Multimedialny przewodnik po ...

1. Multimedialny przewodnik po ...

2. AKROPOLU

3. Plan Akropolu

4. O Akropolu: • Wszystko w Atenach wydaje się być wybudowane w odniesieniu do Akropolu, 156-metrowej skały, dominującej nad miastem. Jest dobrze widoczna z każdej części Aten. Białe kolumny Partenonu kontrastują z błękitem nieba, który nadal pozostaje nieśmiertelnym symbolem geniuszu człowieka. Wykopaliska archeologiczne za zboczu i płaskim wierzchołku ujawniły, że „Święta Skała” była po raz pierwszy zamieszkała w neolicie, tj. ok. 6000 lat temu. Najpierw Palazgowie, a później Jonowie przybyli tutaj, by się osiedlić. Mieszkali w jaskiniach, głównie wzdłuż północnej strony. W razie zagrożenia poszukiwali schronienia na szczycie. Także źródła przyciągały tutaj plemię za plemieniem. Z biegiem czasu mała osada rozprzestrzeniła się na sąsiednie rejony: Wzgórze Pnyks, Agore i Keramikos. Odbywało się to nieprzerwanie od VI w. p.n.e., kiedy Ateny osiągnęły Lykabet i Hymet. Pierwsza kamienna świątynia powstała na początku VI w. p.n.e. zastępując starą drewnianą. Partenon był poświęcony bogini Atenie. Kilka rzeźb z tympanonu przechowuje Muzeum Akropolu. Podczas wojny z Persami (480-479 p.n.e.) akropol został splądrowany. To, co możemy oglądać dzisiaj powstało w dużej części za rządów Peryklesa, między 460-429 r. p.n.e. Przez cały okres średniowiecza Akropol pozostawał prawie nienaruszony.

5. POPYLEJE • Reprezentacyjne wejście prowadzące na ateński Akropol. Zostało zaplanowane i wybudowane przez Mnesiklesa. Budowę rozpoczęto w 438 r. p.n.e. i nigdy jej nie skończono, gdyż prace przerwano po 5 latach. Budynek stanął na pochyłości wzgórza, miał dwie równoważne fasady i zbudowany został w porządku doryckim. Składał się głównie z korpusu zorientowanego w kierunku wschód-zachód oraz z dwóch skrzydeł. Część główną stanowiła prostokątna brama, podzielona na dwie nierówne części: wschodnią - płytszą i wyżej położoną i zachodnią - zwróconą w stronę miasta. Wewnętrzna ściana poprzeczna dzieląca budynek na dwie części miała 5 przejść. Obie fasady liczyły po 6 kolumn. Metopy i przyczółki były pozbawione jakichkolwiek dekoracji. Od strony zachodniej widać było jeszcze trzeci przyczółek, mający znaczenie konstrukcyjne i odpowiadający ścianie poprzecznej. Część zachodnia była głębsza i podzielona na trzy nawy przez dwa rzędy jońskich kolumn. Nawa środkowa była szersza, podobnie jak interkolumnium w obu fasadach. Skrzydło północne (Pinakoteka) było małym kwadratowym budynkiem z drzwiami i asymetrycznie umieszczonymi oknami oraz portykiem. W tej sali stało 17 łóż dla pielgrzymów, a na ścianach malowidła Polignota, Aglaofona i Timajnetosa. Południowe skrzydło było znacznie mniejsze. Składało się z pomieszczenia otwartego od zachodu ku świątyni Nike. Od północy było zamknięte portykiem o 3 doryckich kolumnach. Budynek ten był później wzorem dla wszelkich wejść monumentalnych w okresie hellenistycznym.

6. Świątynia Nike Apteros • Jest to mała świątynia poświęcona Nike, wybudowana na Akropolu ateńskim. Jej twórcą był Kalikrates. Prace rozpoczęto w 425 r. p.n.e. Budynek był utrzymany w stylu jońskim i miał wymiary 8,27 x 5,44 m. Na fryzie ukazano bitwę pod Platejami. Persowie przedstawieni byli w strojach greckich, a walki pomyślane są w sposób archaiczny (pojedynki). Bitwie przyglądali się bogowie. Widać tu wiele różnic w porównaniu z fryzen partenońskim. Fryz ze świątyni Nike jest przede wszystkim o wiele bardziej wypukły, zaś proporcje postaci smuklejsze. Szaty mniej bogate, powiewniejsze, nie przylegają ściśle do ciała, przez co nadają postaciom lekkości. Dookoła tarasu znajdującego się przy świątyni ustawiono balustradę ozdobioną płaskorzeźbami. Ukazywały one procesję kilku bogiń Nike, podążających w kierunku siedzącej Ateny. Świątynię wzniesiono prawdopodobnie w 410-408 r. p.n.e. dla uczczenia zwycięstwa Alkibiadesa.

7. Świątynia Artemidy Artemida (Artemis, Cynthia) - w mitologii greckiej bogini świata roślinnego i zwierzęcego, wielka łowczyni. Dlatego na wielu rzeźbach i obrazach przedstawia się ją z jeleniami, lub w lesie. Jej atrybutami był łuk i strzały

8. Partenon • Partenon jest jednym z centralnie położonych budynków ateńskiego akropolis. Jego budowę rozpoczęto w 447 p.n.e., a zakończono w roku 438 p.n.e. Budowla powstała wg planów Iktionosa i Kallikratesa. Elementy rzeźbiarskie opracował Fidiasz. • Nazwa Partenon nawiązuje do Ateny Partenos (Ateny Dziewicy), której świątynia była poświęcona. • Partenon zbudowano z białego marmuru, jednakże nie oparł się on zniszczeniom i grabieży. Zbudowany w zgodzie z porządkiem doryckim, jest uważany za najdoskonalszy jego przykład. Świątynia zbudowana na planie peripterosu, stoi na stylobacie o wymiarach 69,51 x 30,86 m. Otacza ją kolumnada złożona z 46 kolumn (po 17 na dłuższych bokach i po 8 na krótszych). Pronaos i opistodomos poprzedza po 6 kolumn. Za pronaosem (przedsionkiem) znajduje się cella, w której na podium umieszczony był wysoki na 11 m posąg Ateny Partenos, wykonany przez Fidiasza w technice chryzelefantynowej. Wnętrze celli z trzech stron otacza dwupoziomowa kolumna, która je dzieli na trzy nawy. Opistodomos, (starożytni tylko tą salę nazywali Partenonem) to kwadratowa sala, wewnątrz której ustawiono cztery kolumny w porządku jońskim. Ściany świątyni ozdobiono ciągłym fryzem jońskim (tzw. fryz Panatenajski). Długość fryzu umieszczonego na ścianach zewnętrznych wynosi 160 m a na ścianach wewnętrznych 60 m. Przyczółki Partenonu zdobiły płaskorzeźby nawiązujące do narodzin Ateny (tympanon wschodni) oraz do sporu pomiędzy Ateną i Posejdonem o panowanie nad Atenami (tympanon zachodni). W dekoracji przyczółków po raz pierwszy w sztuce greckiej zastosowano tzw. styl mokrych szat (w przedstawieniu Mojr obserwujących scenę narodzin). • Metopy umieszczone na belkowaniu zostały ozdobione scenami przedstawiającymi walkę bogów i herosów. Postacie walczących umieszczone są parami. Ściana południowa (najlepiej zachowana) to ilustracja walk Lapitów z centaurami, ściana zachodnia przedstawia walkę Greków z Amazonkami, wschodnia ukazuje zmagania bogów z Gigantami, na ścianie północnej pokazano sceny ze zdobycia Troi.

9. Fryz Panatenajski (jego nazwa związana jest z Panatejami, świętem obchodzonym ku czci Ateny od 24 do 29 Hekatombajonu, czyli, według dzisiejszego kalendarza, na przełomie lipca i sierpnia). Fryz został umieszczony na wysokości 11,0 m powyżej stylobatu. Opasuje ściany świątyni z zewnątrz i po stronie wewnętrznej. W ukazanej procesji bierze udział ponad 400 postaci ludzkich i 200 zwierzęcych. W ukazanej procesji biorą udział wszyscy mieszkańcy Aten. Są tam wizerunki młodzieńców niosących wodę, starców z gałązkami oliwnymi, pochód 140 jeźdźców, zwierzęta prowadzone na ofiarę (hekatombę). Na ścianie wschodniej procesja dziewcząt kroczy w kierunku kapłanki, która odbiera z rąk dziecka peplos (punkt kulminacyjny procesji), nową szatę dla Ateny. • Podczas budowania Partenonu wprowadzono szereg krzywizn, które miały na celu niwelację złudzeń optycznych oraz dostosowanie fryzu doryckiego do wymogów zasady tryglifów. Środkowe części stylobatu zostały podniesione w stosunku do płaszczyzny poziomej o 6,6 (na krótszym boku) i 17,7 cm (na boku dłuższym). Aby uniknąć złudzenia wychylenia kolumn skrajnych na zewnątrz pochylono je do środka o 7 cm (dzięki temu zmniejszono także interkolumnium co pozwoliło na zachowanie zasady tryglifów). Na zmniejszenie interkolumnium wpłynęło także powiększenie średnicy skrajnych kolumn. Dla zachowania wrażenia pionu kolumn wprowadzono entazis na wysokości 2/5 trzonu. Zastosowane krzywizny dają złudzenie idealnego pionu i poziomu wszystkich elementów świątyni. • Proces systematycznego niszczenia Partenonu rozpoczął się w V w n.e., kiedy to usunięto z niego niektóre rzeźby, w tym olbrzymi posąg Ateny dłuta Fidiasza, i zamieniono na kościół chrześcijański. Po zajęciu Aten przez Turków (1458) został zamieniony na meczet. W czasie oblężenia Aten przez Wenecjan (1687) eksplozja wewnątrz budynku (przerobionego przez Turków na magazyn prochu) spowodowała ogromne zniszczenia. Na początku XIX wieku większość pozostałych tam jeszcze wówczas rzeźb została za zgodą władz tureckich wywieziona do Anglii jako tzw. "marmury Elgina" i sprzedana British Muzeum. Niektóre rzeźby trafiły do Luwru i do Kopenhagi.

10. Posąg Ateny Partenos • Jest to posąg uznany za jedno z największych dzieł Fidiasza. Umieszczony był wewnątrz Partenonu. Miał 12 m wysokości wraz z bazą. Wykonany był ze złota i kości słoniowej (chryzelefantyna). Z kilku zachowanych kopii najważniejszą jest posąg z Warwakionu, ukazujący boginię ze wszystkimi atrybutami, a więc w hełmie ozdobionym pegazami i sfinksami, z prawą ręką podpartą kolumienką, dźwigającą na dłoni posąg Nike, lewą opuszczoną przytrzymującą tarczę. Najlepszą kopię głowy widać na Gemmie Aspazjosa (II w. n.e. ). Tarcza zachowała się do dzisiaj. Przedstawione są tam, pośród Greków walczących z Amazonkami, postaci Peryklesa i Fidiasza. Na bazie znajdował się płaskorzeźbiony fryz ukazujący scenę stworzenia Pandory. Temu wydarzeniu przygląda się 12 bogów. Rozmiary bazy (bok o długości 8 m) zaważyły na planie Partenonu. Jego nawa środkowa ma niespotykaną długość, a to w celu pomieszczenia posągu wraz z bazą.

11. Erechtejon • Erechtejon, świątynia jońska wzniesiona z marmuru pentelickiego na ateńskim Akropolu (421-405 p.n.e.). Łączy kilka sanktuariów: Ateny Polias, Posejdona, Erechteusza oraz obiektów czci (święta oliwka, grobowiec Kekropsa, źródło słonej wody) w jedną całość. Skomplikowany plan sanktuarium, budowle na różnych poziomach. Sławny krużganek kor, którego belkowanie dźwiga 6 posągów pięknych dziewcząt (Kariatyd). Projektantem Erechtejonu był prawdopodobnie Mnesikles.W VI w. Erechtejon zamieniony na kościół chrześcijański, w XVII - XIX w. popadł w ruinę.

12. Exegi monumentum …