„ Przewodnik po Piszu ”

1. „ Przewodnik po Piszu ” Herb Pisza

2. Logo Pisza

3. Spis treści: • Lokalizacja Pisza • Ratusz Pisza • Muzeum Ziemi Piskiej • Dom Królewski • Kościół św. Jana w Piszu • Cmentarz wojenny w Piszu • Pomnik Melchiora Wańkowicza • Baba kamienna • Bunkry w Piszu • Puszcza Piska • Rysie i wilki w Puszczy Piskiej • Wieża ciśnień • Rzeka Pisa • Śluza w Karwiku

4. Ratusz w Piszu: Pochodzi z XVII wieku. Pierwsze wzmianki architektoniczne, ukazujące ratusz pochodzą z 1684 r. Po ponad 300 latach urzędowania tam władz miejskich budynek został rozebrany, a w jego miejsce postawiono nowy. Budowa trwała trzy lata i już w 1901 roku w nowym ratuszu zasiadły władze miasta. Główne wejście i umieszczony w centralnym miejscu zegar ładnie się komponują. Fundamenty i detale z czerwonej cegły nadają kontrast do jasnego tynku, jakim został wykończony budynek. Na drzwiach umieszczono herb miasta Pisz – głowę Świętego Jana Chrzciciela. Droga dookoła budynku jest wyłożona starym brukiem, co jeszcze bardziej podwyższa jego wartość historyczną oraz walory estetyczne. Rozwijające się wokół miasto, sklepy, bloki, nowe ulice, parkingi, a w środku… stary Ratusz z XVII wieku.

6. Muzeum Ziemi Piskiej: W piwnicy ratusza znajduje się "Muzeum Ziemi Piskiej ” . Można tam zobaczyć kolekcje z I wojny światowej np. ubiory żołnierzy , broń itp. Muzeum jest czynne codziennie oprócz poniedziałków i dni poświątecznych w godz. od 8.00 do 15.00. Pisz, Plac Daszyńskiego 7, tel.: 87 423 22 64.

7. Dom Królewski: Dom Królewski, przy ulicy Rybackiej (na rogu 1 maja) w Piszu to niewielki budynek w stylu barokowym zbudowany w XVIII wieku. Ponoć swą nazwę budynek ten zawdzięcza temu, że właśnie w tym miejscu na Mazurach nocował kiedyś jeden z polskich królów, jednak nie wiadomo czy to prawda. Według legendy w tym budynku nocował polski król August II Mocny. Trudno to uznać za wiarygodny przekaz, gdyż budynek jest zbyt późny. Być może wcześniej w tym miejscu stała inna budowla, gdzie rzeczywiście zatrzymał się monarcha.Bez względu na to, nazwa przylgnęła do budynku na stałe. Nad wejściem, na piętrze znajduje się mała facjata, z parą okien. Zwieńczona jest ozdobnym łukiem i sprawia wrażenie lekkości. Cały budynek nie stoi równolegle do krawędzi ulicy, lecz pod delikatnym kątem. Obecnie Dom jest użytkowany przez Społeczne Ognisko Muzyczne, Towarzystwa Muzycznego im. Emila Młynarskiego.

9. Kościół św. Jana Chrzciciela: W Piszu po nadaniu praw bartnych (prawa regulujące funkcjonowanie społeczności), zbudowano kaplicę. Na jej miejscu w 1449 roku wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, podległy diecezji warmińsko mazurskiej. W roku 1694 spłonął, lecz po dwóch latach został odbudowany. W 1838 roku został zamknięty ponieważ groził ruiną. Wówczas nabożeństwa dla mieszkańców Pisza odbywały się w odległej Turośli. W 1843 na miejscu rozebranej budowli wzniesiono nowy kościół, gruntownie odnowiony w roku 1933. Ze średniowiecza pozostały w nim tylko resztki fundamentów i sklepień piwniczych.

11. Cmentarz ewangelicki z kwaterą wojenną z I wojny światowej: Na cmentarzu pochowano ponad 200 niemieckich i rosyjskich żołnierzy, którzy zginęli w walkach o Pisz w czasie I wojny światowej. Cmentarz odnowiony w 2003 roku. Pisz został zajęty przez Rosjan w sierpniu 1914 roku. Po odbiciu przez Niemców ponownie zajęty przez Rosjan w listopadzie 1914 roku i odbity przez Niemców w lutym 1915 roku. Ponad 200 żołnierzy niemieckich i rosyjskich, którzy zginęli w Piszu pochowano na honorowej części cmentarza przy dzisiejszej ulicy Dworcowej.

12. W 1994 roku Piskie Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Regionu Pisz„Roś”zainteresowało cmentarzem pozarządową organizację Volksbund Deutscher Kriegsgraberfursorge. Organizacja ta (Niemiecka Komisja Grobów) opiekuje się niemieckimi grobami wojennymi. Efektem było uporządkowanie i odnowienie cmentarza i stojącej na nim kaplicy w 2003 roku. Cmentarz nazwano „Parkiem pokoju” a w kaplicy postawiono krzyż jako symbol pokoju i pojednaniapomiędzy narodami.

14. Pomnik Melchiora Wańkowicza: Według projektu Renesa rzeźba składa się z dwóch części, z których jedna znajduje się na nabrzeżu Pisy przy parku, druga natomiast na brzegu przy bulwarze nadrzecznym. Postać samego pisarza została wykonana z różowego granitu. Pozostałe części powstały z granitu szarego. Wańkowicz mierzy 2,5 metra wysokości.

16. W 1935 r. Melchior Wańkowicz wyruszył w podróż po Warmii i Mazurach. Przemierzał szlaki wodne między Spychowem, a Śniardwami. Część tej wyprawy odbył kajakiem. Mazurskie wędrówki zakończył w Piszu, skąd dalej wypłynął Pisą w kierunku Narwi. Dzięki tej podróży napisał i w 1936 r. opublikował reportaż pt. "Na tropach Smętka" - jedną z najważniejszych książek o Warmii i Mazurach. W 75 rocznicę wydania książki mieszkańcy Pisza postanowili uczcić wielkiego pisarza i jego dzieło pomnikiem w parku na nabrzeżu rzeki Pisy. Autorem projektu jest znany rzeźbiarz Andrzej Renes. Odsłonięcie nastąpiło 18 września 2011r.

17. Kamienna Baba: W miejscu gdzie kiedyś zamieszkiwali Galindowie, teraz w wiosce o nazwie Wejsuny zostały wydobyte różne pamiątki. Należy do nich baba kamienna. Jest to figura ludzka o wysokości 140 cm wykuta w głazie narzutowy. Jedna z legend mówi że w 1872 roku mieszkańcy wsi znaleźli na pobliskim polu wielki kamień. Ludzie postanowili ze wykorzystają go na płytę grobową, jednak gdy go podnieśli i ujrzeli na niej wyrzeźbioną twarz trafnie przypuszczali że jest pochodzenia pogańskiego. Mieszkańcy nie umieścili jej na cmentarzu. Około roku 1886 miejscowy leśniczy po polowaniu na dziki, ucieszony dobrymi łowami i wypitym alkoholem strzelił do „baby” odstrzeliwując jej nos. Baba kamienna została przewieziona do Pisza i znajduję się na placu Daszyńskiego.

19. Bunkry : W okolicy Pisza istnieje około 15 bunkrów. Pierwsza i druga wojna światowa w okolicach Pisza pozostawiła po sobie wiele śladów, w tym dużo obiektów militarnych. Najbardziej widoczne są betonowe i żelbetonowe budowle fortyfikacyjne wcielone do "Punktu Oporu Pisz". Położone są one w okolicy miejscowości Maldanin i Snopki.  Niemcy budowali je z myślą o wojnie z cesarską Rosją a później ze Związkiem Radzieckim. Schron bierny znajdujący się na ulicy Nidzkiej zbudowany jest z dwóch komór dla drużyn piechoty, śluzy przeciwgazowej i wieżyczki obserwatora. Dużo większy jest schron bojowy na ulicy Św. Wojciecha. Jest to żelbetonowy bunkier o grubości ścian około 2,5 metra, mógł brać udział w akcjach bojowych.

21. Puszcza Piska: Jest największym kompleksem leśnym na Mazurach. Dawna nazwa to Puszcza Johannesburska. Powierzchnia całej puszczy wynosi ok. 100 tys. ha. W skład obszaru Puszczy Piskiej wchodzi wiele jezior, które pełnią także rolę rezerwatów. Należą do nich m.in.Bełdany, Jezioro Nidzkie, Jegocin, Rezerwat Przyrody Jezioro Warnołty i Jezioro Mokre, a także największe z nich Śniardwy. Przez obszar przepływają dwie główne rzeki- Krutynia i Pisa, a także wiele mniejszych cieków. Na jej terenie znajduje się wiele jezior, a w północnej części puszczy zlokalizowana jest Kraina Wielkich Jezior.

23. Puszcza Piska porośnięta jest lasami sosnowymi i świerkowymi z niewielką domieszką brzozy, osiki, klonu, olchy i dębu( które można spotkać w południowej części Puszczy) rosnących na sandrowych piaskach. Szczególnie znana jest sosna mazurska, która porasta m.in. wschodnie brzegi Jez. Mokrego. Osiąga ona wysokość 40 m i wiek 200lat. Obszar Puszczy Piskiej jest ostoją ptaków o randze europejskiej. przez obszar puszczy przebiega założony w 1977r. Mazurski Park Krajobrazowy (53,6tys. ha). Najcenniejszy rezerwat znajdujący się na Jeziorze Łuknajno. Symbolem parku jest jednak bocian biały, którego gniazda widać w wielu wioskach.

25. Zwierzęta : W lasach żyje dużo gatunków zwierząt m. in. jelenie, łosie, dziki, zające, lisy i od niedawna rysie. W dawnych czasach na obszarze Puszczy można było spotkać: tury, niedźwiedzie i rosomaki. W bardziej nawodnionych okolicach swoje żeremia budują bobry.

26. Ścieżki dydaktyczne: Ścieżka dydaktyczna: Śladami Gałczyńskiego zlokalizowana jest na terenie rezerwatu krajobrazowego Jezioro Nidzkie i w jego bezpośrednim sąsiedztwie Puszczy Piskiej.

27. Rysie i wilki w Puszczy Piskiej: W Puszczy Piskiej żyją rysie, które są pod ścisłą ochroną. Ryś jest gatunkiem drapieżnego kota, którego charakteryzują szpiczaste uszy z czarnymi pędzelkami na górze i krótki ogonek zakończony czarną łatką. Zdecydowanie więcej niż rysi w Puszczy Piskiej jest wilków, które także należą do gatunku chronionego. Wilki pochodzą z rodziny psowatych. Dzięki temu, że te drapieżniki są pod ochroną ich populacja wciąż rośnie. Rysie są samotnikami a wilki żyją w stadach.

29. Wieża ciśnień : Piska wieża ciśnień została zbudowana w 1907 roku i pracowała do 1992 roku. Od tamtej pory była nieużytkowana. W 2007 roku została wpisana do rejestru zabytków. To jeden z największych tego typu obiektów w Polsce. W lutym 2012 roku urząd miasta w Piszu zaczął remont i renowacje wieży. Zabytkowa wieża ciśnień w Piszu będzie miała przeszkloną kopułę, dwa piętra widokowe i oczko wodne przy podstawie. Przewidziano również windę dla osób niepełnosprawnych. W budynku ma się znaleźć m. in.: muzeum, taras widokowy i kawiarnia.

30. Projekt wieży ciśnień wieża przed remontem

31. Rzeka Pisa : Wszystkie rzeki powiatu należą do dorzecza Narwi – Wisły. Największą z nich jest Pisa stanowiąca południowy odpływ wielkich jezior. Wypływając z Jeziora Roś, Pisa kieruje się ku południowi, początkowo doliną szeroką do pięciu kilometrów, zwężając się dalej do jednego kilometra. Brzeg rzeki obfituje w liczne zakola i starorzecza. Długość Pisy wynosi 80,4 km, a obszar dorzecza 4074 km2. Nieliczne dopływy, poza Wincentą, Turoślą i Skrodą. Po rzece Pisie można przepłynąć się i przy okazji podziwiać piękno mazur na statku „Smętek ” , można również pływać na spływach kajakowych oraz połowić ryby .

32. Śluza Karwik: Zlokalizowana jest na kanale Jeglińskim, 600 metrów przed jego wylotem na Jezioro Seksty, w 6 km głównego szlaku żeglowego systemu Wielkich Jezior Mazurskich. Obiekt ten składa się ze śluzy komorowej oraz jazu. Śluza komorowa została wybudowana w 1906 roku. Jaz natomiast w 1985 roku na miejsce starego jazu szandorowego. • Zużycie wody na jedno śluzowanie wynosi 465 m3 . • Czas napełniania śluzy wynosi 2 minuty. • Czas śluzowania wynosi 12 minut . Śluza Karwik- stanowi połączenie żeglugowe dróg wodnych na Wielkich Jeziorach Mazurskich poprzez rzekę Pisę ze szlakami żeglugowymi kraju. Jaz Karwik- utrzymuje w warunkach współdziałania ze śluzą jazem Kwik, stany wody połączonych Jezior Mazurskich.

35. Opracowali :Kulikowska Marcjanna – Kościół św. Jana Chrzciciela, Kamienna Baba, Rysie i wilki w Puszczy Piskiej oraz zredagowanie prezentacji Przewodnik po Piszu,Ksepka Paulina – Pomnik Melchiora Wańkowicza ,Puszcza Piska, Zadroga Renata - Ratusz Pisza, Muzeum ziemi Piskiej oraz Cmentarz wojenny w Piszu, Szmyt Jakub – Dom Królewski i Wieża ciśnień Malinowski Michał – Śluza w Karwiku,Potaś Kacper – Rzeka Pisa,Chiliński Eryk – Bunkry,

36. Koniec !