STK 202 İŞLETME YÖNETİMİ Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA KBÜ SAFRANBOLU MYO

1. STK 202 İŞLETME YÖNETİMİ Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYAKBÜ SAFRANBOLU MYO

2. İŞLETME

3. DERSİN PLANI (2009-2010 Öğretim Yılı) 1. Temel Kavramlar ve Tanımlar 1.1. Kalkınma 1.2. Üretim 1.3. Rasyonel Üretim Kriterleri 1.4. Kıtlık (Fakirlik) 1.5. Fakirliğin Kısır Döngüsü 1.6. Girişimcilik **??

4. 2. İşletme Kavramı 2.1. Tanımı ve Önemi ve Optimizasyon 2.2. Tarihi Süreçte Gelişimi 2.3. Amaçları 2.4. Fonksiyonları 2.5. Türleri 2.6. Kuruluşu 2.7. Kapasitesi 2.8. Büyümesi 2.9. Çevresiyle Etkileşimi

5. 3. YönetimKavramı 3.1. Tanımı ve Önemi 3.2. Kapsamı ve Düzeyleri 3.3. Yönetsel Gücün Kaynağı 3.4. Yönetici ve Yöneticinin Özellikleri 3.5. Yöneticinin Sorumlulukları 3.6. Müteşebbis ve Lider 3.7. Yönetim İşlevleri/Fonksiyonları 3.8. Yönetimin Gelişimi

6. 4. Örgütlerin İşleyişi 4.1. İletişim 4.2. Motivasyon 4.3. Yetki ve Sorumluluk (Komuta Kurmay ve Fonksiyonel İlişkiler) …

7. Güle guş ettiremez yok yere bülbül inler • Varak-ı mühr-ü vefayı kim okur kim dinler Mehmet Kami Ölümü 1545 VEFA: sevgiyi sürdürme, sevgi bağlılığı

8. 1. TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR Toplumsal Amaçlar Kalkınma Üretim Üretim Unsurları Üretimin Teknik ve Sosyal Yönü Rasyonel Üretim Kıtlık Sorunu Bazı Notlar

9. TOPLUMSAL AMAÇLAR • Varlığını Korumak • İyi Yaşamak – Kaliteli • Onurlu Yaşamak – Bağımsız • Kısaca;KALKINMA • Ekonomik Kalkınma • Sosyal Kalkınma • İnsani Kalkınma • Kültürel Kalkınma ve • Sürdürülebilir Kalkınmayı Gerçekleştirmek

10. Kalkınma • Bir ülkede/ekonomide sosyal ve kültürel yapının değiştirilmesi ve yenileştirilmesi sürecidir. Kalkınma, toplumdaki nicel (sayısal) değişimlerin yanı sıra, nitel (nitelik-Kalite) değişimleri de içermektedir. • Kalkınmanın Türleri • Ekonomik kalkınma • Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin nicel ve nitel olarak artmasıdır. Yatırımların artması, üretim verimliliğinin yükselmesi anlamına gelir. • Sosyal Kalkınma • Ekonomik kalkınma sonucu oluşan refahın toplumsal sınıflar ve bölgeler arasında adaletli ve dengeli dağıtımın sağlanması.

11. İnsani Kalkınma • Kültürel Kalkınma • Genel olarak eğitim düzeyinin yükselmesini, kültürel etkinliklerin ve bunlara katılan bireylerin artmasını, kültür ve tabiat varlıklarının korunması anlamındadır. • Kültürel kalkınma ile ekonomik kalkınma arasında önemli bir ilişki vardır. Yani gerçek ekonomik kalkınma, temelde insan öğesine, ona yapılan yatırımlara ve insanın etkinliğinin ve verimliliğinin artmasına bağlı olduğundan, doğrudan doğruya kültürel kalkınmanın bir türevidir.

12. Toplumsal amaçların (Kalkınmanın) çok pahalıya mâl olmadan gerçekleştirilmesi önemlidir • Bu, sınırlı kaynakların optimum (en uygun) kullanımına bağlıdır. • Her ne pahasına olursa olsun amaçlara ulaşmak, ekonomik geçerliliği olan bir anlayış değildir.

13. Amaçların optimum kaynak kullanımı ile gerçekleştirilmesi, toplumun ekonomik gücünü artırır ve ekonomik güç diğer güçlerin temelini oluşturur. • Ekonomik güç, toplumun pazarlık gücü artar. • Bunu sağlamak (ekonomik güç), öncelikle üretim ve nüfus etkenlerine bağlıdır.

14. KALKINMA = ÜRETİM x Toplumsal Yapı x Entegrasyon NÜFUS • ÜRETİM  NÜFUS SABİT • ÜRETİM SABİT NÜFUS  • ÜRETİM  NÜFUS  (Ü  > N ) • MİLLİ GELİR BÜYÜME VE GELİR DAĞILIMI

15. KISACA ÜRETMEK GEREKLİ • Zenginliğin kaynağı; sistemli, disiplinli ve örgütlü çalışarak yapılan üretimdir. • Yani her alanda etkin ve verimli çalışan, büyük örgütlere sahip olmak ve o örgütlerle birlikte üretmektir. • Üretim-Tüketim ilişkisi önemli • İktisat-İsraf kavramları önemli • İsraf ekonomisi (kapitalist ekonomi)

16. ÜRETİM • İnsan ihtiyaçlarının doğal olarak tam karşılanmaması sonucu ortaya çıkan, beşeri bir faaliyettir. • Amacı ürün, mamul veya hizmet oluşturmaktır. • Bunun için üretim faktörlerinin belirli şartlar ve yöntemlerle bir araya getirilmesi gerekir. • Yani üretim faktörlerinin doğru belirlenmiş öncelikler için işbirliği ve uyum içerisinde çalıştırılmasıdır.

17. ÜRETMEK BAZI UNSURLARI GEREKTİRİR • İnsan Kaynakları • Doğal Kaynaklar • Sermaye • Müteşebbis (Girişimci) • ------------------------------- • Bilgi • Teknoloji • Zaman • Yönetim

18. ÜRETİM TEKNİK BİR KONUDUR • Buna Karşın; • Neyin, • Ne Zaman, • Kim İçin, • Nerede, • Nasıl Üretileceği Gibi Konular • Üretimin Yönetsel ve • Örgütsel Yönünü Ortaya Çıkarır

19. Amaçlar, • Araçlar, • Yöntemler ve • İmkanlar Çok Çeşitli Olduklarından • Bunların Arasından Rasyonellik (Akılcılık) İlkesine Göre Seçimler Yapmak Gerekir • Ekonomik Hareket ve Seçimler Yapmak • Buna Göre • Üretimin Rasgele Olmaması, • Belli İlkeler İçerisinde • Rasyonel Olması Gerekir

20. Akla uygun, aklın kurallarına dayanan, ölçülü, ussal, hesaplı:       "Rasyonel bir çalışma."- . • RASYONEL: • AKLA UYGUN, HESAPLI, ÖLÇÜLÜ, BİÇİLİ

21. RASYONEL ÜRETİM • Üretimi optimum kaynak kullanımı ile yapmak Optimum kaynak kullanımı çeşitli kriterlere (ölçütlere) göre saptanır. Bunların en çok bilinenleri: • Etkinlik • Verimlilik • Ekonomiklik • Kârlılık • Esneklik ve Uyumluluktur.

22. ETKİNLİK: Doğru amaç belirlemek, • Doğru olan işi yapmak • Daha çok yönetimin (Kamu ve/veya Özel sektör), gerçek ihtiyaçları belirleyebilmesi • VERİMLİLİK: En az kaynak kullanımı ile en çok çıktıyı sağlamak • Daha çok iç (firma, ülke) değişkenlerle ilgilidir. • Örneğin; işgücü, ilk madde, kullanılan teknoloji vb.

23. EKONOMİKLİK: Üretimden elde edilen çıktının maliyetinin üzerinde bir değerle satılması. • Daha çok dış değişkenlerle ilgilidir. • Örneğin, piyasa koşulları,ulusal ve uluslar arası ekonomik yapı, halkın dünya görüşü ve yaşam biçimi vb. • KARLILIK: Elde edilen kar ile söz konusu işi yapmak için kullanılan sermaye arsındaki orandır. • Kullanılan sermayeye göre yeterli kârın elde edilmesi gerekir • İç ve dış değişkenlerin hepsiyle ilgilidir.

24. ESNEKLİK-UYUMLULUK: Tüm ekonomiler; siyasi, askeri, teknolojik, sosyo-kültürel vb. çevresel faktörlerin etkisi altındadır. • Yaşamak ve kalkınmak için, bu faktörlerdeki hızlı ve ani değişime zamanında ve doğru uyum sağlamak zorunludur. • Uluslar arası toplumdan soyutlanmış biçimde kalkınmak mümkün değildir. • Değişen dünyanın sürekli izlenmesi ve çabuk entegre olunmasını ifade etmektedir.

25. KITLIK SORUNU • Üretim istenen özelliklerde yapılamazsa kıtlık olur • Ekonomi (İktisat): • Kıt kaynaklarla, sınırsız insan ihtiyaçlarının karşılanması sorunu ile ilgilenmektedir. • Kıtlık 3 unsura bağlı olarak oluşur. • Üretim Unsurlarına Bağlı Kıtlık • Sisteme Bağlı Kıtlık • Bölüşüme Bağlı Kıtlık

26. ÜRETİM UNSURLARINA BAĞLI KITLIK • Tamamı olmasa da bazı üretim unsurları kıttır, çevresel faktörlerce sınırlandırılmıştır. • Örneğin; sermaye, girişimci, bilgi vb. gibi • Bunlar kıtlığa neden olur • Fırat akar durur, sen de bakar durursan, kıtlık olur • Örneğin girişimcinin kıt olduğu bir ekonomide üretim istenen düzeyde olamaz. Bu sorun bir süre dış alımla sürse de uzun vadede toplumun aleyhine sonuçlanır. • Tilki kuyruğu meselesi?

27. SİSTEME BAĞLI KITLIK • Çeşitli ekonomik sistemler bulunmaktadır. • Planlı Ekonomi • Kapitalizm • Karma ekonomi • Her bir sistemin üretim unsurlarına bakış açısı farklı olmaktadır. • Toplumun bünyesine uygun olmayan sistemin seçimi, üretimde kaynak israfına, dolayısıyla da kıtlığa neden olur.

28. Batı iktisat öğretisi genellikle, kendi sömürü politikasına uygun olmadığı için sisteme bağlı kıtlıktan söz etmez. • Daha çok üretim unsurlarına bağlı kıtlıktan söz eder

29. BÖLÜŞÜME BAĞLI KITLIK • Her nimet bir külfet karşılığıdır • Külfete katlananlar ile nimete konanlar arasında dengesizlik varsa bölüşüme bağlı kıtlık vardır • Kısaca bölüşümün adaletsiz oluşunu ifade eder. • Örneğin gelir dağılımı dengesizliği gibi.

30. BAZI NOTLAR • Üretim ve Teknoloji ilişkisi önemli • Bilgi birikimi → teknolojiyi, • Teknoloji → Üretimi • Üretim → Pazarlamayı desteklemelidir.

31. Düşük İstihdam Düşük Gelir Yetersiz Yatırım Yetersiz Tasarruf Yetersiz Girişimci Kültürü Yetersiz Sermaye Birikimi Şekil X: Fakirliğin Kısır Döngüsü

32. Üretim–Pazarlama İlişkisinde • Pazarlamanın önceliği • Üretim-Bölüşüm İlişkisinde • Nimet-Külfet dengesinin gerekliliği • Üretim-Sistem İlişkisinde (Makro-Ülke Düzeyi) Uygun Makro Sistemin Belirlenmesi !? • Üretim-Sistem İlişkisinde (Mikro-Firma Düzeyi) Uygun Örgütlenme Biçiminin Belirlenmesi !? • Gereklidir.

33. Örgütlenme ile ilgili ilginç bir örnek! • KANO YARIŞI • Türk ve Japon takımları kano yarışı yapacaktır. • Uzun ve zorlu bir hazırlık devresinden sonra Japonlar 1 km farkla yarışı kazandılar. • Türk takımı çok sarsıldı ve sorunun belirlenmesi için yabancı danışmanlık şirketi ile anlaştı. • Uzun ve pahalı bir süreçten sonra, danışmanlık şirketinin bulgusu: • Rakip takımda 1 dümenci 8 kürekçi, • Türk takımında ise 1 kürekçi 8 dümenci bulunuyordu

34. Türk takımı bu bulgular sonucu yeniden örgütlendi; yeni örgütsel yapı: • 4 dümen müdürü, 3 bölgesel dümen müdürü ve kürekçiyi motive etmek için yeni bir başarı değerleme sistemi... • İkinci yarışı Japonlar 2 km farkla kazandı • Girişimcilik ***??? İlave edilebilir **?? • Üretimde iş bölümü ve uzmanlaşma. • Adam Smith

35. TEŞEKKÜRLER...

36. İŞLETMENİN TANIMI • İnsan ihtiyaçlarını karşılamak üzere yararlı mal ve hizmet üreten temel ekonomik birimlere “işletme” denir. • İşletme kelimesi, İş kökünden gelmektedir. • Bu anlamda • Üretim unsurlarının konuşlandırıldığı yer, İş yeri • Üretim unsurlarını çalıştırma, İş gördürme

37. İşletmeler kâr amaçlı ve kâr amaçsız olmak üzere genel olarak ikiye ayrılır. • Kâr amaçlı işletmeler ürettiği mal ya da hizmetin belli bir pazarı olan ve bu pazarda belli bir fiyatla satılan kuruluşlardır. • İşletme kavramı ile ilişkili diğer bir kavram da örgüttür. • Genel olarak örgüt sistemli faaliyetler bütünüdür. • Buna göre her işletme bir örgüttür. Ama her örgüt işletme değildir.

38. Örnekler

39. Önemi • Tüm ihtiyaçlarımızı işletmeler vasıtasıyla karşılarız. • Örneğin sabah bizi uyandıran saatten ……

40. Tarihi Süreçte Gelişimi • İnsanlığın Gelişimi ile ilgili olarak dört aşamada incelenebilir. • İlkel Toplum • Tarım Toplumu • Sanayi Toplumu • Bilgi Toplumu

41. İLKEL TOPLUM • Göçebe hayat • Kendine yetecek düzeyde besin • Avlanma (Balta) ve fazla besin • (Yönetim burada başlıyor)

42. TARIM TOPLUMU • Yerleşik hayata geçiş • Basit aletler ile tarımsal üretimde artış • Ev işçiliği ile mal üretimi • Değiş-Tokuş (Trampa/Ayni değişim) • Basit düzeyde işletmecilik

43. SANAYİ TOPLUMU • 1765 James Watt’ın buharlı makineyi keşfi • 1776 Adam Smith’in iş bölümü ve uzmanlaşmayı keşfi*** • Lonca, Ahilik teşkilatları (Zanaatkarlık) • Fabrikalarda Seri üretim • Şehirleşme • Sanayi bölgeleri

44. BİLGİ TOPLUMU (Yaklaşık 1950’den beri) • Bilgi teknolojisinin yaygınlaşması • Bilginin artan önemi • Her alanda oluşturulan; bilgi sistemleri, bilgi ağları, bilgi bankaları • Düşünsel gücün önemini artırması • Küreselleşme sonucu üretim ve pazarlama stratejilerinin önem kazanması • Hizmet sektörünün öneminin artması • Teknoparklar (Teknoloji bölgeleri)

45. Kalkınma-İşletmecilikİlişkisi • Etkinlik • Verimlilik • Ekonomiklik • Karlılık • Esneklik • Kriterlerini yerine getiren, yani optimum kapasite ve optimum kaynak kullanımı ile çalışan işletmelerin çoğalması

46. İşletmeAmaçları • Varlığını korumak (Süreklilik) • Kar etmek • Büyümek • Sosyal Sorumluluk • Diğer Amaçlar

47. Varlığını korumak (Süreklilik) • Her sistem gibi işletme sistemi de belirlediği amaçlarını gerçekleştirebilmek için varlığını koruma yolunda çaba sarf eder • Açık bir sistem olan işletmenin varlığını sürdürmesi büyük oranda çevreye uyum göstermesine bağlıdır

48. Kar etmek • Yeni yatırım politikalarının oluşturulmasında • Çalışanlara daha iyi imkan sağlamada • Vergi ödemelerinde • Ortaklara kâr payı ödemede • Başarı değerlemede bir ölçüttür

49. Büyüme • Optimum büyüklüğe ulaşmak önemlidir. • Çünkü optimum büyüklük hacmi, faaliyetlerin daha ekonomik ve kârlı sonuçlanmasını sağlar. • Büyük hacimde çalışmanın (iş yapmanın) avantajlarını kullanma • Buna “ölçek ekonomisi” denir.

50. Sosyal (Toplumsal) Sorumluluk • Toplumun refahını geliştirme, hiç olmazsa zedelememe sorumluluğudur. • Tüketicileri memnun etme gayreti • (Satış sonrası hizmetler vb.) • Çevreye karşı duyarlı olma • İş ahlakına sahip olma • Çeşitli sosyal faaliyetlerde bulunma/destekleme • Tekel, kartel vb. oluşumlardan kaçınmalı