Afstudeerpresentatie ‘De effecten van bouwproceskenmerken

1. Afstudeerpresentatie ‘De effecten van bouwproceskenmerken op life cycle costs binnen onderwijshuisvesting’ 31 januari 2012, Technische Universiteit Delft F.J.L. van Lanschot – 1238892, Design & Construction Management, RE&H

2. Afstudeerpresentatie “De weg waarlangs je gekomen bent tot bepaalde onderzoeksresultaten moet controleerbaar zijn en in principe ook herhaalbaar.” (Baarda, 2001)

3. Inhoud • Inleiding • Aanleiding • Introductie onderzoek • Onderzoek • Onderzoeksmethode • Case studies • Scenario analyse • Conclusies • Terugkoppeling

4. Inleiding

5. Aanleiding Artikelenreeks Evans, 1996: 1:5:200 ratio (Investeringslasten, Exploitatielasten, Bedrijfsmatige lasten) Hughes, 2004: Exposing the myth of the 1:5:200 ratio Regieraad, 2006: Verwijst naar de 1:5:200 ratio Conclusie: Actueel thema, veel publicaties maar welke informatie is relevant? Afstudeeronderzoeken Vasters, 2009: Kostenefficiëntie van D&C is 18% tov traditionele bouw Bosch, 2007: Onderwijshuisvesting zeer complex, integrale bouwprocesorganisatie zou hier goed bij aansluiten. Opmerking: Werkt kostenefficiëntie ook door bij exploitatielasten? En geldt dit ook voor onderwijshuisvesting? En welke onderdelen van bouwprocesorganisaties spelen een rol?

6. Probleemstelling Het is de vraag of, en zo ja, in welke mate, bepaalde bouwproceskenmerken (eventueel samengetrokken in bouwprocesorganisaties) leiden tot meer dan alleen een kostenefficiëntie in de ontwerp- en bouwfase, maar bijvoorbeeld ook in de exploitatielasten en daarmee in de Life-Cycle Costs. Vraagstelling In welke mate beïnvloeden de bouwproceskenmerken de life cycle costs van een schoolgebouw voor het voortgezet onderwijs?

7. Vraagstelling - bespreking In welke mate beïnvloeden de bouwproceskenmerken de life cycle costs van een schoolgebouw voor het voortgezet onderwijs? Bouwproces-kenmerken Split incentive; winst van hogere investeringslasten komt slechts deels (of niet) terug bij gemeente. Onderwijshuisvesting Life cycle costs Investeringslasten Exploitatielasten Essential Characteristics of the Construction and Organization Process, Doree, 1996: - Overdrachtspunt - Herkomst van de ontwerpers - Aanbestedingswijze - Beheersstructuur - Beloningssystematiek Extra punt: - Beheer en onderhoud • “cost of an asset or its parts throughout its life cycle, while fulfilling • the performance requirements” (ISO, 2008) • Investeringslasten • Exploitatielasten • Energielasten • Onderhoudslasten • Schoonmaaklasten Min. Financiën Min. Onderwijs Gemeente School

8. Vraagstelling - bespreking In welke mate beïnvloeden de bouwproceskenmerken de life cycle costs van een schoolgebouw voor het voortgezet onderwijs? Bouwproces-kenmerken Life cycle costs Onderwijshuisvesting

9. Doelstelling Het vinden van eenantwoord op de hoofdvraag van ditonderzoek. Beoogd resultaat Inzicht te krijgen in de mogelijkheden die schoolbesturen hebben bij het ontwikkelen van een nieuw schoolgebouw (voor het voortgezet onderwijs) met betrekking tot het toepassen van bepaalde bouwproceskenmerken en de gevolgen die deze verschillende bouwproceskenmerken hebben met betrekking tot de Life-Cycle Costs van dat gebouw.

10. Ons Middelbaar Onderwijs (OMO) • Ons Middelbaar Onderwijs • 35 scholen • Meer dan 60.000 leerlingen • OMO Bureau te Tilburg • 3 case-studies • Sondervick College • OMO scholengemeenschap Were Di • OMO scholengemeenschap Helmond

11. Onderzoek

12. Uitleg veronderstelling In welke mate beinvloeden de bouwproceskenmerken de life cycle costs van een schoolgebouw voor het voortgezet onderwijs? BPK A 100 -5% 6 Bouw proces-kenmerken LCC per leerling van 500 scholen BPK B 400 +1%

13. Onderzoeksmethode Uitleg veronderstelling Op welke manier worden de verschillende projecten vergelijkbaar gemaakt? Twee scholen; gelijk in grootte, ontwerp, aant. Leerlingen, omgeving, etc. Bouwproces Kenmerk LCC Conclusie? BPK A Mechanische ventilatie +5% Slecht bouwproces BPK B Natuurlijke ventilatie -1% Goed bouwproces

14. Vergelijkingsmethode Norm C Relatieve verschillen ten opzichte van de norm tussen cases vergelijken. LCC in € B A Aantal leerlingen

15. Cases - Introductie Onderzoeksmethode • Voor elke case-study een normschool creëeren • 2 case studies die onderling met elkaar te vergelijken zijn. Uiteindelijk de percentuele verschillen tussen cases vergelijken.. Normvergoeding investeringslasten obv modelverordening Jaarlijkse bekostiging obv leerlingaantal Werkelijke (gecorrigeerde) investeringslasten Werkelijke exploitatielasten Life-Cycle Costs normschool Life-Cycle Costs case-study Vergelijking en Analyse P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

16. Onderzoeksmethode - Investeringslasten • Investeringslasten niet zomaar te vergelijken • Voorbeeld • OMO SG Were Di Investeringslasten bepalen obv bouwafrekening Ruimtelijk Kwaliteits Omschrijving OMO Bepalen van normvergoeding obv Modelverordening Investeringslasten

17. Investeringslasten bepalen obv bouwafrekening Onderzoeksmethode - Investeringslasten P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

18. Onderzoeksmethode - Investeringslasten • Ruimtelijke Kwaliteits Omschrijving (RKO) OMO • Door OMO samengestelde omschrijving van de basisvoorwaarden waar een schoolgebouw aan moet voldoen. “Het doel van deze opdracht is het als uitgangspunt vastleggen van de kwaliteit van een nieuw te bouwen schoolgebouw voor een schoolorganisatie van Ons Middelbaar Onderwijs.” (RKO OMO, 2003) • Onderzoek door PRC (in opdracht van OMO) heeft uitgewezen dat door de RKO de kosten van een gemiddeld gebouw, in vergelijking met een normaal gebouw, zo’n 4% omhoog gaan.

19. Onderzoeksmethode - Exploitatielasten • Jaarlijkse bekostiging (lump-sum)gebaseerd op het leerlingenaantal. • Personelebekostiging (85%) • Materielebekostiging (15%) • Schoonmaaklasten • Onderhoudslasten • Overige • Overige • Energielasten (8% van materielebekostiging) • Administratielasten • Etc.

20. Casestudies OMO scholengemeenschap Were Di Sondervick College OMO scholengemeenschap Helmond

21. Resultaten - Investeringslasten Verschil? Op basis van dit diagram kan worden gesteld dat de kosten per leerling en per m2 BVO van OMO SG Helmond ongeveer 20% lager zijn dan bij het Sondervick College en OMO SG Were Di. Verklaring: Dit kan worden verklaard door het lage aantal m2 BVO wat per leerling is gerealiseerd. De kleine verschillen tussen het Sondervick College en OMO SG Were Di kunnen waarschijnlijk voor een groot deel op dezelfde manier worden verklaard.

22. Resultaten - Exploitatielasten Verklaringen Lageonderhoudslasten OMO sg Were Di? Verklaring: Door de doordecentralisatie deal met gemeente, geenbekostigingvooronderhoudeerste 10 jaar. Ditwordtdoorgerekend in de kosten Hogeonderhoudskosten OMO sgHelmond? (in schooljaar ’09/’10) Verklaring: Geen. Werkelijkelastenonderhoud Verschillen?

23. Resultaten - Exploitatielasten Verklaringen Grote verschillen in energielasten OMO sg Were Di en Sondervick? OMO sg Were Di zat in het eerstejaarnogdeels in eenoudgebouw, het Sondervickmaaktveelgebruik van computers, pompent.b.v. WKO installatie en overigeelektronischevoorzieningen. Schoonmaaklasten OMO sg Were Di? OMO sg Were Di zat in het eerstejaarnogdeels in eenandergebouwdat al weldeels was gesloopt en op eenbouwterreinstond. Vergelijkinglasten van casestudies; Verschillen?

24. Resultaten - Exploitatielasten Correctievoor ‘ optimaal’ aantalleerlingendoet de verschillenkrimpen, maarnietdermatedatverklaringenwordengevonden. Werkelijkelasten per leerling Werkelijkelasten per leerling bijoptimaalleerlingaantal

25. Resultaten life cycle costs • Resultatenlopenzeerveruiteen • Verschillendeelsteverklaren • Grotendeelspositief ten opzichte van de norm

26. Resultaten – Scenario studies • Exploitatielasten gebaseerd op normbedragen • Analyseperiodespeeltgroterol in verhoudingexploitielasten vs. investeringslasten

27. Conclusies

28. Conclusies Conclusies • Twee soorten conclusies te trekken • Met betrekking tot de data-analyse en gevonden resultaten, • Met betrekking tot de toegepaste onderzoeksmethode, • Op basis van drie soorten informatie • Theoretisch kader • Case studies • Scenario analyse P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

29. Conclusies met betrekking tot data-analyse Conclusies – Data-analyse De conclusies met betrekking tot data-analyse zijn: • Op basis van theoretisch kader • Bouwproceskenmerken worden niet individueel beargumenteerd, • De normvergoeding en bekostiging toepassen als ‘norm-case’ blijkt te werken, • Op basis van case studies • Informatie die bij derden ligt niet altijd inzichtelijk is te maken, • Doordat scholen verschillen in m2 BVO/leerling zijn vergelijkingen moeilijk te maken, • Kennis bij scholen over hoogte exploitatielasten is onvoldoende aanwezig, • Op basis van scenario analyse • Afwijkende termijn van OMO voor de levensduur van een gebouw kan een risico zijn, “..., LCC analysis is only accurate if the collected data area reliable.” (Schade, 2007 [Emblemsvvag, 2003]) P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

30. Conclusies met betrekking tot de onderzoeksmethode Conclusies - Onderzoeksmethode De conclusies met betrekking tot onderzoeksmethode zijn: • Op basis van theoretisch kader • Bouwproceskenmerken zijn een goede tool om het bouwproces inzichtelijk te maken, • Het toepassen van een LCC model als monitor-tool mogelijk is. • Op basis van case studies • Het vergelijkbaar maken van verschillende cases niet eenvoudig is, • Het blijven corrigeren geen optie is, • Het beoogde doel van investeringen kan niet worden achterhaald, • Er kan geen verwachting over de exploitatielasten worden uitgesproken. • Op basis van scenario analyse • De termijn die wordt genomen voor een verhouding inv. Lasten/exp. Lasten bepalend is, • Werken met werkelijke cijfers bleek niet mogelijk door systematische verschillen, • Het aantal leerlingen per m2 BVO grote invloed heeft op de resultaten. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

31. Terugkoppeling

32. Terugkoppeling Terugkoppeling • Vraagstelling • Doelstelling • Beoogd resultaat • Maatschappelijke relevantie P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

33. Terugkoppeling - vraagstelling Terugkoppeling - Vraagstelling Vraagstelling In welke mate beïnvloeden de bouwproceskenmerken de Life-Cycles Costs van een schoolgebouw voor het voortgezet onderwijs? • Antwoord Is op basis van dit onderzoek niet te geven: • Beschikbare data geeftnietbenodigdeinformatie • Aantal cases is teklein Wel is duidelijk op welke manier het antwoord moet worden gevonden. • Door het uitvoeren van meer case studies, • Door de link tussenkeuzes in het bouwproces en de exploitatielasteninzichtelijktemaken, • Door verschillen in exploitatielastentekunnenverklaren. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

34. Terugkoppeling - vraagstelling Terugkoppeling - Doelstelling • Doelstelling Het vinden van eenantwoord op de hoofdvraag van ditonderzoek. • Antwoord • Nietgelukt P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

35. Terugkoppeling - vraagstelling Terugkoppeling – Beoogd resultaat • Beoogd resultaat Inzicht te krijgen in de mogelijkheden die schoolbesturen hebben bij het ontwikkelen van een nieuw schoolgebouw (voor het voortgezet onderwijs) met betrekking tot het toepassen van bepaalde bouwproceskenmerken en de gevolgen die deze verschillende bouwproceskenmerken hebben met betrekking tot de Life-Cycle Costs van dat gebouw. • Antwoord • Inzicht in de onderwerpen: • Onderwijshuisvesting, • Life cycle Costs, • Bouwproceskenmerken, • Onderlingerelatie en methodeomverschilleninzichtelijktemaken. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

36. Terugkoppeling - maatschappelijke relevantie Terugkoppeling – Relevantie voor scholen • Doordecentralisatie Split incentive valt weg; scholen beschikken over zowel investeringslasten als exploitatielasten Investerings-lasten Exploitatielasten Ministerie van financiën Ministerie van OCW Desbetreffende gemeente X School P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

37. Terugkoppeling - maatschappelijke relevantie Terugkoppeling – Relevantie voor scholen Waarom is dit relevant? • Jaarlijkse bekostiging vormt basis voor schoolbegroting; • Personele lasten • Materiele lasten • Het geven van onderwijs moet mogelijk gemaakt worden door huisvesting, niet onmogelijk. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

38. Terugkoppeling Leidraad voor OMO Onderwerpen: 1 2 3 4 5 P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

39. Terugkoppeling Leidraad voor OMO - Doordecentralisatie Belangrijke onderdelen: • Split incentive • Normwaardering Leidraad OMO • Samenvatten wat de doordecentralisatie zou betekenen voor OMO en onderwijs in het algemeen Vervolgonderzoek • In kaart brengen welke wetten en normen relevant blijven voor OMO. • In kaart brengen hoeveel geld door de overheid is geinvesteerd in onderwijs (via gemeenten) en hoeveel hiervan bij het onderwijs is gekomen. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

40. Terugkoppeling Leidraad voor OMO - Onderzoeksmethode Belangrijke onderdelen: • Normvergelijking van cases • Case studies vs. Enquetes Leidraad OMO • Welke normen spelen een rol voor onderwijshuisvesting • Op welke manieren kunnen deze worden toegepast door OMO • Waarom kiezen voor cases? Vervolgonderzoek • Door het doen van enquetes naar kleinere hoeveelheden data (bijvoorbeeld alleen schoonmaaklasten) kan informatie van meer scholen bekend worden (ook buiten OMO). P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

41. Terugkoppeling Leidraad voor OMO – Dataverzameling Belangrijke onderdelen: • Welke exploitatielasten meenemen? • Energie • Schoonmaak • Onderhoud • Specificeren  slimme meters Probleem • Gevonden data voor exploitatielasten is niet te kwantificeren, • Keuzes in de ontwerpfase kunnen niet geevalueerd worden. Leidraad • Welke informatie moet worden verzameld? • Aan welke eisen moet deze informatie voldoen? • Hoe kan OMO ervoor zorgen dat informatie in deze eisen voorziet? P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

42. Terugkoppeling Leidraad voor OMO – Life cycle costs model Belangrijke onderdelen: • Analyse periode • Net Present Value of Equivalent Annual Costs • Disconteringsvoet of jaarlijkse rente Probleem: • OMO hanteert afschrijvingsperiode van 40 jaar, overheid 30 jaar. Leidraad • Keuzes maken (en beargumenteren) voor waarden die worden aangenomen. Vervolgonderzoek • Gevolgen van langere afschrijvingsperiode in kaart brengen. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

43. Terugkoppeling Leidraad voor OMO – Bouwproceskenmerken Belangrijke onderdelen: • Welke bouwproceskenmerken meenemen? ECCOP punten • Overdrachtspunt • Beheersstructuur • Herkomst ontwerpers • Beloningssystematiek • Aanbestedingswijze Extra punt • Beheer en onderhoud Leidraad • Hoe moeten de bouwproceskenmerken worden opgenomen in het bouwprotocol? Welke afwegingen moeten worden gemaakt bij het kiezen hiervan? Vervolgonderzoek • Welke bouwproceskenmerken worden bij andere scholen toegepast? P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

44. Samenvatting conclusies Vragen? P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892

45. Bronvermelding Bronvermelding • Baarda, D. G. (2001). Basisboek Methoden en Technieken. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. • Dorée, A. (1996). Gemeentelijk aanbesteden. Enschede: Universiteit Twente. • Evans, R. H. (1998). The long term costs of owning and using buildings. London: The royal academy of engineering. • Hughes, W. A. (2004). Exposing the myth of the 1:5:200 ration relating initial cost, maintenance and staffing costs of office buildings. 20th annual ARCOM conference (pp. 373-382). Heriot Watt University: Association of researchers in construction management. • Müller, G. V. (2006). Bouwen is vooruitzien. Gouda: Regieraad bouw, PSIbouw. • OMO. (2003). Ruimtelijke Kwaliteitsnormen Onderwijs. Tilburg: OMO. • Schade, J. (2007). inpro-project.Opgeroepen op oktober 2, 2011, van Life Cycle Costs calculation models for buildings: http://www.inpro-project.eu/publications.asp • Vasters, R. (2009). De efficientie van de bouwprocesorganisatie Design & Construct. Delft: Technische Universiteit Delft. P4 presentatie - FJL van Lanschot - 1238892