo2) zyski lub straty z przeszacowania odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

25. Skutki przeszacowania aktywów finansowych, które wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień rozliczenia transakcji i wycenia w wartości godziwej, z wyjątkiem pozycji zabezpieczanych i instrumentów zabezpieczających, Ustala się od dnia zawarcia transakcji i odpowiednio zalicza się do: • przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie, • lub odnosi na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.

26. Skutki przeszacowania aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych w wysokości skorygowanej ceny nabycia (z wyjątkiem pozycji zabezpieczanych i zabezpieczających) • Odpisy z tytułu dyskonta lub premii, jak również pozostałe różnice ustalone na dzień ich wyłączenia z ksiąg rachunkowych, zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie.

27. Skutki przeszacowania aktywów finansowych UTRZYMYWANYCH do terminu wymagalności 1. Aktywa finansowe zaliczone do utrzymywanych do terminu wymagalności, na dzień przekwalifikowania ich w całości lub części do innej kategorii aktywów kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, wycenia się w wartości godziwej. 2. Skutki przeszacowania ustalone jako różnica między wynikającą z ksiąg rachunkowych wartością w skorygowanych cenach nabycia a wartością godziwą zalicza się odpowiednio do: • przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego • lub odnosi na się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, • zależnie od tego, który z tych sposobów stosuje się do tej kategorii aktywów, do której aktywa przeniesiono wybranego przez jednostkę sposobu,

28. Skutki przeszacowania aktywów finansowych UTRZYMYWANYCH do terminu wymagalności • Jeżeli możliwe staje się ustalenie wartości godziwej aktywów finansowych, dla których nie istnieje cena rynkowa ustalona w aktywnym obrocie regulowanym albo których wartość godziwa nie może być ustalona w inny wiarygodny jednostka powinna wycenić takie aktywa • w wartości godziwej, • a skutki przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego • lub odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.

29. Skutki przeszacowania aktywów finansowych UTRZYMYWANYCH do terminu wymagalności • W przypadkach uzasadniających przeszacowanie aktywów finansowych, dotychczas wykazywanych w wartości godziwej, do wysokości skorygowanych cen nabycia, • jak również wtedy, gdy ustalanie wartości godziwej aktywów stało się niemożliwe, • wynikająca z ksiąg rachunkowych wartość godziwa stanowi na dzień przeszacowania nowo ustaloną skorygowaną cenę nabycia lub cenę nabycia aktywów.

30. Skutki przeszacowania tych aktywów, powstałe w okresach przeszłych, a odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, rozlicza się w następujący sposób: 1) zyski i straty z przeszacowania aktywów, dla których nie jest określony termin wymagalności, • pozostają w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny do dnia wyłączenia tych aktywów z ksiąg rachunkowych; • na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych zalicza się je odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych,2) zyski i straty z przeszacowania aktywów, dla których jest określony termin wymagalności, • pozostają w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny i rozlicza się je w okresie do terminu wymagalności za pomocą efektywnej stopy procentowej; • odpisy aktualizujące zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego.

31. W przypadku aktywów, dla których jest określony termin wymagalności Różnicę między nowo ustaloną skorygowaną ceną nabycia i wartością aktywów w terminie wymagalności rozlicza się do dnia wymagalności: • przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej; - odpisy aktualizujące zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego.

32. Przykład I • Spółka X kupiła obligacje SP płacąc za nie (łącznie z prowizją) 7 000 000 zł. Obligacje zakwalifikowano jako dostępne do sprzedaży. Na dzień bilansowy spółka oszacowała skorygowaną cenę nabycia na kwotę 7 230 000 zł. W kwocie tej znalazły się odsetki naliczone stopą efektywną w wysokości 230 000 zł. wartość godziwa obligacji natomiast na dzień bilansowy wynosi 7 400 000 zł. ewentualne koszty transakcyjne uznano za nieistotne. W związku z zakupem obligacji i ich wyceną bilansową jednostka ewidencjonuje zapisy w następujący sposób: • Ujęcie początkowe: • Dt – Aktywa finansowe – 7 000 0000 zł,Ct – Rachunek bankowy 7 000 000 zł • Wycena na dzień bilansowy: • Przeszacowanie do skorygowanej ceny nabycia Dt – „Odpis aktualizujący aktywa finansowe” – 230 000 zł, Ct – Przychody finansowe – 230 000 zł • Przeszacowanie do wartości godziwej • Dt „ Odpis aktualizujący aktywa finansowe” – 170 000, Ct – „Kapitał z aktualizacji wyceny” – 170 000 zł

33. Przykład I I • Spółka Beta kupiła 10 000 akcji spółki X po 20 zł/akcję. Prowizja płacona na rzecz biura maklerskiego wyniosła 0,4 % wartości transakcji. Akcje zaklasyfikowano jako dostępne do sprzedaży. Polityka rachunkowości jednostki wykazuje, że zmiany wartości dla aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży odnoszone są na kapitał z aktualizacji wyceny. Na dzień bilansowy cena akcji spadła na 19 zł/akcję. W kolejnym roku spółka sprzedała połowę posiadanych akcji za 19,4 zł/akcję. W związku z zakupem akcji i ich wyceną bilansową jednostka ewidencjonuje zapisy w następujący sposób: • Ujęcie początkowe: • Dt – Aktywa finansowe – 200 800 zł, Ct – Rachunek bankowy 200 800 zł • Wycena na dzień bilansowy: Dt –”Kapitał z aktualizacji wyceny”– 10 800 zł, Ct –„Odpis aktualizujący aktywa finansowe” – 10 800 zł Wartość akcji po przeszacowaniu – 20 800 – 10 800 = 190 000 zł Sprzedaż akcji 1) Dt – „Koszty finansowe „ - 100 400 zł, Ct – „ Aktywa finansowe” – 10 400 zł • Dt „ Odpis aktualizujący aktywa finansowe” – 5 400, Ct – „Kapitał z aktualizacji wyceny” – 5 400 zł 3) Dt „ Rachunek bankowy „ - 97 000 zł – „Przychody finansowe” – 97 000 zł Strata na sprzedaży = (-) 3 400 zł

34. Ujęcie przeszacowań AKTYWÓW FINANSOWYCH

35. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ