BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKŁADU POKARMOWEGO CZŁOWIEKA

1. BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKŁADU POKARMOWEGO CZŁOWIEKA Biologia Karolina Iwanowska

2. Sposoby odżywiania się organizmów: • autotrofizm (samożywność) – asymilacja CO2 ze środowiska zewnętrznego wykorzystywanego do syntezy własnych związków organicznych, • fotoautotrofizm – źródło energii to energia świetlna (rośliny i bakterie fotosyntezujące), • chemoautortofizm – utlenianie prostych związków organicznych i nieorganicznych (niektóre bakterie).

3. heterotrofizm (cudzożywność), • pasożyty – korzystanie ze związków organicznych wytwarzanych przez żywiciela (bakterie, grzyby, zwierzęta, rośliny), • saprobionty – korzystanie z materii organicznej, • saprofity (bakterie, grzyby), • saprofagi – zwierzęta żywiąze się martwą materią organiczną, • glebożercy (np. dżdżownica), • mułożercy (zwierzęta żyjące na dnie zbiorników wodnych), • kałożercy (koprofagi) – zwierzęta odżywiające się kałem innych zwierząt, • holozoiki – zwierzęta aktywnie poszukujące pokarmu, • roślinożercy – żyją w symbiozie z bakteriami rozkładającymi celulozę, • wszystkożercy, • mięsożercy, • drapieżcy, • padlinożercy.

5. TRAWIENIE Trawienie polega na rozkładzie pokarmu za pomocą enzymów na substancje przyswajalne przez organizm i wchłaniane przez błony komórkowe.

6. Układ pokarmowy człowieka składa się z przewodu pokarmowego i jego gruczołów oraz zębów i języka. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

7. JAMA USTNA Jama ustna jako część układu pokarmowego składa się z: • przedsionka jamy ustnej, • jamy ustnej właściwej, • podniebienia twardego, • podniebienia miękkiego, • zębów (osadzonych w zębodołach), • języka. BUDOWA ZĘBA: szkliwo zębina komora zębowa ozębina kanał korzenia cement (kostniwo) korona szyjka zęba korzeń

8. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

9. TRAWIENIE W JAMIE USTNEJ zachodzi dzięki ślinie produkowanej przez ślinianki. Funkcje śliny: • nawilżanie, • odkażanie (działanie antybakteryjne), • trawienie. Enzymy zawarte w ślinie: • amylaza ślinowa (ptyalina) – rozkłada wielocukry na dwucukry, skrobia maltoza • maltaza. maltoza glukoza pH 7

10. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

11. małżowina nosowa dolna przedsionek nosa podniebienie twarde język języczek przewód nosowy górny część nosowa gardła część krtaniowa gardła przełyk GARDŁO I PRZEŁYK

12. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

13. ŻOŁĄDEK wpust żołądka dno żołądka trzon żołądka część odźwiernikowa odźwiernik dwunastnica

14. TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU odbywa się przy pomocy soku żołądkowego. Zawarty w kwasie żołądkowym kwas solny (HCl) spełnia następujące funkcje: • odkażanie, • uaktywnianie enzymów. W skład soku żołądkowego wchodzą trzy enzymy: • pepsyna – skraca długie łańcuchy aminokwasów, białka peptydy • renina (podpuszczka) – produkowana tylko u młodych ssaków, kazeina parakazeina • lipaza żołądkowa – działa na tłuszcze. pH 1,5 Pokarm w żołądku zalega od 2 do 8 godzin.

15. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

16. JELITO CIENKIE Na powierzchni jelita cienkiego występują kosmki jelitowe, które służą do wchłaniania strawionego pokarmu. naczynia limfatyczne naczynia krwionośne pokarm

17. TRAWIENIE W JELICIE CIENKIM rozpoczyna się w dwunastnicy – pierwszym odcinku jelita cienkiego. • Dwunastnica nie produkuje własnych enzymów ale pobiera je z wątroby i z trzustki. • Wątroba produkuje: • żółć, która emulguje tłuszcze – rozbija tłuszcze na zawiesinę mikroskopijnych kropelek. • Trzustka produkuje: • trypsynę, • chymotrypsynę, • lipazę trzustkową – kończy trawienie tłuszczów, • amylazę trzustkową, • skrobia maltoza pH 8,5 rozkładają peptydy

18. TRAWIENIE W JELICIE CIENKIM umożliwia wydzielany do niego sok jelitowy Enzymy trawienne działające w jelicie cienkim: • karboksypeptydazy i aminopeptydazy – działają na peptydy rozkładając je na aminokwasy, • maltaza, maltoza 2 cząsteczki glukozy • sacharaza, • laktoza, glukoza fruktoza sacharoza glukoza galaktoza laktoza nukleazy – rozkładają kwasy nukleinowe.

19. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

20. JELITO GRUBE W skład jelita grubego wchodzi: • jelito ślepe, • okrężnica, • odbytnica. okrężnica jelito kręte zastawka krętniczo-kątnicza ujście wyrostka robaczkowego wyrostek robaczkowy

21. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

22. przewód wątrobowy mniejszy przewód pęcherzykowy pęcherzyk żółciowy dwunastnica drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe przewód wątrobowy mniejszy przewód żółciowy wspólny przewód trzustkowy WĄTROBA

23. Budowa układu pokarmowego człowieka: • jama ustna, • gruczoły ślinowe, • gardło i przełyk, • żołądek, • jelito cienkie, • jelito grube, • wątroba, • trzustka.

24. TRZUSTKA przewód trzustkowy dodatkowy przewód żółciowy wspólny odźwiernik ogon trzustki przewód trzustkowy trzon trzustki głowa trzustki

25. WCHŁANIANIE Wchłanianie odbywa się w jamie ustnej, żołądku, jelicie cienkim i jelicie grubym. Najlepiej do tego procesu przystosowane jest jelito cienkie, dzięki pofałdowanym ścianom i występujących w nim kosmkom jelitowym.

26. WCHŁANIANIE Produkty trawienia przenikają przez błony komórkowe nabłonka jelitowego: • do krwi (aminokwasy, cukry, produkty z rozpadu kwasów nukleinowych, witaminy rozpuszczalne w wodzie), • do limfy (produkty rozkładu tłuszczów, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach), • do jelita grubego (nie strawiony pokarm, woda, sole żółciowe i inne substancje).

27. Podsumowanie • Układ pokarmowy człowieka składa się z przewodu pokarmowego i jego gruczołów oraz zębów i języka. Przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem ustnym, a kończy otworem odbytowym. • Człowiek, jako organizm cudzożywny, potrafi wytwarzać własne związki organiczne jedynie z gotowych związków węgla wytworzonych przez inne organizmy.