Golfbaan Princenbosch onderhoud Presentatie 2008

1. Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

2. Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008 • 13.00 – 13.30 presentatie DGB • 13.30 – 14.00 presentatie Princenbosch • 14.00 – 14.30 rondleiding baan • 14.30 – 16.00 demonstratie machines Erik-Jan Beenackers

3. WerkgroepDuurzaam Golfbaan BeheerPresentatie 20 september 2008

4. Duurzaam Golfbaan Beheer Ontstaan Doelstelling Uitgangspunten Werkwijze Toekomst

5. Duurzaam Golfbaan Beheer Verbeteren van het imago van golfbanen en de golfwereld Kijken naar de toekomstige EU regelgeving: Minder bemesting Minder water voor beregening Minder chemische bestrijding Anticiperen op klimatologische veranderingen: Regen Temperatuur

6. Duurzaam Golfbaan Beheer Initiatief NGF: met vertegenwoordigers van 6 banen op bezoek in Denemarken mei 2005

7. Duurzaam Golfbaan Beheer Oprichting werkgroep DGBeheer:Almeerderhout, Amsterdamse, Drentsche, KHG&CC, Princenbosch en ‘t ZelleOktober 2006

8. Ondersteuning • NGF • kennis • financieel • administratief • Jeff Collinge/Eric Meijer/Alfred Touber/Monique Madsen • Barenbrug + HAS Den Bosch + STRI + R&A • onderzoek • kennis • testen • Gerard v/t Klooster/Arthur Wolleswinkel/Sjaak Groen/ Steve Baker/Simon Watson/Richard Windows/Steve Isaac • De deelnemende banen • eigen website • monitoringsprogramma • data collectie + verwerking • literatuur • administratief

9. Duurzaam Golfbaan Beheer Doelstelling De werkgroep Duurzaam Golfbaan Beheer streeft de optimalisering na van de maximale speelkwaliteit van de golfbaan in goede harmonie met de natuurlijke omgeving en in combinatie met gezond economisch en maatschappelijk verantwoord beheer

10. Uitgangspunten Optimale kwaliteit van de baan het gehele jaar door Minimaal gebruik van bestrijdingsmiddelen Maximale uniformiteit en zoveel mogelijk gelijke kwaliteit van alle greens en overige delen van de golfbaan Zuinig gebruik van water en bemesting Verbeteren van het economisch beheer

11. Werkwijze als groep • Vaststellen uitgangspunten • Monitoringsprogramma • Website • Registreren • 4-5 keer per jaar overleg met gastsprekers en adviseurs • Gegevensanalyse (later)

12. Werkwijze individuele baan Vaststellen beginsituatie Vaststellen gewenste eindsituatie Hoe wordt het bereikt Kiezen 3 monitorgreens Meten en registreren

13. Monitoringsprogramma • Standaard procedures • Reproduceerbaarheid • Vergelijkbaarheid • Analyse mogelijkheid • Proceseheersing

14. Monitoringsprogramma • Per deelnemende baan minimaal 3 greens selecteren • Het gaat hierbij om de beste, de minste en een gemiddelde green op basis van bespelingskwaliteit (niet op vormgeving) • Gegevensverzameling over een periode van minimaal 5 jaar (start was vanaf 1 januari 2007) • Princenbosch: A1, A3, B8 en C7

15. Website • Gezamenlijke registratie van metingen in een spreadsheet • Alle deelnemers hebben inzage in de gegevens • Overzicht van websites, artikelen, rapporten, etc. • Discussieforum

16. Uitvoeren van metingen en de registratie • Speelkwaliteit • Bodem (greenopbouw) • Grasbestand en aantastingen • Beregening, bemesting en andere • Klimaat • Cultuurtechnische maatregelen (onderhoud) • Betreding en beschadiging Deze gegevens worden wekelijks geregistreerd

17. Speelkwaliteit • Balrolsnelheid (Stimpmeter) • Veerkracht (Thumper) • Vochtigheid (Vochtmeter) • Vlakheid/eerlijkheid (Trueness meter) • Grasbedekking • Deze monitoring geeft centraal weer hoe de greens bespeeld kunnen worden • Dit is het belangrijkste aspect van de monitoring, maar ook gelijk het moeilijkste • Doel zo beperkt mogelijk tijdelijke greens

18. Bodem (greenopbouw) • Vochtmetingen • Infiltratie / waterdoorlatendheid • pH en organische stof • Voedingstoestand • Viltopbouw

19. Grasbestand en aantastingen • Grassamenstelling • Wortellengte • Ziektes (schimmelaantastingen) • Plagen (dierlijke aantastingen)

20. Waarom monitoring • Meten is weten, gissen is missen • De data helpt ons een inzicht te krijgen • Vele wegen leiden tot Rome, sommige zijn langer, sommige zijn korter • Door data op te slaan is een vergelijking met andere banen ook mogelijk • Bij een open transparante communicatie kan de gehele golf industrie in kwaliteit verbeteren

21. Proeven bij Barenbrug Wolfheze

22. Grassoorten in een green • Roodzwenkgras • Gewoon struisgras • Wit struisgras • Straatgras • Engels raaigras (nieuwe ontwikkeling)

23. Compositie van 30 greens in Nederland 2002

24. Green met struisgras en straatgras

25. Green met roodzwenkgras

26. Voordeel van meer roodzwenk in een green • Minder watergebruik • Lagere bemestingsbehoefte • Goede stimp snelheid bij hogere maaihoogte • Gelijkmatigere groeisnelheid • De stimp van een roodzwenkgreen is gemiddeld 1,5 feet sneller dan op greens met een gemengde grassamenstelling • Geen last van ronde plekkenziekte • Sneller herstel bij dollar spot

27. Bodemtemperatuur De bodemtemperatuur is sterk bepalend voor grasgroei Bemesten op het moment dat de gewenste grassen gaan groeien Straatgras groeit bij lagere bodemtemperaturen dan roodzwenk- en struisgras Grasgroei betekend behoud en herstel kwaliteit grasmat De bodemtemperatuur is van belang voor de doorzaai

28. Bodemtemperatuur

29. Doorzaai • Met doorzaai kan men de grascompositie van de green veranderen • De doorzaaimethode vereist een goede nazorg: graszaad kiemt alleen wanneer er vocht is • Met behulp van de Digidet is de verandering van de compositie te volgen • Meerdere keren doorzaai per jaar geeft een sneller resultaat. Zaaizaadhoeveelheid als bij nieuwe inzaai • Begin in het voorjaar om nog in het najaar nog een keer te kunnen doorzaaien

30. Met dank • De hoofdgreenkeepers van De Amsterdamse, Almeerder-hout, de Drentse, Princenbosch, De Haagse en ‘t Zelle • M. van Ede, F. Wirth, J. Collinge • Erik-Jan Beenackers (verwerken van de protocollen tot een handleiding) • R&A voor de uitleen van de turf thumper, de overname van de protocollen en goede discussies

31. Vragen?

32. Doelstelling Uitgangspunten Uitgangssituatie Wat is er gedaan Wat is er bereikt Hoe nu verder Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

33. Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008 Doelstelling: “Optimalisering van de speelkwaliteit van de golfbaan in harmonie met de natuurlijke omgeving onder goed economisch en maatschappelijk verantwoord beheer”.

34. Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008 Uitgangspunten: • Beperkt gebruik van water en bemesting • Beperkt gebruik van bestrijdingsmiddelen • Bevorderen van roodzwenkgras en terugdringen van straatgras • Onder controle houden van organische stof

35. Uitgangssituatie: Baan A en B een toplaag met teveel organische stof Baan A en B een slechte doorlatendheid: te natte toplaag en snelle verdichting Vermindering van wortellengte Baan A en B achteruitgang van het grasbestand: veel straatgras en nauwelijks roodzwenkgras Zure toplaag met weinig bodemleven Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

36. Wat is er gedaan: Verbeteren doorlatendheid Verminderen organische stof Doorzaaien met roodzwenkgras Verhogen van de maaihoogte Verhogen van de zuurgraad Verlaging van bemesting en beregeningswater Verbeteren van het bodemleven Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

37. Wat is er bereikt: Doorlatendheid is verbeterd Afname hoeveelheid organische stof in de wortelzone Toename wortelgroei Verbetering grassamenstelling: afname straatgras ten gunste van roodzwenkgras Zuurgraad is goed Bodemleven is verbeterd Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

38. Wat nog te doen: Organische stof op A en B verder verlagen Verbeteren grasbestand Verbeteren bodemleven Verbeteren van ziekteresistentie Verbeteren speeloppervlak Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

39. Verlagen organische stof: Verwijderen van organische stof: holle penbeluchting en inbrengen van zand Licht dressen met zand Bevorderen van het bodemleven: natuurlijke afbraak van organische stof Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

40. Verbeteren grasbestand: Doorzaaien met roodzwenkgras Niet te kort maaien, niet lager dan 5 mm Beperken van de verstoring van het greenoppervlak door vertikaal maaien/verticuteren en Pitch Marks Regelmatig licht dressen om de kiemomstandigheden voor straatgras te beperken Regelmatig beluchten Droog houden van de toplaag: mag lichtjes uitdrogen waardoor straatgras verdwijnt Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

41. Verbeteren bodemleven en ziekteresistentie: Greens niet te veel laten verzuren Aanbrengen en stimuleren van goede schimmels en bacteriën Regelmatig licht dressen Regelmatig beluchten Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

42. Verbeteren speeloppervlak: Regelmatig licht dressen Regelmatig borstelen Bevorderen van roodzwenkgras en terugdringen van straatgras Droog houden van de toplaag Toekomst: licht rollen Dit alles om de greensnelheid te verhogen en de eerlijkheid te bewerkstelligen Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

43. Enkele gegevens: Organische stof A/B in 2004: 2,5 % in 2008: 1,5 % Organische stof C: 1,0 % Doorlatendheid: A/B in 2004: < 60 mm/uur in 2008 > 100 mm/uur, C>150 mm/uur Zuurgraad in 2004: pH < 5,0 in 2008 6,0-6,5 Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

44. Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

45. Externe adviseurs: Diverse gespecialiseerde leveranciers STRI Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008

46. Golfbaan Princenbosch onderhoudPresentatie 2008 Vragen?